Tíminn - 15.04.1941, Síða 2

170
TTMINN. þrigjntlaginn 15. aprfl 1941
42. blað
Um iræðslumál
Eftir Ólaf H. Kristjánsson, kennara
‘gímirot
Þriðjudaginn 15. apríl
Líftrygging
þjóðariimar
í síðasta tölublaði Tímans eru
upplýsingar um mannfjölda á
íslandi við aðalmanntalið 2.
des. síðastliðinn, teknar eftir
Hagtíðindunum. Samkvæmt
þeim skýrslum, var mannfjöld-
inn þá alls 121.348 og hefir fólk-
inu fjölgað um 12.487 síðustu
10 árin.
Manntalsskýrslurnar sýna, að
öll mannfjölgunin á síðasta
áratug hefir lent í kaupstöð-
unum. Þar að auki hefir fólki
fjölgað í kauptúnum, sem hafa
yfir 300 íbúa, um rúmlega 2500
manns á þessu tímabili; en fólks-
fækkun orðið í sveitum og
smærri kauptúnum sem því
nemur.
Þetta eru tölur, sem tala skýrt
um fólksstrauminn úr sveitun-
um til kaupstaðanna. Mönnum
hefir orðið tíðrætt um þá fólks-
flutninga, og þótt ekki hafi enn
tekist að stöðva þann straum,
er áreiðanlegt, að margar þær
ráðstafanir, sem gerðar hafa
verið til að bæta aðstöðu þeirra,
er í sveitunum búa, hafa orðið
til þess að minnka flóttann
þaðan.
Síðasta hefti tímaritsins
Freyr birtir athyglisvert erindi
eftir ritstjórann, Árna G. Ey-
lands, sem hann flutti í út-
varpið í vetur. Nefnir hann það:
„Frá mold til malar“. í þessu
erindi gerir höfundurinn að um-
talsefni búnaðarfræðsluna í
landinu, og bendir á þá stað-
reynd, að þrjú síðustu árin hef-
ir orðið að neita 160 ungum
mönnum um skólavist í búnað-
arskólunum á Hvanneyri og
Hólum. Þessar mörgu umsókn-
ir um skólavist á búnaðarskól-
unum, benda ekki til þess, að
allir ungir menn séu fráhverf-
ir landbúnaðinum. Svipaða sögu
má segja af garðyrkjuskóla
ríkisins í Ölfusi, óg húsmæðra-
skólarnir í sveitunum hafa held-
ur ekki getað tekið við öllum,
sem hafa óskað að komast þar
að námi.
Ritstjóri Freys bendir á nokk-
ur úrræði til þess að auka bún-
aðarfræðsluna. Ein af þeim
hugmyntíum, sem þar kemur
fram, og sem fleiri hafa drepið
á í umræðum um þetta mál, er
að taka upp einhverja búfræði-
kennslu við héraðsskólana. Gæti
þá komið tii mála að þar yrði
veitt fræðsla til undirbúnings
framhaldsnámi í búnaðarskóla,
og einnig nokkur kennsla í
búnaðarfræðum fyrir þá, sem
láta sér nægja héraðsskólanám-
ið.
Það er nauðsynlegt að gera
ráðstafanir til þess, að allt ungt
fólk, sem vill búa sig undir bú-
skap í sveit með skólanámi, eigi
þess kost, að njóta skólavistar.
En það er aðeins eitt af mörgu,
sem þarf að gera, til þess að
koma í veg fyrir að öll áhöfnin
á þjóðarfleytunni fari út í ann-
að borðið. Til þess að sveitirn-
ar geti keppt við kaupstaðina
um fólkið, þurfa þær að geta
boðið svipuð lífsþægindi og völ
er á í kaupstöðunum. Þess
vegna þarf að leggja enn meiri
áherzlu á endurbyggingar í
sveitum, útbreiðslu rafmagns-
ins þar, símalagningar o. m. fl.
umbætur, sem hér verða eigi
taldar. Einmitt nú er tækifæri
til þess að undirbúa slíkar
framkvæmdir, með því að
leggja til hliðar nokkuð af
tekjuauka ríkissjóðs í því skyni.
