Tíminn - 01.08.1941, Blaðsíða 3

79. blað
TÍMINN; fÓstmlagiim 1. ágást 1941
315
B Æ K U R
pwbiimii iimniraa——gMHKaaMC—ei
Prestasögrur II. Skrá-
sett hefir Oscar Clau-
sen. Útg.: Þorsteinn
M. Jónsson, Akureyri.
1941. 106 bls. Prent-
verk Odds Björns-
sonar.
Bók þessi er ekki sagnfræði-
rit, þar sem hvert atriöi er rann-
sakað samkvæmt heimildum eða
æfisögur manna sagðar í þeim
tilgangi, að skýra skapgerð
þeirra og rýna í þau rök, sem að
athöfnum þeirra liggja. Sögurn-
ar eru fyrst og fremst alþýðu-
legar sagnir og munnmælasög-
ur, en höfundur fyllir í eyðurnar
með upplýsingum um mennina
og samtíð þeirra, og byggir þar
ýmist á prentuðum eða óprent-
uðum heimildum.
Er Clausen auðsjáanlega orð-
inn fróður maður mjög og víða
heima, enda hefir hann á síðari
árum vakíð allmikla athygli,
vegna sagnaþátta og alþýðu-
legra munnmæla, sem hann
hefir skrásett. Er frásögn hans
Ijós og víðast skemmtileg. Þó
finnst mér á stöku stað bregða
fyrir smávegis tiktúrum, eins
og t. d. þeirri, að geta helzt ekki
nefnt biskup á nafn, nema
segja „herra biskupinn“. Ef
titlar eru á annað borð notaðir,
er skylt að gera það með smekk-
vísi.
Eins og gefur að skilja, fjalla
sagnir Clausens fyrst og fremst
um menn, sem alþýðu manna
hefir talið sérkennilega til orðs
og æðis. Þó er ekki þar með sagt,
að allt séu það lélegri menn
en gengur og gerist. Sumir jafn_
vel framar samtíð sinni en al-
mennt var álítið. Svo hygg ég
t. d., að verið hafi um séra
Hjálmar Guðmundsson. Er
slæmt, að Clausen skyldi ekki
hafa borizt til eyrna ýmsar sög-
ur, sem ganga um hann á Aust-
urlandi, og e(ru hvarvetna
samkvæmíshæfar. En þær sýna
m. a. uppfræðara, sem lagði
engu minna upp úr fegurðar-
smekk og hugkvæmni en lærð-
um fróðleik. — Hitt er annað
mál, að sökum andlegs sjúk-
leika, sem samtíð hans mun
hafa litið á sem skrítilegheit og
sérvizku, hefir hann ekki að
fullu notið hæfileika sinna.
Hefi ég þó fengið þá hugmynd
um hann, að hann hafi yerið
ræðumaður góður, þegar honum
var að öllu sjálfrátt og kunn-
að undirbúa blaðalausa prédik-
un, þannig að hún væri þaul-
hugsuð frá upphafi til enda. Ég
er þakklátur Clausen fyrir að
safna sögnum um séra Hjálm-
ar, en tel þó miður heppilegt
að enda þáttinn á þeirri sög-
unni, sem sízt er til þess fall-
in að vekja virðingu fyrir þess-
um gamla klerki. -r-
Um séra Þórð í Reykjádal
hefir meira verið ritað áður. —
Hefir Clausen nú fært betur
saman sagnir um séra Þórð og
fyllt út í eyðurnar með fróðleik
úr bréfabókum og handritum.
Gefur þátturinn að öllu saman-
lögðu góða hugmynd um sálar-
líf séra Þórðar, og meðal ann-
ars um veiklun hans. —
Þátturinn um Grímseyja-
presta, sá, er bókin hefst á, er
annars eðlis en hinir tveir.
Hér er sögð í stórum dráttum
saga Grímseyjarpresta frá 1700
og til þessa dags. Skiptist þar
mjög á skin og skuggar. Meðal
þessara presta voru góðskáld
eins og séra Bóas og séra Pétur,
sem var bæði merkur annála-
ritari og athafnamaður, og sið-
azt en ekki sízt ágætismaður-
inn séra Mattías Eggertsson.
