Tíminn - 11.02.1941, Qupperneq 3

1T. hlað
TÍMDffl, þrigjadagmm 11. febr. 1941
67
Með verðinu kr. 2.50 pr. kg. ger-
ir lambsgæran kr. 10.00. Gæru-
vigt er vitanlega ofurlítið mis-
jöfn, en stendur þó ætíð í
nokkuð ákveðnum hlutföllum
við kjötþungann. Sé meðalkjöt-
vigtin 13.65 kg. tekin, eru alls
engar líkur til að gæran sé yfir
3 kg. 15 kg. kjötvigt gefur hins-
vegar dálitlar líkur fyrir því, að
gæran kunni að verða allt að
3.15 kg.
Verð það, sem búið er að
greiða bændum hér fyrir. gær-
ur, er víðast kr. 2.00 pr. kg.
Gerir því meðallambsgæran kr.
6.00 til 6.50.
Má af þessu yfirliti sjá, að
ekki virðist S. J. sýnt um að
fara með lágar tölur í sínum
búreikningum; gerir hann þó
ráð fyrir, að uppbætur muni
koma, svo að endanlegt verð
fari framúr þessu.
V.
Ég held, að bezt sé að eltast
ekki lengur við þessa áætluðu
útreikninga S. J. Vil ég að-
eins benda honum á fáein at-
riði til athugunar. Fyrst það, að
þess munu engin dæmi síðustu
20 árin, að þeir, sem landbúnað
stunduðu, hafi getað svarað 5
—6% vöxtum af þeim höfuð-
stól, sem bundinn var í atvinnu
þeirra, og bera jafnframt sæmi-
legt kaup úr býtum. Hitt mun
sönnu nær, að væri meira en
50% í skuld, brá mjög til beggja
vona hvort bóndinn bjargaðist
efnalega, þrátt fyrir meira starf
og meiri sparneytni á öllum
sviðum, en nokkur önnur stétt
þjóðfélagsins hefir þurft á sig
að leggja.
Þá vil ég benda S. J. á grein
í 99. tölublaði Timans, eftir Pál
Zophóníasson, þar sem hann
sýnir fram á, að mjólk þá, sem
bóndinn hefir eftir 360 10 kl.st.
vinnudaga, geti verkamaðurinn
— ekki launamaðurinn — keypt
með útsöluverði, sem þá var kr.
0.56 pr. lítra fyrir vinnulaun
sín í 317 daga. Þarf þó bóndinn
að greiða af þessu mjólkurverði
sínu fóðurbæti, landleigu og
margt fleira. Svipað er með
kjötið. Kjötinnlegg það, sem
bóndinn hefir eftir 261 vinnu-
dag getur verkamaðurinn keypt
allt og greitt með vinnulaun-
um sínum á 140 dögum. Bónd-
inn hefir að vísu ull og gærur
eftir, en hann á einnig eftir að
greiða öll útgjöld við fjárbúið
önnur en eigin vinnu.
Ef við S. J. legðum leið okkar
inn til nokkurra einyrkja
bænda, og síðan til launa-
mannsins í Reykjavík, til að
bera saman húsbúnað þessara
jafningja, er hann telur vera,
um tekjur og afkomu, mundi
þá ekki koma í lj ós æðimikill
munur á öllum húsbúnaði. Nú
benda þó áætlanir S. J. til þess,
að launamaðurinn hafi alls ekki
afgang til þeirra hluta um-
fram bóndann. Nei, ekki einu
sinni fyrir blöðum, bókum og
útvarpi, hvað þá sumarferðum
eiga vísar jarðir til að búa á.
Með því er þessum aðilum
tryggð aðstaða til að mynda
eigin heimili.
En um kennara sveitanna
gegnir öðru máli. Ef litið er á
þessa hlið málsins frá sjónar-
hóli farkennara, er augljóst, að
fjölskyldumanni er eigi fært að
gegna starfinu, ef ekki er um
sérstaka aðstöðu að ræða að
öðru leyti. Það er einungis fyrir
einhleypa menn, sem unnið
geta önnur störf jöfnum hönd-
um, hvar sem vera skal. Far-
kennurunum er ætlað að starfa
í sveitunum og fyrir þær, en fá
þó enga aðstöðu til að mynda
þar eigin heimili. Þeir eiga að
veita nemendum sínum nálega
sömu kunnáttu og krafizt er í
föstum skólum, en hafa þó
verri aðstöðu og kjör á allan
hátt.
