Tíminn - 25.01.1941, Blaðsíða 3

10. blað
TÍMIM, langardagiim 25. januar 1941
39
ANNÁLL
Afmæli.
Jón Guðmundsson, fyrrum
hreppstjóri frá Narfeyri, verður
75 ára hinn 27. þessa mánaðar.
Jón er fæddur á Brekkum í
Hvolhreppi, sonur Guðmundar
Þorkelssonar bónda þar, og
konu hans, Ólafar Jónsdóttur
frá Eyvindarmúla í Fljótshlíð.
Jón fluttist til Reykjavíkur ár-
ið 1885 og lærði þar trésmíði.
Dvaldi hann í Reykjavík til
1908, en fluttist þá að Ósi í
Skilmannahreppi og bjó þar í
sjö ár. Var hann um skeið bæði
oddviti og sýslunefndarmaður
hreppsins. Frá Ósi fluttist Jón
að Narfeyri á Skógarströnd og
bjó þar þangað til 1930, að
hann fluttist aftur til Reykja-
víkur. Jón var hreppstjóri og
sýslunefndarmaður í Skógar-
strandarhreppi um langt skeið
og í stjórn Kaupfélags Stykkis-
hólms frá stofnun þess og þang-
að til hann fluttist úr hérað-
inu.
Jón er kvæntur Guðrúnu
Jakobsdóttur, hreppstjóra,
Árnasonar frá Auðsholti í Ölf-
usi. Þau hafa eignazt fimm
dætur og tvo syni, sem öll eru
á lífi og hin mannvænlegustu.
Jón hefir jafnan haft mikinn
áhuga á þjóðmáluni og fylgt
þar stefnu Framsóknarflokks-
ins.
Ólafur Ingvar Sveinsson,
bóndi og hreppsnefndaroddviti
á Grund í Vesturhópi, varð
sjötugur á siðastliðnu ári. Hann
hefir verið oddviti hrepps-
nefndar í Þverárhreppi sam-
fleytt í 28 ár. Færðu sveitungar
hans honum útvarpstæki í
jólagjöf, sem vott þakklætis og
viðurkenningar fyrir ágæt
störf í þágu sveitarinnar.
Ingvar á Grund, — eins og
hann er venjulega nefndur, —
hefir komið mjög við sögu sam-
vinnumála í Vestur-Húna-
vatnssýslu. Var hann einn af
stofnendum kaupfélagsins fyrir
rúmlega 30 árum, og fyrsti
deildarstjóri í Þverárhrepps-
deild félagsins. Auk fleiri starfa
í þágu félagsins, hefir hann
verið endurskoðandi kaupfé-
lagsreikninganna óslitið síðan
árið 1924.
Ingvar er mesti reglumaður
og leysir öll verk af höndum
með vandvirkni og samvizku-
semi, enda nýtur hann trausts
og vinsælda allra, sem hann
þekkja. Sk. G.
Vinnið ötullega fyrir
Tímann.
enskir skólamenn árléga víðs-
vegar að af landinu, einnig frá
London.
Öðrum þræði dvaldi ég þarna
svo lengi, ef ég mætti kynnast
því, hversu varanleg siðgæðis-
áhrif þessi kristindómsandi
skólanna hefði á æskuna yfir-
leitt, því að ég hafði áður kynnzt
honum í norskum lýðháskóla.
Eg verð að segja það, þó ég eigi
á hættu að hneyksla fólk: Á-
hrifin virðast vara sorglega
stutt yfirleitt, þó að það sé ekki
undantekningarlaust.
Fleiri en einn enskur skóla-
maður setti fram þá spurningu
í einkasamtali um þessi mál: Er
enski æskulýðurinn, þegar öll
kurl koma til grafar, siðgæðis-
ríkari eða siðferðisfágaðri en
æskulýður annarra Vestur-
Evrópuþjóða? Eða: Er æskulýð-
ur nokkur siðmenningarlands
léttúðarfyllri, þegar á heild-
ina er litið, en enski æskulýð-
urinn, svo að ekki sé notað
grófara orð, þrátt fyrir hinar
helgu stundir skólanna?
Þó ber að geta þess, að ensku
heimilin byrja snemma að
glæða trúhneigðina og til-
beiðsluhvötina hjá barninu.
Þau renna þannig styrkum
stoðum undir kristindóms-
stundir skólanna.
Þannig standa ensku skól-
arnir miklu traustari fótum í
þessum efnum en okkar skólar.
