Tíminn - 01.03.1941, Blaðsíða 2

98
TÍMIM, lawgardagfim 1. marz 1941
25. blað

^ímtnn
Laugardaginn 1. mars
Síðfræðí Morgun-
blaðsíns
í Reykj avíkurbréfum Morg-
unblaösins síðastl. sunnudag,
eru hugleiðingar um ófriðinn,
eins og oft áður. Þar er m. a.
skýrt svo frá, að frá Bandaríkj-
unum berist fregnir um áfram-
haldandi ófriðarundirbúning
þar. Með hverjum degi verði
erfiðara að fá vörur afgreiddar
þaðan, og vöruverð sé hækk-
andi. Segir ritstjórnin, að kunn-
ugustu menn líti svo á, að
skynsamlegast væri fyrir okkur
að taka vörukaupalán í Ame-
ríku, og kaupa, fyrir hið fáan-
lega fé, sem mest af nauðsynja-
vörum, þar sem áhættan við aö
festa kaup á vörum sé engin, en
gróði að þvi að eiga birgðir.
í þessum bollaleggingum
Morgunbl. um vörukaup, er vit-
anlega ekki, fremur en fyrri
daginn, getið um það, hvernig
eigi að flytja meiri vörur hing-
að til landsins, þar sem vitað er,
að kaupskipaflotinn hefir und-
anfarið verið fullnotaður, eða
hvar eigi að geyma vörurnar, en
allar vörugeymslur, a. m. k. hér
í Reykjavík, eru nú fullar af
vörum. Eigi er heldur látið uppi,
hvort Sjálfstæðisflokkurinn sé
því fylgjandi, að ríkið setji á
stofn verzlun með nauðsynja-
vörur, ef þær verzlanir, sem
fyrir eru, telja sér eigi hag-
kvæmt að ráðast í meiri vöru-
kaup.
Þessi atriði verða þó eigi gerð
hér að umtalsefni, heldur sú
siðfræði, sem boðuð er í niður-
lagi Reykjavíkurbréfsins. Þar
segii- svo:
„En engin hætta á því, að
dollargengið verði það hátt,
er að stríðslokum kemur, að
það geri erfitt um endur-
greiðslu — enda ekki aff vita
hve skuldagreiffslur verða
teknar hátífflega, þegar svo
langt er komið“. (Leturbr.
hér.).
Það er ekki haegt að skilja
þessi orð öðruvísi en svo, að rit-
stjórn blaðsins telji sjálfsagt að
reynt sé að taka fé að láni i öðr-
um löndum, vafalaust svo mikið
sem hægt er að fá, með það fyr-
ir augum og í þeirri von að geta
sloppiff viff aff endurgreiffa lán-
in.
Þessi hugvekja Morgunblaðs-
ins hefði vel getað staðið í mál-
gagni kommúnista. Það er í
fullu samræmi við þeirra kenn-
ingar, að ekki eigi að taka
skuldagreiðslur „hátíðlega".
Hitt mun sennilega verða ein-
hverjum undrunarefni, að slíkt
skuli koma fram i ritstjórnar-
grein í aðalmálgagni Sjálf-
stæðisflokksins.
Kommúnistablaðið er ekki
mikilsvirt eða tekið hátíðlega
af mörgum. Má því e. t. v. segja,
að litlu skipti hvað þar er boð-
að. Hitt er alvarlegra, ef aðal-
málgagn fjölmennasta stjórn-
málaflokksins í landinu tekur
upp boðskap kommúnistanna
og fer að halda honum að þjóð-
inni. Það er þess vert að at-
huga, hver áhrif slíkar kenn-
ingar geta haft í fjármálalífi
þjóðarinnar. Ef Morgunblaðið
heldur því fram, að ríkið eigi
að taka lán, með það fyrir aug-
um, að þau verði aldrei endur-
greidd, þá hljóta þeir ein-
staklingar, sem trúa Morgun-
blaðinu, að telja sér heimilt að
feta í þau spor.
