Dagur - 14.11.1992, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Laugardagur 14. nóvember 1992

Igær voru liðin 45 ár frá stofnun Niðursuðuverksmiðju
K. Jónssonar & Co á Akureyri. í tilefni afmælisins verður
verksmiðjan opin almenningi í dag, laugardag, kl. 14 til
17. Auk þess sem fólki gefst kostur á að skoða verksmiðjuna,
verður því boðið að bragða á framleiðslu fyrirtækisins.
Niðursuðuverksmiðjan er kennd við Kristján Jónsson, sem
er einn stofnenda hennar. Þrátt fyrir að vera kominn á
áttræðisaldur stendur hann enn í eldlínunni og lætur engan
bilbug á sér finna. Blaðamaður hitti Kristján að máli í vik-
unni og spurði hann fyrst um aðdraganda stofnunar verk-
smiðjunnar fyrir 45 árum síðan.
Kynntist lagmetisiðnaðinum
í Danmörku og Þýskalandi
Kristján sagði að Jón Kristjáns-
son, faðir hans, hafi á sínum tíma
verið verkstjóri við síldarsöltun
hjá Ottó Tulinius, en síðar hafi
hann sjálfur rekið eigin söltunar-
stöð á Akureyri. Einnig hafi
hann saltað á Siglufirði, á Thor-
arensen-planinu og síðar í sam-
vinnu við Alfons Jónsson á
Alfons-planinu. „Ég byrjaði að
vinna hjá föður mínum strax og
ég hafði aldur til,“ sagði Kristján.
„Faðir minn átti viðskipti við
bæði Svía og Dani á þessum
árum og um síldartímann bjuggu
þeir hjá okkur, bæði á Akureyri
og Siglufirði. Þessir menn ráku
lagmetisverksmiðjur ytra og
höfðu meðferðis mikið af dósa-
mat. Okkur fannst þetta áhuga-
verð atvinnugrein og það varð úr
að Tryggvi, hálfbróðir minn, fór
til Svíþjóðar árið 1931 og vann
þar við niðurlagningu. Sex árum
síðar fór ég til Kaupmannahafnar
Ég hef aldrei litíb á mig
sem forstjora
- segir Kristján Jónsson, stjórnarformaður
og einn af stofnendum K. Jónssonar & Co
til starfa við verksmiðjuna
VINCO, sem var í eigu íslend-
inga. Eftir eitt ár þar lá leiðin til
Þýskalands, þar sem ég hóf störf
hjá Deutsche Seefischandes AG í
Cuxhaven, almennt kallað Nord-
see. Ég byrjaði þar á flökun á
fiski, en fékk að færa mig milli
deilda og kynnist þannig vel
framleiðslunni og framleiðslu-
háttum.
í Cuxhaven var ég í tæpt ár,
eða þar til stríðið braust út. Ég
kom heim með fyrstu ferð Esj-
unnar til íslands.“
Sölumennskan er stórt
vandamál
Kristján segir að starfsskilyrði
lagmetisiðnaðarins á íslandi þeg-
ar Niðursuðuverksmiðja K. Jóns-
sonar & Co var stofnuð, hafi ver-
ið afleit og raunar hafi aldrei ver-
ið búið vel að þessum iðnaði.
„Sorglegast við sögu lagmetisiðn-
aðarins er að eftir því sem tæknin
hefur orðið meiri, því lakari hef-
ur afkoman verið. Verksmiðjan
hér er vel vélvædd, en það hefur
pVH hrrvH-íA til h\/í nfralrQtriniim
1
Þessar þrjár heið-
urskonur, sem
hér eru að flaka,
beinskera og roð-
fletta síld, unnu
lengi hjá K. Jóns-
syni. Frá vinstri:
Svanborg Jónas-
dóttir, Sigrún
Björnsdóttir og
Sigríður Kristins-
dóttir. ►

Þrír rússneskir
síldarkaupendur
(t.v.) ásamt
Kristjáni Jóns-
syni, Guttormi
Berg, matsmanni,
Gunnari Stein-
dórssyni og
Erlingi Davíðs-
syni, fyrrverandi
ritstjóra
◄ Dags.
Niðursuðuverksmiðja K. Jóns-
sonar & Co var stofnuð 13.
nóvember 1947 og voru stofn-
endur hennar Jón Kristjáns-
son, þrír synir hans; Kristján,
Mikael og Jón Árni og Hjalti
Eymann, verkstjóri. Fyrirtæk-
ið hefur frá stofnun verið undir
stjórn Kristjáns Jónssonar,
sem nú er stjórnarformaður,
en Aðalsteinn Helgason er
framkvæmdastjóri. Auk
Kristjáns og barna hans eru
aðaleigendur verksmiðjunnar
fyrirtækin Samherji á Akur-
eyri og Sæplast hf. á Dalvík.
Stofnun Niðursuðuverksmiðj-
unnar má rekja til þess að haustið
1947 lögðu Jón Kristjánsson og
synir hans niður 1000 tunnur af
✓
kryddsíld, sem seld var til Banda-
ríkjanna. Þeir leigðu fjórðung af
húsi Síldareinkasölu ríkisins á
Oddeyri og þar byrjuðu hjólin að
snúast. Mönnum þóttu þeir feðg-
ar ráðast í mikið, en þeir létu það
sem vind um eyru þjóta og héldu
sínu striki.
Árið eftir stofnun fyrirtækisins
var farið út í að sjóða niður smá-
síld þó að aðstaðan væri heldur
frumstæð. Reykhús var fljótlega
byggt og árið 1960 var byggt við
verksmiðjuna og keyptar full-
komnustu vélar sem þá voru til
fyrir niðursuðu, með útflutning í
huga.
Á þessum tíma voru smásíld-
veiðar mikið stundaðar á Pollin-
um. Síldin var geymd í lásum,
sem kallað var og voru tekin
I lagmetinu í
▲ Hér er unnið að því að hrcinsa rækju, en rækjufrystingin er stærsta fram-
leiðslueiningin í dag, með um 50% hlutdeild.