Morgunblaðið - 08.10.1994, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 1994 33
farið á síðastliðnum sex mánuðum.
Þegar ég komst á legg varð Þórð-
ur hluti af mínu lífi þar sem hann
bauð upp á umhverfi sem ég sóttist
mjög eftir. Ég varð þeirrar gæfu
aðnjótandi sem krakki að komast í
sveit til Þórðar og Möggu. Þórður
hafði einstakt lag á bömum og
beitti því af mikilli færni og næmi.
Hann hlustaði vel, sagði sögur og
virtist ávallt hafa nógan tíma fyrir
börnin. Gamansemin, léttleikinn og
söngurinn var stór hluti af honum.
Mér er minnisstætt þegar setið var
við langborðið í gamla húsinu og
snætt. Þórður sat fyrir endanum
og stjómaði umræðum í gaman-
sömum tón og passaði upp á að
allir fengju að tjá sig hvort sem
fullorðnir eða börn áttu í hlut.
Heimilisdýrin lágu gjarnan í hrúgu
við fætur Þórðar. Þegar Þórður tal-
aði við þau fannst ’thér eins og þau
skildu hvert orð sem hann sagði.
Mér er líka minnisstætt hvað ég
öfundaði börnin hans á Ölkeldu yfir
því að hafa hann fyrir kennara og
reyndar alla krakkana úr sveitinni
yfir því að fá að dvelja í heimavist-
inni á Ölkeldu þegar skólinn var á
veturna.
Mínir dagar á Ölkeldu hjá Möggu
og Þórði vom alltaf of fáir, liðu
alltaf of hratt en gáfu mér hafsjó
af reynslu og ljúfar minningar sem
entust mér fram á næsta sumar í
| Reykjavíkinni. Ég er viss um að
allur sjá fjöldi bama og unglinga
sem dvalið hefur hjá Þórði og
Möggu um lengri eða skemmri tíma
getur tekið undir þetta hjá mér.
Þegar ég sjálfur stofnaði heimili
héldust okkar tengsl og styrktust.
Einn drengja minna fékk jafnvel
að kynnast hlýja góða andrúmsloft-
inu hjá Þórði og Möggu í sveitinni.
Eins og fram hefur komið er ekki
hægt að ijalla um Þórð án þess að
( nefna Möggu f sömu andránni, svo
nátengd vom þau. Magga yfirgaf
þetta jarðlíf í vor og tekur nú á
móti Þórði sínum glöð og örugglega
laus við hjólastólinn. Þórður varð
aðeins hálfur maður eftir fráfall
Möggu og hann saknaði hennar
mikið. Magga var þannig bakhjarl.
En fráfall Þórðar kom mér á óvart.
Fyrir hálfum niánuði sátum við í
eldhúsinu og spjölluðum um lands-
málin, kennslupólitíkina og tókum
i saman lagið. Það var ekkert farar-
snið á honum. Húmorinn á réttum
stað og tilbúinn að takast á við
veturinn. Hann vildi áfram að fólk
stoppaði og fengi kaffi hjá sér og
ókunnugir áttu áfram að stoppa og
smakka á ölkelduvatninu. Það verð-
ur öðmvísi að fara vestur núna en
minningamar um mannvin og góð-
an dreng munu lifa.
Ég og fjölskylda mín sendum
bömum hans, tengdabörnum og
1 öllum afabömunum okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Elmar Þórðarson.
Þórður Gíslason bóndi og kenn-
ari á Ölkeldu í Staðarsveit er lát-
inn. Hann var búfræðingur frá
Hvanneyri vorið 1938. Hann hóf
búskap í Hólakoti með Margréti
konu sinni á fyrsta giftingarári
þeirra og bjuggu ungu hjónin þar
í tvö ár. Árið 1945 reistu þau ný-
býli á Ölkeldu, en það ár gerðist
Þórður bamakennari og síðan
skólastjóri. Um 18 ára skeið ráku
þau hjónin skólann í eigin hús-
næði. Þórður sótti fjöldamörg nám-
skeið til að búa sig betur undir
kennsluna.
Skógrækt var Þórði ávallt hug-
leikin. Hann var formaður skóg-
ræktarfélagsins í héraðinu._ Aðal-
, fund Skógræktarfélags íslands
sótti hann í áratugi og fór til Nor-
egs í námsferð.
