Tíminn - 19.08.1941, Blaðsíða 4

Tíminn - 19.08.1941, Blaðsíða 4
336 TÍMIM, þrigjiidagiim 19. ágúst 1941 84. blað Ludvíg Kaaber (Framh. af 1. síðu) þjóðbanka, en láta útlenda bankann þoka í lægra sæti. Um þetta varð löng og hörð barátta, sem ekki verður rakin hér. Ár- ið 1917 varð Magnús Sigurðs- son bankastjóri í Landsbank- anum og eftir að hinu fyrra heimsstríði lauk, settist Ludvig Kaaber við hlið hans í bankan- um. Þessir tveir menn störfuðu síðan saman í forustu bankans um tuttugu ára skeið á þeim tíma, þegar íslandsbanki sigldi skútu sinni í strand, og Lands- bankinn varð lífakkeri í ís- lenzkum fjármálum. Kaaber seldi sinn hlut í heildsölufirmanu, þegar hann varð bankastjóri. Hann var hjálpfús í mesta lagi og mun auður sá, er hann hafði eign- azt á verzlunarárum sínum, skjótt hafa gengið til þurrðar sökum ríkmannlegs stuðnings hans við menn, sem hann taldi hjálparþurfi, og þó einkum við trúarfélög þeirra er hann studdi. Kaaber líktist að þessu leyti meira íslendingum en Dönum, sem kunna vel að gæta fengis fjár. Bankastjóralaunin við Landsbankann þóttu að vísu all- há, en Kaaber hafði stóra fjöl- skyldu, sást ekki fyrir um hjálp, þegar þess virtist þörf, og mun ekki hafa átt neinar verulegar eignir, þegar hann andaðist. Framsóknarflokkurinn bar á- byrgð á því, að Magnús Sigurðs- son og Kaaber urðu bankastjór- ar í Landsbankanum, en Mbl- menn á útnefningu Georgs Ólafssonar. Hann var alla æfi mjög heitur og einlægur stuðn- ingsmaður síns flokks. Magnús Sigurðsson og Kaaaber hafa alla sína bankastjóratíð verið utanflokka, en frjálslyndir í þjóðmálum. Það stóð auðvitað í valdi Framsóknarmanna að skipa flokksmenn í þessi tvö bankastjóraembætti. En þeir lögðu enga áherzlu á að hafa þá pólitíska samherja. Framsókn- armenn höfðu engan hug á að gera Landsbankann að flokks- stofnun, heldur að þjóðbanka. Þeir báðu ekki um sérréttindi fyrír sig og sína í bankanum, heldur jafnrétti. Atvikin hafa líka hagað því svo, að andstæð- ingar og keppinautar Fram- sóknarmanna hafa notið megin- hluta af veltufé bankans, þó samvinnumenn hafi líka fengið þar úrlausn sinna mála. Stjórn Landsbankans á und- angengnum tuttugu árum hefir oft orðið fyrir harðri gagnrýni; og enginn vafi er á að þar hafa verið gerðar yfirsjónir í ráða- gerðum og framkvæmdum eins og í öðrum mannlegum athöfn- um. En sú staðreynd stendur ó- högguð, að undir stjórn þeirra Magnúsar Sigurðssonar, Kaab- ers og Georgs Ólafssonar varð Landsbankinn hellubjargið í ís- lenzkum fjármálum, og því meir sem tímar liðu. Þessi sig- ur í íslenzkri sjálfstæðisbaráttu á fjármálasviðinu var unninn undir stjórn þessara þriggja manna. Það mátti teljast furðulegt, að hinn ungi samvinnumanna- flokkur skyldi velja annan rík- asta heildsalann í bænum og það útlending, til að stjórna þjóðbankanum. En þetta mann- val var gert að yfirlögðu ráði. Magnús Sigurðsson og Kaaaber voru nákunnnugir og líklegir til góðrar samvinnu. Kaaaber var kaupmaður, sem hafði vegna lífsskoðana sinna miklar mæt- ur á samvinnuhreyfingunni. Varð sú líka raunin á, að hann vildi efla bæði heilbrigða kaup- mennsku og samvinnu í verzlun og sýndi það í verki sem banka- stjóri. En auk þess þótti leið- togum Framsóknarflokksins það kostur, að Kaaaber var dansk- ur, úr því hann var orðinn góð- ur íslendingur. ísland var um þessar mundir mjög háð Dön- um í mörgu öðru en stjórnmála- efnum. Aðalbankastjórinn í íslandsbanka