Merkileg er frásögnin um þá
rekistefnu, sem varð út af séra
Oddi V. Gíslasyni, er honum var
veitt Grímsey. (Innan sviga
langar mig til að benda á það
sem verðugt verkefni fyrir
þjöðsagnafræðing að safna
munnmælum um séra Odd,
þennan merkilega og stórbrotna
mann.)
Þegar Clausen gaf út fyrsta
hefti af prestasögum sínum, var
honum brugðið um það, að þar
væri full-mikið af hneykslissög-
um. í þessu hefti er slíku stillt
í hóf, enda er það nauðsynlegt,
ef skráðar eru sagnir af mönn-
um einhverrar stéttar, að sem
flestar hliðar komi þar fram.
Vildi ég því að lokum gefa
Clausen þá bendingu, að sagna-
þættir af afreksmönnum stétt-
arinnar mundu áreiðanlega
verða vel þegnir. Sem betur fer
á þjóðin líka í fórum sínum sög-
ur um presta, sem voru íþrótta-
menn, hagyrðingar, fyndnir
menn o. s. frv.
Jakob Jónsson.
Vinnið ötullega fgrir
Tímann.
Dvöl
er vandaðasta tímaritið. Það kostar 7
krónur árgangurinn, kemur út fjórum
sinnum á ári, hvert hefti a. m. k. 80
lesmálssíður, alls 320 blaðsíður. Það eru góð bókakaup nú á tímum.
2. hefti 9. árgangsins er nýkomið út. í því eru þýddar smá-
sögur eftir A. Schnitzler, Leo Tolstoy, Joseph Conrad og marga
fleiri heimsfræga rithöfunda, kvæði þýdd af Magnúsi Ásgeirs-
syni og kvæði frumort á íslenzku eftir Jón frá Ljárskógum og
Kristínu Geirsdóttur í Hringveri, ferskeytlur eftir ýmsa, greinar
eftir Þóri Baldvinsson, Guðmund Friðjónsson á Sandi og fleiri.
í 1. hefti árgangsins voru þýddar sögur eftir Grazia Deledda,
Martin Andersen-Nexö, Ríkard Long og Lafcadio Hearn og marga
fleiri, kvæði eftir Guðmund Böðvarsson, Friðgeir H. Berg, Kára
Tryggvason og Gunnar M. Magnúss og greinar eftir Steindór
Steindórsson frá Hlöðum, Hákon Bjarnason skógræktarstjóra,
Þóri Baldvinsson og fleiri,
í næsta hefti verða sögur eftir Johannes V. Jensen, Balzac og
Vincent Benet, kvæði og greinar, allt valið efni.
Gerizt áskrifendur að Dvöl og gerizt það strax. Hringið í síma
2353, sendið tilkynningu i pósthólf 1044 eða komið á Lindar-
götu 9 A.
TÍMARITIÐ DVÖL
Lindargötu 9 A — Reykjavík.
Lfósmæðraskólí íslands
Námsárið hefst 1. október næstkomandi. Nemendur skulu
ekki vera yngri en 20 ára og ekki eldri en 30 ára, heilsuhraustir
(heilbrigðisástand verður nánar athugað í Landspítalanum).
Konur, sem lokið hafa héraðsskólaprófi eða gagnfræðaprófi
ganga fyrir öðfum. Eiginhandarumsókn sendist stjórn skólans á
Landspítalanum fyrir 1. september. Umsókninni fylgi aldurs-
vottorð, heilbrigðisvottorð og prófvottorð frá skóla, ef fyrir
hendi er.
Umsækjendur, sem hafa skyldbundið sig til að gegna ljós-
móðurumdæmi að námi loknu, skulu senda vottorð um það frá
viðkomandi oddvita,
Landspítalanum, 26, júli 1941,
Gn$m. Thoroddsen.