Á styr j aldar tí muýn kemur
það bezt í ljós, að landbúnað-
urinn er líftrygging þjóðarinn-
ar. Hér með er á engan hátt
gert lítið úr þýðingu annarra
atvinnugreina. En ef vanda
ber að höndum, t. d. siglingar
torveldast að mun og þjóðin
verður af þeim sökum að
minnka við sig neyzlu á inn-
fluttum matvörum, verður það
fyrst og fremst landbúnaður-
inn, sem þar kemur til bjargar.
Og einmitt þessa dagana er ver-
ið að undirbúa flutning á
fjölda af börnum úr kaupstöð-
um landsins til sveitanna,
vegna þeirrar hættu, sem skap-
í 23. tölublaði Tímans skrifar
Jóhann Kristmundsson í Goð-
dal hugleiðingu varðandi
fræðslu- og framfærslumál.
Deilir hann á ríkjandi skipulag
í þeim efnum og bendir á leið-
ir til úrbóta. Ætla ég að leiða
hjá mér það, er snertir fram-
færslumálin, en nokkrar at-
hugasemdir vildi ég gera varð-
andi fræðslu- og uppeldismálin.
Það mun sem betur fer frem-
ur óalgengt nú orðið hér á
landi, að börn bíði heilsutjón
og verði líkamlega vanþroska
sakir fátæktar og skorts á lík-
amlegu viðurværi og aðbúnaði.
Af hálfu sveitarfélaganna er
fyrir því séð, að þeir, sem bág-
ast eru staddir, njóti nokkurs
styrks, þó að sú hjálp hafi sína
annmarka eins og J. K. bendir
réttilega á. Einnig mun mann-
úö margra, sem betur eru sett-
ir, þannig farið, að þeir rétta
bágstöddum nágranna hjálpar-
hönd, án þess að á nokkurn hátt
sé særandi fyrir hjálpþegann.
Við þekkjum mörg dæmi þess,
að þeir, sem alizt hafa upp í
sárustu fátækt, hafa orðið hin-
ir nýtustu menn og konur, svo
að vart munu aðrir betri, sem
alizt hafa upp við mildari kjör.
Ég er sannfærður um, að það
eru ekki fátæku alþýðubörnin,
sem vei’ða þjóðfélaginu dýrust
eða verstu þjóðfélagsborgararn-
ir. Þau læra fljótt að lifa eftir
hinni gömlu reglu, a. m. k. er
tekur til barna í sveit, að neyta
síns brauðs í sveita síns andlitis.
Strax og þau hafa þroska til,
fara þau að hjálpa til við heim-
ilisstörfin og vinnan verður
.þeirra meginskóli. Margt hafa
hlotið sinn bezta þroska við
margháttuð störf í sveit og við
sjó.
Það er ekki fátæktin ein út
af fyrir sig, sem orsakar flesta
andlega og líkamlega vanþroska
ast hefir í sambandi við styrj-
öldina.
Nú vofir sú hætta yfir land-
búnaðinum, að hann dragist
saman, vegna þess að bændur-
geti ekki fengið kaupafólk í
sumar. Menn eiga nú kost á
annarri vinnu, sem greidd er
háu kaupi, m. a. við fram-
kvæmdir brezka herliðsins. En
þótt sú atvinna sé kærkomin
þeim, sem oft hafa búið við at-
vinnuleysi að undanförnu, þarf
vel að gæta þess, að framleiðsla
á landbúnaðarvörum verði ekki
látin sitja á hakanum, því að
án þeirra getur þjóðin ekki ver-
ið. Sk. G.
I.
Þessi bók er miklu fremur
saga heima-íslendinga en Vest-
ur-islendinga, eða einn þáttur
hennar; þ. e. harðinda- og
hrakfallasaga þjóðarinnar frá
fornöld og til þess er vestur-
ferðir hófust síðara hluta 19.
aldar. — Meginþætti bókarinn-
ar nefnir höfundurinn: 1. ís-
land í fornöld. 2. Eldar. 3. ísar.