var danskur, og íslandsbanki hafði þá forystuna í bankamálum landsins. Eins og þá var málum háttað í land- inu, var kjör Kaabers í em- bætti við Landsbankann réttur leikur á taflborði hinna þjóð- legu stjórnmála. Hitt er annað mál, að hér eftir er ósennilegt að nokkur útlendingur verði að vild og tilstuðlan íslendinga settur í stjórn þjóðbankans. Kaaber hafði enga ástæðu til að iðrast landnáms síns á ís- landi. Hann fékk hér mikið og margbreytt verksvið. Hann varð brautryðjandi í því þýðingar- mikla starfi að gera heildsölu- verzlunina og fjármál íslenzkra lánsstofnana innlend. Hann gerðist íslenzkur borgari, og börn hans halda áfram starfi hans í hinu nýja ættlandi. íslenzka þjóðin hefir ástæðu til að þakka hverjum þeim er- lendum manni, sem flytur hingað til lands og starfar að viðreisn íslands með drengskap og manndáð, eins og Ludvig Kaaaber. J. J. Sammngurinn . . . (Framh. af 1. síðu) þegar þeir telja sér það hag- felt, enda var það þetta atriði, sem mestum ágreiningi olli í samningunum. Þó verður Bret- um ekki beinlínis láð það, þó að þeir vilji hafa tryggingu fyrir því, að flutningaskip þau, sem þeir senda hingað til fiskkaupa, geti fengið fisk, en fyrir því var engin trygging frá sjónarmiði þeirra, ef íslenzkir útgerðar- menn gátu látið skip sín kaupa fisk á sömu höfnum, þegar þeim bauð svo við að horfa. Samningunum lauk með því, að Bretar gáfu það eftir, að ís- lendingar hefðu sjálfir í förum 30 smáskip, er önnuðust flutn- inga á nýjum fiski á svæðinu frá Eyjafirði austur um til Vestmannaeyja. Þó er ekki úti- lokað, að islenzk skip geti einnig annazt fiskflutninga frá Vestmannaeyjum. Eins og kunnugt er, sömdu Bretar um kaup á allri fisk- framleiðslunni, að undanskildu nokkru af saltfiski, harðfiski og niðursoðnum fiski, sem heimilt er að selja til annara landa. Samið er um ótakmarkað magn af nýjum fiski, saltfiski og frosnum fiski, nema frosnum flatfiski, þar er magnið ákveð- ið 1400 smál., auk þeirra birgða, sem til voru, þegar samningar voru gerðir. Af nið- ursoðnum fiski skuldbinda þeir sig aðeins til að kaupa þær birgðir, sem til voru 1 landinu 1. ágúst síðastl., og það, sem kemst í þær umbúðir, sem verk- smiðjurnar áttu þá ónotaðar. Heimilt er framleiðendum nið- ursoðins fiskjar, að selja vöru sína til annarra landa. Það má hiklaust fullyrða, að söluverðið á fiskinum er vel við- unandi. Verð á saltfiski er kr. 0.90 kg. fob. og á nýjum óhaus- uðum fiski (þorski, ýsu, ufsa, löngu, keilu, sandkola) kr. 0.35 kg. við skipshlið. Verð á beztu teg. af kolaflökum er kr. 4.40 kg. fob. og fyrir flök af þorski, ýsu, steinbít, karfa og löngu kr. 1.40 kg. fob. Allur fiskur er fullgreiddur við móttöku. Framleiðendur saltfisks fá 75% af söluverðinu greitt strax, þegar fiskurinn hefir verið veginn og metinn og liggur hann eftir það á á- byrgð kaupenda. Ef ekki er búið að taka fiskinn tveimur mánuðum eftir að hann hefir verið metinn, greiðir kaupandi 20% til viðbótar, en lokagreiðsla fer fram við af- skipun. Svipaðir greiðsluskil- málar eru á frosnum fiski. Það er vitanlega fjarri því, að íslendingar hafi fengið öll- um kröfum sínum fullnægt í þessum samningum. Hins vegar er það ósanngjarnt að vera óá- nægður með verðið á fiskinum. Það er líka mesti misskilning- ur, ef menn halda að slíkir samningar gerist átakalaust eða að Bretar hafi komið fram öll- um sínum kröfum. í þessu sam- bandi má geta þess, t. d., að