Tíminn - 16.07.1957, Blaðsíða 5

T í M IN N, þriðjudaginn 16. júlí 1957.
5
Nokkur hundruð Hólasveina og fjöldi gesta sótti
glæsilega afmælishátíð bændaskólans að Hólum
Hólum á sunnudagskvöld,
aflokinni 75
bændaskólans. —
ritara Timans.
Skin og skuggar frá létt-
skýjuðum himni hafa ieikið
um hinn fornhelga Hólastað
í allan dag og gert litskrúð-
uga og ánægjulega umgjörð
um hátíðahöld Hólasveina í
tilefni af 75 ára afmæli
bændaskólans. Mikill mann-
fjöldi hefir verið hér í mest-
allan dag. Hólamenn komu
snemma til hátíðarinnar, en
óbreyttir gestir tóku að
streyma heim að Hólum fljót
lega eftir hádegi.
Rykraekkir hafa stigið til him-
ins frá g'ötunum á bökkum Hjalta
dalsár í ntest allan dag, líkt og
þegar biskupssveinar þeystu haim
aö Hólum eftir langa ferð forðum
daga. Géstirnir í dag komu þó
fæstir ríðandi heldur á tugum, ef
ekki hundruðum bifreiða og neðri
hluti gamia túnsins var brátt þak
inn marglitum bifreiðum. Mitt í
þröng bifreiðanna, af mörgum
gerðum og árgöngum, mátti lesa
á auglýsingu, að þar væri Gvend-
arbrunnur nýlega upphlaðinn. Þar
mætt.ust gömul saga og ný, eins
og raunar alls staðar á Hólum og
ekki sízt á minningadegi sem þess
um.
En úti á tröppunum \oru gestir
þegar boðnir velkomnir til Hóla
og hátíðarinnar með sigurbogann,
sem strengdur var yfir veginn. —
Hátíðanefndin hafði hvar vetna
reynt að gera gestum til geðs, en
áhrifaríkast er sarnt ætið aðeins
að koma að Hólum og liía þar í
agsKvoia, aow • 1*1 •• r . 1 iJk>*
•'™*"*“;‘5|Par var imnnzt merkiiegrar sogu og agætra brautryoj-
enda og um leið horft með bjartsýni tíl komandi tíma
Steingrímsdóttir, Páll Zóphómas-
son fyrrv. skólastjóri og frú Gnð-
rún Hannesdóttir, Steingrimur
Steinþórsson f>rrrv. skólastjóri,
Kristján Karlsson, núverandi
skólastjóri og frú Sigrún IngólfS-
dótitir, kennarar núverandi og
f.vrrverandi og loks Hólamenn,
margir árgangar. Var áætlað að
þar færu 250—300 nemendur,
eldri og yngri. Var gengið til dóm
kirkjunnar, þar sem hin eiginlega
hátíð hófst með guðsþjónustu. Var
kirkjan fullskipuð, og hlýddi
margt manna messu undir berum
himni með aðstoð hátalara. Dom-
kirkjupresturinn, sr. Björn Björns
son flutti bæn og prédikun, en
kirkjukór Sauðárkróks söng undir
stjórn Eyþórs Stefánssonar tón-
skálds.
Hátíðin i brekkunni
Að kirkjuatböfninni lokinni
tóku gestir sér sæti í brekkunni
framan við skólahúsið, en við ræt-
ur hennar, upp við kirkjubarðs-
vegginn, hafði verið komið fyrir
ræðustól. Var veðm- hið fegursta
um það bil er útihátíðin hófst, hlý
viðri og bjartviðri mest af og;
undu menn sér vel í brekkunni, i
með útsýn til dómkirkju og minn-
ingaturns Jón-s Arasonar, út yfir
grundirnar og ána, og inn til dals-
ins, þar sem djúpar fannir ríkja
enn, í hærra veldi en oft áður, eft
ir kalt vor. j
i
Ávarp skólastjóra
Það var hinn dugmikli og áhuga
sami skólastjóri og bústjóri að
Tveir elztu Hólasveinar, Árni Árnason frá Kálfsstöðum til vinstri og Ól-
afur Tr. Ólafsson frá Hólshúsum í Eyjafirði.