Því miður eru mörg dæmi
þess í okkar þjóðfélagi, að
menn hafa reynt að komast
hjá að taka skuldagreiðslur há-
tíðlega, og hafa bæði lánsstofn-
anir og einstaklingar orðið að
súpa af því seyðið. Jafnvel hafa
einstakir menn gengið svo langt
að telja það persónulegar of-
sóknir, ef til þess hefir verið
ætlazt, að þeir stæðu við fjár-
hagslegar skuldbindingar. Sem
betur fer munu hinir þó fleiri,
sem kosta kapps um að standa
I fullum skilum. í öllum stétt-
um og öllum flokkum eru
menn, sem heldur kjósa að
neita sér um mörg lífsþægindi
og jafnvel nauðsynjar, en að
gerast vanskilamenn. Slíka
Brú á Jökulsá á Fjöllum
Eitir Sigurð Jónsson á Arnarvatni
Bóklestur barna
Eftir Jón Konráðsson kennara
Nú er svo ástatt á landi hér,
að ýms stórvirki, sem komin
voru á starfsáætlun ríkisins, og
ætla mætti að framkvæmd yrðu
á næstu misserum, bíða að svo
stöddu, vegna óhagstæðs verð-
lags og örðugra viðskipta við
erlend ríki. Þannig er farið um
smíði stórbrúa og annara
hliðstæðra mannvirkja, sem
krefjast mikilla kaupa erlends
efnis. En þótt stöðvun sé þegar
orðin á framkvæmdum, er þess
að vænta á kyrrstöðutímabil-
inu, að unnið verði þó að undir-
búningi brýnna nauðsynjamála,
svo að hafizt sé handa um
framkvæmdir, eins fljótt og
verða má, þegar betri tímar
renna upp.
Brú á Jökulsá á Fjöllum er á-
kveðin í brúalögum, en þó ein
þeirra stórbrúa, sem enn eru ó-
gjörðar. Mér hefir skilizt svo,
að vegamálastjórnin ætlist til
að hún verði reist strax og á-
stæður ieyfa. Málið er enn á
undirbúningsstigi. Þar eð ég
hygg, að brúarstæðið sé eigi
fastákveðið enn, vil ég leyfa
mér að fara nokkrum orðum
um ýms atriði, sem til greina
koma við val brúarstæðisins, og
fleira, gem snertir undirbúning
málsins.
í brúamálúm koma einkum
til álita tvö meginatriði: í
fyrsta lagi, hvar hentugast er
að setja brúna, svo að hún
komi að mestum og almennust-
um notum. í öðru lagi, hvar
fjárhagslega léttast og um leið
öruggast sé að setja brúna, svo
að hún fullnægi fyrrnefndu
skilyrði. Þessi atriði mun ég
ræða hér. Tel ég mig hafa til
þess fullan kunnugleik.
Ég skrifaði um þetta mál
grein, sem birist í Tímanum 11.
apríl síðastliðinn. Nokkru síðar
birti Þórsteinn bóndi Sigurðs-
son í Víðidal grein um málið í
sama blaði. Þórsteinn er uppal-
menn og þeirra hugsunarhátt
er skylt að virða. Og ráðamenn
Sjálfstæðisflokksins mættu vel
taka til athugunar, hvort eigi
myndi hollara fyrir þjóðfélag-
ið, að blöð þeirra boðuðu sið-
fræði skilamannanna heldur en
niðurrifskenningar kommún-
ista.
Fróðlegt væri að heyra álit
fjármálaráðherrans um það,
hvort erlendir fjármálamenn
myndu fúsari til viðskipta við
okkur íslendinga, eftir að hafa
lesið það í aðalmálgagni Sjálf-
stæðisflokksins, að óvist væri að
við þyrftum að taka skulda-
greiðslurnar hátíðlega.
Sk. G.
inn á Hólsfjöllum, en nú bú-
settir í þeim hluta Fjallabyggð-
ar, sem tilheyrir N.-Múlasýslu.
Honum mega þvi ljós vera sjón-
armið beggja sýslubúanna.
