Tíminn - 15.05.1941, Blaðsíða 2

TÓIIW. fiiiimtmlagiuit 15. maí 1941
54. blað
214
Dýrtíðarnppbót
almennin^
Hitaveitumálið
Menn hafa vanizt að heyra
talað um dýrtíðaruppbót handa
ýmsum stéttum, embættismönn-
um, sjómönnum, verkamönnum,
verzlunarmönnum o. s. frv.
Kaupsamningar, sem gerðir
hafa verið síðan núverandi
styrjöld hófst, hafa verið
barmafullir af ákvæðum um
dýrtíðaruppbætur.
En fram að þessu hefir ekki
verið talað um dýrtíðaruppbót
handa öllum þegnum þjóðfé-
lagsins. En það er einmitt sú
nýjung, sem núverandi alþingi
verður að hrinda áleiðis, áður
en það lýkur störfum.
Hinar margháttuðu dýrtíðar-
uppbætur einstakra stétta við
sjávarsíðuna hafa skapað afar-
mikla dýrtíð. Sveitir og kaup-
staðir hafa nýlega tæmzt af
lausafólki, og framleiðslan í
dreifbýlinu er í mikilli hættu.
Jafnframt þessu harðnar sjó-
hernaður styrjaldarþjóðanna,
og aðdrættir til landsins verða
dýrari og hættulegri. Þörfin að
auka matvælaframleiðsluna í
landinu verður meiri og meiri
með hverjum degi. Forráða-
menn kaupstaðanna hafa flutt
konur og börn, eftir því sem
unnt er við að koma, úr bæjun-
um og upp í dreifbýlið. Sá þjóð-
flutningur er einskonar undar-
legt mótvægi gegn straumi
lausafólksins í þéttbýlið og
hinnar eftirsóttu stundarat-
vinnu þar. Má nú nærri geta,
að ekki léttir það að öllu leyti
framleiðslustörfin í dreifbýlinu,
að fá skyndilega inn í hin
mannfáu heimili mikinn fjölda
mæðra og barna, sem flest er
að mestu leyti óvant störfum í
sveit, eða ófært til að sinna
þeim fyrir æsku sakir.
Meðan allir lausamenn hafa
getað fengið ótakmarkaða vinnu
á lausum markaði með' gífur-
lega háu eftirvinnu- og sunnu-
dagakaupi, hafa bændur átt ná-
lega ómögulegt með að * fá
kaupafólk til vor- og sumar-
starfa. Á Suðurlandi var fyrir
skömmu talið, að bændum byð-
ust kaupamenn fyrir 180 krónur
um viku yfir sláttinn, auk fæð-
is. Greindir bændur töldu, að
ef ekki væri hækkað stórkost-
lega verð á framleiðsluvörum úr
sveitum, yrði helmingurinn af
slíku kaupi að vera beinn tekju-
halli fyrir bændur. Og sú fram-
tið þykir þeim ekki árennileg.
komið að miklu gagni, en þó
þarf að grípa til fleiri ráða, ef
vel á að fara. Sk. G.
Sumir tala um að yfirgefa jarð-
ir sínar og leita í stundarat-
vinnu á sjáyarbakkanum.
Bændur hafa eitt ráð sjálfir,
og aðeins eitt, til að mæta dýr-
tíðaruppbót bæjanna, og það er
að hækka mjólk og kjöt og egg
í sömu hlutföllum. En frá sjón-
armiði alþjóðar mætast tvenns-
konar hindranir á þeirri leið.
Annars vegar myndi slík verð-
hækkun verða lítt viðráðanleg
fyrir efnaminni hluta bæjar-
fólksins og gæti hlotizt af því
sölutregða. Á hinn bóginn myndi
hið síhækkandi verð á innlend-
um afurðum stórhækkla vísi-
töluna, kaupið og dýrtíðarupp-
bótina. Þessi leið verður tæp-
lega farin, nema ef í ljós kem-
ur alger vöntun á skynsamlegri
forustu í málinu frá trúnaðar-
mönnum þjóðfélagsins.