þjóðlífinu í samræmi við sögu
erfðir staðarins.
og
Karl frá Veisu, Stefán í Stakkahlíð og Tryggvi á Hvarfi.
ímynd sögu liðinna tima, jafnvel
þött ekki sé horíið iengra aftur
í tímann en 75 ár, til upphafs
bændaskóla á hinum fræga stað.
Hátíðin hefst
Laust eftir kl. 1 hófu Hóla-
mtenn, ungir og gamlir, að skipa
sér í fylkingu á flötinni ofan rið
gamla bæinn. Voru menn flokk-
aðir eftir árgöngum og fóru þar
fyrstir, þeir Ólafur Tr. Ólafsson
frá Hólshúsum í Eyjafirði, skóla-
sveinn 1896—1898, og Árni Árna-
son frá Kálfastöðum í Hjaltadal,
srkólasveinn 1898—1899. Elzti nú-
lifandi Hólamaður mun vera Stef-
án bóndi Stefánsson á Svalbarði,
útskrifaður 1896 en hann gat ekki
komið að Hólum í dag. Síðan fóru
nemendur þessarar aldar, og voru
þá fleiri saman og þó flestir er
hinir seinni árgangar fylktu liði.
Þegar Hólamenn höfðu raðað sér
upp í fylkingu voru góðir gestir
hátíðarinnar leiddir til forustu og
fóru fyrst forsætisráðherrahjónin,
Hermann Jónasson og frú VigdóS
Hólum nú í dag, Kristján Karls-
son, sem setti hátíðina með stuttu
ávarpi. Hann ræddi hið breytta
búskaparlag nútímans, erfiðleika
fortíðarinnar, fyrirheit nútíðar Og
framtíðar. Hann lýsti í fáum orð-
um hlutverki bændaskólans,1
menntun og verkmenningu, hag-
sýni í vinnubrögðum, hagfelldri
notkun nýrrar tækni, raunhæfri til brautryojenda
Góðir raddmenn
Karlakórinn Heimir hafði tekið
sér stöðu undir stafni dómkirkj-
unnar og söng í milli þess, sem
ræður voru fluttar. Söngstjóri er
Jón Björnsson. Þessi kór er lif-
andi dæmi um tónlistaráhuga ís-
lendinga, sem sigrast á öllum erf-
iðleikum, þrátt fyrir allt. Bændur
og bændasynir úr strjálbýlum
sveitum stofna og æfa kór og láta
lifa af fjöri svo árum skiptir. Og
kórinn sannaði það í dag, að það
er ekki eintóm þjóðsaga, að beztu
raddmenn landsins séu Skagfirð-
ingar.
Ræða forsætisráðherra
Næsti ræðumaður var Hermann
Jónasson forsætisráðherrá og
flutti hann þróttmikla og snjalla
ræðu, sem ekki verður rakin hér
vegna þess, að hún verður birt hér
í blaðinu nú eftir fáa daga. Allir
landsmenn ættu að lesa þessa
ræðu. Hún er til þess fallin að
auka skilning á gildi búskapar og
á gildi búfræðinienntunar, og
einkum þó á því, hve mikilvægt er
að bændur og víisindamenn vinni I
saman, bændur notfæri sér niður-
stöður tilrauna og visindalegra at
hugana og vísindamen hlusti á
rök bænda, sem hafa lært í lífsins
skóla, með ærnu erfiði. Þessi
ræða verður sem sagt ekki endur-
sögð í þessari fréttagrein. Hún
verður birt, og ætti að vera lesin
á hverju heimili, sem lætur sig
skipta þessi- þýðingarmiklu mál.