Hnigu greinar þessar báðar
mjög í sömu átt, og verður hér
að nokkru leyti endurtekið,
það sem þar var sagt, en hjá
því verður ekki komizt, ef mál-
ið á að liggja ljóst fyrir þeim,
sem orð þessi lesa.
í fyrstu var hugmyndin, að
Jökulsá yrði brúuð lítið eitt
sunnan við þjóðveginn og ferju-
staðinn milli Mývatnssveitar og
HólSÍjalla, fjórum til fimm km.
vestur af Grímsstöðum, hjá
svonefndum Lindhöfða. Mun
ég kenna brúarstæðið við það
örnefni, en ekki Ferjurönd,
sem er vestan ár örlítið norðar,
og sem ég miðaði við í hinni
fyrri grein minni. Brúarstæði
var mælt þar fyrir nokkru síð-
an. Seinna kom svo fram sú
tillaga, að brúa ána miklu inn-
ar á öræfunum, undan Lamba-
fjöllum, vestur af bænum Víði-
dal — og þó mjög langt frá bæ.
/Við meðferð máls á Alþingi í
fyrravetur var brúarstæði þetta
kennt við Lambhöfða. En sá
höfði, og það örnefni, er þar
hvergi til. Mun ég hér tala um
syðri eða nyrðri leið og brúar-
stæði, áem miðast þá við
Lambafjöll eða Lindhöfða.
Sá eini kostur, sem hægt er
að benda á að syðra brúarstæð-
ið hafi fram yfir hitt, er að
brú yrði þar styttri og allmikið
ódýrari. En þeim, sem kynnu að
álíta, að brú þessi yrði ódýr
smábrú — eins og ég veit að
fleygt hefir verið manna milli
— vil ég benda á, að samkvæmt
fyrstu mælingu, sem gjörð var
af þessu brúarstæði, yrði þar
116 m. löng brú, sem myndi að
líkindum kosta yfir hundrað
þús. krónur, miðað við verðlag,
sem var á undan stríðsverð-
hækkun. Þetta yrði því stór-
brú á okkar mælikvarða. Lands-
lagi er þannig háttað, að áin
fellur þar í gljúfrafarveg, sem
þó er svo þröngur og grunnur,
að hann rúmar ekki ána þeg-
ar hún er í vexti. Brú milli
klappaveggjanna yrði ekki
nema 32 m., en á gljúfrabörm-
unum yrði vatnsdýpi stundum
svo metrum skipti, og því eru
ráðgjörðar 42 m. langar land-
brýr beggja megin, eða brúin
öll 42+32+42 = 116 m. Við
þetta er svo það að athuga, að
hæð brúar og lengd landbrúa,
er miðuð við hve hátt áin geng-
ur í mestu flóðum. Mun sú mæl-
ing vera miðuð við það fjöru-
borð, sem sézt á malareyrum
beggja megin árinnar og vikur-
rastirnar sýna. Sést þar að vísu
hve hátt áin fer.í sumarvexti.
Aftur á móti munu engin fjöru-
borð vera til, sem sýni hve hátt
hún gengur í ruðningum eða
mestu stórflóðum að vetrarlagi,
þegar allt umhverfi hennar er
gaddfreðið eða ísi lagt og engar
fjörurastir ná að myndast eða
stöðvast, heldur sópast áfram
með straumnum. Þorsteinn í
Víðidal tekur það fram í áður-
nefndri grein sinni, að eftir
ruðning árinnar í fyrra vetur,
hafi hann séð jaka liggja svo
hátt á landi, að þeim, sem
þarna koma aðeins að sumar-
lagi, myndi ótrúlegt þykja. Ég
álít með öllu ósannað mál, að
um nokkurt öruggt brúarstæði
sé að gjöra undan Lambafjöll-
um.
Ég hefi heyrt, að um annað
stæði, skammt frá þvi, sem
mælt var fyrst, geti kannske
verið að ræða. En það mun ekki
breyta í aðalatriðum, því sem
ég hefi hér sagt.
