Tíminn - 27.05.1941, Blaðsíða 2

230
TlMIVX. þrigjndagiim 27. maí 1941
58. blað
%
^ímin«
Þrið$udafiinn 27. maí
Landssímmn
Fyrir skömmu samþykkti
Alþingi ný lög um síma- og
loftskeytastöðvar. Nefnast þau
lög um fjarskipti, en í 1. kafla
laganna er tekið fram, til skýr-
ingar, að það orð merki „hvers
konar fjarflutning tákna,
merkja, skriftar, mynda og alls
konar hljóða eftir vírum, raf-
geislum (radio) eða með öðrum
kerfum eða aðferðum, hvort
sem eru rafmagns- eða sjón-
merkja.“ í iögunum eru ákvæði
um einkarétt ríkisins til að
stofna og reka hér á landi hvers
konar fjarskipti, ennfremur um
stjórn og rekstur þeirra mála,
uppsetning og vernd fjarskipta-
virkja, skyldu skipa til að hafa
radiostöð o .s. frv. Með þessum
lögum er safnað í eina heild
öllum helztu lagafyrirmælum
um símann, og um leið og þau
verða staðfest, falla úr gildi
eldri lög um ritsíma, talsíma og
loftskeytastöðvar.
Landsíminn hefir stöðugt
verið að færa út kvíarnar á
undanförnum árum, og myndi
þó útþenslan hafa orðið enn
meiri, ef viðskiptaörðugleikar
hefðu ekki torveldað innkaup á
efni til nýrra símalagninga og
símastöðva. Fjárhagsafkoma
símans má teljast góð. Á árun-
um 1936—-1938 var rekstrar-
hagnaður hans 522—575 þús. kr.
á ári hverju. Af þeiiri hagnaði
fóru rúmlega 200 þús. kr. ár-
lega til afborgana á skuldum, en
afganginum hefir að mestu ver-
ið varið til viðauka símakerfa,
nýrra símalíria, talstöðva í báta
og skip og fleiri framkvæmda.
Síðastliðið ár var rekstrar-
hagnaður landsímans enn meiri,
vegna aukinna viðskipta. Var
hagnaðurinn þá rúmlega 1
miljón króna, samkvæmt því
bráöabirgðayfirliti um tekjur
og gjöld ríkisins, sem fjármála-
ráðherra gaf á þinginu í vetur.
Samkvæmt lögum, sem í gildi
hafa verið, hefir landsíminn
ekki borið allan kostnað við
rekstur símastöðvanna. Af
rekstrarkostnaði 1. fl. B. stöðva
hefir hann borgað %, en af
kostnaði við 2. fl. stöðvar að-
eins % og enn minna af kostn-
aði við 3. fl. stöðvar. Að öðru
leyti hefir rekstrarkostnaður
þessara stöðva hvílt á viðkom-
andi hreppum. Með þeim lögum,
sem nú hafa verið samþykkt á
Alþingi, er þeim útgjöldum létt
af sveitarfélögunum, og á
landsíminn að greiða allan
rekstrarkostnað stöðvanna frá
næstu áramótum.
Árið 1929 voru sett lög um
einkasíma í sveitum. Hafa víða
verið stofnuð einkasímafélög
eftir þeim lögum. Landsíminn
grejðir % af kostnaði við lagn-
ingu einkasímanna, þó að frá-
dregnum flutningskostnaði á
símaefni frá hafnarstöðunum.
En einkasímafélögin eiga að
annast viðhald símanna og
símanotendur greiða árlega til
landsímans 10 kr. gjald af
hverju talfæri.