fyrsta tilboð Breta um verð á saltfiski var £24.10,0 fyrir smál., en samningar tókust um £35.0.0. Þannig var það með fleiri fisktegundir. Þá má geta þess, er verður að teljast mjög veigamikið atriði, að brezka matvælaráðuneytið tekur ábyrgð á verðhækkun á salti og olíu, sem þarf til fisk- framleiðslunnar. Það var lögð mikil áherzla á það, að brezka stjórnin tæki samskonar ábyrgð á því, að kol hækkuðu ekki í verði og léti íslendingum í té nægileg kol, en um það tókust ekki samningar. Þó að ég geti ekki séð á- stæðu til, að landsmenn séu óá- nægðir með þennan samning út af fyrir sig, er ég persónu- lega óánægður með það, að ekki skyldi vera hægt jafnframt að semja um ýms önnur viðskipta- mál milli landanna, en það er ekki þeim mönnum að kenna, er önnuðust um þennan samn- ing af hálfu Breta, því að þeir höfðu aðeins umboð til að semja um fisksöluna. Hefir íslenzka 142 Victor Hugo: al þeirra var Jóhann Frollo du Moulin, þessi léttlyndi náungi, sem maður rakst alls staðar á í París, nema þar sem hann átti að vera, sem sé við ræðustól háskólakennaranna. Þar var og vinur hans, Róbert Poussepain. — Sjáðu, sagði Jóhann hljóðlega við félaga sinn. Sjáðu, Róbert. Þarna er Jóhanna frá Buisson. Ég er viss um, að hann dómfellir þessa fallegu stúlku. Hann er jafn sjónlaus og hann er heyrnarlaus. Sem ég lifi, hann dæmir hana. Fimmtán ríkisdali og fjóra skildinga fyrir að hafa borið tvær rósa- fléttur. Það er helzt til dýrt spaug. Lex duri carminis*). Hvaða fuglar eru þetta? Tveir aðalsmenn mitt á meðal þessa al- þýðufólks! Egill de Soins! Hutin de Mailly! Tveir riddarar, corpus Christi.*) Þeir hafa verið í fjárhættuspili. Hve- nær skyldum við fá að sjá háskóla- rektorinn hér? Hundrað dala sekt í konungssjóð. Barbedienne hagar sér eins og heyrnarlaus maður, sem hann og er. Það væri nú meira guðslambið, sem léti þetta hindra sig eða trufla við spilamennskuna, spila nótt og dag, lifa með spilin, deyja með spilin og spila *) Latína, þýðlr: Hörð lög. *) Latína, þýðir: Líkami Krists. Esmeralda 143 um sálarheill sina, þegar skyrtan er farin út í veður og vind. Guð minn góður! Sjáðu þessar stelpur. Ein eftir aðra, þessi blessuð lömb. Ambrosía Lé- cuyére, ísabella la Paynette, Bérarda Gironin. Ég þekki þær allar. Sekt, sekt. Jú, hann ætlar að kenna ykkur að þræða mjóa veginn. Tíu dalir. Litlu hnjákurnar mínar! Djöfulsins óvinur- inn, heyrnarlaus og heimskur. Sjáðu hann þarna við borðið! Hann gín yfir sakborningunum, gín yfir öllu, hann maular og bryður og treður í sig. Sekt- arfé, vafaeignir, skattar, skaðabætur, vaxtafé, fangelsisvistir, húðstrýking og gapastokkur er það, sem honum er ljúfast að smjatta á. Horfðu nú á þetta svín. Sjáðu, Róbert, hvern draga þeir nú inn? Guð minn góður! Hví- líkur sægur af lögregluþjónum og réttarþjónum. Ég held, að það séu allar tegundir af þjónum réttvísinnar. Þetta hlýtur að vera dýrmæt bráð. Sjáðu nú, Róbert, sjáðu. Jesús minn! Sjálft borg- arfíflið, skrípið, hetjan, hringjarinn, krypplingurinn! Það er Kvasimodo! Og þetta var Kvasimodo, blóðugur, reyrður böndum, hlekkjaður og í strangri vörzlu. Hann var umkringdur miklum flokki lögreglumanna, og fremstur í flokki var sjálfur lögreglu- foringinn, prýddur franska skjaldar- ríkisstjórnin þegar borið fram óskir við brezku stjórnina um að hafnir yrðu samningar um önnur viðskiptamál og að ó- reyndu skal ekki efast um, að Bretar verði við þeim tilmælum, hver