Brú á nyrðri staðnum — und-
an Lindhöfða — yrði sennilega
að vera hengibrú, og má gjöra
ráð fyrir, að hún yrði í flokki
stærstu og dýrustu brúa lands-
ins. Ég hygg, að eigi liggi fyrir
full gögn, til að bera saman
dýrleika brúnna, eftir því hvort
brúarstæðið er valið. En þótt
svo reynist við nána rannsókn,
að dýrleika munur sé allmik-
ill, þá má jafnframt fullyrða,
að það er sá eini — og aleini —
kostur, sem syðri brúarstaður-
inn hefir fram yfir þann nyrðri,
að brú verður þar ódýrari. En
hins vegar fylgja því stórir
aukakostnaðarliðir, og svo stór-
ir ókostir, að það væri hið mesta
glapræði að líta aðeins á verð-
mun brúnna og láta það ráða
við val vegar og brúarstæðis.
Skulu hér færð rök að því.
í fyrsta lagi nefni ég það, að
Austurlandsvegurinn verður
nokkru lengri, ef tekin er syðri
leiðin, og farið vestan Jökulsár
suður á móts við Lambafjöll.
Vegarstefnan af Mývatnsfjöll-
um um brú hjá Lindhöfða og á-
fram til Möðrudals, er til muna
beinni.
í öðru lagi tel ég það, að nýj-
an veg þarf að leggja inn vest-
an Jökulsár að brúnni, og síðan
suöaustur yfir Lambafjöll að
Möðrudal. Þótt vegarstæði sé
víða gott á þeirri leið, er það lika
á öðrum stöðum vont.t.d. í kring
um Ferjuós. Þessi nýi vegur yrði
um 35 km. langur. Þessu fylgdi
svo viðhald tveggja vega, aust-
an ár og vestan, frá Grímsstöð-
um, og hliðstæðum stað vestían
ár, inn í Möðrudal. Þessir
kostnaðarpóstar snúa beint að
ríkissjóðnunj, og hygg ég þeir
muni vega eigi alllítið.
í þriðja lagi er þess að gæta,
(Framh. á 4. síðu.J
Mjög mun það vera misjafnt
hvað mikið börn og unglingar í
sveitum lesa fyrir utan sínar
námsbækur. En sérstaklega
mun það vera tilviljun, hvaða
bækur þessi æskulýður les. Það
er staðreynd, að börn verða
seint og illa læs, ef þau hafa
ekki löngun til þess sjálf að
taka bók. En þá er verst, ef eng-
in bókin er við höndina eða ekki
við þeirra hæfi. Bækur ríkisút-
gáfunnar fullnægja ekki nærri
því lestrarþörf barna. Úr þessu
þarf að bæta, þ. e. að börn hafi
aðgang að bókum við sitt hæfi,
þvi öllum kemur saman um, að
ekki sé sama hvað lesið er. Allra
sízt með börn. Eina leiðin þessu
til bjargar eru lestrarfélög.
Víða í sveitum eru lestrarfélög.
En eins og tilhögun á þeim er
nú, þá er alveg tilviljun, hvað
keypt er af barna- og unglinga-
bókum.
Stjórn lestrarfélaganna er oft
þannig skipuð, að ekki er hægt
að ætlast til, að hún hafi á-
huga fyrir barna- eða ungl-
ingabókmenntum. Æskan hef-
ir oft engan fulltrúa í þessum
stjórnum. Hún hefir enga að-
stöðu til að ráða þar nokkru um
kosningu. Úr þessu hefir sum-
staðar verið bætt með því að
stofna sérstök lestrarfélög fyr-
ir börn og ainglinga, þar sem
lestrarfélög eru og bókakostur
talsverður. Mun það vera fólk
fyrir innan tvítugt, sem einna
mest les. Ber margt til þess.
Það er ekki eins starfshneigt og
eldra fólkið. Þvi er ekki ætluð
næg störf, sízt fyrst eftir ferm-
inguna. Það hlustar ekki eins
mikið á útvarp og eldra fólkið.
Að þessu athuguðu ber sérstak-
lega að kaupa mikið af barna-
og unglingabókum. Þær bækur
eru flestar til gagnsemdar, og
auk þess skemmtilegar. Einnig
fyrir fullorðna. Greind kona
sagði við mig, að sér þætti verst,
ef barnabækurnar færu af
heimilinu, án þess að hún hefði
heyrt þær.