Tveir af þingmönnum Fram-
sóknarflokksins, Gísli Guð-
mundsson og Bergur Jónsson,
hafa nú flutt á Alþingi tillögu
til þingsályktunar um endur-
skoðun einkasímalaganna. Er
þar skorað á ríkisstjórnina að
láta endurskoða lögin, og sé því
lokið svo snemma, að hægt sé
að leggja frumvarp til nýrra
einkasímalaga fyrir næsta Al-
þingi. í greinargerð, sem fylgir
tillögunni, er að því vikið, að
vafasamt sé að stofnun einka-
símafélaga sé heppilegust að-
ferð til að auka símaþægindi í
dreifbýli sveitanna. Það fyrir-
komulag er nokkuð þungt í vöf-
um, og hæpið, að viðhald síma-
linanna sé nægilega tryggt á
þann hátt. Telja flutnings-
menn tillögunnar, að hitt
„myndi sennilega bera meiri
árangur, að landsíminn legði
línurnar á svipaðan hátt og inn-
anbæjarkerfi kaupstaða og
þorpa og færi um stofnkostnað
eftir lögákveðnum reglum, þar
sem framlög notenda til línu-
lagningar yxu ekki í jöfnu hlut-
falli við línulengd. Mun lands-
síminn þegar hafa lagt eitt-
Fulltrúar á öðru þingi S.IJ.F.
Sjötugur
sem haldtð var að Laugarvatni 24.-25. þ.m.
Anna Sigurjónsdóttir, Torfastöðum, Fljótshlið, Rangárvallasýslu
Arnaldur Jónsson, Reykjavík.
Árni Kristjánsson, Finnsstöðum, Ljósavatnshreppi, S.-Þing.
Árni Sæmundsson, Stóru-Mörk, V.-Eyjafjallahr. Rang.
Ásgrímur Jónsson, Húsabakka, Skagafjarðarsýslu.
Benedikt Bjarklind, Reykjavík.
Bjarni F. Finnbogason, Stokkahlöðum, Eyjafjarðarsýslu.
Bjarni G. Magnússon, Vestmannaeyjum.
Bjarni Lárusson, Stykkishólmi, Snæfellsnessýslu.
Björgvin Færseth, Siglufirði.
Björgvin Júlíusson, Akureyri.
Björn Guðmundsson, Kópaskeri, N.-Þing.
Daníel Ágústínusson, Eyrarbakka, Árnessýslu.
Engilbert Hannesson, Bakka, Ölfusi, Árnessýslu.
Eiríkur Guðjónsson, Ási, Holtum, Rangárvallasýslu.
Eiríkur Pálsson, Reykjavík.
Friðgeir Sveinsson, Sveinsstöðum, Dalasýslu.
Friðrik Pétursson, Hofi, Skagafjarðarsýslu.
Garðar Stefánsson, Mýrum, Skriðdal, S.-Múlasýslu.
Garðar Þorsteinsson, Gíslastöðum, Grímsnesi, Árnessýslu.
Gísli B. Brynjólfsson, Hvalgröfum, Skarðsströnd, Dalasýslu.
Grímur Einarsson, Neðra-Dal, Biskupstungum, Árnessýslu.
Grímur Gíslason, Saurbæ, Vatnsdal, A.-Húnavatnssýslu.
Grímur E. Thorarensen, Sigtúnum, Árnessýslu.
Guðbjörn Jónsson, Framnesi, Holtum, Rangárvallasýslu.
Guðlaugur Jónsson, Skarði, Skarðsströnd, Dalasýslu.
Guttormur Sigurbjörnssori, Gilsárteigi, Eiðahreppi, S.-Múlasýslu.
Haukur Jörundsson, Hvanneyri, Borgarfjarðarsýslu.
Haukur Loftsson, Böggvisstöðum, Svarfaðardal, Eyjafjarðarsýslu.
Helgi Einarsson, Bæ, Lóni, A.-Skaftafellssýslu.
Helgi Jóhannsson, Núpum, Ölfusi, Árnessýslu.
Herdís Guðjónsdóttir, Kýrunnarstöðum, Dalasýslu.
Hjörleifur Sigurðsson, Hrísdal, Miklaholtshreppi, Snæf.
Ingvar Brynjólfsson, Reykjavik.
Jóhann Runólfsson, Kornsá, Vatnsdal, A.-Húnavatnssýslu.