Afleiðingin hefir verið sú og
verður ávallt sú, að flestir far-
kennarar leitast við að komast
burt til þéttbýlisins eða ann-
arra starfa.
Afleiðinger þessa rangláta og
furðulega fyrirkomulags bitna
eigi aðeins á kennurunum sjálf-
um, heldur og börnum farskóla-
hverfanna, á sveitunum í heild.
Kennari við slíka aðstöðu verð-
ur sveit sinni aldrei það, sem
hann gæti orðið. Þetta sparar
að vísu dálítið í krónum og aur-
um. En er sá sparnaður ekki
full dýrkeyptur, þegar hæfi-
leikamer.n flýja úr sveitunum
og húsbúnaði. Álítur hann þá,
að þessi mikli munur, sem hér
er á, stafi af því, að bóndinn
sé slíkur eyðslubelgur, en hins
vegar sé embættismaðurinn svo
hagsýnn og hófsamur, að segja
megi, að hver eín króna verði að
tveimur við það eitt að hann
snerti á henni.
VI.
Þá vil ég víkja fáeinum orð-
um að þeirri skoðun S. J., að
bóndinn sé um starf og afkomu
fullt svo öruggur sem launa-
maðurinn. Viðurkennir hann að
vísu, að nokkuð sé til í því, að
framleiðsla bóndans sé háð
verðsveiflum, en álítur þó ó-
þarflega mikið úr því gert.
Aftur á móti segir hann um
embættismennina: „Geta ekki
flestir launamenn misst at-
vinnu með skömmum fyrir-
vara“.
Það er ekki auðvelt að koma
auga á, að þessi ótti S. J. sé á
rökum byggður. Síðustu 30 ár-
in hefir orðið samfelld og stór-
felld aukning skrifstofu- og
fastlaunamanna, hjá ríkinu og
einstökum fyrirtækjum. Þau
dæmi skipta hundruðum, að
jafnvel vel stæðir bændur hafa
brugðið búi til að gegna í stað-
inn einhverju fastlaunastarfi,
hafi þeir átt þess kost. Til hins
eru aftur á móti nálega engin
dæmi, að fastlaunamaður hafi
slégið frá sér slíku starfi til að
gerast einyrkja bóndi.
Ekki getur S. J. verið ókunn-
ugt um það, að margir þessara
launamanna fá svokölluð eftir-
laun, er þeir hætta störfum.
Eftirlaun þessi nema allt að kr.
8000.00 pr. einstakling, en þeg-
ar þau álítast ekki nægileg
þeim til lífsframfæris, er bætt
við þá og kallast þá „Styrktar-
fé og eftirlaun, auk lögboðinna
eftirlauna“. Þá fá konur þeirra
ekkjustyrk, ef þeir deyja, og
styrk til að ala upp börn sín.
Hvað hefir svo smábóndinn
sér til öryggis á móti því sem
hér hefir verið talið? Ekkert!
Alls ekkert!
Það eina, sem hann getur
gert, þegar brotsjóir verðfalls-
ins skella yfir hann, er að
þrýsta niður lífsþörfum sínum
um allt það, sem úr búi þárf að
borga, svo sem klæðnað, er-
lenda matvöru, eldsneyti til
hita og vellíðunar, og svo auð-
vitað öll kaup á áhöldum
og húsgögnum, sem létt gátu
honum erfiðið.
Efast ég að vísu ekki um, að
margur launamaðurinn telur
þetta afar dýrmæta aðstöðu,
fyrir aðra en sjálfa sig.
Við skulum ekki hlaupa al-
veg yfir þá áhættu bóndans,
sem fólgin er á verðsveiflunum,
jafnvel þótt S. J. geri lítið úr
henni. Virðist hann annaðhvort
vera búinn að gleyma sinni bú-
mannsreynslu eða þá, að hann
hefir aldrei eignazt hana neina.
Fyrst vil ég minnast á hið
stórfellda verðfall afurðanna
fyrir þær sakir? Það, sem mest
er um vert, er þó ávallt hið
skapandi afl — maðurinn sjálf-
ur.
III.