ATH,
Umsækjendur Ijósmæðraskólans eru beðnir að skrifa á um-
sóknina greinilegt heimilisfang, og hver sé næsta símastöð við
heimili þeirra. Gott væri ef þær, sem fá inntöku, gætu haft með
sér yfirsæng og kodda.
The World’s News Seen Through
THE Christian Science Monitor
An International Daily Newspaper
is Truthful—Constructive—Unbiased—Free from Sensational-
ism — Hditorials Are Timely and Instructive and Its Daily
Featurcs, Together with the Weekly Magazine Section, Make
the Monitor an Ideal Newspaper for the Home.
The Christian Science Publishing Society
One, Norway Street, Boston, Massachusetts
Price #12.00 Yearly, or #1.00 a Month.
Saturday Issue, including Magazine Section, #2.60 a Year.
Introductory Offer, 6 Issues 25 Cents.
Nscu--------------------------------------------
AsUnee-
Ef þvo skal rúmteppi, föt úr ull,
flónelsflíkur, silkitau, gluggatjöld og
annan slíkan þvott, er hið úthrærða
Perlu-duft látið í vatn, sem er nýmjólk-
urvolgt (ekki kalt). Þvotturinn hreyf-
ist rösklega með höndunum f 7—10 mín-
útur, skolist vel úr hreinu vatni, tvisvar
sinnum.
Mislitur fatnaður, sem hætt er við að
missi lit, skal þveginn á sama hátt.
Fatnaður, sem þarf að sýna sérstaka
nærgætni, svo sem barnaföt, silkiblúsur,
silkinærföt, skinn og tauhanzkar,
vaskaskinn, slæður allskonar. o. s. frv.,
skal þveginn sem hér segir: 1 matskeið
af Perlu-dufti hrærist vel út í köldu,
tárhreinu vatni og hellist í 1 lítra af
volgu vatni. Það, er þvo skal, gegnbleyt-
ist vel í leginum og þvælist í 5—10 mín-
útur. Skolist vandlega tvisvar sinnum
í hreinu, köldu vatni.
PERLA
SJÁLFVIRKT 1» V OTT AFFNI
Reykjavík. Sími 1249. Símnefni: Sláturfélag.
Iteykhíis. — Frystlhús.
Niðursuðuverksmiðja. — Bjúgnagerð.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásölu: Niður-
soðið kjöt og fiskmeti, fjöVbreytt úrval. Bjúgu og alls-
konar áskurð á brauð, mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávallt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði.
Frosið kjöt allskonar, fryst og geymt í vélfrystihúsi, eftir
fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land.
Fgg frá Fggjasölusamlagi Reykjavíkur.
5 nýjar bækor
1. MÁNASKIN, ljóðabók eftir Hugrúnu.
2. SQGULEGASTA FERÐALAGIÐ, eftir Pétur Sigurðsson.
3. ARFUR, skáldsaga eftir Ragnheiði Jónsdóttur.
4. SAGNIR og ÞJÓÐHÆTTIR, eftir Odd Oddsson á Eyrarbakka.
5. SAGNIR ÚR HÚNAÞINGI, eftir Theódór Arnbjarnarson.
Allt eru þetta góðar bækur, hver á sína vísu. Takið þær með
yður, ef þér farið úr bænum, það er gott að hafa eitthvað til að
líta i, ef dregur fyrir sólu. —
flokksstarfsemi, og hins vegar
á þingmannsframkvæmdum
Bjarna Ásgeirssonar, og þeim
aðdáunar- og velvildarhug, sem
jafnan hefir fylgt honum
vegna hinna björtu einkenna
úr ættum Mýramanna.
. Bjarni Ásgeirsson var .kjör-
inn þingmaðyr vorið 1927, þeg-
ar skuldaflokkurinn misstí völd
i landinu, Nú hófst annar þátt-
ur í hinum síðari baráttutíma
hans. Tveir flokkar tóku nú
sameiginlega við völdum í land-
inu, og héldu þeim í fjögur ár.