Jóhannes G. Helgason, Reykjavík.
hvað af einkalínum á þennan
hátt.“ Þá er bent á það í grein-
argerðinni.að athuga ætti mögu-
leika á því, að afskekktustu býli
gætu fengið þráðlaus taltæki til
afnota gegn hliðstæðu stofn- og
afnotagjaldi.
Eins og hér er nefnt, mun
landsíminn þegar hafa lagt
svonefnda „notendasíma" á
nokkrum stöðum í sveitum. Er
þá ákveðið stofngjald og árlegt
afnotagjald, sem símanotendur
þurfa að greiða, en landsíminn
á símalínurnar og símaáhöldin
og annast viðhalda þeirra. Er
sennilega heppilegt, að þetta
fyrirkomulag verði almennt upp
tekið, í stað einkasímanna, þar
sem komið hefir í ljós, að nokk-
uð skortir á að sumum einka-
símalínum hefir verið svo vel við
haldið, að þær hafi komið að
tilætluðum notum.
Það mun láta nærri, að einn
af hverjum fimm sveitabæjum
hafi síma. Vantar því mikið til,
að allir landsmenn njóti þeirra
þæginda. En vonandi *er, að
innan skamms verði auðveld-
ara að ná í efni til símalagn-
inga, svo að hægt verði að bæta
úr brýnni þörf fyrir nýjar síma-
línur í sveitum landsins.
Sk. G.
Jón Bjarnason, Hlemmiskeiði, Skeiðum, Árnessýslu.
Jón Emil Guðjónsson, Kýrunnarstöðum, Dalasýslu.
Jón P. Hallgrímsson, Akureyri.
Jón Helgason, Reykjavik.
Jón Ófeigsson, Hafnarnesi, Hornafirði, A.-Skaftafellssýslu.
Jón Sigurðsson, Gvendareyjum, Skógarstr.hr., Snæfellsnessýslu.
Jón Teitsson, Eyvindartungu, Laugardal, Árnessýslu.
Jóna Guðmundsdóttir, Reykjavík.
Jónas Ingvarsson, Hallgeirsey, Landeyjum, Rangárvallasýslu.
Karl J. Magnússon, Eyhildarholti, Skagafjarðarsýslu.
Kjartan Karlsson, Djúpavogi, S.-Múlasýslu.
Kjartan Ólafsson, Selfossi, Árnessýslu.
Kolbeinn Jóhannsson, Dalvík, Eyjafjarðarsýslu. ,
Konráð Gíslason, Eyhildarholti, Skagafjarðarsýslu.
Kristinn Júliusson, Leirá, Borgarfjarðarsýslu.
Kristján Sigurgeirsson, Keflavík.
Kristján Sævaldsson, Sigluvík, Svalbarðsströnd, S.-Þing.
Kristófer ' Vilhj álmsson, Akureyri.
Laufey Guðjónsdóttir, Fremstuhúsum, Dýrafirði, V.-ísafjarðars.
Magnús Gíslason, Eyhildarholti, Skagafjarðarsýslu.
Margrét ísleifsdóttir, Miðkoti, Fljótshlíð, Rangárvallasýslu.
Oddgeir Guðjónsson, Tungu, Fljótshlíð, Rangárvallasýslu.
Ólafur H. Guðmundsson, Hellnatúni, Rangárvallúsýslu.
Ólafur Jóhannesson, Reykjavík.
Ólafur Kristjánsson, Seljalandi, Eyjafj.hr., Ran; arvallasýslu.
Ólafur Sveinsson, Butru, Fljótshlíð, Rangárvallasýslu.
Óskar Ágústsson, Sauðholti, Holtum, Rangárvallasýslu.
Óskar Jónsson, Vatnagarði, Landsv., Rangárvallasýslu.
Páll Hannesson, Undirfelli, Vatnsdal, A.-Húnavatnssýslu.
Páll H. Jónsson, Stóru-Völlum, Bárðardal, S.-Þingeyjarsýslu.
Páll Þórðarson, Suðureyri, V.-ísafjarðarsýslu.
Sigríður S. Guðmundsdóttir, Reykjavík.
Sigurður Benediktsson, Húsavík, S.-Þingeyjarsýslu.
Sigurður Eyvalds, Nesi, Fnjóskadal, S.-Þingeyjarsýslu.
Sigurður Guttormsson, Hallormsstað, S.-Múlasýslu.
Sigurður Hafstað, Vík, Skagafjarðarsýslu.
Sigurður Jónsson, Einarsstöðum, Reykjadal, S.-Þingeyjarsýslu.
Sigurður Jóhannesson, Giljalandi, Haukadal, Dalasýslu.
Sigurður J. Líndal, Lækjamóti, Víðidal, V.-Húnavatnssýslu.
Skafti Pétursson, Dilksnesi, Hornafirði, A.-Skaftafellssýslu.
Skúli Skúlason, Gillastöðum, Laxárdal, Dalasýslu.
Stefán Björnsson, Grjótnesi, Sléttu, N.-Þingeyjarsýslu.
Sveinn Gamalíelsson, Vífilsstöðum.
Sveinn Sæmundsson, Gýgjarhóli, Biskupstungum, Árnessýslu.
Trausti Pétursson, Dalvík, Eyjafjarðarsýslu.
Unndór Jónsson, Reykjavík.
Unnur Þórðardóttir, Bjarnastöðum, Ölfusi, Árnessýslu.
Vilborg Guðjónsdóttir, Fremstuhúsum, Dýrafirði, V.-ísafjarðars.
Þórarinn Þórarinsson, Reykjavík.
Þórður Björnsson, .Reykjavík.
Þórður Þ. Kristjánsson, Suðureyri, V.-ísafjarðarsýslu.
Þorgils Stefánsson, Ólafsvík, Snæfellnessýslu.
Þórir Þorgilsson, Hlemmiskeiði, Skeiðum, Árnessýslu. •
Þorsteinn Guðmundsson, Selfossi, Árnessýslu.
Þráinn Valdimars, Meiri-Tungu, Holtum, Rangárvallasýslu.
Örn Ingólfsson, Skj aldþingsstöðum, Vopnafirði, N.-Múlasýslu.
Jón Einarsson, bóndi að
Reykjahlíð í Mývatnssveit, átti
sjötugsafmæli 11. þ. m. Þann
dag sóttu hann heim um 50
sveitungar hans og fluttu hon-
um árnaðaróskir í tilefni dags-
ins, og þökkuðu honum vel unn-
in störf í þágu sveitarfélagsins.
Sátu menn við kaffidrykkju og
ræðuhöld fram á kvöld og
skemmtu sér hið bezta. Meðal
þeirra, er fluttu þarna ræður
voru Sigurður skáld á Arnar-
vatni, Sigfús bóndi Hallgríms-
son í Vogum og Benedikt bóndi
Guðnason á Grænavatni auk
ýmissa fleiri.
Jón Einarsson hefir búið
mesta myndarbúskap i Reykja-
hlíð um 40 ára skeið. Heflr
hann ætíð látið til sín taka öll
framfaramál sveitar sinnar og
jafnan lagt gott til allra mála.
í hreppsnefnd Skútustaða-
hrepps sat hann um 20 ára
skeið, og stöðvarstjóri landsím-
ans hefir hann verið allt frá
stofnun hans, til þessa dags.
Jón er kominn af traustum
bændastofni í ættir fram. Fað-
ír hans, Einar frá Svartárkoti,
síðast bóndi í Reykjahlíð, var
Friðriksson og var Friðrik sá
bróðir Halldórs frá Bjarnastöð-
um í Bárðardal föður Jóns
bónda á Bjarnastöðum, er var
afi Tryggva Þórhallssonar ráð-
herra og Péturs borgarstjóra í
Reykjavík.
Jón Einarsson hefir verið
mesti áhugamaður um öll sam-
virinu- og félagsmál héraðsins
og tekið virkan þátt í sumum
þeirra. Deildarstjóri Reykhlíð-
ingadeildar í Kaupfélagi Þing-
eyinga var hann í 35 ár og mun
hann hafa mætt á flestum, ef
ekki öllum, aðalfundum félags-
ins um það' ára skeið. Safnað-
arfulltrúí fyrir Reykjahlíðar-
sókn hefir hann verið í mörg ár.
Árið 1897 kvæntist Jón Hólm-
fríðí Jóhannesdóttur frá Geit-
eyjarströnd. Eignuðust þau 5
börn, öll mannvænleg. Þar af
lifa 4 þeirra og eru öll gift:
Pétur bóndi i Reykj ahlíð, Hann-
es bóndi á Staðarhóli í Aðaldal,
Illugi bílstjóri í Vogum og Guð-
rún, búsett í Reykjavík. *Snæ-
(Framh. á 3. síðu)
Signrður Jóhannesson:
Ný skip eða háskólabíó
NIÐURLAG.
XI.
Það eru ýmsir, sem virðast
hafa atvinnu — og án efa á-
nægju — af því að egna saman
verkamenn og atvinnuveitend-
ur. Nægir í því sambandi að
benda á ýms æsingaverkföll og
kaupdeilur, sem oft hafa ekki
borið annan meiri árangur, né
ætlaður meiri árangur, en
vinnutap verkamanna yfir
lengri eða skemmri tíma —
stöðvun á atvinnutækjum,
verksmiðjum og skipum: Oft
hafa þær einar kaupkröfur
fengizt, sem semja hefði mátt
um í upphafi, hefði skynsam-
lega verið að farið. Slik starf-
semi er átumein í heilbrigðum
atvinnurekstri.
Þegar því takmarki er náð,
að verkamennirnir séu hlut-
hafar i'verksmiðjunum og sjó-
mennirnir eigendur að fiski-
skipunum, hverfa um leið úr
sögunni verkföll og kaupdeilur.
Þá fá allir þeir aðilar, er að
framleiðslunni vinna, hið raun-
verulega verð vinnu sinnar.
Hvorki meira né minna.
Ef við t. d. athugum hina
föstu kaupsamninga á fiski-
skipunum sjáum við, að það er
sjaldnast hið raunverulega
verðgildi vinnunnar, sem sjó-
maðurinn fær. Annað hvort
fær sjómaðurinn meira en hon-
um ber, eða þá eins og oftast
vill verða, minna kaup en hann
á að réttu lagi.
Athyglisvert dæmi af þessu
tagi er frá sildarvertíðinni síð-
astliðið sumar. Hlutur togara-
sjómannanna var þar langsam-
lega lægstur og stóðst hvergi
nærri samanburð við hliðstætt
aflamagn á öðrum skipum.
Fái sjómaðurinn hins vegar
hærra kaup en nemur arðinum
af vinnu hans, hlýtur útgerð-
arfyrirtækið, vinnuveitandinn,
að tapa, sem endar oft með
gjaldþroti. Fyrirtækið dregst
saman og leysist upp. En það
er atvinnumissir fyrir þá, sem
að því vinna, og bersýnilegt tap,
sem á þeim lendir fyrr eða síð-
ar.
Að hinú leytinu, þegar sjó-
menn fá minna en hið raun-
verulega kaup sitt, en það er
altítt í góðæri og eftir snöggar
verðbólgur, þá safnazt miWill
fjárhlutur í hendur þeirra, er
útgerðarfélögin og skipin eiga.
Við þessu væri ekkert að segja,
ef fé þessu væri varið á skyn-
samlegan hátt, til þess að
tryggja fyrirtækinu og starfs-
mönnum þess framtíðina —
lagt i varasjóði og tryggingar-
sjóði, til þess að standast áföll
erfiðu áranna.
En þessu er sjaldnast þann-
ig varið. •
XII.
Fæstir einstaklingar hafa
þann persónulega þroska til að
bera, að þeir þoli að verða
skyndilega, og án mikillar á-
reynslu, eigendur að miklum
fjármunum. Sumir kunna sér
þá lítt hóf og ganga feti fram-
ar en ríki maðurinn í dæmi-
sögunni. Þess eru ekki svo fá
dæmi, að arðurinn af vinnu
sjómannsins kemur fram í á-
berandi yfirborðsmennsku út-
gerðarmannsins eða forstjór-
ans. Ramminn utan um hina
útvöldu fjölskyldu verður þá:
Lúxusbíll, dýr ferðalög, sumar-
bústaður og íburðarmikil ný-
tízkuíbúð á góðum stað í höf-
uðstaðnum, sem kostað hefir á-
líka og 10—15 bændabýli uppi
í sveit eða nokkru færri verka-
mannaíbúðir í kaupstað.
Þetta er hin sorglegasta með-
ferð á fé, sem raunverulega er
eign fátækra sjómanna og fjöl-
skyldna þeirra — og er lög-
verndað af sjómönnunum sjálf-
um meðan þeir sætta sig við
ríkjandi skipulag í stað hlutar-
ráðningar, og hafa ekki ennþá
viljað ljá samvinnurekstri á út-
gerð fylgi sitt.
XIII.
Hér að framan hefir verið á
það bent, hversu sjómenn hafa,
.vegna skammsýni sinnar og
samtakaleysis, orðið fyrir stór-
kostlegu tapi á síðastliðnu ári.
í fyrsta lagi á togurunum og
stærri skipum, þar sem fastir
kaupsamningar eru enn í fullu
gildi, og í öðru lagi með því, að
selja fiskinn fyrir fastákveðið
verð í stað lágmarksverðs og
verðuppbótar eftir sölu.
Á þessu þarf að ráða bót.
Sjómenn þurfa að vinna á-
kveöið að því marki, að fá
föstu kaupsamningana á tog-
urunum úr gildi numda og al-
menna hlutaráðningu viður-
kennda. Að hinu leytinu þurfa
fiskframleiðendur — sjómenn
smáútgerðarmenn og aðrir þeir,
er að fiskveiðum vinna — að
bindast samtökum um að leigja
skip til ísfisksiglinga eða leggja
fiskinn inn upp á væntanlegt
verð með ákveðnu, lágmarks-
verði, sem þegar stundir liðu
fram væri hægt að tryggja með
varasjóðum.
Þetta er leiðin sem fara þarf
í framtíðinni. Þetta er sama
sjálfsagða leiðin og bændur
landsins hafa farið í afurða-
sölumálum sínum.
XIV.
Nú er hætt við að sjómenn
segi sem svo: Ef við verðum
beinir þátttakendur í útgerð-
inni, getur verið að við græð-
um eitthvað í góðærum. — En
hitt er líka víst, að við töpum
á því þegar illa gengur.
En hér er ekki nema hálfsögð
sagan.
Hvar lendir gróði góðæranna
með núverandi fyrirkomulagi
einkarekstursins? Hjá atvinnu-
rekandanum.
Hvað hafa þeir gert við þenn-
an gróða sinn?
Hafa þeir lagt hann í vara-
og tryggingarsjóðí til þess að
mæta halla vondu áranna?
Nei, nel.
Reynsla síðustu áratuga
sannar hið gagnstæða. Meiri-
hlutinn af hagnaði góðæranna
fór í framkvæmdir miður þarf-
legar fyrir þjóð og þegna.
Engir sjóðir voru myndaðir
til endurnýjunar skipaflotans.
Fyrir öldum kreppuáranna
velktust lélegir ryðkláfar, lítt
fallnir til arðvænlegs atvinnu-
reksturs á venjulegum tímum,
hvað þá þegar harðnaði í ári,
og fé það, sem átti'að fara í
varasjóði, varð að steinsteypt-
um bautasteinum á dýrustu
lóðum höfuðstaðarins. Óbrot-
gjarn minnisvarði yfir dauða-
dæmdu einstaklingsframtaki á
villigötum.
En hverfum aftur að seinni
hluta spurningarinnar, sem við
vörpuðum fram áðan. Á hverj-
um lendir tap slæmu áranna?
Er þá ekki betra fyrir sjó-
manninn að vera ráðinn upp á
fast kaup? En ennþá verður
svarið nei.
Hvar kemur tapið tilfinnan-
legast niður? Það kemur ávallt
þyngst niður á hinum fátæka
sjómanni.
Háir tollar og aðrir verzlun-
arörðugleikar koma ekki þyngst
niður á kaupmanninum —
heldur hinum fátæka neytanda,
sem þarf að kaupa vöruna.
Að þessu leyti er alveg sama
máli að gegna með útgerðina.
Þótt útgerðarmaðurinn sé í
alla staði heiðarlegur, kemur
tapið ekki þyngst niður á hon-
um, heldur á fátæka sjómann-
inum eða verkamanninum, sem
hjá honum vinnur. Og hefir að
nokkru verið vikið að þessu áð-
ur.
Við höfum séð áþreifanleg
dæmi þess, þótt mánaðarkaupið
hafi verið viðunandi hátt, hefir
það jafnað sig á þann hátt, að
skipunum hefir ekiki verið
haldið úti nema þann tíma árs-
ins, sem öruggastur hefir verið
með fjárhagslega trygga af-
komu.
Hinn timann, — ef til vill allt
upp 1 átta mánuði af tólf, —
hafa skipin legið aðgerðalaus í
höfn, og sjómennirnir atvinnu-
lausir í landi. Sífelld verkföll og
kaupdeilur hafa svo verið milli
þessara aðila, sem eiga þó svo
margra sameiginlegra hags-
munamála að gæta. ■
Þau útgerðarfélög, er standa
völtum fótum, verða strax
gjaldþrota og eitthvað harðnar
í ári.
Ef til vill ganga þó elgend-
urnir góðir frá borði með allríf-
lega fjárupphæð, sem þeir hafa
dregið úr framleiðslunnl.
En sjómennirnlr? Þeirra hlut-
ur er venjulega lakari, atvinnu-
lausir í landi með lokaða lífs-
möguleilca fyrir sig og fjöl-
skyldu sína.
XV.
Af þessu, sem hér hefir verið
sagt, sézt það, að með núver-
andi rekstrarfyrirkomulagi
stórútgerðarinnar, er engin
trygging fyrir því, að gróði
góðu áranna falli sjómanninum
í skaut nema þá að litlu leyti —
það er engin trygging fyrir því,
að fé sé lagt til hliðar í endur-
byggingarsjóði — til þess að ný
skip geti tekið við þegar hin
gömlu reynast úrelt og ónot-
hæf.
Gróðl góðæranna getur jafn-
vel farið 1 hina gagnstæðustu
átt, t. d. háskólabíó eða annað
álíka gagnlegt fyrir sjávarút-
veginn og sjómenn okkar fá-
tæka lands.
Og við höfum ennfremur séð
það, að taprekstur slæmu ár-
anna hlýtur æfinlega að koma
harðara niður á sjómanninum,
sem vinnur hjá útgerðarfélagi
með föstum kauptaxta — þótt
svo kunní ekki að virðast í fljótu
bragði, — heldur en hjá útgerð-
arfélagi með samvinnurekstri.
Má í því sambandi benda á, að
f ramkvæmdastj ór ar Kveldúlfs
höfðu sín sömu laun yfir allt
árið — hversu lítil sem laun sjó-
mannanna á togurunum voru.
En sé um samvinnuútgerð að
ræða, bera allír jafnt hita og
þunga dagsins. Sjómenn, verka-
menn 1 landi, skrifstofumenn
og framkvæmdastjórar taka
sin laun eftir aflamagni.
Viss hundraðshluti lagst ár-