4. Útþrá og illæri. 5. Útflutn-
ingsárin til 1890, sem er einn-
ig framhald hallærissögunnar,
o. s. frv. Höf. segir, að þessum
þáttum sé ætlað að verða „til-
raun til skýringar á því, hvers
vegna vesturförin hófst frá ís-
landi“. — Heimildirnar eru:
fornsögur vorar, árbækurnar og
annálar síðari alda, með ýmsu
fleiru. Þess hefði mátt vænta,
að reynt hefði verið að skýra
svo hlutlaust frá árferði og
öðru, sem unnt var. — En svo
er ekki. —
Frá landnáms- og söguöldinni
er ekki annað tilfært en um ó-
áran. Til dæmis er tekið það,
sem stendur í viðbæti Land-
námu (Skarðsannál) um 976.
„Þá átu menn hrafna og mel-
rakka, en sumir létu drepa
gamalmenni og ómaga“. — Út-
burður barna var og tíður til
forna. Þetta er nú á „gullöld
einstaklingana, sem J. K. talar
um, heldur miklu fremur mis-
heppnað uppeldi, er oftar mun
stafa af þekkingarleysi eða blátt
áfram hugsunarleysi þeirra, er
við uppeldi fást. Það er ekki
vegna fátæktar, að margir eyði-
leggja heilsu sína með óhentugu
mataræði, og það er heldur ekki
vegna fátæktar, hversu margir
falla fyrir freistingum áfengis
og tóbaks og eyðileggja heilsu
sína með því, og baka þjóðfé-
laginu stórtjón bæði með lélegri
afköstum við öll störf, slysum
og síðast en ekki sízt, andlega
og líkamlega vanþroska af-
kvæmum oft og tíðum. Og ég
er sannfærður um, að það er
ekki fátæktin, sem er megin-
orsök þess, hve margir nú á
tímum eru ginkeyptir fyrir ein-
ræðisstefnum.
Það er fjarri mér að mæla
með viðhaldi fátæktarinnar.
Það á að vera takmark hvers
þjóðfélags að láta öllum ein-
staklingum sínum líða sem bezt
og láta engan líða skort. En
maðurinn lifir ekki á einu sam-
an brauði. Það þarf engu síður
að sjá fyrir andlegu en líklam-
legu uppeldi einstaklinganna,
en ég er í vafa um, að það sé
gert á þann hátt, er bezt gegnir
hjá okkur.
Það er óspart gefið i skyn —
og er J. K. ekki einn um það —
að það sé varið hundruðum þús-
unda og jafnvel miljónum
króna á ári af hálfu ríkisins til
fræðslu og uppeldis æskunhar,
fyrir utan allt það, er einstak-
lingarnir leggja af mörkum, til
þess að geta orðið þessarar
fi’æðslu aðnjótandi. Barnaskól-
ar, alþýðuskólar, gagnfræða-
skólar o. fl. o. fl. séu byggðir, en
þrátt fyrir allt þetta sé árang-
urinn ekki betri en raun ber
vitni, hópar æskufólks hneigist
að erlendum einræðisstefnum,
vilji kollvarpa þjóðskipulaginu
og sé rótlaust og reikult i ráði.
Svo er skólunum kennt um —
ef ekki beint, þó óbeinlínis, —
að geta ekki hindrað þetta öf-
ugstreymi.
Þess er vel að gæta, að skól-
arnir eru ekki nema eitt hj ól í
þeirri miklu vél, sem mótar ein-
staklinginn. Þess vegna bera
þeir ekki einir ábyrgðina, hvern-
ig ástatt er með uppeldi æsk-
unnar.
Það er yfirleitt álit uppeldis-
fræðinga, að veigamesta undir-
staðan að þroska og skapgerð
einstaklingsins sé lögð á fyrstu
árum, og jafnvel fyrsta ári
barnsins. Þá er barnið að öllum
jafnaði 1 ums,iá foreldra sinna
íslendinga“; en hennar er
heldur ekki getið. — Að vísu er
um fá óaldarár getið fram á
Sturlungaöld; — en þá fjölgar
þeim og því meir sem aldir líða.