Þessi ár urðu afdrifarík í sögu
þjóðarinnar. Stofnendur kaup-
félaganna, frumherjar ung-
mennafélaganna og drengileg-
ir leiðtogar-verkamanna, eins og
Jón Baldvinsson og Erlingur
Friðjónsson, tóku nú höndum
saman um að lyfta með sterk-
um átökum hinum fjölmennu
og kúguðu stéttum landsins
jafnfætis þeim stéttum, sem
fram að þeim tíma höfðu einir
farið með mannaforráð á ís-
landi. Þegar á að meta þýðingu
þessa tímabils nægir ekki að
tilgreina einstakar framkvæmd-
ir eins og hafnargerð í Borgar-
nesi, Hvítárbrú, héraðsskóla og
héraðshöll í Reykholti, miklar
vegagerðir, langar símalínur o.
s. frv. Þessar framkvæmdir og
margar aðrar hliðstæðar eru að
vísu mikilsverðar, en þær eru í
raun og veru aðeins hið sýni-
lega tákn miklu þýðingarmeiri
andlegrar hreyfingar í þjóðlíf-
inu. Fram að vakningartíma
kaupfélaganna og ungmenna-
félaganna hafði, allt frá í forn-
öld, átt við- um bændastétt
landsins hin spaklegu ásökun-
arorð Einars Benediktssonar frá
aldamótaárunum:
„Lægst á bekkinn lága stjórnað
landsins óðalsstétt."
Menn, sem voru ómálga börn
þegar þessir atburðir gerðust,
undrast hiriar vikulöngu eld-
húsdagsumræður, sem þá fóru
fram árlega á Alþingi. Þeir
vita ekki, að þá var verið að
lyfta hinum stóru vinnandi
stéttum landsins af hinum
„lægsta bekk“ til jafns við þá,
sem töldu sig hafa rétt á öllu
valdi, mannvirðingum og meiri-
háttar fjárráðum í landinu.
Barátta . Framsóknarmanna
stefndi ekki að því að lækka'
neinn mann eða neina stétt,
heldur að afmá óeðlilegan og
tilefnislausan mun einstaklinga
og stétta, með þvi að opna leið
til áhrifa og forustu í landinu
öllum, sem höfðu til að bera dáð
og dug, hvort sem þeir eigin-
leikar voru arfgengir eða
fengnir með skólagöngu, sjálfs-
námi eða fjölbreyttu starfi.
Hin hörðu pólitísku átök á kjör-
tímabilinu 1927—31 stöfuðu af
því, að fyrrverandi yfirráða-
stéttir landsins kunnu ekki þess
ari nýbreytni, fannst raunveru-
lega þrengt að sér með hinni
nýju skipulagi og beittu allri
orku í sj álfsbaráttugkyni. Nú
þykir mönnum meira og minna
eðlilegt, að lítt eða ekki skóla-
gengnir menn geti innt af hendi
hin vandasömustu störf fyrir
þjóðina, ef þeir hafa til þess
dug og dáð. Menn átelja heldur
ekki, þó að bændur og verka-
menn fái að njóta trausts og
viðskipta hjá lánastofnunum
landsins. Nú er fyllilega gert
ráð fyrir, að allir séu jafnir
fyrir lögunum, og að fátækpr
maður eigi að njóta jafnra
mannréttinda eins og fjár-
gróðamaðurinn. En þessi rétt-
arbót var fengin með átökum
og baráttu stéttanna, og lauk
með endanlegum sigri jafnrétt-
isstefnunnar á kjörtímabilinu
1927—31,
Tíminn og Dagur höfðu und-
irbúið þessa miklu hagfræði-
breytingu með löngu fræðslu-
starfi, en framkvæmdin varð
að veruleika við eldraun þeirr-
ar baráttu, sem leiddi til hinna
löngu eldhúsdaga. Þar reyndu
fulltrúar samvinnumanna og
hinar vaknandi verkamanna-
stéttir mátt sinn við hina fyrri
valdhafa, og settust, að lokinni
glímu, við þeirra hlið. „Aðal-
stétt landsins“ hefir ekki óskað
eftir að gjalda líku likt og taka
sér stéttareinræði, að sið gam-
alla og nýrra yfirráðastétta,
heldur að tryggja sér jafnrétti
og fullt athafnafrelsi við hlið
annarra borgara í þjóðfélaginu.