Kjarni málsins er sá, að það
þarf að gefa bændum örugga
aðstöðu til að framleiða sem
allra mestar vörur og fá fyrir
þær hæfilegt verð. Hins
vegar má verðið til neytenda í
bæjunum ekki vera ósanngjarn-
lega hátt, af ástæðum, sem
greindar eru hér að framan.
XJt úr þessum vanda er ekki
nema ein leið. Það þarf að
stofna sjóð af almannafé, und-
ir yfirumsjón ríkisstjórnarinn-
ar til að greiða úr dýrtíðarupp-
bót almennings. Bændur fá úr
þessum sjóði rífleg framlög sem
uppbætur á framleiðslu sína, en
neytendur við sjóinn fá vör-
urnar með viðráðanlegu verði.
Á þennan hátt er unnt að ráða
nokkuð við breytingar vísitöl-
unnar, stöðva að verulegu leyti
hina sívaxandi dýrtíð, og tryggja
öryggi þjóðfélagsins með þvi að
tryggja öryggi dreifbýlisins.
Dýrtíðarsjóður almennings
þarf að hafa mikil fjárráð,
margar miljónir króna nú í ár.
Hann getur naumast fengið
tekjur nema frá tveimur upp-
sprettum. Útflutningsgjald af
sjávarafurðum, sem eru í veru-
lega háu verði, og með launa-
skatti, á kaup og dýrtíðarupp-
bót kaupþega, nema manna,
sem vinna’ fyrir stórum fjöl-
skyldum. Englendingar taka
20% af öllum launum í sjóð til
að halda niðri dýrtíðinni. Svo
mikils þykir þeim við þurfa.
Ríkisstjórn og Alþingi þurfa
að nota síðustu daga þingsins
til að ljúka þessu þýðingarmikla
máli á þann hátt, að veita öll-
um almenningi skynsamlega
dýrtiðaruppbót og tryggja með
því öryggi þjóðfélagsins.
J. J.
(Framh. af 1. slðu.)
Mariehamn á Álandseyjum,
geta byrjað að taka vörurnar í
Khöfn 10. júlí. Þó með því skil-
yrði, að Bretar leyfi flutning-
inn og taki ábyrgð á því, að
skipið snúi aftur til Khafnar
frá Reykjavík, tálmunarlaust af
Breta hálfu, Fékkst loforð
Bretastjórnar um þetta.
13. ágúst kemur símskeyti frá
sendiráðinu í Khöfn um, að
flotastjórnin þýzka neiti um
leyfi til þess að skip, sem nú
væru í Eystrasalti, mættu flytja
hitaveituvörurnar til íslands,
þótt Bretar lofuðu því að tálma
því ekki, að það sneri aftur.
Eftir að þrautreynt hafði verið
af Höjgaard & Schultz og sendi-
ráðinu í Khöfn, að fá þessu
kippt í fyrra horf (m. a. fór
Höjgaard verkfræöingur til
Berlín til þess að tala við æðstu
stjórnarvöld þar um málið), eh
árangurslaust, var snúið að
öðrum leiðum.
Frá Khöfn kom uppástunga
um að reyna að fá samþykki
beggja ófriðaraðilja til þess að
fá danskt skip, sem lá í höfn í
Bandaríkjum Norður-Ameríku,
til flutninganna. Var þessi leið
þrautreynd. Frá Þjóðverjum
fékkst aldrei svar. Frá Bretum
kom loks það svar 28. okt., að
þeir mundu ekki treystast til
þess að leyfa flutning með
dönsku skipi, en vildu athuga
með velvilja uppástunguna um
skip hlutlausrar þjóðar (t. d.
finnskt eða sænskt). .