Þegar ég fór að fást við
barnakennslu veitti ég því at-
hygli, að sum börn lásu tals-
vert af sögubókum. Mér þótti
þetta lakara. Bækurnar voru
vanalega lélegar skáldsögur.
Svo áleit ég að þetta mundi
taka tímann frá öðru námi. En
með umvöndun stóð ég ekki vel
að vígi, því að þessi börn kunnu
lexíurnar sínar vel og voru vel
lesandi.
Ég réði því af að stofna barna-
lestrarfélag, þó með hálfum
huga, því ef til vill mundi þetta
taka tímann frá öðrum nauð-
synlegum námsgreinum. En ég
sá, að með því að stofna barna-
bókasafn við skólann mundi ég
geta haft áhrif á hvaða bækur
börnin læsu. Það fannst mér
mikils umvert. Nú er komin
nokkurra ára reynsla á þetta.'
Og sú reynsla sýnir tvímæla-
laust, að það sé sjálfsagður lið-
ur í uppeldi barnanna, að þau
lesi talsvert af barnabókum.
Og hvers vegna? Þau verða bet-
ur læs en ella. Þau þurfa því
styttri tíma til að lesa náms-
bækurnar. Bæði af þvi að þau
eru fljótari að fara yfir þær og
af því að bókalesturinn þroskar
börnin til skilnings og næmi.
Auk þessa sækja börnin margs
konar fróðleik í barnabækurn-
ar. Að sjálfsögðu verður kenn-
arinn að leiðbeina börnunum í
bókavalinu, og sjá um að þau
hafi ekki bækurnar, þegar sér-
staklega mikið er að gera í skól-
anum. Og þetta er mjög auð-
velt.
Eins og gefur að skilja, var
fjármálahlið þessa fyrirtækis
erfið. Ein króna frá hverju-
barni (25—30) náði skammt til
bókakaupa. Lestrarfélag fyrir í
sveitinni, sem naut styrks úr
hreppssjóði, og því lítið hægt að
styrkja annað sams konar félag.
Þetta félag talið draga frá
lestrarfélagi sveitarinnar, sem
það nú víst gerði.
Þegar sú breyting varð á, að
ríkissjóður tók að styrkja lestr-
arfélag sveitarinnar, voru um
150 barna- og unglingabækur í
bókasafni barnaskólans. Taldi
ég víst, að bókasafn barnanna
yrði einnig styrks aðnjótandi.
En sú varð ekki raunin á. Þeg-
ar svona var lcomið, fannst mér
ekki rétt að halda þessu lengur
til streitu. Varð það að sam-
komulagi, að sameinað var í eitt
bókasafn barnaskólans og lestr-
arfélag sveitarinnar. Nú er
spurningin þessi: Hvað verður
um deild barnaskólans. Verður
henni haldið við eða gengur
hún úr sér jafnóðum og bæk-
urnar verða ónýtar? Teldi ég
slíkt mjög illa farið, enda ó-
þarft.
Mín tillaga er sú, að fyrir-
skipað sé, að þau lestrarfélög,
sem styrks njóta, hafi barna-
bókadeild. í þeirri deild séu að-
eins bækur við hæfi barna inn-
an fermingaraldurs. Unglinga-
bækurnar séu í hinni deildinni.
Tel ég ekki þörf á, að það væri
sérstök deild. Fullorðna fólkið
ætti fremur að lesa unglinga-
bækurnar en skáldsöguruslið. í
viðbót við unglingabækurnar
væru svo keyptar góðar skáld-
sögur eða aðrar merkar bæk-
ur, sem engan skaðar að lesa, og
enginn þarf að bera kinnroða
(Framh. á 4. síðu.)
Landamærí, sem þarí að verja
Gísli Guðmnndsson:
Landamærí
íslenzka ríkið rekur tvö
heilsuhæli fyrir berklaveikt
fólk. í þessum tveim hælum
dvelur að staðaldri rúmlega
hálft þriðja hundrað sjúklinga.