Eg kom oft á leikvelli og í
skemmtigarða í borginni og ná-
grenni hennar. Eg sóttist helzt
eftir að vera þar, sem æskan
lék sér eftirlits- og agalaus. Eg
sá margt fagurt og eftirbreytni-
„Var nokkuð minnst
á mig?“
(Framh. af 2. siöu)
Það er heldur ekki von, því það
er ekki hægt.
í erindi mínu sagði -ég, að
þessar rannsóknir, sem um ræð-
ir, hefðu verið framkvæmdar
fyrir „atbeina ríkisstjórnar ís-
lands“. Annað kom ekki mínu
máli við. Hvern þátt S. J. hefir
átt í því, að fá ríkisstjórnina til
að láta gera rannsóknirnar,
veit ég ekki, né heldur þekki ég
milligöngu hans milli ríkis-
stjórnarinnar og hins erlenda
firma, er fengið var til að gera
áætlunina um sementsverk-
smiðjuna. En ég held að hvor-
ugt sé efni í útvarpserindi.
S. J. leitast við að gera sem
minnst úr rannsóknum mínum,
og segir að minna ráða „muni
lítt hafa verið leitað“. Það er
nú fjarri mér, að vilja se'ilast
til hóls um nokkuð, er lýtur að
framkvæmd þessa máls, né ætl-
ast til, að mér sé þakkað annað
en ég á. En hitt má heldur ekki
lá mér, þó að ég krefjist þess,
að vera sanngirni beittur í dóm-
um um rannsóknir minar. Að
til mín hafi þó verið leitað bera
orð Sigurðar Jónassonar sjálfs
vitni. Hann segir í Nýja Dag-
blaðinu, 7. ág. 1935, að forsætis-
ráðherra hafi ákveðið „að láta
framkvæma nauðsynlegar rann-
sóknir á leirmagni hér í grennd
og var Jóhannesi Áskelssyni,
sem þá var í Vatnajökulsferð
sinni, falið, þegar hann kom
heim, að framkvæma þessar
rannsóknir og ennfremur að
mæla upp og áthuga nánar
skeljasandssvæðið við Sauð-
lauksdal“.
Þetta gerði ég eins og fyrir
mig var lagt. Eg hafði þegar
1932 gert undirbúningsathugan-
ir á kalksandinum. Hið heims-
kunna firma, sem samdi áætl-
unina um hina íslenzku sem-
entsverkmiðju, virðist líta öðr-
um augum á þetta starf mitt
heldur en S. J. gerir nú. í áætl-
un firmans stendur: „Inden vor
Ingeniör Aude kom til Island,
var der jo allerede foretaget en
förste inledende Undersögelse
af Raamateriajspörgsmaalet,
idet Geologen, Hr. Johannes
Áskelsson, havde udpeget en
Kalkforekomst og en Lerfore-
komst, som han mente vilde
kunne,- bruges, nemlig Kalk-
sandsforekomsten i Patreks-
fjord og Lerforekomsten ved
Ellidaá“. í áætluninni stendur
ennfremur, þegar lýst hefir
verið kalksandi á Stokkseyri,
Álftanesi á Mýrum og í Tálkna-
firði, en allir reyndust illnot-
hæfir að dómi hins erlenda
verkfræðings, er firmað sendi
hingað til rannsóknanna. „Til
bage bliver saaledes kun den af
Hr. Johannes Áskelsson ud-
Jörðiu Fagranes á Langanesi
er til sölu og laus til ábúðar á næstkomandi fardögum. Áhöfn
getur fylgt, ef óskað er. — Upplýsingar gefa þeir
Karl Hjálmarsson kaupfélagsstjóri
og Ingimar Baldvinsson, Þórshöfn.
pegede Forekomst i Patreks-
fjord, ..... “sem hinn eini
nothæfi þeirra kalksanda, sem
rannsakaðir voru.
Aðeins eitt atriði enn: Þegar
reynslan hafði úr því skorið, að
leirinn var of snauður af kísil-
sýru til þess, að hægt væri að
nota hann einan í hráefna-
blöndu sementsins, virtist mál-
ið stöðvað, minnsta kosti í bili.
Eg var þá staddur í Kaup-
mannahöfn. Þeir verkfræðing-
arnir, Monbergsbræður og dr.