Heiðurshjónin á Ölkeldu vom
viðmótsþýð og glöð og það geislaði
af þeim á mannamótum. I meira
en þijá áratugi sinnti Þórður
kennslu og skólastjórn með sæmd.
Varla er til það ábyrgðarstarf í
Staðarsveit sem Þórður hafði ekki
gegnt um lengri eða skemmri tíma
sv.o sem sveitarstjórnar- og sýslu-
( nefndarstörfum. Hann var gerður
að heiðursfélaga í Ungmennasam-
bandi Snæfells- og Hnappadals-
sýslu árið 1972 og heiðursfélagi
Kennarasambands Vesturlands
varð hann við starfslok 1976.
Hér er stiklað á stóm um fjöl-
breytt félagsmálastörf í heima-
sveitinni fögm, sem hann unni og
lagði sitt af mörkum til að hún
mætti verða ennþá búsældarlegri.
Þórður var í sóknamefnd í ára-
tugi, hann söng í kirkjunni sinni,
hann hafði fagra söngrödd og hlýja
sem hann beitti af tilfínningu, átti
hinn hreina tón. Mér finnst að
gömlu ungmennafélagamir hafi
borið með sér innri gleði og tryggð.
Þeim var kappsmál að láta gott
eitt af sínum störfum leiða. Það
var óskráð takmark.
Hjónin á Ölkeldu eignuðust sex
börn. Það var þeirra mesta gæfa.
Það em ekki margar vikur síðan
Margrét húsmóðir á Ölkeldu var
kvödd hinstu kveðju og nú er Þórð-
ur Gíslason til moldar borinn. Kynni
okkar Þórðar vörðu ekki um langt
árabil, en þau vom traust. Ég er
þakklát honum fyrir velvildina í
minn garð. Góð hjón hafa lokið lífs-
göngu sinni, þau vora samvalin og
eitt. prýði sveitar sinnar og héraðs.
Á saknaðarstund sendi ég að-
standendum öllum blessunaróskir.
Ingibjörg Pálmadóttir.
Fyrir rúmum tveimur áratugum
flutti ég ásamt fjölskyldu minni
vestur á Staðastað. Mér þótti þá
heldur lítið til koma, prestsseturs-
húsið lélegt og flest í niðurníðslu,
veður drangalegt og sveitin ljót í
haustrigningunni. En á móti okkur
tók formaður sóknamefndar, Þórð-
ur Gíslason bóndi á Ölkeldu, og
yfir honum var engin deyfð né
dmngi og aldrei efaðist hann um
að við væmm að flytjast í landsins
bestu sveit.
Það breytist margt á skemmri
tíma en 20 ámm og í Staðarsveit-
inni hefur mörgu þokað fram á
við, m.a. á prestssetrinu. En fólkið
sem fagnaði okkur forðum er nú
að tínast burt, hjónin á Ölkeldu,
okkar næstu grannar, em bæði
horfín af heimi með stuttu milli-
bili. Og þannig hefðu þau eflaust
kosið það sjálf. Það var aldrei langt
á milli þeirra þau ár sem þau
bjuggu saman í hjónabandi, ekki
meðan þau fengu nokkra um það
ráðið.
Börn Ölkelduhjónanna urðu sjö.
Öll hafa þau haldið nánum tengsl-
um við æskuheimilið og bamaböm-
in hafa notið þess að fá að koma
í sveitina á sumrin, þau sem búsett
em utan hennar, en fjórir af sonun-
um eiga nú heima í Staðarsveit.
Þórður á Ölkeldu var bjartsýnn
hugsjónamaður og vildi ávallt
leggja góðum málefnum lið. Hann
var félagshyggjumaður og að eðlis-
fari mjög félagslyndur maður,
starfaði af áhuga í ungmennafélagi
sveitarinnar og í Skógræktarfélagi
íslands, átti sem fyrr segir lengi
sæti í sóknarnefnd kirkju sinnar
og þau hjón sungu bæði í kirkju-
kórnum, en söngur var hans líf og
yndi. Þórður var búfræðingur frá
Hvanneyri og bjó góðu búi á Öl-
keldu II, þar sem hann byggði sér
íbúðarhús 1949 og síðan annað
nýtt tuttugu ámm síðar. En auk
alls þessa var hann kennari og
skólastjóri í sveitinni í rúm 30 ár
eða frá 1945 til 1976. Fyrstu árin
var skólinn enn farskóli, en um
1950 er komin föst skipan á skóla-
hald Staðarsveitar, börnunum
kennt alfarið á Ölkeldu og fer
kennslan fram á Ölkeldu I en
heimavist og mötuneyti er í umsjá
Margrétar húsfreyju á Ölkeldu II.