í áliti launamálanefndar frá
1934 er sýnt fram á það, að
ríkissjóður leggi hér um bil
þrefalt meira fé fram til
kennslu hvers barns í föstum
skóla heldur en farskóla. Nýrri
skýrslur um þetta eru ekki fyr-
ir hendi. Virðist því líkast, að
lægra mat sé lagt á þau ung-
menni, sem alast upp í strjál-
býli Qg farkennslu njóta, held-
ur en hin, sem alast upp í þétt-
býli og fá fræðslu f föstum
skólum. Þannig er skipt gjöf-
um þjóðfélagsins til barnanna
í landinu. Það er augljóst, að
sveitabörnin, sem farkennsl-
unnar njóta, eru mjög afskipt
og rangindum beitt í þessu efni,
ef árangur kennslunnar er á
nokkurn hátt kominn undir því
fjárframlagi, sem lagt er til
kennslumálanna — með öðrum
orðum, ef nokkuð þýðir að
leggja. mikið fé fram til barna-
fræðsiunnar í landinu.
Með þessum hætti er að veru-
legu leyti borinn fyrir borð
hlutur þeirra ungmenna, sem
síðar eiga að búa í miklum
hluta sveitanna og bera þær
uppi.
Á síðustu árum hefir fyrir at-
beina Alþingis á ýmsan hátt
verið hlynnt að þeim, sem höll-
um fæti standa. Jarðræktar-
Flutningur til íslands
Reglulegar hálfsmánaðar ferðir frá vesturströnd Bretlands til
Reykjavíkur. 3—4 skip í förum. Sérstaklega hagkvæm flutnings-
gjöld, ef um stærri vörusendingar er að ræða.
Tilkynningar um vörur sendist
CULLIFORD & CLARK Ltd.
Bradleys Chambers,
London Street, Fleetwood,
eða
GEIR H. ZOEGA
Símar 1964 og 4017,
er gefur frekari upplýsingar.
verður lokuð fyrst um sinn vegna inflúensufaraldurs. —
NB. Þeir, sem eiga mánaðarkort eða kennslukort fá það
bætt upp síðar, er þeir missa úr við lokunina.
Tilkynníng
irá ríkisstjórnínni.
í tilkynningu ríkisstjórnarinnar, dags. 23. desember 1940
í 71. tölublaði Lögbirtingablaðsins er skýrt frá því, að girðing
hafi verið lögð þvert yfir Hvalfjörð, hér um bil í 317° stefnu frá
suðurenda Hvaleyrar í Hvalfirði. Girðing þessi er merkt með
duflum og er hættuleg skipum.
Nú hefir brezka herstjórnin tilkynnt, að skipum sé bannað
að sigla inn fyrir framangreinda girðingu. Ef óskað er eftir að
sigla inn fyrir girðingnna, verður að leita aðstoðar brezkra
flotayfirvalda í Reykjavík, sem munu veita nauðsynlega leiðsögn.
Reykjavík, 6. febrúar 1941.
Tílkynning iráríkisstjórninni
Brezka herstjórnin hefir tilkynnt að gæzluskipið, sem hefir
árin 1920—21, sem breytti svo
í horfi fyrir mörgum fram-
leiðenda, að í stað drjúgrar
innstæðu að loknum stríðsár-
unum, myndast stórar og ó-
væntar skuldir, þótt ekkert
væri annað gert en halda sem
horfði um tilkostnað við fram-
leiðsluna. Kom þetta jöfnum
höndum af því að framleiðslu-
vörurnar seldust seint og illa,
og þess vegna lengi óvitað hvert
endanlegt verð yrði. Aðflutta
varan féll hins vegar ekki,
heldur jafnvel steig sumt af
henni, og þegar við þetta bætt-
ist þekkingarleysi manna á
slíkum verðsveiflum, mátti
segja að allir væru haldnir
barnalegu bjartsýni um fram-
tíðina, og litu á verðhrunið
sem él eitt, er fljótgert yrði að
jafna sig eftir. Niðurstaðan
varð samt sú, að þá myndaðist
verulegur hluti þeirra skulda,
sem framleiðendur hafa síðan
verið að greiða með eilífum ok-
urvöxtum.
Næsta áfallið fyrir framleið-
endur varð svo 1924—25 með
gengishækkun Jóns Þorlákson-
ar, þegar smákrónur skuldaár-
anna eru stórauknar að gildi,
svo að nú þurfti stórum meira
framleiðsluverðmæti til greiðslu
skuldanna.