Allt samband um mál þetta
var símleiðis, því að engin tök
voru að koma bréfum á milli;
enda hefði það tekið allt of
langan tíma, þótt fært hefði
verið. Með ,,Esju“ frá Petsamo í
október kom bréf um málið
frá sendiráðinu í Khöfn. Er það
dagsett 20. sépt. 1940. Auk þess
að staðfesta það, sem þá hafði
íarið á milli, kemur fram í sam-
bandi við neitunina um, að
skip, sem væru í Eystrasalti,
mættu flytja vöruriiar til ís-
lands, að þýzka sendiráðið í
Khöfn hefir látið uppi þá skoð-
un, ,,að grundvöllurinn fyrir
leyfunum væri burt fallinn,
vegna atburða, er síðar skeðu,
og áleit, að leggja yrði málið
fyrir í Berlín“. M. a. þess vegna
mun Höjgaard hafa farið til
Berlín.
Greint álit þýzka sendiráðs-
ins í Khöfn hafði ekki komið
fram í skeytum. En þar sem ekki
varð annað séð af greindtT bréfi
og símskeytum en að alger af-
svör Þjóðverja um að sleppa
hitaveituvörunum frá Khöfn
lægju ekki fyrir, var tilraunun-
um haldið áfram.
Þegar tilraunirnar um danska
skipiö máttu teljast algerlega
strandaðar var kvatt til fundar
í utanríkisráðuneytinu í Reykja-
vík 31. okt. 1940. Á fundi voru
ráðherrarnir Stefán Jóh. Stef-
ánsson og Jakob Möller, settur
borgarstjóri Bjarni Benedikts-
son, Valgeir Björnsson bæjar-
verkfræðingur, Langvad verk-
fræðingur, sem umboðsmaður
verktaka (firmans Höjgaard &
Schultz) og Sveinn Björnsson
sendiherra,
Á þeim fundi var samkomu-
lag um að halda áfram tilraun-
unum nokkurn tíma ennþá.
Hafði um þetta leyti borizt orð-
sending gegnum brezka sendi-
herrann í Reykjavík um það, að
ef allar tilraunir til þess að fá
vörurnar frá Khöfn mistækj-
ust, mundi brezka stjórnin
styðja að því, að reynt yrði að
útvega samskonar vörur í Bret-
landi. En til þess þyrfti upp-
drætti, sundurliðanir og ná-
kvæma lýsingu á verkinu. Varð
samkomulag um að fela bæjar-
verkfræðingi og Langvad að
gera þennan undirbúning, sem
taka mundi mánaðartíma. En
á meðan yrði - gerð tilraun til
þess að fá samþykki ófriðarað-
iljanna til þess að nota mætti
einhver hlutlaus skip til flutn-
inganna. Var þetta tjáð sendi-
ráðinu í Khöfn og því jafnframt
falið að tjá verktaka, að ef
þetta allt mistækist, teldi bær-
inn sér heimilt að reyna að út-
vega efnið annars staðar.
í þessu sambandi skal þess
getið, að umboðsmað'ur verk-
taka lét falla orð um það á
íundinum, að það væri bærinn
og ekki verktaki, sem yrði að
bera tjónið af því, ef mistækist
að fá fluttar vörurnar, sem
Isegju tilbúnar í Khöfn, og það
sama yrði keypt annars staðar í
staðinn. Var þessi skoðun hans
véfengd. En í því sambandi mun
borgarstjóri hafa talið rétt að
afla álits lilutlauss lögfræðings
á þessu réttaratriði.
Á meðan svona stóð var nú
tilraununum hér beint inn á
ákveðna braut.
Kunnugt var, að Svíar höfðu
hug á því að fá héöan síld. og
nokkrar aðrar íslenzkar afurð-
ir. Leit svo út, að flytja yrði til
Petsamo, þar sém lokaðar voru
allar siglingar til Svíþjóðar héð-
an. Vafalaust væri, að Svíum
væri hentugra að fá þetta flutt
til Gautaborgar, ef slík undan-
þága fengizt undan hafnbanni
Breta. Nú virtust Bretar hafa
áhuga á því, að vér fengjum
hitaveituvörurnar. Hins vegar
mundi hvert það skip, sem flytti
vörurnar frá Khöfn, verða að
koma við í Gautaborg til eftir-
lits. Reynandi væri að fá sam-
þykki beggja ófriðaraðilja til
þess að spyrða þetta tvennt
saman, flutning hitaveituvar-
anna hingað og flutning síldar-
innar m. m. til Svíþjóðar. Þjóð-
verjar ættu að vera þess ósk-
andi, að Svíar fengju íslenzku
afurðirnar, og Bretar, að vér
fengjum hitaveituvörurnar. En
Svíar fúsir til að veita málinu
einnig sinn stuðning, vegna
þarfa sinna á íslenzkum af-
urðunum.