Þessi skipan hélst að mestu óbreytt
þangað til skólinn var fluttur í
nýbyggt félagsheimili á Lýsuhóli í
ársbyijun 1969. Þó mun daglegur
akstur með nemendur hafa verið
tekinn upp nokkrum ámm áður en
skólinn flutti frá Ölkeldu. Má nærri
geta að mörgu hefur þurft að sinna
í sambandi við börnin og skólann
og þá ekki síður mætt á húsfreyju
en bónda.
Það voru því fleiri böm en þeirra
eigin sem nutu uppeldis og ástúðar
Ölkelduhjónanna. Og í mörg ár
MINNINGAR
eftir að skólinn var fluttur að Lýsu-
hóli vom þau Þórður og Margrét
jafnan með aðkomuböm á heimili
sínu, börn sem komið var í skóla
í sveitinni og þurfti þá um leið að
útvega skjól á góðu heimili. Þessi
börn önnuðust þau hjón af ástríki
og alúð og mörg þeirra hafa haldið
sambandi við Ölkelduheimilið ámm
saman eftir að þau fóm þaðan. Oft
var gestkvæmt hjá Þórði og Mar-
gréti og voru þau samhent í því
sem öðm að taka vel á móti öllum
sem til þeirra komu.
Eins og ég gat um í upphafi
hófust kynni okkar Þórðar strax
og við ókum í hlað á Staðastað,
það var í september 1973. Hann
var þá og allt til æviloka formaður
sóknarnefndar og átti af þeirri
ástæðu oft erindi á heimili prests-
ins. En samstarf okkar varð á fleiri
sviðum. Hann var kennari flestra
Staðastaðarkrakkanna og þau
minnast hans nú með þakklæti.
Strax fyrsta vetur okkar á Staða-
stað kenndi ég svolítið við Lýsu-
hólsskóla og kynntist þeim góða
anda sem þar ríkti milli Þórðar og
samkennara hans sem báðir vom
gamlir nemendur hans. Og veturinn
1975-76 kenndum við Þórður sam-
an á Lýsuhóli við fremur erfiðar
aðstæður, en við vomm bjartsýn á
að skólinn ætti sér framtíð og þær
vonir okkar hafa ekki bragðist.
Bjartsýni var raunar mjög einkenn-
andi í fari Þórðar, hann trúði því
ávallt að öll mál snemst til betri
vegar. í átta ár áttum við saman
sæti í hreppsnefnd Staðarsveitar,
þar sem hann hafði líka setið áður
en ég kom við sögu. Einnig þar
var bjartsýni hans og létt lund
uppörvun fyrir okkur sem með hon-
um unnu.
Fimmtudag í 23. viku sumars
var að vanda réttað í Ölkeldurétt.
Þar bar fundum okkar Þórðar síð-
ast saman. Hann var þá sem svo
oft áður veitandi, bauð í kaffí heim
á Ölkeldu og gladdist yfír að geta
tekið á móti gestum, „þó ekkert
geti orðið eins og áður,“ sagði hann
við mig og minntist þá Margrétar
sinnar. Og fyrir mér rifjuðust upp
svo margar fyrri heimsóknir að
Ölkeldu. Eftir réttina vorum við
t.d. alltaf vön að fara þangað og
þá var húsfyllir í bænum, allir þágu
veitingar og vom glaðir. Þórður
hafði yndi af taka á móti gestum
og margir áttu við hann erindi. Á
síðari áram hafa ferðamenn á
sumrin flykkst að ölkeldunni sem
bærinn dregur nafn af, og taldi
Þórður aldrei eftir sér að fræða
komumenn um ágæti vatnsins og
hollustu. Helst hefði hann líklega
kosið að geta boðið öllum inn í
kaffi sem í hlaðið komu til að bergja
á ölinu.
Eftir lát Margrétar var Þórður
oft einmana þótt bömin og bama-
börnin væm aldrei langt undan og
vildu allt fyrir hann gera. Ég held
að hann hafí verið 'áttur við lífið
og lánsamur að fá aö hverfa héðan
á þann hátt að hann gat til síðasta
dags sinnt hugðarefnum sínum,
hann mun einmitt hafa ætlað á
söngæfingu með kirkjukómum
kvöldið sem hann lést.