Verður eigi af þessum frásögn-
um séð, að hér hafi nokkurn-
tíma verið góðæri fyrr en á
þessari öld. — Heimildir hans
geta að vísu lítið annars en ó-
aldaráranna, manntjóns og
fjái-skaða, eða því líks; eins og
annað sé ekki frásagnarvert.
Þessarar harðindasögu verður
að nokkru getið siðar, og sér-
staklega frá síðustu öld, er út-
flutningur hófst. Hún á að sýna,
þessi saga, að vesturfarirnar
voru nauðvörn flestra þeirra er
fóru, til bjargar lífi og sjálf-
stæði þeirra og afkomendanna.
Höf. kann því illa, að vestur-
förum hafi verið brugðið um,
að þeir væru að flýja land. En
er hann ekki sjálfur að sýna,
að þeir hafi verið að því; að
þeir hafi neyðst til að flýja; að
eldur og ísar hafi hrakið þá
héðan. — Ég skil eigi betur en
að þessi bók hans eigi að sýna,
að land vort sé, eða hafi verið,
óbyggilegt mennskum mönn-
um. — Enda að þetta „hrafn-
fundna land“ sé enn „hentug-
ast hröfnum.“ —
Ég býst nú við því, að höf.
og bera þeir því mesta ábyrgð-
ina á uppeldi þess. En í okkar
þjóðfélagi er engrar þekkingar
eða hæfni krafizt af þeim, sem
þessu ábyrgðarmikla starfi eiga
að gegna. Það er talið betra, að
sá, sem við búskajo ætlar að
fást, afli sér menntunar á bún-
aðarskóla. Til þess að mega
stýra bifreið þarf sérstakt próf,
og sá, sem leitar sér atvinnu í
skrifstofu, þarf að hafa tilskilda
menntun. En að stofna til hjú-
skapar og fást við uppeldi ung-
barna, til þess er hver og einn
talinn hæfur, ef hann er ékki
fáviti eða haldinn næmum sjúk-
dómi.
Ábyrgðarleysi fólks á þessu
sviði er ábyggilega ein af okkar
þjóðarmeinsemdum. En það er
ekki eingöngu fólkinu sjálfu að
kenna. Það er ekki nægilega
brýnt fyrir því, hversu ábyrgð-
armikið starf uppeldi barna er
og því ekki gefinn nægilegur
kostur á að afla sér þekkingar
á því sviði. Það er ekki fyrr en
á síðustu árum, að komið hafa
á íslenzku hentugar bækur um
uppeldismál. Og fólk hefir ekki
áttað sig á gildi þeirra enn sem
skyldi, og velur sér til jólalest-
urs t. d. bókina 100% kvenmað-
ur í staðinn íyrir hina ágætu
bók Frá vöggu til skóla, eins og
ég sá eina margra barna móðir
gera í vetur.
Því er ekki að neita, að skól-
arnir hafa sumir hverjir van-
rækt skyldu sína, hvað snertir
fræðslu í þessu efni, Það mun t.
d. ekki nema í sumum kvenna-
skólunum vera leiðbeint um
meðferð og uppeldi barna og
má það herfileg vanræksla
heita. Því mun þó naumast til
að dreifa, að námsmeyjarnar,
sem kvennaskólana sækja, séu
svo vanþroska, að þær séu ekki
móttækilegar fyrir þá fræðslu.
Jafnvel í alþýðuskólunum, þar
sem nemendur eru þá yfirleitt
yngri, mætti kenna einföldustu
atriði uppeldis- og sálarfræði, a.
m. k. reyna að vekja athygli og
áhuga nemenda á þeim grein-
um.
Svo er fyrir að þakka, að
margir foreldrar ala börn sín
upp með mestu prýöi þrátt fyrir.
litinn lærdóm á því sviði, en ég
staðhæfi, að miklu fleiri gætu
betur gert, og það stórum betur,
ef þeir hefðu aflað sér nokkurr-
ar þekkingar í uppeldis- og sál-
arfræði.