Þriðja ólagið skall svo yfir,
eftir heimskreppuna 1929. Gekk
það svo nærri bændum, að
meðaldilkurinn, sem á árunum
1927—28 hafði lagt sig — kjöt
og gærur, á kr. 25.00—26.00 féll
í verði þar til árið 1932, að
verð hans var aðeins orðið kr.
7.70. •
Að ógleymdri dýrtíðaruppbót
embættismanna, fengu fast-
launamennirnir einnig stór-
fellda launaviðbót með þessum
styrkurinn er greiddur eftir
sömu reglum í öllum héruðum
landsins. Þeim, sem erfiðasta
hafa aðstöðuna, er meira að
segja veitt nokkur uppbót.
Styrkir til endurbygginga íbúð-
arhúsa er einungis veittur þeim,
sem eiga erfiðan hag, en ekki
hinum, sem betur mega. Þetta
er vql gert og viturlega.
Svipuð ákvæði þarf að setja
á sviði menntamálanna og um
opinbera þjónustu.
Hverja stétt opinberra starfs-
manna ber að skoða sem eina
heild, og þá aðila, sem vinna í
dreifbýlinu, má ekki lengur
setja skör neðar en þá, er sams
konar þjónustu veita í þéttbýl-
inu. Þjóðfélagið verður að
veita öllum kennurum sveit-
anna aðstöðu til að mynda eig-
in heimili. Ríkissjóður á að
leggja jafn mikið fé fram til
kennslu hvers barns á skóla-
skyldualdri, hvar sem það býr
í landinu og hvort sem það
gengur í farskóla eða fastan
skóla. En sé einhver munur
gerður, á fremur að veita far-
skólum uppbót en hinum, sem
meiri hafa þægindin.
Sveitirnar mega ekki við því,
að hlutur þeirra sé fyrir borð
borinn á nokkurn hátt. Það er
og tjón þjóðfélaginu öllu. Æsk-
an er fjöreggið meðal þjóðar-
innar. Á viðhorfi æskunnar
veltur um gengi sveitanna eða
gengisleysi. Þess vegna verður
(Framh. á 4. síðu.)
hætti, að þá þurftu þeir mun
færri krónur til kaupa á inn-
lendum framleiðsluvörum til
sinna heimilisþarfa. Um fram-
leiðendur mátti hins vegar
segja, að mikill hluti þeirra rið-
aði á gj aldþrotsbarmi. Var þá
loks svo komið, að flestum var
orðið ljóst, að eitthvað yrði að
gera til að rétta þá við. Stærsta
átak þeirrar viðréttingar var
stofnun kreppulánasjóðs og það
skuldauppgjör, sem fram fór á
vegum hans. Varð það mörgum
þurfandi smáframleiðanda rétt-
mæt leiðrétting þeirrar féflett-
ingar, sem á undan var gengin
með gengishækkuninni og
fleiru. — En í skjóli þess var því
miður rekið margvíslegt svindil-
brask þeirra hagsýnu fjárafla-
manna, sem gripu tækifærið til
að þurrka út skuldir, sem lítið
eða ekkert voru í ætt við at-
vinnurekstur.
Afurðasölulögin voru annað
aðalátakið. Þau voru aðeins
nokkrum árum of seint á ferð-
inni. Er margt gott um þau að
segja, enda gætir þar þróttmeiri
framsýni heldur en almenning-
ur á að venjast. Skorti heldur
ekki storm um þær framkvæmd
ir, og ekki mun S. J. ókunnugt
um, hverjir þar stóðu fremstir
í flokki. Svo mikið er víst, að
við bændurnir munum það, og
við munum einnig, hvað
margir menn úr launastéttun-
um í höfuðstaðnum hafa seint
og snemma lagt til þessara
mála allra.
Þá verð ég að minnast á bar-
áttuna við búfjársjúkdómana,
sem er mesta vandamál þjóðfé-
lagsins alls, eins og sakir standa,
en þó fyrst og fremst bændanna.
Skil ég ekki, hvernig nokkur
getur álitið slikt lítils um vert
fyrir þá, sem fjárbú stunda,
þar sem hvoru tveggja er í húfi,
tekjur og höfuðstóll.