Nielsen, kvöddu mig til fundar
við sig um málið. Þar var ég
spurður að því, hvort ég teldi
líklegt, að finna mætti í grend
við kalksandinn kísilsúrari leir
en þann, er áður var getið. Eg
taldi þá á því litlar líkur, eins
og reynzt hefir rétt vera. En ég
benti þá á hverahrúðrið. Verk-
fræðingarnir töldu strax rétt að
reyna það til uppbótar á kísil-
sýruskorti leirsins. Eg símaði
þvi til S. J. og bað hann að sjá
um að hverahrúður, sunnan af
Reykjanesi, yrði sent til firm-
ans. S. J. getur nú rifjað upp
vert. Eg sá líka ýmislegt ljótt
og andstyggilegt, og jafnvel svo
spillt æskulif, að frá því verður
ekki skýrt, hvorki í mæltu máli
né riti. Hér var æskan úr skól-
unum að leikjum eða við annað
stundardundur. Framkoman
virtist vera eins misjþfn og
sinnin og skinnin, rétt eins og
framkoma skólaæskunnar okk
ar, þrátt fyrir hinar helgu
stundir skólanna.
Leeds er mikil verksmiðju-
borg, svo sem kunnugt er. Það
sögðu mér skólamenn, að líf
unga fólksins, sem vinnur þar
í verksmiðjunum, væri sora
blandið, svo að til böls horfði.
Á hvern hátt má það þá ske,
að æskan eignizt Krist þannig,
að hann verði henni varanleg
eign, sem hefir djúptæk áhrif
á skapgerð hennar og líf? Það
er hin vandráðna gáta, sem
kirkjan virðist ekki standa nær
að leysa en aðrar uppeldis
stofnanir, því að ekki verður
annað séð, en að æskulýðurinn
flýi hana. — Á sama tima fyllir
hann skólana, þessar kristin
dómssnauðu stofnanir. Eg fyrir
mitt leyti hefi ekki sterka trú
á því, að þessi uppvaxandi
kynslóð hverfi til kirkjunnar,
þegar aldurinn færist yfir hana,
og hún fer að hugsa og hvarfla
hulganum til eilífðarmálanna.
Mun hún ekki fremur fylla sali
sálarrannsóknanna og guð-
spekideildanna, eða velta fyrir
sér heimspeki Helga Péturs. —
Þó gefur hirðisbréf biskupsins
svolitla von um breytingu til
batnaðar frá því sem nú er, ef
með sér, hvernig - þau afskipti
heppnuðust. En er hverahrúðr-
ið loks barst firmanu fyrir
minn atbeina, reyndist það gott
til uppbótar á göllum leirsins
eins og ég hafði spáð, og voru
þá fundin öll þau efni, er til
sementsins þurftu, og ástæða
fengin til að ráða sérfræðing til
frekari rannsókna.
Þegar ég hafði lesið grein
Sigurðar Jónassonar, flaug mér
í hug piltungi einn, sem ég
kynntist einu sinni. Hann hélt
alltaf, að allir væru alltaf að
tala um sig. Brygði einhver sér
að heiman, var viðkvæðið hjá
strák, þegar komið var heim
aftur: „Var nokkuð minnst á
mig?“ Eg held nú, að S. J. hafi
ekki heyrt erindi mitt, en að
hann hafi síðar spurt þá, er á
hlýddu: „Var nokkuð minnst á
mig?“ Nú gerði ég það auðvit-
að ekki, þar eð erindið var um
kalksand en ekki um Sigurð
Jónasson og afrek hans. Þetta
vissi útvarpsráð og hafði ekk-
ert við það að athuga.
Jóhannes Áskelsson.
honum endist aldur og starfs-
kraftar, og hann verður lán-
samur með samstarfsmenn inn-
an kirkjunnar og utan.
Tímarnir breytast og menn-
irnir með. Og þær stofnanir
andans sem efnisins, sem ekki
vilja, — með allri gætni þó —
veita viðtöku nýrri þekkingu,
nýjum straumum og reyna til
að samþýða það eða samlaga
þörfum líðandi tíma, — þær
stofnanir daga uppi og stein-
renna fyr en varir.
Já, á hvern hátt má það
verða, að æskan geti orðið fyrir
varanlegum áhrifum af lífi
Krists og skapgerð. Hér þýðir
auðsjáanlega ekki að ríghalda
sér í gamlar kenni- og trúar-
setningar.