Að því er snertir fræðslu
barna í hinum lögboðnu náms-
greinum er aðstaða foreldranna
oft og tíðum næsta örðug. Víð-
ast í sveitum landsins er ástæð-
um foreldranna þannig háttað,
að þau eru önnum kafin alla
daga og lítill tími vinnst því til
að leiðbeina börnum í lestri og
skrift, sem eru fyrstu náms-
greinar barnsins á skólagöngu
þess. Þaðan af síður myndu for-
sé hér að túlka skoðun allmik-
ils hluta Vestur-íslendinga, að
m. k. hinnar yngri kynslóðar
þar. — Það er engin skynsam-
leg ástæða til að ætla, að nátt-
úrufar landsins hafi tekið
nokkuð verulegum breytingum,
né muni gera það í náinni
framtíð. — Við megum enn efa-
laust búast gegn hafís, hríðum
og eldgosum, þótt nú hafi verið
nokkurt hlé um skeið. —
En engu að síður finnst mér
þurfa töluvert þrek til þess, að
túlka þessa skoðun, eins á-
kveðið og höf. gerir, — í bók,
sem á að komast inn á flest
heimili í landinu — og að m. k.
verður fjöllesin um allar byggð-
ir landsins. — Enda þótt hann
eigi hér sennilega einhverja
skoðanabræður, munu þeir lítið
láta til sín heyrá um þessi mál.
— Andi höf. eða Hrafna-Flóka
sveimar ekki nú yfir vötnun-
um í voru landi.
II.
En á útflutningsárunum
mættust þessar tvær stefnur
all alvarlega; — að fara vestur
eða sitja kyr heima. Þá var sú
skoðun borin fram mjög hisp-
urslaust, að hér á landi væri
ekki líft siðuðum mönnum,
sökum harðbýlis náttúrunnar
og margs annars; þessa skoðun
fluttu einnig málsmetandi
menn hérlendir. Henni mætir
svo að vestan lýsingin á hinum
ágætu landkostum í Canada,
góðri veðuráttu, ágætri at-
vinnu, ókeypia skólagöngu
barna og fleiru. — Þetta fluttu
„agentar" og fleiri, þegar harð-
eldrar geta annað meginfræðsl-
unni eins og J. K. vill vera láta.
Enda hefir raunin orðið sú, að
síðan skólaskyldan varð al-
menn, hafa margir foreldrar
varpað öllum sínum, áhyggjum
um fræðslu barnanna yfir á
skólann og sent börnin frá sér
ólæs og lítt læs 10 ára gömul.
Hverjar eru svo þær aðstæður,
sem skólinn á við að búa? Víð-
ast í sveitum landsins er far-
kennsla. Kennarinn verður að
vera á flækingi um sveitina
sinn tímann í hverjum stað og
starfa oft við örðug skilyrði að
öðru leyti, þröng húsakynni,
kulda, skort á kennslutækjum
o. fl. Þarna er honum svo ætl-
að að kenna samtímis börnum
frá 10—14 ára. Árangurinn
verður næsta misjafn, en ég er
viss um, að oftast Verður hann
frá kennarans hálfu sízt lakari
en efni standa til.
Sum þessara barna, sem not-
ið hafa fræðslu í slíkum skóla,
eru send eftir nokkur ár í al-
þýðuskóla og hafa þá e. t. v.
gleymt flestu af því, er þau
námu í barnaskóla. Þegar þau
að loknu námi í alþýðuskóla
verða ef til vill engin „ljós“,
hvorki er snertir lærdóm né
mannkosti, þá eru menn reiðu-
búnir að hrópa: „Þarna sjáið
þið árangurinn af allri þessari
skólagöngu. Ríkisvaldið er á
rangri leið að byggja alla þessa
skóla. Við viljum taka fræðsl-
una að mestu í okkar hendur.
Við viljum gjörbreyta fræðslu-
lögunum."