Bjarni Ásgeirsson var öll þessi
hörðu og löngu baráttuár jafn-
an í fremstu víglínu, og for-
lögin höfðu ætlað honum það
sæti. Ásgeir faðir hans hafði
alið hann upp við frjálsmann-
legar hugmyndir um réttlátan
metnað bændastéttarinnar.
Æskustarf hans í ungmenna-
félögunum hafði eflt hann til
að stefna að alhliða viðreisn
lands og þjóðar. Að lokum kom
hið eftirþráða tækifæri. í þrá-
(Framh. á 4. síSu)
Hreinar
léreftstoskur
kaupir
PrentsmlSjaai Fdda
Rókaverzlun IsafoldarprentsmilSju.
TÍMINN er víðlesnasta auglýsiugablaðið!
128 Victor Hugo:
Kvasimodo gaf kirkjunni yfirnáttúrleg-
an og dulrænan svip. Egiptar myndu
hafa álitið hann vera guð þessa must-
eris. Þó hefði verið nær lagi að álíta
hann vera illan anda. En Kvasimodo
var sál kirkjunnar. Án hans hefði hún
verið einmanaleg og lífvana. Þá hefði
hún líkzt sálarlausum líkama eða höfði
með brostnum augum.
IV. KAFLI.
Rakkinn og húsbóndi hans.
Þrátt fyrir mannfyrirlitningu sína
var þó ein vera til, sem Kvasimodo hat-
aði ekki. Hann unni henni jafnvel meir
en Frúarkirkjunni, þegar allt kom til
alls. Þetta var Claude Frollo.
Slíkt var næsta eðlilegt. Claude hafði
tekið hann að sér, alið hann upp og
veitt honum þá einu menntun, sem
honum hafði hlotnazt. Þegar hann var
í æsku, flýði hann jafnan til Claude;
ef hundar eða drengir áreittu hann.
Claude Frollo hafði kennt hon-
um að tala, lesa og skrifa. — Hann
hafði einnig gert hann að hringjara.
Romeó hefði vart fagnað því innilegar
að fá að njóta Júlíu, en Kvasimodo að
mega ala aldur sinn í nálægð stóru
klukkunnar.
Esmeralda 125
ur og tréklukkan að auki. Henni var
aðeins hringt frá því ulm hádegi á
föstudaginn langa og til páskadags-
kvölds. Kvasimodo hafði þannig fimmt-
án klukkur í umsjá sinni. Eigi að síður
unni hann Maríu, stóru klukkunni,
mest.
Maður getur alls ekki gert sér i hug-
arlund gleði hans þá dagana, er hann
átti að hringja stóru klukkunni. Þegar
djákninn gaf honum merki, hraðaði
hann sér upp í turninn sem mest hann
mátti. Hann virti stóru klukkuna fyrir
sér með djúpri viðkvæmni og mælti til
hennar fagurmælum. Hann klappaði
henni eins og hún væri reiðskjóti, sem
hefði borið hann langa leið. Hann tók
það sárt að verða að valda henni á-
reynslu. Þegar þessum blíðuhótum var
lokið, hrópaði hann til aðstoðarmanna
sinna, sem voru neðst í turninum og
bauð þeim að byrja. Þeir héngu brátt
í köðlunum, og hin hrikalega málmvél
hreyfðist. Kvasimodo fylgdi henni titr-
andi eftir með augunum. Fyrsta högg-
ið, sem féll á málmvegginn, fékk bjálk-
ann, sem klukkan hékk í, til þess að
skjálfa.
Kvasimodo skalf í líkingu við klukk-
una.
Ha, ha! hló hann hlátri hins vitfirrta
manns.