Var þetta nú boriö fram við
alla aðilja. Hittist svo á, að
sænska stjórnin hafði um þetta
leyti tekið upp samninga við
brezku stjórnina um einhverja
tilslökun á hafnbanninu þann-
ig, að Bretar leyfðu einhverju
af vörum að komast til Svíþjóð-
ar vestan að og frá Svíþjóð
vestur á bóginn. Leit svo út, sem
þetta ætlaði að verða ekki al-
veg óvænlegt um árangur, enda
fékk hugmyndin góöar undir-
tektir brezku stjórnarinnar,
þótt tregar gengi að fá ákveð-
in svör Þjóðverja.
Var ofangreind hugmynd
rædd við sænska sendifulltrú-
ann í Reykjavík áður en hún
var borin fram. Varð hann fús-
lega við því að styðja málið við
stjórn sína, eins og hann einn-
ig studdi málið á annan hátt á
mismunandi stigum þess.
5. des. var lokið að semja „ná-
kvæma skilgreiningu um það
efni allt, sem óskað er að fá
lceypt i Englandi til hitaveitu-
framkvæmdanna, svo og nánari
skilmála, er setja verður við út-
boð í Englandi". Var það af-
hent brezka sendiherranum
samdægurs með tilmælum um
að koma því til réttra stjórnar-
valda í London, í þeirri von, að
þau styddu að því, að hægt
væri að fá vörurnar frá Bret-
landi í tæka tíð. Tók sendiherr-
ann þetta fúslega að sér. Með
næstu skipsferð voru plögg þessi
send einnig til aðalræðismanns-
ins islenzka í New York, svo að
þau væru tiltæk þar til útboðs,
ef hann fengi símskeyti um að
reyna að fá vörurnar í Banda-
ríkjunum. En fyrir því var ráð
gert, ef bráðlega strönduðu
hvort tveggja tilraunir, að fá
vörurnar fluttar frá Khöfn eða
aff fá aðrar samskonar vörur í
Bretlandi.
Meðan á þessum tilraunum
stóð komu fram tvær sérstakar
hugmyndir:
1. Að hægt mundi að fá
finnskt skip, sennilega í febrú-
ar, til flutninganna fyrir mjög
hátt gjald, 220—250 d. Kr. á
smálestina.
2. Að kaupa gamalt júgóslaf-
neskt skip, sem hér hafði kom-
(Framh. á 3. síðu)
Jónas Jóhannsson:
Brátt er bnrið antt
'©ímirm
Fimmtudafiinn 15. muí
Dýrtíðarráðstaíanír
Undanfarna mánuði hefir
verið um það rætt í ríkisstjórn-
inni og stuðningsflokkum henn-
ar, hvaða ráðstafanir væri unnt
að gera til þess að vinna á móti
dýrtíðinni og hækkun vísitöl-
unnar. Hefir viðskiptamálaráð-
herrann einkum beitt sér fyrir
því, að hafizt yrði handa í þeim
efnum. Mun mega vænta þess,
að tillögur um þau mál verði
lagðar fram á Alþingi innan
skamms, en að svo stöddu er
ekki hægt að segja, hvernig þær
tillögur verða í einstökum at-
riðum.
í fyrradag er vikið að þessum
málum í ritstjórnargrein í
Morgunblaðinu. Segir þar, að
blaðið hafi, fyrir meira en ári
síðan, vakið máls á því,
„að hyggilegt myndi vera að
nota eitthvað af stríðsgróð-
anum til sjóðsöfnunar og
nota féð til þess að halda
niðri verðlagi innlendrar
framleiðsluvöru."