Niðurlag næst.
á hendi eftirlit með siglingum til Reykjavíkur, og sem hefir verið
á sveimi úti af Gróttu, hafi tekið sér stöðu 0.65 sjómílur í rétt-
vísandi 300° stefnu frá Engeyjarvita.
Reykjavík, 6. febrúar 1941.
Húðiv og skinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar HÚÐIR
og SKINN, sem falla til á heimilum þeirra, ættu þeir
að biðja KAUPFÉLAG sitt að koma þessum vörum
í verð. — SAMBAND ÍSL, SAMVINNUFÉLAGA selur
NAUTGRIPAHÚÐIR, HROSSHÚÐIR KÁLFSKINN,
LAMBSKINN og SELSKINN til útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖRUR TIL SÚTUNAR. — NAUTGRIPA-
HÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁLFSKINN er bezt að
salta, en gera verður það strax að lokinni slátrun.
Fláningu verður að vanda sem bezt og þvo óhreinindi
og blóð af skinnunum, bæði úr holdrosá og hári, áður
en saltað er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum vörum
sem öðrum, borgar sig. —
JÖrðóskast tilkaups eðaleigu
Jörð óskast tii kaups eða leigu með allri
áhöín, helzt vel upp byggð.
Allar nánari uppl. gefur
Ólafur Jónsson,
Geirseyri, Patreksfirði.
244 Robert C. Oliver:
verðið að muna, að ég er ókunnugur á
þessum hluta hnattarins.
Mustapha brosti.
— Þér munuð áreiðanlega fá að
skoða yður um, víðsvegar í veröldinni.
Keðjan er mjög stór. Meðlimir henn-
ar ferðast mikið. Næst verður það ef
til vill Suður-Ameríka — eða Grikkland
— við komum víða við!
— Hvers vegna eigum við að standa
hér og bíða, spurðu stúlkurnar, sem
fóru nú að verða æði óþolinmóðar.
Eftir hverju erum við að bíða?
— Verið rólegar dálitla stund. Þetta
verður ekki lengi.
— Hvers vegna er ekki farið með
okkur til herbergjanna, sem við eigum
að búa í, til þess að við getum hvílt
okkur, — svo erum við banhungraðar.
— Og við viljum fá að sjá sýningarsal-
inn, sagði nú ein.
— Þetta lagast! Þetta lagast, sagði
Bob og óskaði að Cabera kæmi sem
allra fyrst. Hann kveið því, er koma
átti og óskaði, að það væri þegar um
garð gengið. Þó vissi hann, að allar
ungu stúlkurnar, að undantekinni
Doris, mundu formæla honum og hata
hann af heilum huga.
Skyndilega kom Cabera inn um litl-
ar dyr á hinum enda garðsins. Hann
Æfintýri blaðamannsins 241
— Já, sagði Bob. Þið eruð fangar —
fangar, eins og fuglar í búri. En ekki
er öll von úti enn. Enginn grunar mig
— ég verð að hjálpa ykkur. Eg er sá
eini, sem fæ leyfi til þess að fara aftur
út fyrir múrana.
Doris fölnaði.
— Þér! Þér? Það eruð þér, sem hafið
farið með okkur hingað?
— Ef þér stillið yður ekki, þá er úti
um allt. Ég er ekki í félagsskap með
þessum óþokkum, þótt það kunni að
líta svo út. Bráðum kemur Cabera með
tvo fanga, sem hafa verið í skipinu.
Það er leynilögreglumaðurinn John
Taylor og hin margumtalaða Lucy
Spencer. Þau þekkja mig og treysta mér
— og það verðið þér að gera líka.
— Hamingjan góða — ég skil þetta
ekki — —
— Það er heldur ekki von — ég skal
útskýra það seinna. Það, sem ég bið
yður um, er að gera yðar bezta til þess
að allt komizt ekki í uppnám. Þér verð-
ið að vera þolinmóðar og hugga hinar
og glæða von þeirra — en nefnið ekki
nafn mitt. Fái ég að vinna óhindraður,
vona ég að hjálpin komi fljótt. Ég segi
yður þetta til þess að þér látið ekki
hugfallast — til þess að þér látið hinar
vita sannleikann. Og svo er eitt, sem
ég ætla að biðja yður um: