Tíminn - 18.07.1941, Side 2

298
TjMM, föstiiclaglnn 18. jnlí 1941
75. blað
'gímtrm
Föstudaginn 18, júlt
Glöggt er það enn
hvað þeír vílja
Ólafur Thors atvinnumála-
ráöherra tók þá ákvörðun nú í
vikunni, að horfið skyldi frá
því, að öll matjessíld yrði boðin
fram og seld af einum aðilja, þ.
e. síldarútvegsnefnd, sem haft
hefir einkasölu undanfarin ár á
þessari vöru til annara landa.
í fyrsta lagi verður það að
teljast furðulegt, að ráðherr-
ann skuli taka slíka ákvörðun
upp á sitt eindæmi og án þess
að hafa um þetta samráð við
.aðra ráðherra í ríkisstjórninni.
Þá er hitt vitað, að útgerðar-
menn og sjómenn hafa unað vel
því fyrirkomulagi, sem á sölu
þessarar síldar hefir verið, eins
og störfum síldarútvegsnefnd-
ar yfirleitt.
Reynslan mætti vera búin að
kenna okkur, að aldrei hefir
síldarútvegsmálunum verið bet-
ur skipað en hin síðustu ár,
síðan ríkið tók að hlutast til um
stórframleiðslu bræðslusíldar,
og setti á stofn nefnd skipaða
fulltrúum frá öllum ábyrgum
stjórnmálaflokkum, til þess að
ákveða verðlag á nýrri síld til
söltunar, til eftirlits með síld-
arsöltun og síldarsölu, og enn-
fremur til þess að hafa þá teg-
und síldarinnar til sölumeð-
ferðar, sem óvissastan átti
markaðinn, matj essíldina.
Síðan grípur ráðherrann
svona óvænt inn í þessi mál.
Hvað gengur honum til?
Við erum ekki búnir að
gleyma síldarbraskinu í gamla
daga. Við höfum upplifað það,
að miklu meira hefir verið boðið
fram samtímis af íslenzkum
framleiðsluvörum á erlendum
markaði, og það stundum í einu
landi, heldur en allri ársfram-
leiðslunni nam.
Hvernig fer um lögmálið
„framboð og eftirspurn", þegar
svo er að staðið!
Og þetta hefir átt sér stað um
fleira en sjávarafurðir. Jafnvel
saltkjötið varð um eitt skeið að
gjalda þess, að óhlutvandir
milliliðir færu svona að ráði
sínu.
Þá gerir ráðherrann þessa
óvæntu ráðstöfun á þeim tíma
og svo fyrirvaralaust, að ólík-
legt er að allir standi jafnt að
vígi á þeim „frjálsa markaði“,
sem hann mun telja að verið sé
að opna mönnum. Fær reynsl-
an úr því skorið.
Annars er hér um svo stór og
mikilsverð hagsmunamál að
ræða, þar sem jafn mikil verð-
mæti eiga í hlut, eins og and-
virði síldarafurðanna, að leita
verður hinna beztu ráða, og
hinna drengilegustu manna, til
þess að fara með umboð al-
mennings.
En meðan að landið liggur
þannig og hagsmunastreitan,
að sjálft Alþingi hefir eigi enn
búið svo um, að máleining sú,
sem þetta verðmæti er mælt í,
sé ákveðin stærð, og ein og hin
sama alstaðar á landinu, þá er
ekki að furða þótt mistök geti
orðið um önnur atriði þessara
viðkvæmu mála.
Meðan sjómenn og útgerðar-
menn eru ekki komnir lengra en
raun er á í því, að notfæra sér
yfirburði samvinnuskipulagsins,
til þess að tryggja sér sannvirði
fyrir afla sinn og afurðir, þá
virðist ekki tímabært að skerða
þá íhlutun lögþvingaðrar sam-
vinnu, sem komið hefir verið á,
og gefizt hefir vel á undan-
förnum árum, til þess að þeir
beri sem sanngjarnast úr být-
um.
Ólafi Thors hefir í þetta sinn
þóknast að líta meir á hags-
muni milliliða en framleiðenda,
hverjir sem milliliðirnir kunna
að verða.
Á því er ekki nema ein björt
hlið:
Að það flýti fyrir að opna
augu sjómanna og útgerðar-
manna fyrir kostum samvinn-
unnar og yfirburðum yfir sam-
keppnisskipulagið!
Ný tegund mídstöðvar-
eldavéla
Samtal víð Jóhann Fr. Krístjánsson
húsameistara
Ekkí veldur sá er varir
Eflir Hallgrím Þórarínsson á Ketilsstöðum
NIÐURLAG.
Fyrir rúmu ári síðan var far-
ið-að selja hér nýja gerð af mið-
stöðvareldstóm. Jóhann Fr.
Kristj ánsson, húsameistari, hef-
ir fundið þessar eldstór upp og
hafið á þeim framleiðslu.
Tíminn hefir beðið Jóhann að
skýra sér eitthvað frá þessari
nýjung og er frásögn hans á
þessa leið.
— Ég hafði um langt skeið
fylgzt með reynslu á erlendum
miðstöðvareldstóm hér á landi
og orðið ljóst við kynningu
mína af þeim málum, að þær
eldstór fullnægðu ekki þeim
kröfum, sem gera verður til
slíkra eldunartækja. Þær gátu
ekki í senn gefið hraðá suðu,
góðan bakstur og fullkomna
upphitun, heldur varð að veita
hitastraumnum sitt á hvert
hlutverk. Af þessu leiddi ó-
þægindi og óþarfa eldiviðar-
eyðslu, og jafnan óþarflega
mikinn hita í eldhúsið bæði
sumar og vetur, ef eldhúsin
voru fremur lítil og hita þurfti
vel upp hýbýlin. Útfrá þessu fór
ég að hugleiða nýja gerð af
eldstóm, er gætu sameinað alla
kosti miðstöðvareldstóa, en út-
rýmt göllum þeirra, notað hit-
ann betur og verið hreinlegri í
notkun, á líkan hátt og raf-
rhagns- eða A.G.A.-eldstór. Ég
byrjaði með smávegis tilraun-
ir í þessa átt og leitaði fyrir
mér á marga vegu, áður en ég
hóf smíði þessara nýju eldstóa.
— Að hverju leyti er þessi
eldstó frábrugðin öðrum slík-
um tækjum?
— Hún er meðal annars svo
einángruð, að hún má heita
köld utan. Það eru aðeins suðu-
plöturnar, sem koma í stað
hringa og ferhyrndur rammi í
kring um þær, sem hitna vel
og.gefur hita frá sér í eldhúsið.
Heildarstærð suðuptatanna á-
samt ferhyrndu römmunum, er
0,36X0,62 metrar, en aðal yfir-
platan er 0,62X0,85 metrar.
Hitun bökunarofnsins er með
öðrum hætti og betri en áður
hefir tíðkast.
Ristarútbúnaður er með nýj-
um hætti og síðast en ekki sízt,
hitar reykurinn, eftir að eldun
og bakstur hefir farið fram,
stóra vatnsfleti. Allt þetta stuðl-
ar að hreinlegri notkun og betri
nýtingu á eldsneyti en þekkzt
hefir áður.
Inni í eldstæðinu eru fjórar
lausar steypujárnsplötur — eld-
hlífar — sem mynda trektmynd-
að op yfir ristinni. Bak við
þessar hlífar myndast, þegar
eldur er gerður, brennheitt loft
að yfirborði eldsins er örfar
gasbrennsluna í reyknum, Fyr-
ir þessar aðgerðir hefir stóin
reynzt sérstaklega vel fyrir mó
og viðarbrennslu og hverskon-
ar eldsneyti. Eldhlífarnar hafa
líka það hlutverk, að forðast
kælingu frá vatnskassanum á
brennandi eldsneytið og einnig
til þess að þjappa eldsneytinu
saman jafnótt og það brennur,
þannig að megin eldurinn verð-
ur alltaf á miðri ristinni, unz
útbrunnið er. Á þennan hátt
nýtist eldsneytið mun betur en
ella. Ennfremur er ristin, sem
eldurinn hvílir á, þannig útbú-
inn, að það má ýmist hreyfa
nana til eða taka alveg burt
þegar aska er losuð úr stónni.
Ennfremur er gert ráð fyrir, að
eldunin fari fram ofan á þar til
gerðum suðuplötum, sem hitna
miklum mun skarpara en hring-
ir, en ekki niðri í eldstæðinu
gegn um opna hringi. Þetta
er miklu hreinlegri aðferð, en að
nota hringina og engu seinvirk-
ara, ef rétt tegund potta er not-
uð. Suðuplatan og pottur þarf
að vera þéttfelt saman og laust
við öll óhreinindi, svo að hitinn
njóti sín. Þarf því að hirða bæði
suðuplötuna og eldunarílátin
mjög vel. En það verður bezt
gert með stálvírbursta eða
sköfu. Aðalorku eldsins er
fyrst beint að suðuplötum
og bökunarofni, en hitinn, sem
afgangs er, er notaður til þess
að hita með vatnskassa með
stórum yfirborðsfleti (1,6 m2,
sem hiti leikur um). Það er að-
allega reykurinn, sem hitar
vatnið, en vatnið er leitt í píp-
um að vatnsofnum, eins og
að venjulegu miðstöðvarkerfi.
Hvað álitið þér um endingu
þessara eldstóa?
— Þessari spurningu er ekki
auðsvarað. Vafalaust kemur
ýmislegt í Ijós við notkun eld-
stónna, sem þarf að endurbæta
eða gera að nýju. Eins og bygg-
ingu eldstóarinnar er háttað, þá
er aðeins nokkur hluti hennar,
sem getur eyðilagzt við notkun-
ina, miðað við sæmilega með-
ferð. Yfirborðið allt, hliðar, gafl-
ar, botn og bak, er gersamlega
einangrað og getur því ekki
brunnið eða eyðst af ryði. Enn-
fremur er platan, sem er yfir
stónni, um það bil tvöfalt þykk-
ari, en venjulega á erlendum
stóm af sambærilegri gerð.
Mesta hættan er, að járnið í
vatnskassánum, (katlinum),
tærist, þegar frá líður og einnig
má gera ráð fyrir, að bakarofn-
inn brenni með tíð og tíma.
Vatnskassinn kostar um það
bil einn þriðja af stóarverðinu
og það má treysta því, að þessir
hlutir fáist alltaf, þar s§jn stó-
in er framleidd.
Endingarleysið á erlendum
miðstöðvareldstóm, er rauna-
saga. Ég þekki nokkur dæmi
þess, að bilanir urðu á 800 eða
1000 króna eldstóm, þegar þær
voru nýlegar, og þar sem ekki
fengust varahlutir í nema fáar
geröir af mörgum, sem hér voru
í notkun, urðu oft mikil vand-
ræði af. í byggingu á vatnskassa
Sólóeldstóarinnar, (en svo kalla
ég stóna), hefir verið gengið á
snið við staði, sem reynzt hafa
bilunargjarnir á erlendum eld-
stóm. Þar að auki er járnið í
vatnskössunum, 3 millimetrar
að þykkt og koparblandað og
segja fróðir menn, að það auki
endingu járnsins að miklum
mun. Þrátt fyrir þetta, er ekki
unnt að segja neitt ákveðið um
endinguna og að sjálfsögðu ræð-
ur hirðing og öll meðferð miklu
þar um. Sennilega er sauðatað
eitthvert skaðlegasta eldsneyti
fyrir eldstór, en viður og kox
það bezta.
Ég hefi ekki flanað að neinu
við gerð stónna. Ýmislegt kann
þó að bresta á það, sem bezt má
verða á friðartíma. Það eru lið-
in 31/2 ár síðan ég gerði tilraun
með fyrstu stóna. Fékk ég
hana reynda og mæld afköst
hennar og nýtingu eldsneytis-
ins, af atvinnudeild Háskól-
ans. Gaf - rannsóknin bjartar
vonir. Reynslan hefir nú með
næstum fimmtíu eldstóa, stað-
fest, að ekki var of bjart vonað.
Það er eftirtektarvert, að rann-
sóknin leiddi í ljós, að nýting
hitans úr eldsneytinu, á mið-
stöðvarkerfið, reyndist mest
60%, er kolum var brennt, en
48%, er mó var brennt. Vegna
þess, að mór, þótt góður sé, er
mikið lakari hitagjafi en stein-
kol, fer hlutfallslega meira af
hitamagni hans til eldunar og
baksturs, en af steinkolum. Er
þetta sá hiti sem fer forgörðum
í eldstóm.er ekki eru gerðar fyr-
ir miðstöðvarhitun og kemur
vel heim við reynsluna á notk-
un „Sólóar" tvo síðastliðna vet-
ur. Dæmi eru fyrir því, að Sóló
hefir þótt hita vel þrjár stof-
ur og tvö smáherbergi í 17—18
stiga frosti (C.) og eytt minna
eldsneyti en stó sú, er fyrir var,
og hafði ekki annað hlutverk
að vinna en elda, baka og hita
upp eldhúsið. Stó þessi var
óvanalega eldiviðarfrek. Því
miður er viða „pottur brotinn"
í þessu efni.
Hlutverk Sólóar á að vera það,
að spara eldsneyti til mikilla
muna, frá því sein nú á sér stað
almennt, að útrýma kulda og
raka úr híbýlum til sveita og
sjávar, þar sem eigi er völ á
ódýru rafmagni eða jarðhita-
veitu, og siðast en ekki sízt, að
viðhalda betri heilsu og vellíð-
an fátæks fólks í dreifbýlinu
og vernda híbýlin fyrir eyði-
leggingu af völdum fúa og
raka. Ef „Sóló“ væri komin á
öll heimili í landinu, sem henn-
ar þurfa með, þá væri með því
sparaður í beinu fé hátt á aðra
miljón króna á ári hverju, mið-
Ekki er kunnugt, að garna-
veiki sé talin til skaðlegra sauð-
fjársjúkdóma í öðrum fjár-
ræktarlöndum, nema í æinum
bæ á Suður-Englandi. Rann-
sóknin og reglur allar ekkert
nema kák — fálm út í loftið.
Meðalið, sem rannsóknin er
byggt á, segir heilbrigt fé sjúkt,
en heilbrigt, það sem sýnilega
er eitthvað veikt. Gæti þá ekki
verið að annar sjúkdómur væri
ríkjandi í kindinni og kindin
svaraði meðalinu ekki þess
vegna. Ekki er kunnugt um að
rannsókn hafi farið fram á því.
Þegar Ásgeir Einarsson, dýra-
læknir, segir 300 kindur með
einkenni garnaveiki, við húð-
prófun og dauðaskoðun, segir
rannsóknarstofan 299 af þeim
heilbrigðar, ein er sjúk. Nú voru
góð ráð dýr. — Ekki þurfti að
rannsaka, hvort um byrjunar-
stig væri að ræða í fé þessu,
heldur er annar maður sendur
á vettvang, með allt aðrar skoð-
unarreglur, og leiðir af því, að
engan samanburð er hægt að
gera frá fyrri skoðun. Dæmi:
Við síðustu skoðun Ásgeirs
Einarssonar fundust í Vallanesi
í nokkrum hluta fjárins, sjúk-
dómseinkenni í 18 kindum, á
Ketilsstöðum fundust 8 kindur,
nálega hver kind skoðuð. Við
skoðun Ágústar á Hofi, sem var
sendimaðurinn í vetur, fannst
engin kind í Vallanesi, en ein, að
hans sögn, á Ketilsstöðum. Um
2y2 km. er á milli bæjanna, tak-
markalína er sett við Grímsá,
sem aðeins vætir kvið á hundi
mikinn hluta sumarsins. Ketils-
staðir eiga mikið land vestan
árinnar, en Vallanes austan
hennar, féð gengur á víxl austur
og vestur yfir ána. Þessi tak-
markalína kemur eins og fjand-
inn úr sauðarleggnum og leiðir
af henni það, að ekki eru líkur
fyrir öðru, en að mörg hundruð
fjár verði skorið niður, samn-
ingar rofnir manna á milli, bú-
lausir menn, sem fé eiga, flæmd-
að við núgildandi verðlag. Fyr-
ir þessu get ég fært sterk rök.
Hér er því um mikið velferðar-
mál að ræða, sem stjórn og þing
ætti að stuðla til skjótra fram-
kvæmda á. Ég kemst ekkert á-
fram með verkið fyrst og
fremst fyrir það, að járn-
steypusmiðjurnar eiga mjög
annríkt, meðan „ástandið“ rík-
ir og afkasta ekki mín vegna
nema tíunda hluta af því, sem
ég þyrfti með. En fjármagn
skortir mig til þess að reka
járnsteypu á eigin spýtur.
Liggja nú fyrir pantanir í 130
eldstór og lítur helzt út fyrir,
að fleiri ár taki að afgreiða þær.
Þyngd stóarinnar er 240 kíló
(minni gerðin) og kostar um
ir frá fyrirhuguðu lifsstarfi og
þvingaðir til annara starfa, sem
þeir ekki vilja líta við. Ekkert
væri um að tala, ef nokkur þörf
væri fyrir þessari ráðstöfun og
þörfin væri sönnuð, en svo er
ekki. — Þegar norski bóndinn,
O. Millestad, var ráðinn hingað
til að útrýma fjárkláðunum,
fullyrti Magnús sál. Einarsson
dýralæknir, að kláðanum yrði
ekki útrýmt með einni böðun,
honum var ekki trúað á móti
reynslu frá Noregi. Magnús
þagði algerlega á meðan á út-
rýmingunni stóð, vildi ekki að
truflun yrði á starfinu af áróðri
frá sér, en vissi hvað ske myndi.
Sama kom fram í Noregi, þegar
tíminn var kominn. Á báðum
stöðunum var kláðinn eftir sem
áður.
Nú hefir skeð það sama aftur.
Dýralæknum hefir verið þokað
frá störfum, þ. e., ekki leitað
ráða þeirra sem skyldi, en ófag-
lærðir menn, eflaust með góðan
vilja til að vinna bug á sjúk-
dómunum — mæðiveikinefnd
— settir að störfum. Árangur-
inn af vinnu þeirra hefir orðið
það, sem ætlað var, að skera eða
girða fyrir síðasta sýkilinn, en
hvað á þá að gera? Á að halda
áfram niðurskurðarbraut mæði-
veikinefndar.
Dýralæknar, þið hafið þagað
að mestu hingað til, segið nú álit
ykkar á þeim ráðstöfunum, sem
þegar hafa verið gerðar og
standa til að verði gerðar í bú-
fjársjúkdómamálunum, þar með
talið girðingamál Búnaðar-
þingsins. Á það að verða að lög-
um? Mun það ná þeim tilgangi,
sem ætlað er, eða gagnstætt, að
áliti yðar?
Ég skora nú á yður. með
nafnakalli, Hannes Jónsson,
Ásgeir Einarsson, Ásgeir Ólafs-
son, Bragi Steingrímsson, Jón
Pálsson og Sigurð Hlíðar, að
þegja nú ekki lengur, en segja
álit yðar og hvað gera skuli
framvegis i þessu mikilsverða
alþjóðamáli.
900 kr. með núgildandi verðlagi.
Blaðið hefir leitað sér upp-
lýsinga um gæði og endingu
þessara nýju eldunartækja hjá
ýmsum, er átt hafa eldstór af
þessari gerð, meðal annars hjá
frú Jónínu S. Líndal á Lækja-
móti. Fór hún lofsamlegum
orðum um eldstóna en kvað
litla reynslu vera fengna um
endingu hennar ennþá. í svip-
aða átt hníga og önnur um-
mæli, þeirra, er reynslu hafa í
þessum efnum. Vinnuskilyrði
Jóhanns eru síður en svo góð.
Mest af smíði eldstónna verður
að framkvæma án véla, í þröng-
um húsakynnum. Málmhúðun,
glerjun og járnsteypa er unnið
af öðrum smiðjum hér í bæ.
JÓMS JÓNSSON:
Frelsismál
1940
xx.
í haust sem leið lýstu tveir
áhrifamenn í íslenzkum stjórn-
málum, annar Framsóknar-
maður, hinn Sjálfstæðismaður,
yfir á opinberum vettvangi, að
frelsismálið væri svo nauða-
ómerkilegt, að ekki tæki tali að
minnast á það. Dómur sögunn-
ar mun verða með allt öðrum
hætti. Öll önnur félagsleg á-
tök, sem gerð hafa verið hér á
landi hin síðustu missiri, munu
blikna og gleymast fljótt í sam-
anburði við það eina átak, þar
sem slitnir voru til fulls fjötrar
gamla sáttmála. Gróði fátækl-
inganna í Bretavinnunni, gróði
fiskútflytjenda, háir skattar, og
bjartari víiðskipti og tilfærsla
eigna mun fyrnast eins og hreyf-
ingar foksandsins á íslenzkum
öræfum. En það mál, sem ís-
lenzkir lærisveinar Staunings
hugðu lítilsvirði, mun halda
þýðingu sinni, þó að aldir renni,
jafnvel þó að margskonar og
beiskur mótgangur kunni að
mæta þjóðinni á ókomnum ár-
um.
Þau atriði, sem eftir er að
Íslendíng’a
• 1941
ljúka við Dani, eru tiltölulega
einföld. Þau snerta fyrst og
fremst gagnkvæm réttindi ís-
lenzkra manna, sem nú eru bú-
settir í Danmörku og Dana á
íslandi. Auk þess verður end-
urheimtun Islenzkra handrita
ævarandi réttlætiskrafa á hend-
ur Dönum. Að öðru leyti er
skilnaðurinn kominn á í verki.
íslendingar tóku fyrir ári síð-
an í sínar hendur stjóm utan-
ríkismálanna og í vor var geng-
ið frá meðferð hins æðsta valds
á þann hátt, að engin veruleg
breyting verður á, þó að komið
verði á formsbreytingu vegna
lýðveldisins. Ríkisstjórinn hef-
ir sama vald og vanda sér á
herðum eins og forsetinn mun.
hafa. Mannmargt ráðuneyti fer
með framkvæmdavaldið og hef-
ir að baki sér stuðning nálega
allrar þjóðarinnar. Erlendar
þjóðir, sem geta náð hingaðr
hafa hér virðulega fulltrúa.
Skilnaðurinn er kominn á i
verki, en ekki til fulls í orði.
XXI.
íslendingar eru undarleg
þjóð. Þeim er tamt að dylja
dýpstu tilfinningar sinar. Atli
á Bjargi segir, að nú tíðkist hin
breiðu spjótin, þegar honum er
veitt banasár. Guðrún Ósvífs-
dóttir spyr banamenn Bolla al-
mæltra tíðinda, og byrgir eld
heitra tilfinninga fyrir sjónum
annarra. Kynstofninn hefir ekki
breytzt í þessum éfnum, þó að
aldir líði. Við hina þýðingar-
miklu frelsistöku undangeng-
inna mánaða, hefir þjóðin ekki
sýnt neinn verulegan vott um
gleði eða hrifningu yfir unn-
um sigrum. Þetta er staðreynd
og hún ekki gleðileg.
Árið 1874 gekk mikil hrifn-
ingaralda yfir landið, yfir sigri
þeim, sem þá var unninn.
Matthías Jochumsson orti þá á
einum degi sjö ágæt kvæði.
Fjölmargir aðrir menn geymdu
til ellidaga minninguna um
þennan þýðingarmikla viðburð.
Endurreisn íslands byrjaði nieð
þeirri frelsistöku. Hin glæsilega
framsókn þjóðarinnar, bæði í
andlegum og fjárhagslegum
efnum, var ekki nema að nokkru
leyti að þakka hinni lögboðnu
skipulagsbreytingu. Hrífningin,
sígurtilfinningin og gleðin yfir
að mega endurreisa landið varð
aflvakinn í hugum landsmanna.
Ástæðan til þess að þúsund
ára hátíðin 1874 varð svo á-
hrifamikil í andlegum efnum,
var sú, að með þeim atburði var
lokið langri og harðri baráttu.
Og þjóðin stóð saman um að
viðurkenna sigurinn. Síðan liðu
30 ár. Þá var stjórnin flutt til
landsins frá Danmörku. ís-
lendingur varð ráðherra og bú-
settur í landinu í stað danskra
ráðherra, sem aldrei komu til
íslands. Þessi atburður var í
eðli sínu engu þýðingarminni
heldur en frelsistakan 1874. En
það gekk engin fagnaðaralda
yfir landið 1903—1904, þó að
ástæða væri til þess. Menn vita,
af hverju kuldinn og tómlætið
kom í það sinn. Þjóðin var skipt
í harðandstæða flokka um það,
hvaða maður ætti að hreppa
hið eftirþráöa vald. Beiskja
þeirra, sem töpuðu í þeim leik,
var nægilega mikil til að eyða
að mestu leyti allri sameigin-
legri gleði til minninga. Síðan
komu samingarnir 1918. Þeir
bundu enda á leiðinlegan þátt
í sjálfstæðisbaráttu undan-
genginna ára, þar sem þrálát
valdabarátta innan lands var
tengd við hugtök eins og „bræð-
ing“ og „grút“, „langsum“ og
,,þversum“ o. s. frv. Ósköruleiki
allrar forustu í höndum Jóns
Magnússonar olli því, að eng-
inn hressandi andvari barst yf-
ir landið í sambandi við gerðir
hans. Sú hrifning, sem mynd-
aðist í Reykjavik 1. desember
1918, var helzt sýnilegt á svip
móti þeirra manna, sem töldu
að þá væri náð lokatakmarki í
sjálfstæðismálinu. Danskur kon-
ungur yfir ísland, fáni settur að
konungsboði með dönsku merki,
sameiginlegur þegnréttur í báð-
um löndunum og utanríkis-
stjórn íslendinga í höndum
Dana, í aðsetursstað hins er-
lenda konyngs.
Kosning ríkisstj órans f ór
fram vel og smekklega með
stillilegum alvörublæ. Nokkur
mannsöfnuður, en ekki mikill,
safnaðist saman við þinghúsið
til að fagna hinum nýkjörna
ríkisstjóra. Enn þann dag í dag
finnur þjóðin ekki neina djúpa
hrifningu yfir þeim mikla sigri,
sem nú er fenginn. Æska lands-
ins fær ekki varanlegan metn-
að né orku til frambúðar, í
sambandi við þennan sigur, þó
að tilefnin séu næg. Ástæðan
er auðsæ. íslendingar dylja til-
finningar sinar, ef þess er kost-
ur. Það, sem hefir áunnizt í bili,
var og er málamiðlun. Hvergi
eru skörp átök. Þjóðin hefir
hefir skilið við Danmörku, en
segir aðeins, að hún hafi rétt
til að skilja. Þjóðin hefir skap-
að sér innlendan þjóðhöfðingja,
en kallar hann ekki ennþá for-
seta, til að særa ekki tilfinn-
ingar óviðkomandi manna i
framandi löndum. Vöntun
hrifningar yfir frelsistökunni er
í einu sprottin af dulleika
lundarfarsins, en alveg sérstak-
lega af þeim málamiðlunarblæ,
sem varð að vera á allri með-
ferð málsins, af því að mjög
verulegur hluti þjóðarinnar var
ekki sálarlega undirbúinn til að
taka djarflega á málinu. Hin