Þá segir Mbl. ennfremur, að
þessari uppástungu hafi strax
verið illa tekið í Tímanum, og
síðan bætir blaðið við:
„Frá áramótum féllu úr gildi
lagaákvæðin, sem höfðu
bundið kaupgjaldið í landinu.
Síðan hefir allt kaupgjald
fylgt dýrtíðinni, með afleið-
ingum, sem við þekkjum svo
vel.“
Það er ekki rétt hjá Mbl., að
því hafi verið illa tekið í Tím-
anum, að reynt yrði að hafa
hemil á dýrtíðinni. Hér í blað-
inu hefir aðeins verið bent á
það, að „tillögur" Morgunbl.
um þetta mál í fyrra voru þann-
ig, að ekki var unnt að taka
þær alvarlega. Til þess að ná
stríðsgróðaskatti á árinu 1940,
svo að nokkru næmi, hefði þurft
að afnema lögin um skattfrelsi
útgerðarfyrirtækja á þinginu
í fyrra. En ritstjórar Mbl. vita
það, að ekki var hægt að ná
Samkomulagi um afnám lag-
anna á því þingi. Þeim hlýtur
því að vera ljóst, eins og öðrum,
að þýðingarlaust var að stofna
stríðsgróðasjóð á árinu 1940, í
því skyni að halda verðlaginu
niðri, þar sem þau fyrirtæki,sem
höfðu nokkurn verulegan stríðs-
gróða, voru að langmestu leyti
skattfrjáls á því ári.
Um kaupgjaldshækkunina er
það að segja, að í síðastliðnum
októbermánuði var þvi lýst yf-
ir 1 Morgunblaðinu, að ekki yrði
hjá því komizt að greiða fulla
verðlagsuppbót á kaupgjaldið,
miðað við dýrtíðarvísitöluna. Á
þeim tíma, sem þessu var hald-
ið fram í Morgunblaðinu, var
þó öllum kunnugt, að vegna
aukinnar atvinnu á síðastliðnu
ári var tekjuhækkunin hjá flest-
um verkamönnum hlutfallslega
miklu meiri en verðhækkunin
á þeim lífsnauðsynjum, sem þeir
þurftu að kaupa. Með þessari
kröfu um fulla verðlagsuppbót
á kaupgjaldið, sem haldið var
fram í aðalmálgagni Sjálfstæð-
isflokk.sins, var hann orðinn
þátttakandi í kaifþhækkunar-
kapphlaupinu . með jafnaðar-
mönnum og kommúnistum. Ef
til vill hefir Sjálfstæðisflokkur-
inn unnið . nokkra verkamenn
til fylgis við sig í bili með þess-
ari ,,pólitik“, enda er hann nú
orðinn mestu ráðandi í sumum
stærstu verkamannafélögum
landsins. En árangurinn af
kauphækkunarstefnu hans . og
annarra varð sú, að kaupið
hækkaði frá síðustu áramótum,
eigi aðeins í hlutfalli við verð-
lagshækkunina, heldur meira,
þar sem víðast varð einnig
hækkun á grunnkaupinu.
Eins og nú er komið er vitan-
legá þýðingarlaust að deila um
það sem orðið er, og hér hefði
það ekki verið gert að umræðu-
efni, ef Morgunblaðsgreinin í
fyrradag hefði ekki gefið sér-
stakt tilefni til þess. Hitt skipt-
ir nú mestu máli, að takast
megi að ná samkomulagi um
ráðstafanir til að vinna á móti
dýrtíðinni, kauphækkunum og
áframhaldandi rýrnun á verð-
gildi 'peninganna. Verðlags-
eftirlitið og húsaleigulögin hafa
í grein þessari er sagt frá
rýrnun ýmsra hlunninda í
Breiðafjarffareyjum. Höfund-
ur greinarinnar, Jónas Jó-
hannsson í Öxney, er þessum
málum flestum kunnugri,
enda . er frásögn hans hin
fróðlegasta og merkilegasta.
