Íslendingaþættir Tímans - 27.01.1978, Page 1

ISLENDINGAÞJETTIR
Föstudagur 27. janúar 1978 3. tbl. TÍMANS
Sveinn Þórarinsson
listmálari
F. 29.8. 1899
D. 19.8. 1977
ViB lát þessa manns hverfur hugur
minn til ljúfra æskudaga. Siöari hluta
okkar ævistunda hefur kynning veriö
meira álengdar. Seinnitima listaverk
hans hef ég þó mjög viöa séö. Þau
sanna mér engu siöur en hin eldri
gamla spakmæliö, aö fjóröungi bregö-
ur til fósturs, æskustöðvarnar áttu sin
itök til hinztu stundar.
Sveitungar háns, aldnir og óbornir
minnast hans nú og um ókomnar tiðir
meö viröingu, þakklæti og stolti. A
spjöldum sögunnar mun nafn hans
skipa eitt af efstu sætum þeirra Keld-
hverfinga, sem haslað hafa sér völl
meðal fremstu manna þjóöarinnar. 1
mesta bróðerni skal þó deilt með Ar-
nesingum ætterni hans.
Foreldrar Sveins voruhjónin i Klla-
koti, Þórarinn Sveinsson og Ingveldur
Björnsdóttir. Þórarinn var af keld-
hverfskum ættum, sem Arni óla og
fleiri hafa vel rakið. Þórarinn var
kallaöur hagyröingur, snillingur sem
slikur og hraökvæður svo af bar. Litt
hélt hann saman hugverkum sinum,
enda tók hann aldrei i mál aö birta
þau. Þar eru þó verk, sem hverju
skáldi væru samboðin. Gleöimaöur
var Þórarinn, mælskur i samræðu og
hélt vel á máli sinu. Hann var dyggur
búandi, en ekki stórræöa-maður. Ing-
veldurvar ættuö úr Arnessýslu eins og
áöur er sagt af viökunnri listamanna
ætt, sem m.a. hefur gefið þjóöinni
kunna listmálara, aöra en Svein. Ing-
veldur var atorkukona, listræn,
félagslynd og mikil húsmóöir. Þaö var
ljóst þeim, sem til þekktu, aö Sveinn
sótti sina veröleika i báöar ættir.
Sveinn var elztur fjögurra systkina,
hin voru Vilborggift Birni Stefánssyni
frá ólafsgeröi, búsett á Húsavik, Guö-
ný I Krossdal, ekkja Þórarins Jó-
hannessonar bónda þar m.m., og
Björn bóndi 1 Kilakoti m.m. til 1966,
siöan i Reykjavik, kvæntur Guörúnu
Asbjörnsdóttur. Systkini Sveins
Þórarinssonar eru öll á lifi, gáfað fólk
og atorkusamt. í Kelduhverfi voru þau
i fararbroddi i félagsmálum og listum
(tónlist, leiklist).
I uppvexti Sveins Þórarinssonar
voru fiðlarar á báöar hendur. I Lóni
var öldungurinn Sveinungi Sveinunga-
son, vinnumaöur þar I 40 ár, listamaö-
ur sveitarinnar. Lengi haföi hann leik-
iö á fiölu og málaö m.a. altaristöflu i
Garöskirkju, sem enn stenzt þar tim-
ans tönn bæöi i eiginlegri og óeigin-
legri merkingu. Hins vegar voru
ólafsgeröisbræöur nokkru eldri en
Sveinn, Erlendur og Arni svona 100
faöma frá Kilakoti, þegar Kilarnir
voru undir is. Frá Erlendi segir vinur
Sveins, Þórarinn Guömundsson fiölu-
leikari sem undramanni, varöandi
tónfimi. Sjá æviminningar Þórarins,
„Strokiö um strengi”.
Tónskáldiö og fræöimaöurinn séra
Bjarni Þorsteinsson á Siglufirði segir,
að siðla á 19. öldinni hafi fiðlan ekki
lengur verið finnanleg nema i tveim
sýslum landsins i Rangárvallasýslu og
Þingeyjarsýslu „einkum i Keldu-
hverfi” og það var einmitt Stefán faöir
Erlendar sem smiöaöi fiðlu fyrir
Bjarna Þorsteinsson og gaf honum
merkar sögulegar upplýsingar um
fiðluna i Kedluhverfi. Fjölmargt mætti
fleira segja um jarðveginn sem Sveinn
Þórarinsson listmálari var vaxinn úr.
læskuþóttiSveinnkynlegur kvistur,
ólikur öörum unglingum þar um sveit-
ir.enda vék hann snemma út af vana-
bundnum slóðum. Tónlistin mun lista
fyrsthafa tekið hug hans. Ungur þreif-
aöihann fyrirsér meö laglinur við fög-
urljóö. Sumar þeirra raddsetti Arni I
Lóni siðar meir af næmum skilningi.
Og fiölan varö hjákona Sveins til
hinztu stundar, þótt meðferð lita yröi
aöallistgrein hans. Hér verður sú saga
ekki rakin, það eitt tekiö fram, aö þó
hann aflaði sér viðtækrar menntunar i
málaralist hjá úrvals kennurum innan
lands og utan, yfirgnæfði jafnan i
verkum hans það, sem hann tók hjá
sjálfum sr. Myndir hans spegluðu hans
eigin sál, þess vegna munu þær lifa
lengi.
Þótt listabrautin væri á þessum ár-
um ólikt torgengari en nú er á timum
námsstyrkja og lána þá braut Sveinn
frá Kllakoti allar hindranir. Eftir vel
heppnaða námsdvöl i Reykjavik, kom
hann heim og lét til sin taka. Hann
var svo hraðvirkur að undrum sæt'ti
Að horfa á hann mála, þaö var sem
hann væri rekinn áfram af hamslaus-
um innra krafti. Myndir hans vöktu
mikla athygli og hrifningu, þó um-
deildar. En þær fóru ekki fram hjá
neinum. 1 nokkur ár málaði hann og
seldi, auraöi saman nokkurri upphæö,
til þess aö fljóta á út i hinn stóra heim.
Haustið 1925 sigldi hann til Kaup-
mannahafnar og innritaöist á konung-
lega listaháskólann þar, nam þar til