Auk þess dvblur margt berkla-
veikt fólk í öðrum sjúkrahús-
um. Hópur hinna berklaveiku á
íslandi er álíka fjölmennur til-
tölulega og fastaher stórveld-
anna á friðartímum.
Ef litið er yfir þennan fjöl-
menna hóp íslendinga.er margt,
sem minnir á heimkomu frá
landamærum, þar sem viður-
eign er háð. Sumir koma al-
heilir, aðrir með greinilegar
menjar þess, sem á þá hefir
dunið. Sumir eru örkumla, aðr-
ir hafa misst meira eða minna
af starfsþreki sínu, eða geta
ekki vænzt þess að vinna það
upp aftur fyrr en eftir langan
tíma.
Heilsuhælin íslenzku eru
myndarlegar stofnanir og með
fjárframlögum sínum til að
kosta dvöl og lækningu þeirra,
sem berklaveikir verða, hefir ís-
lenzk löggjöf skipað sér á bekk
með því, sem framsýnast er og
mannúðlegast í heiminum. Þó
ekki væri annað til, myndi það
sanna fyrir hverjum sem er, að
ísland er menningarland. Og
þó er hér enn eigi nóg unnið,
enda þótt opinberar skýrslur
sýni, að dánartalan er að lækka.
Ég hefi áður minnst á, að
margt af þvi fólki, sem í hæl-
unum dvelur, hefir fótavist og
nokkurt brot af starfsþreki
sínu. í hælunum hefir hingað
til verið fremur lítið handa
slíku fólki að gera. Þó er nú að
verða nokkur breyting til bóta
í því efni á Vífilstöðum, og mun
ég víkja að því síðar. En á síð-
ara stigi kemur nýtt vandamál
til sögunnar. Berklaveika fólk-
inu batnar mjög mörgu eftir
lengri eða skemmri hælisvist.
Það er að segja, því batnar að
því leyti, að ekki er hætta á
sýkingu, og því er óhætt að láta
það fara af hælunum. En hjá
mörgu af þessu fólki er batinn
í raun og veru skammt á veg
kominn. Það þolir hvorki á-
reynsíu svo að um muni, né
venjulega aðbúð eins og hún er
hjá alþýðu manna.
Það liggja sem betur fer mörg
spor frá heilsuhælunum á Víf-
ilstöðum og Kristnesi út í sam-
félag hinna heilbrigðu til fjöl-
skylda og starfa. En því miður
liggja mörg af þessum sporum
aftur sömu leið til baka. Batinn
hefir ekki haldið áfram. Það,
sem búið var að bæta, hefir
eyðilagzt á ný. Og reynslan
sýnir, að fólkið, sem kemur aft-
ur, er að meirahluta fólk, sem
hefir orðið að taká á sig líkam-
legt erfiði, eða skort nægilega
góð húsakynni og fæði.
Menn verða að skilja, að fyr-
ir berklaveiku fólki er alveg
eins ástatt að flestu leyti og
öðru fólki í landinu. Þar eru
feður, sem á ný þurfa að ger-
ast fyrirvinnur heimila sinna,
mæður, sem taka upp aftur um-
sjá barna sinna, ungt fólk, sem
horfið er úr "umsjá foreldra o. s.
frv. Þeir, sem ,,útskrifast“, fara
að jafnaði þangað, sem þeir
voru, þegar þeir urðu veikir, og
komast aftur í sömu aðstöðuna,
sem e. t. v. var því valdandi, að
þeir urðu veikir í upphafi.
Þess vegna segja berkla-
læknarnir og allir þeir, sem
tækifæri hafa til að kynna sér
þetta mál: Berklaveikisfólkið,
sem „útskrifast“, þarf að kom-
ast á þá staði og til þeirra
starfa, þar sem líkur eru til, að
batinn haldi áfram.
Til heilsuhælanna var í upp-
hafi stofnað af félagsskap
einstakra manna. Þessi félög
vöktu áhuga, söfnuðu fjármun-
um og hófu framkvæmdir. Síð-
ar kom ríkisvaldið til og hélt
áfram með myndarskap því
verki, sem félögin höfðu hafið.