Er hún og lærdómsrík fyrir
þá sök, að hún sýnir ljóslega,
hversu rányrkjan getur kom-
ið miklu illu tii leiðar.
Fjarlægðin gerir fjöllin blá.
Maður úr öðrum landsfjórð-
ungi, sem átti tal við mig, lét
þannig í ljós hugmynd sína um
Breiðafjarðareyjar: „Þar er
taðan, kálið, eggin, fuglinn, sel-
urinn og fiskurinn. Ekkert þarf
fyrir lífinu að hafa. Ég tel það
ekki til vinnu, þó fara verði út á
eyjarnar að slá fuglinn, út í
sundin til að dorga fyrir fiskinn
eða út í látrin til að rota selinn.
Skepnurnar ganga auðvitað úti,
svo ekki getur það talizt til erf-
iðis að reka heim og slátra í
pottinn“.
Kona, sem hingað fluttist úr
fjarlægu héraði, sagði að þar
hefðu Breiðafjarðareyjar verið
kallaðar gullkistur landsins.
Þetta mun vera nokkuð al-
mennt álit ókunnugra, um okk-
ar marglofuðu eyjar. Til þess
liggur og mokkur ástæða.
Eyjarnar eru yfirleitt skulda-
hæstu jarðir landsins.
Þegar harðindi og önnur óár-
an þrengdi að fólkinu, þótti
■ jafnan ætasamt við Breiðafjörð.
Það var líka almennt á síð-
ustu öld, að svokallaðir tómt-
húsmenn hylltust til að eiga
heima í eyjunum. Þeir voru
hver með sitt hyski sér í sínum
bæ, sem þeir byggðu við sitt
hæfi. í einni eyjunni voru 10
slíkir bæir, annarri 5 og svo
frv. Þó voru þessar eyjar aðeins
eitt ábýli hver. Þessir menn
höfðu engin jarðarafnot, en
stunduðu kaupavinnu á sumrin
og sjóróðra á vetrarvertíð
„undir Jökli“. Þess á milli dorg-
uðu þeir í sundunum, sem
máttu heita full af fiski
(flyðru), skutu eða skutluðu
kóp, unnu dag og dag hjá
bændum o. s. frv. Að öðru leyti
kúrðu þeir heima í kofum sín-
um.
Nú munu margir halda, að
það hafi verið vesaldarlíf, sem
þessir menn lifðu.
Um það er ekki gott að dæma
nú. En eitt er víst, að lifnaðar-
hættir þeirra hafa verið allt
aðrir en nú tíðkast.
Frásögn eins, um kjör sín í
kofanum, er þó til enn. Hún er
þannig: Hann kærði sig ekki
um önnur kjör í himnaríki en
hann bjó við í kofanum, að því
þó viðbættu, að nóg heilagfiski
veiddist i vognum fyrir framan
kofadyrnar, en til þess veiði-
skapar varð hann að fara út
fyrir voginn.
Þó hugmyndir hinna fjar-
stæðu manna, um gæði eyj-
anna, séu nokkuð öfgakennd-
ar, felst þó í þeim mikil sann-
leikur. Hitt er svartari hlið sög-
unnar, að megnið af þessum
hlunnindum er gengið til þurð-
ar.
Búskapurinn.
Á nítjándu öld voru margir
vel megandi bændur í Breiða-
fjarðareyjum, og allir bændur
munu hafa verið skuldlausir. Þó
höfðu þeir miklu fleira fólk
fram að færa en nú er, én ekki
önnur farartæki en árabáta.
Þetta hafa verið mikið dug-
legri menn, munu margir segja.
Víst er um það, að lengur var
unnið, en það var ekki allt af
að meira. væri unnið og tækni
öll er miklu meiri nú én þá.
Veiðiskapur allur var meiri.
Fiskur var fyrir hvers manns
landi að heita mátti (einkum
flyðra), Selur var meiri og kof-
an gaf góðar tekjur. Æðarvarp-
ið var mikið meira og verð á
dúni var hlutfallslega hærra.