sem árangurinn kann að verða. — Eysteini Jónssyni fórust orð á þessa leið: ■ — Upphaf þessa fisksamn- ings við Breta er það, að mjög var lagt að íslenzku ríkisstjórn- inni, þegar siglingar stöðvuð- ust í vetur, sem leið, að semja við Breta að kaupa fiskfram- leiðslu landsmanna hér „frítt um borð“. Ég álít þennan fisksamning hagstæðan landsmönnum út af fyrir sig. Fiskverðið hlýtur að teljast hagstætt- eins og fram- leiðslukostnaði er háttað enn sem komið er, og í samningnum er fólgin trygging gegn hækkun á aðflutningsverði á salti og olíu frá því, sem verið hefir um skeið. Skiptir þetta mjög miklu máli fyrir útgerð allra smærri skipa og báta. Þá er og mikilsvert fyrir þá útgerðarstaði, sem þess njóta, að íslenzk smáskip geta keypt nýjan fisk til út- flutnings. Hins vegar mega menn ekki gleyma því, að þessi fisksölu- samningur fjallar aðeins um einn þátt í viðskiptum okkar við Breta— að vísu veigamik- inn þátt. Á þessu stigi er því ekki hægt að fella neinn dóm um heildar- viðskipti okkar við Breta á þessu ári. Slíkt verður eigi hægt fyrr en niðurstaða hefir fengizt um þau mál, sem enn hefir ekki verið gengið frá til fullnustu. Má í því sambandi nefna: Niðurfellingu þess gjaldeyriseftirlits, sem hér hef- ir verið af hálfu Breta, þau á- kvæði í eldri samningum, er snerta gengi íslenzkrar krónu, vörukaup frá Bretlandi og sölu þeirra íslenzkra afurða, sem enn hefir eigi verið samið um. Sumir kunna að álykta §vo, að rétt hefði verið að ljúka ekki samningnum um fiskinn fyrr en samið hefði verið um öll önnur meginatriði. En slíkt var eigi kleift vegna þess, hve mjög var aðkallandi að koma fisksölunni og fiskflutningun- um til Bretlands á hreinan grundvöll — ekki sízt sölu salt- fiskjarins. Bretum er vel kunn- ugt um, að fisksölusamningur- inn er gerður í fullu trausti þess, að hinum sanngjörnu kröfum íslendinga i öðrum efn- um verði fullnægt. — T-------GAMLA BÍÓ________- Suðræn ást (Lady of the Tropirs) Aðalhlutverkin leika: Robert Taylor Hedy Lamarr Aukamynd: Thor Thors aðalræðis- maður talar í tilefni af för Bandaríkjahersveit- anna til íslands Sýnd kl. 7 og 9 --------nýja bíó----— N ætur gestur inn (He stayed for breakfast) Amerísk skemmtimynd Aðalhlutverkin leika: Melvyn Douglas Loretta Young Sýnd kl. 7 og 9 býður yður björt og vistleg salakynni, góðan beina, greiða og hreinláta framreiðslu EKKERT ÞJÓNUSTUGJALD. Tilkynning Verð á síldarmjjöli til innanlandsnotkunar licfir ekki verið endanlega ákveðið eimþá, en mjjöl |»að, sem keypt verðnr aíiient í ágúst* mánuði, verður þó ekki yfir 33 krónur 100 kg. frítt um borð. Frá 1. september eru líkur til að mjölverðið iækki eittthvað. Siglufirði 18. ág'úst 1941 Síldarverksmiðjur ríkisins Heimsókn . . . (Framh. af 1. síðu) fór úr bílunum, þar sem her- mannaraðirnar byrjuðu, og gekk hann meðfram þeim, ávarpaði ýmsa hermennina persónulega, spurði um líðan þeirra o. s. frv. Ennfremur kallaði hann til þeirra almennum hvattningar- orðum. Þar sem hermannarað- irnar enduðu var komið upp palli og blakti brezki fáninn þar við hún. Sendimenn er- lendra ríkja höfðu komið þang- að á undan Churchill og fleira gesta. Churchill og fylgdarlið hans tók sér stöðu á pallinum. Stóð Churchill fremstur. Byrj- uðu hermennirnir síðan að ganga framhjá og tók það um klst. Foringi hverrar herdeildar heilsaði Churchill að her- mannasið og svaraði hann á sama hátt. Fyrst gengu yfir- menn hersins