Væri það goðgá að draga hinn
helga hjúp af Jesú og sýna
æskunni hann eins og hann
var og er raunverulega: mikill,
óendanlega mikill í skapgerð
sinni og lífi, en þó mannlegur?
Hvernig myndi það takast að
sníða megin sögukennslunnar
þannig, að hún yrði öðrum
þræði leiðin að þessu marki,
þessari skapgerðarmótun.
Hvernig myndi það reynast
að byrja sögukennsluna í fram-
haldsskólunum með ítarlegri og
hnitmiðaðri fræðslu um skap-
gerð og lif mannssonarins frá
Nasaret, og leggja síðan skap-
gerð hans, markmið og leiðir til
grundvallar, þegar við síðar í-
sögukennslunni fellum dóm um
persónur veraldar- og íslands-
sögunnar.
Til þess að það mætti takast,
þyrfti að semja veraldarsöguna
þannig fyrir skólana, að hún
yrði meir persónusaga, sem gæfi
sýn inn í einkalíf og skapgerð,
en styrjaldarsaga, eins og nú,
þar sem valdasjúkir blóðvargar
og bölvaldar verða hinir miklu
í sögunni.
Eg set hér fram nokkrar
spurningar máli mínu til skýr-
ingar.
Það er kennslustund í sögu.
Við ræðum um frelsisbaráttu
Jón Sigurðssonar forseta. Við
er um að ljúka við kaflann um
hann. Hver var hugsjón hans?
Hvaða tilfinningar fólust að
baki henni? Hver munu vera
einkenni þeirrar skapgerðar,
sem knúðu fram orðin: „Vér
mótmælum allir,“ eða „aldrei
að víkja frá réttum málstað?“
Að hverju leyti var barátta Jóns
hliðstæð baráttu Krists? Hvað-
an fengu þeir styrk til að stríða
fyrir sínum góðu og göfugu
hugsjónum? Skulu þeir hafa
fengið hann frá sömu lindinni,
sama aflgjafanum? — Eigum
við nokkuð af þessum einkenn-
um þeirra? Getum við fundið
dæmi um það? Getum við leitað
styrks og máttar í lífinu frá
sama aflgjafanum? Hvernig?
Hvernig getur unglingurinn
þegar, að einhverju leyti fetað
i fótspor þessara mikilmenna
sögunnar? o. s. frv., o. s. frv.
Eg árétti þessar spurningar
með því að minna á kvæði
Matthíasar um Skúla fógeta.
Þar er þetta erindi:
„Hvaðan kom þér, kappinn sterki,
konungborin sál,
Ragnarsþrek í víkingsverki,
viljans sigurstál?
Lúður þinn og frána fána
fékkstu ei „úr búð“;
allt, sem þér nam auðnan lána
átti sál þín prúð.“
Það er tiltölulega auðvelt að
vekja aðdáun og virðingu —
jafnvel lotningu og ást —
hraustra og kröftugra ung-
menna fyrir göfugum og sterk-
um sálum, sem berjast og fórna
sér fyrir háleitar hugsjónir. Og
með spurningum og hugleiðing-
um í kringum þetta efni má fá
ungmennið til að skyggnast inn
að sinum eigin hjartarótum.
Það má glæða skilning og
sjálfsþekkingu, eða gefa þrá
eftir henni. Hún reynist stund-
um sterk, ef hún er vakin á
annað borð. Hún glæðir með-
vitundina um eigið sálarlíf,
hugsanir og hegðun.
Sem annað ákjósanlegt dæmi
úr sögunni má nefna Jón Ara-
son, baráttu hans og dauða.
Þriðja dæmið af handahófi
er Marteinn Lúther, og þá al-
veg sérstaklega á kirkjuþinginu
í Worms.
Fjórða dæmið er Sókrates,
kenningar hans og kennsla á
götum Aþenuborgar og ekki sízt
síðustu lífsstundir hans.
Það er mín persónulega skoð-
un, að við myndum með völdum
sögukennurum megna fremur á
þennan hátt að leiða Krist inn
í kennslustofuna og hjálpa
æskunni til að skilja og tileinka
(Framh. á 4. síðu.)
Gangið í
GEFJUNAR
íötum
Á síðustu árum hefir fslenzk-
um iðnaði fleygt fram, ekki
sízt hefir ullariðnaðurinn
aukizt og batnað og á ullar-
verksmiðjan Gefjun á Ak-
ureyri mikinn þátt í þessum
framförum.
Gef junardúkarnir eru nú j
löngu orðnir landskunnir j
fyrir gæði.