Vinnumennirnir unnu fyrir árs-
kaupinu á vetrarvertíðinni.
Vinnukohurnar unnu fatnað-
inn o. s. frv.
Skarfakálið þakti lundahólm-
ana eða grózkumikil taða þar,
sem kálið þraut. Taðan þótti
jafngilda túntöðu, til kúafóð-
urs, eða betur, enda voru víða
talsverð kúabú. Gamlar ær, sem
til frálags voru ætlaðar, voru
látnar í káleyjarnar á haustin
og bráðfitnuðu svo að undrum
sætti.
Upp úr . aldamótunum fóru
búnaðarhættir að breytast.
Vinnufólkið smáhvarf úr sög-
unni, en daglaunafólk kom í
staðinn. Það var allt af færra,
svo störfum varð ekki sinnt með
sömu alúð og áður. Auk þess var
það oft ókunnugra öllu, sem að
verkinu laut, og sumt fákunn-
andi þegar það dvaldi aðeins
skamman tíma. Lærði ekki
störfin til hlítar eins og þeir,
sem dvöldu lengi á sama heim-
ili og virtist yfirleitt síður bera
hag heimilanna fyrir brjósti,
ef svo mætti að orði komast.
Bændur ‘fóru að leggja meira
kapp á sauðfjárrækt en áður,
sem þráfalt bar eyjarnar ofur-
liða, þar sem lönd eru víða lítil.
Menn komust ekki hjá því að
hafa féð í varphólmum fram-
eftir vori og hafði það sín vondu
áhrif á fuglinn, sem síðar verð-
ur vikið að. Hinir mörgu óhjá-
kvæmilegu flutningar fjárins og
öll geymsla var vinnufrek og
dýr,einkum þegar hún var rekin
með daglaunamönnum. og féð
er stórum affallasamara, ef of-
sett er í landið. Nautgriparækt
virðist yfirleitt henta betur og
fer það líka vel saman, þar sem
næstum öll hey eru kúgæf.
Fuglalífið.
Upp úr aldamótunum fór að
bera á hnignun í fuglatekju
hér við Breiðafjörð. Kofna-
tekja er alveg horfin, kríuvarp
að heita má og stórkostleg
hnignun er víðast í æðarvarpi.
Jafnvel svartbaki hefir víða
stórfækkað, þótt hins vegar
hafi líka margfjölgað sum-
staðar.
Hvað veldur þessu, spyrja
menn?
Margir yngri menn og aö-
fluttir, telja þetta allt svartbak
að kenna. Sé hann drepinn, þá
sé allt þetta bætt. Ekki færa
menn önnur rök fyrir þessu en
þau, sem kunn eru, og hafa að
vísu nokkur til síns máls, að
svartbakurinn étur æðarunga.
Nú er þess að gæta, að svart-
bakur er ekki nýinnfluttur eins
og til dæmis fjárpest og aðrar
nýjungar, sem borizt hafa með
menningunni frá útlöndum.
Hitt mun vera óhætt að álykta,
að hann hafi verið hér í sam-
búð við æðarfugl í margar ald-
ir. Hvernig hlu.tföll ög sjám-
komulag í þeirri sambúð hef-
ir verið, er nú ekki gott að
segja. Nú eru liðnir tveir
fimmtungar þessarar aldar og
við, sem erum eldri en það og
höfum oröið að búa við þessa
hnignun, sjáum að hér kemur
fleira til greina.
Þrjár meginorsakir liggja til
þessarar hnignunar. Fyrsta og
stærsta orsökin er sú, að sílis-
ganga er ekki eins árviss og
aldrei eins mikil í fjörðinn, og
hún áður var. Önnur, að ráns-
hönd mannsins, samfara skiln-
ings- og kæruleysi, er miklu
þyngri í allri umgengni við
fuglinn en áður. Þriöja er svart-
bakur og annar vargur, sem þó
er engin ný bóla.
Kría.
Kríuvarp var víða talsvert
mikið eins og svo mörg örnefni
benda til. Að henni var einkum