J. K. kemur með sínar til-
lögur í þessu efni. Hann vill
afnema hina „andlegu verk-
smiðjuframleiðslu skólanna,“
sem hann nefnir svo, og færa
hana inn á heimilin. Til þess að
það megi verða, á ríkið að
styrkja menn til að taka heim-
iliskennara. Hann- á ásamt for-
eldrunum að annast kennslu í
móðurmáli, reikningi og sögu.
Jafnframt á að byggja „dýra“
heimavistarskóla, þar sem ein-
göngu á að kenna náttúru-
fræði, teikningu, handavinnu
og íþróttir. Þó álitur J. K. að
foreldrunum sé gerður „bjarn-
argreiði‘í með því að taka
börnin frá þeim og láta þau í
„sollinn" í skólunum.
Ég er hræddur um, að nokkr-
ir örðugleikar verði á fram-
kvæmd þessarar hugmyndar J.
K. Ég tel litlar líkur til, að það
verði auðsótt mál að fá ríkis-
valdið til að gera hvorttveggja
í senn, að styrkja menn til að
hafa heimiliskennara og leggja
jafnframt fé til byggingar og
reksturs heimavistarskóla.
Ennþá fjarstæðara er að halda,
að fólk taki bæði heimiliskenn-
ara, jafnvel þó það fái styrk til
þess, og sendi börn sín í skóla-
„sollinn" og eiga þar á ofan
von á háum reikningum fyrir
indi ein hin mestu þjökuðu
þjóðinni. Þessir menn höfðu
allgóð spil á hendinni. Þeir
unnu það á, að nálægt % lands-
manna fór vestur á fám árum.
Eflaust hefðu þeir orðið miklu
fleiri, ef útflutningur hefði
gengið vel; en hann gekk seint
og illa. Með vesturfara var oft
farið hraklega á leiðinni; væri
sú útfararsaga öll. (rétt) sögð
eins og hún var, mundi hinni
yngri kynslóð hér á landi
blöskra sú frásögn. — Börn dóu
mörg á leiðinni, og litlu eftir
að vestur kom; sömuleiðis
margt af eldra fólki, sem var
eitthvað lasburða. Það var eng-
inn vafi á því, að vesturfarar-
hugurinn greip fjölda manns,
um tíma. Margir komust ekki;
öðrum snerist hugur af ýms-
um ástæðum. Það leit því út
fyrir um tíma, að hér yrði
landauðn af fólki í nokkrum
héröðum landsins; enda mun
að því hafa verið stefnt af
mörgum. — Eins og fyrr segir,
var spurningin um það, hvort
íslendingar ættu að yfirgefa
landið alveg eða ekki.
m.
Sú skoðun eða trú er ekki ný,
að hin köldu lönd norður und-
ir heimsskautsbaug séu ekki
byggileg mennskum mönnum.
Menningárríkin gömlu lágu
suður og austur af Miðjarðar-
hafi eða báðu megin hvarf-
baugs. — Menningin færðist
hægt og hægt til Suður-Evrópu.
En hinir gömlu Rómverjar álitu
lengi, að engir mennskir menn
gætu þrifizt norðan Mundíu-
Þýzkur hermaður virtur á
350 þús. sterl.pd.
Prá hernumdu þjóðunum á megin-
landi Evrópu berast strjálar og óljósar
fréttir. Þó bendir allt til, að þær
haldi uppi-. markvissri frelsisbaráttu,
þrátt fyrir hina grimmu og þrautskip-
lögðu undirokun. Fyrir stuttu hafa
þessar fréttir frá Hollandi birzt i
„The Times“:
Þjóðverjar hafa nýlega tekið 15
Hollendinga af lífi í Haag fyrir njósnir
og önnur störf í þágu Breta. Þrír sak-
borningar aðrir voru dæmdir í lífstíð-
arfangelsi. Alls hefir 43 Hollendir.gum
verið stefnt fyrir herrétt Þjóðverja í
Haag og hafa nær allir hlotlð þungar
refsingar.
í Amsterdam kom nýlega til alvar-
legra götuóeirða og hlutu sex manns
bana, en margir særðust. í Hilversum
hefir þýzkur hermaður verið skotinn.