Ullarverksmiðjan vinnur úr j
íslenzkri ull, fjölmargar teg-
undir af bandi og dúkum tilj
fata á karla og konur, börn j
og unglinga.
Gef jun starfrækir sauma-
stofur í Reykjavík og á Ak- j
ureyri. Gef junarföt eru j
smekkleg, haldgóð og hlý. i
Gefjunarvörur fást um landj
allt hjá kaupfélögum ogj
kaupmönnum.
Cr ef ) 1111
Il.i. Eimskipafélag íslands.
Tllkyuniiig
til viðskiptamauua
Vér leyfum oss að benda heiðruðum viðskiptamönnum á, að
vörur, sem þeira eiga liggjandi í vörugeymsluhúsum vorum, eru
þar á þeirra ábrygð og að þeim ber sjálfum að sjá um bruna-
tryggingu á þeim og um aðrar þær tryggingar, sem þeir telja
nauðsynlegar.
Þetta gildir jafnt um þær vörur, sem eru í vorum vörzlum hér
í Reykjavík og hjá afgreiðslumönnum vorum víðsvegar um landið.
Reykjavík, 22. janúar 1941.
H. F. EIMSKIPAFÉLAG ÍSL VADS
mtmmtnmtmtmmmmtttmtmmmmtmmmmmttmmtmmmmmmttmKffl
TÍMINN er víölesnasta anglýslngablaðið!
mttmtmtttttmttttmttmtmmtttmmtttttmmtttmmttmtttmmttmttmmttmtmt
216
Robert C. Oliver:
Æfintýri blaðamannsins
213
aldrei gleyma henni framar.
Hann sá þykkar varirnar, svart yf-
irskeggið og hin þungu augnalok yfir
hvössum augunum. Herðarnar voru
breiðar og brjóstið mikið, fæturnir
sverir og sterklegir — næstum því eins
og þeir væru grónir ofan í gólfið —
eins og tákn þess, að það væri ekki
öllum hent að ryðja þessum risa íir
vegi. Hann hafði allmikla ístru, sem
benti á góða daga og lítið líkamlegt
erfiði.
Það var augnabliks þögn. Hvöss augu
Grabenhorst mættu rannsakandi
augnatilliti Bobs. Hvorugur leit undan.
— Mætti ég leyfa mér að kynna Bob
Hollman fyrir foringjanum. Það var
Cabera, sem talaði.
— Einmitt það-------Mr. Hollman —
— komið þér nær, ungi maður. Viljið
þér ekki setjast? Ég er vanur að kynn-
ast nánustu samstarfsmönnum mínum
persónulega. Þér hafið nýlega lokið
starfi, sem, eftir því sem Cabera skýr-
ir frá, hefir tekizt vel.
Bob settist, eftir bendingu Graben-
horst, hægra megin við hann. Þar sat
hann þannig, að ljósið féll beint í and-
lit hans.
— Segið þér mér nú eitthvað um yð-
ur sjálfan, Mr. Hollman, sagði nú Gra-
benhorst, sem fylgdist með hverri
Grabenhorst létti. — Hvaða maður
var þetta.
— Eg hefi getið mér til, að-----
— Engar getgátur. Hver var maður-
inn?
— John Taylor — auðvitað hann.
— John Taylor, sem við höfum niðri
í klefanum?
Cabera kinkaði kolli.
— Hann hefir líka haft málið með
höndum síðan.
— Það er nú svo, sagði Grabenhorst.
Ég hugsa að ég hafi gaman af að heilsa
upp á þennan náunga. En svo er það
eitt enn: Bob Hollman....... Hvernig
útskýrið þér, að hánn, sem áður var
einn af áköfustu og hættulegustu
fjandmönnum okkar, skuli allt í einu
vera orðinn einn af gagnlegustu og
hæfustu mönnunum í „Keðjunni“? Þér
segið, að það sé óhætt að treysta hon-
,um. Hvernig rökstyðjið þér það?
Cabera brosti.
— Ég er glöggur mannþekkjari, og
mér mistekst ekki oft. Hollman er
blaðamaður. Laun hans eru heldur ó-
veruleg, en hann er hneigður fyrir
munað og þægindi. Ég álít, að hugs-
unin um æfintýraríkt líf, ásamt góð-
um launum, sem við greiðum honum,
hafi breytt.skoðun hans á okkur.
— Ég vona að þér hafið rétt fyrir yð-