hér, siðan hljóm- sveit, þá bandarískur landher, sjóher og flugher, þá ástralskir og ný-sjálenzkir flugmenn, þá brezkur landher og flugher, norsk hersveit og síðast brezkt flotalið. Hljómsveitir léku her- gönguljóð meðan á sýningunni stóð og var hún mjög tilkomu- mikil. Á pallinum voru, ásamt Chur- chill, John Dill, yfirmaður her- foringjaráðsins brezka, Doud- ley Pound, æðsti foringi brezka flotans, Godfrey Freemann, varayfirforingi brezka flughers- ins, Alexander Cadogon, yfir- skrifstofustjóri í utanríkismála- ráðuneytinu, og Franklin Del- ano Roosevelt, sonur Banda- ríkjaforseta. Er hann í sjóher Bandaríkjanna og mun hafa verið á skipum hér við land. Að hersýningunni lokinni fór Churchill til bústaðar brezka sendiherrans og borðaði þar há- degisverð. Síðar um daginn heimsótti hann flugmenn í herbúðir þeirra. Þá fór hann að Reykjum í Mosfellssveit. Skoðaði hann hverina og hveralækina og fannst mikið til um. Hann kom einnig í gróðurhúsin og las þar nokkur vínber af grein og gaf samfylgdarmönnum sínum. Þótti honum þessi ræktun hin merkilegasta. Þrjár íslenzkar blómarósir hnýttu honum vönd úr islenzkum rósum og bar einkaritari hans hann, þegar hann fór á skipsfjöl. Til endur- gjalds ritaði Churchill nafn sitt í nafnabækur þeirra og er það gott merki um hina alþýðlegu framkomu hans. Fólk byrjaði að safnast sam- an niður við höfn fyrir kl. 5, því að um kl. 5 var búizt við að Churchill færi. Á þvi varð þó nokkur dráttur. Kl. 5.15 kom Hermann Jónasson, forsætis- ráðherra, niður á bryggju i fylgd með yfirmanni brezka landhersins. Stuttu síðar kom Churchill, ásamt fylgdarliði sínu. Steig hann úr bifreið sinni ofarlega á bryggjunni og gekk niður eftir. Mannfjöldinn hyllti hann ákaft og brosti Churchill til hægri og vinstri. Þegar hann sá, að Hermann Jónasson beið hans, gekk hann til móts við hann og heilsaði honum og þakkaði fyrir þá hugulsemi að koma og kveðja sig. Gengu þeir síðan saman meðfram hermannaröðunum á bryggjunni og niður að land- göngubrúnni. Eftir nokkur orðaskipti kvöddust þeir. Her- mann Jónasson þakkaði Chur- hiil fyrir heimsóknina, en Mr. Churchill lét í Ijós ánægju sína yfir að hafa komið til íslands. Samkvæmt enskum útvarps- fréttum, kom Churchill til Eng- lands á mánudagsmorgun. Það má óhætt segja, að þetta er merkasta heimsóknin, sem ísland hefir fengið. Aldrei hefir jafn valdamikill eða heims- frægur maður heimsótt landið. Framkoma Churchills var öll með þeim hætti, að hún hreif áhorfendurna. Honum er bezt lýst með hinum alkunnu orðum „þéttur á velli og þéttur í lund“. Hann er ekki hár vexti, en þrek- vaxinn og svipurinn lýsir mik- illi einbeitni og viljafestu. Hann var látlaust búinn og framkom- an öll yfirlætislaus og alþýðleg. Þaö vakti athygli, hversu ótta- laus Churchill var, t. d. þegar hann gekk í gegnum mann- þröngina niður á bryggjunni. Einræðisherrarnir stíga ekki eitt fet; án þess að vera þraut- verndaðir á allar hliðar. Óhætt má segja, að Chur- chill hefir verið betur fagnað en nokkrum öðrum útlendingi, er hingað hefir komið. íslend- ingar eru þó orðlagðir fyrir að vera tregir til að hylla útlenda gesti. Má vel af þessu marka hug þeirra til núverandi styrj- aldaraðila. Skömnstunin . . . (Framh. af 3. síðu) ins. Verzlanirnar láta ekki nema takmarkaö magn af vörum, eða eins og skynsamlegt má teljast að nægi til persónulegra nota.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.