Það er langt síðan ég sannfærð
ist, eins og Þórður, um að Staðar-
sveit sé best sveita. Ég veit að vísu
að tuttugu ára búseta veitir ekki
þegnrétt á Snæfellsnesi, en ég vil
þó gerast svo djörf að þakka Þórði
á Ölkeldu í nafni sveitarinnar „okk-
ar“ fyrir störf í hennar þágu. En
fyrst og fremst vil ég þakka honum
og Margréti konu hans fyrir trausta
vináttu við fjölskylduna á Staða-
stað, fyrir margar glaðværar
ánægjustundir sem við höfum átt
saman, og ég flyt bömum hans,
tengdabörnum og barnabörnum
samúðarkveðjur frá okkur Rögn-
valdi og bömunum okkar.
Kristín R. Thorlacius,
Staðastað.
Fleiri minningargreinar um
Þórð Gíslason og Margréti
Jónasdóttur bíða birtingar
og munu birtast hér í blað-
inu næstu daga.
EÐVALD HALLDORS-
SON OG SESILÍA
GUÐMUNDSDÓTTIR
+
Eðvald Halldórsson
var fæddur á Hrís-
um í Víðidal í V-Húna-
vatnssýslu 15. janúar
1903. Hann lést á
Hvammstanga 24. sept-
ember síðastliðinn. For-
eldrar hans voru Hall-
dór Ólafsson frá Litlu-
fellsöxl í Borgarfirði og
Sigríður Jóhannsdóttir
í Hrísum. Hann Iærði
bæði söðlasmíði og
bátasmíði. Sesilía Guð-
mundsdóttir var fædd á
Gnýstöðum á Vatnsnesi
í V-Húnavatnssýslu 31.
desember 1905. Hún lést á
Hvammstanga 21. janúar 1994.
Foreldrar hennar voru Guð-
mundur Jónsson bóndi og síðari
kona hans Marsibil Árnadóttir
frá Stöpum. Eðvald og Sesilía
gengu í hjónaband 2. janúar
1930 og eignuðustþau sex böm:
Guðmund, Maríu Erlu, Marsibil
Sigríði, Ársæl, d. 18. nóvember
1953, Sólborgu Dóru og Sigur-
línu, d. 13. ágúst 1965. Barna-
bömin era 14 og afkomendur
em alls 60. Útför Eðvalds fer
fram frá Hvammstangakirkj u í
dag.
ÞAÐ er erfítt að minnast annars
þeirra hjóna, Eðvalds og Sesilíu, án
þess að minnast hins, því svo sam-
rýnd og samhent vom þau alla tíð.
Ég minnist þeirra beggja þegar
ég'var á bamsaldri. Eðvald dvaldi
um tíma á heimili foreldra minna.
Hann var að breyta og borðhækka
skektu sem keypt var frá Noregi
og þótti of veigalítil til að róa á
henni til fiskjar. Sesilía var einnig
um tíma á heimilinu og man ég
sérstaklega eftir því er hún var í
kaupavinnu að hálfu og að hálfu
heima hjá sér á Gnýstöðum og það
kom í minn hlut að flytja hana í
vikulokin. Ég var þá einn til baka
og aldrei fyrr hafði ég þurft að vera
einn á ferð svo langt frá heimili
mínu.
Eðvald og Sesilía bjuggu fyrst á
Hvammstanga. Alla tíð var heimili
þeirra hlýlegt og notalegt. Mjög
gestrisin bæði tvö og gott að sækja
þau heim. Eðvald var verkhagur
maður. Mátti segja að það skipti
ekki máli hvaða verk hann vann.
Hann var afburða góður sjómaður
og varð formaður á árabát aðeins
16 ára gamall. Síðar stjórnaði hann
stærri bátum.
Eðvald var mjög góður smiður.
Hann vann við söðlasmíði um tíma
en einkum þó við bátasmíði og smíð-
aði hann um 60 árabáta og trillur
um dagana. Þetta vom þó ekki aðal-
störf, því hann stundaði sjómennsku
og búskap. Eðvald gegndi ýmsum
trúnaðarstörfum. Hann var í
hreppsnefnd Kirkjuhvammshrepps
og oddviti 1936-37 og Hvamms-
tangahrepps 1937-42, eftir að það
sveitarfélag var stofnað. Síðar, eftir
að hjónin fluttu að Stöpum, var
hann í hreppsnefnd Kirkjuhvamms-
hrepps. Þá var hann formaður skóla-
nefndar, safnaðarfulltrúi, í stjórn
kaupfélgsins og formaður þess um
skeið.