í hefndarskyni fyrir þetta hafa Þjóð-
verjar dæmt borgarstjórnina í Amster-
dam til að greiða 2 millj. sterl.pd. i
skaðabætur og borgarstjórnina i Hil-
verum til að greiða 350 þús. sterl.pd.
í skaðabætur.
Þjóðverjar hafa sent menn til eftir-
lits í öllum stjórnardeildum þessara
borga og hafa raunverulega tekið
stjórn þeirra i sínar hendur.
Hjá verkamönnum í Rotterdam hefir
mjög borið á viðleitni til verkfalla.
Áreiðanlegar fregnir herma, að ný-
lega hafi a:. m. k. 400 almennir borg-
arar verið handsamaðir fyrir að sýna
hollenzkum nazistum andúð, en Þjóð-
verjar vinna meira og meira að því
að koma völdunum í hendur þeirra.
Ógnanir Þjóðverja.
í þýzkum blöðum skortir nú ekki
ógnanir í garð Breta. í ritstjórnargrein
í Völkischer Beobachter stóð nýlega:
Þjóðverjar undirbúa nú lokaósigur
Bretlands. Þeir eru afráðnir í að halda
hræðilegan dómsdag, ekki aðeins yfir
Churchill og fylgisveinum hans, heldur
yfir brezku þjóðinni. Vér munum færa
til Bretlands byltingu blóðs og tára,
sem mun leiða niðurlægingu og fátækt
yfir brezku þjóðina.
dvölina í skólanum, jafnvel þótt
hún eigi að vera stutt.
Hvers. vegna á svo að kenna
erfiðustu námsgreinarnar, móð-
urmálið og reikninginn, heima,
þar sem ætla má að skilyrði séu
lakari þar en í skólanum?
Og hvers vegna er náttúru-
fræðinni gert svo hátt undir
höfði, að kennsla i henni á að
fara fram í skólanum? Sú
fræðsla á líklega að fara frarfl
að vetrinum, þegar allar jurtir
eru helfrosnar og snævi þaktar
og dýralíf er fáskrúðugra en á
öðrum tímum árs. Væri ekki
nær að pabbi og mamma svör-
uðu eftir beztu getu drengnum
sínum eða telpunni, ef blessuðu
fjalla, En menningin hélt á-
fram norður á bóginn. Hún
komst til Norðurlanda og Bret-
lands að sunnan og austan.
Mun hún ekki einnig hafa átt
farsælan reit á þessari eyju
vorri norður við íshafið? Menn-
ingin heldur enn norður á við;
ef til vill aldrei ákveðnar en nú,
síðan vesturförum lauk héðan.
Vísindin vinna hér að sleitu-
laust. Styrjaldir eru hér einnig
að verki. Búast má við, að
minnst af þessu sé enn komið
fram. Finnland, Lappland,
Norður-Noreg (Hálogaland)
hefir menningin heimsótt; enn-
fremur Spitzbergen og Græn-
land, sem nú er verið að gera
að sauðfjárræktarlandi með
íslenzkum kynstofni, er þegar
gefur von um álitlegan árang-
ur. Þó eru — eins og áður er
sagt — stórstígustu átökin enn
ekki komin í ljós, en liggja 'þó
nærri, segir Vestur-íslending-
urinn heimskunni, Vilhjálmur
Stefánsson. — Það er nyrzti
hluti Norður-Ameríku, sem enn
er óbyggt land; gríðarlegt land-
flæmi, er nær norðurfyrir heim-
skautsbaug, er hann telur að
geti fætt miljónir manna, og
um leið verið kjötforðabúr ann-
arra ríkja. Færir V. St. fyrir
þessu mörg og sterk rök í bók-
um sínum, sem eru nú flestar
aðgengilegar orðnar hér á ís-
lenzku. — En fyrir þá, sem lifa
við hina kaldari náttúru þess-
arar jarðar, eru sennilega eng-
ar betri bækur til, eða þarfari.
IV.
Að visu lítur svo út, að höf.
(Framh. á 4. síðu.)
Jón Jónsson frá Gautlöndum
Saga Islendínga í Vesturh.
Athugasemdlr og endurminningar