Þannig hafa stór átök oft ver-
ið gerð hér á landi og annars
staðar. Og það er mikið vit í
því, að ríkið eigi þá fyrst að
leggja hönd á plóginn, þegar
reynslan sýnir, að trú og áhugi
er vakandi í landinu.
Einmitt á þennan hátt munu
þeir hafa hugsað, sem fyrir 2—
3 árum stofnuðu „Samband ís-
lenzkra berklasjúklinga“. Þátt-
takendur í þessum félagsskap
er fólk, sem sýkzt hefir af
berklaveiki. í heilsuhælunum
tveim eru deildir úr samband-
inu, en þeir, sem orðnir eru
heilbrigðir hafa myndað deild-
ir á ýmsum stöðum. Markmið
þessa félagsskapar er að gang-
ast fyrir því„ að komið verði
upp dvalarstað fyrir fólk, sem
dvalið hefir á heilsuhælunum
og útskrifast þaðan.
S. f. B. segir sem svo: Hinir
heilbrigðu gengust fyrir því að
stofna heilsuhæli til að lækna
þá, sem veikir voru. Nú viljum
við endurgjalda þetta með því
að gangast fyrir því, að þeir,
sem þjóðfélagið hefir gert heil-
brigða, verði ekki veikir aftur.
Við álítum ekki rétt að heimta
það af ríkisvaldinu, að það eitt
hafi allt framtak, forsjá og
kostnað, af því, sem gera skal.
Fyrst viljum við að reynt sé til
þrautar, hvað hægt er að gera
á annan hátt.
Sambandið hefir tvisvar sinn-
um gengizt fyrir fjársöfnun í
þessu skyni, í fyrrahaust og
aftur nú í haust. í fyrra söfn-
uðust fimm þúsund krónur, í
haust fimmtán þúsund. Síð-
asta Alþingi viðurkenndi fé-
lagsskapinn og tilgang hans
með því að veita honum á fjár-
lögum ársins 1941 tvö þúsund
krónur til starfsemi sinnar.
Stjórn sambandsins lítur á
þetta sem mikilsverða viður-
kenningu en ekki framlag til
þess, sem er stefnt að, enda
ekki verið talið tímabært að
fara fram á slíkt að svo stöddu.
Til þess verður sambandið að
geta bent á miklu meiri árang-
ur en orðinn er ennþá af sinni
eigin starfsemi.
Þegar Reykjahælið var stofn-
að um 1930, var það ætlunin
að tilraun yrði gerð til að ráða
fram úr því vandamáli, sem hér
að framan er rætt. En málið
virðist þá ekki hafa verið kom-
ið á framkvæmdastigið. For-
ganga kom þá, að ég hygg, ekki
frá öðrum en ríkisvaldinu.
Reykjahælið varð venjulegt
heilsuhæli fyrir berklaveika.
Nú hefir það verið lagt niður,
og hinn mikli náttúruauður
Reykjatorfunnar er notaður á
annan hátt, að þvi leyti, sem
hann kemur að gagni enn sem
komið er.
Ennþá liggur það ekki nægi-
lega ljóst fyrir, hvernig eða
hver hinn fyrirhugaði dvalar-
staður eða vinnuheimili eigi að
vera. Um það verða læknar og
heilbrigðisstjórn auðvitað að
ráða mestu, þegar þar að kem-
ur. Þar kemur þó fleira til
greina en heilsufræðileg sjón-
armið. Fyrirkomulagið og val
staðarins verður að vera þann-
ig, að rekstrarmöguleikar séu
sem hagkvæmastir og að fólk-
ið, sem þar á að dvelja, geti
fullnotað sína mismunandi
starfskrafta sér og sínum til
lífsframfæris. Því að þetta verð-
ur ekki fólk, sem hið opinbera
elur önn fyrir á sama hátt og
þeim, sem á heilsuhælunum
dvelja.
Sir Pendril Warrier-Jones
heitir maður, frægur læknir í
Bretlandi. Fyrir tveim áratug-