Eðvald var mjög greiðvikinn og
hjálpfús og naut hann almennrar
virðingar og trausts sinnar samtíð-
ar. Öll störf sín leysti hann af stakri
trúmennsku. Hann hafði glöggt
auga fyrir sögulegum verðmætum
og fróðleik og hélt til haga og safn-
aði saman ýmsum skjölum til varð-
veislu. Þau hjónin vom um margt
lík. Sesilía var vel verki farin. Hún
vann fatnað á íjölskylduna og hugs-
aði um heimilið af stakri prýði. Vel
var gengið um alla hluti, bæði úti
og inni. Heimilið var stórt, svo það
var nóg að starfa, enda má segja
að sjaldan félli verk úr hendi. Se-
silía var mjög orðvör og ekki féllu
styggðaryrði um samferðamenn.
Hjónin byggðu bæinn Mörk rétt
utan við Hvammstanga og höfðu
þar landnytjar. Bæði unnu þau
gróðrinum og gátu ekki án hans
verið. Árið 1945 fluttu þau að Stöp-
um á Vatnsnesi. Bærinn og fleiri
húsakynni vom byggð upp og rækt-
un aukin. í Stöpum bjuggu þau til
ársins 1972 að þau fluttu aftur til
Hvammstanga og byggðu þá húsið
Framnes, þar sem þau áttu heimili
síðan. Áður byggði faðir Eðvalds
bæ með sama nafni á þeim stað og
bjó þar. Staðurinn var því kær. Þar
var líka hægt að hafa bátinn í fjör-
unni fyrir neðan, en ég minnist þess
ekki að Eðvald hafi nokkm sinni
verið án þess að eiga bát, því að
hann vildi geta, komist á sjó þegar
svo horfði við. Hjónin vom mjög
bamgóð og var stóri afkomendahóp-
urinn þeim til gleði og hamingju,’**'
enda naut hann ástríkis þeirra og
umhyggju.
Fjölskyldur okkar vom tengdar
sterkum vináttu- og fjölskyldubönd-
um. Við minnumst látinna hjóna,
góðra og traustra vina, sem á langri
og farsælli ævi hafa reist þá veg-
vísa á lífsleið sinni sem eftirsóknar-
vert verður að fylgja af hveijum
þeim sem metur góðar dyggðir og
vill vera öðrum til fyrirmyndar. Við
þökkum samfylgdina og biðjum að
blessun fylgi hinum látnu heiðurs-
hjónum. Þeirra verður lengi minnst
af ættingjum og vinum þegar góðra
manna er getið. Eðvald verður nú
lagður við hlið konu sinnar í heima-
grafreit á Stöpum. Aðstandendum
flytjum við innilegar samúðarkveðj-
ur' Páll V. Daníelsson.
Nú er Eðvald farinn, sá góði
maður, eftir mikið og gott lífsstarf
á öllum sviðum. Að minnast Eðvalds
er einnig að minnast Sesilíu og sjá
þá miklu hjálp, sem hún veitti manni
sínum seinustu árin þannig að hann,
í veikindum sínum, gat verið á heim-
ili sínu þar til hún lést snemma á
þessu ári.
Þessi góðu hjón vom óijúfanleg
heild og að hitta þau var bæði ljúft
og mannbætandi, því þar var kær-
leikurinn í fyrirrúmi.
Eðvald og Sesilía bjuggu síðustu
árin, eftir að þau hættu búskap, á
höfuðbólinu Stöpum á Vatnsnesi, I
litlu húsi sem Eðvald og Guðmundur
sonur þeirra byggðu saman á Fram-
nesi við Hvammstanga. Þar hélt
hann áfram bátasmíði, því hann var
góður bátasmiður. Bátar sem hann
smíðaði bára því fallega handbragði
vitni, en það átti einnig við um allt
sem hann gerði.
Við hjónin eignuðumst bát frá
honum og má segja að gerð hans
væri verk beggja hjónanna, því
Eðvald smíðaði en Sesilía málaði
bátinn og var í þessu sambandi einn-
ig gaman að sjá samheldni þeirra á
öllum sviðum og kærleika í hug og
verki.
Nú biðjum við Drottin að blessa
Eðvald og Sesilíu þar serh þau hvíla
saman í heimagrafreit á Stöpum.
Reynir Karlsson
og fjölskylda.