Ræða forsætisráðherra var eins
og að líkum lætur, mjög vel fagn-
að af áheyrendum.
þeir sem lilýddu, þekkja betur en
áður 3 ágæta íslendinga, ólika að
öllu nema einu: Hinum brennandi
áhuga fyrir íslenzkum landbún- j
aði, framför og menningu þjóðar-
innar. í því efni voru þeir aliir
sem einn maður.
Minningar og hvatning
Páll Zóphóníasson fyrrv. skóla-
stjóri, fyrrv. búnaðarmálastjóri,
núv. alþingismaður og einn helzti
forustumaður og fræðaþulur ís-
lenzks landbúnaðar, flutti áhrifa-
ríka og rnjög skemmtilega ræðu.
Páll gekk ekki heill til þessa
leiks. Hann varð fyrir þeirri raun
kvöldið fyrir hátíðina að veikjast
hastarlega, en hann lét það ekki á
sig fá, reis upp af sjúkrabeði og
gekk fyrir Hólamenn og aðra gesti
og ílutti sterka hvatningarræðu,
sem lengi mun í minni þeirra, er
á hlýddu. Páll sagði margar
skemmtilegar minningar frá dvöl
sinni á Hólum, en hann var þar
sem skólasveinn á árdögum þess-
arar aldar. Þá var aðeins eitt her-
bergi í skólahúsinu upphitað. Það
var „spítalinn“. Þangað þurfti
enginn af rösklega 30 sveinum að
sækja í skólatíð Páls. Lífið var erf
itt, en það var heilbrigt og kallaði
á dug manna og þor. Eru samtíð-
armenn samingjusamari með sinn
stóra hlut en við vorum með’okk-
ar, spurði Páll. Hann vildi mega
leggja þá mælistiku á framfarirn-
ar a. m. k. á sumar þeirra.
í ræðu Páls Zóphóníassonar
komu fram þær upplýsingar, að
Hólamenn bændaskólans mundu
vera 1190. Síðan fór Pálil út í
skemmtilegar athuganir á því,
hvað orðið hefði um þessa sveina
og fann þá marga aftur í hrepp-
stjóra-, oddvita og sýslunefndar-
embættum. Hann fann auk held-
ur 4 Hólamenn í sveit alþingism.
Siðan ræddi Páll skemmtilegf.
og fróðlega um nauðsyn sam-
heldni og samvinnu, og iipplýstí
með dærnum úr skólasögunni og
persónulegri reynslu. Ræða hans
fékk hinar bezlu undirtektir og alí
ir hátíðagestir dáðuist að þreki
Páls og lífsfjöri, og því úthaldi, að
fara ekki á „spítalann“ enda þótt
í móti blósi.
Qpc*, <rieingríms
Lo&aræðuna flutti Steingrímur
Steinþórsson, fyrrum skólastjóri
j-.erra og núv. alþm. Skag-
firðinga. Hann dáðist að dug og
framsýni Skagfirðinga að hafa
ráðist í það fyrirtæki að stofna
búnaðarskóla á Hólum fyrir 75 ár-
um, einmitt sama árið og „ekkerf
sumar kom á Norðurlandi". Það
þurfti trú á framtíð landsmanna
til þess. Steingrímur dvaldi við
örlagaaugnablik í lífi þjóðanna og
minnti á, að þau láta ekki ætíð
mikið yfir sér. Hinir smæstu at-
burðir geta orðið stórviðburðil' ‘í
sýn sögunnar. Það voru ekki stór-
tíðindi þegar hinn fámenni og ör-
snauði skóli hóf starf, en verkið
hefir borið mikinn árangur.
Steingrímur ræddi þær merku
félagshreyfingar, er upp komu á
öldinni sem leið, er hafa í raun-
inn verið aflgjafi framkvæmdanna
í landinu síðan: Búnaðarfélögin,
samvinnufélögin, kvenfélögin og
loks bændaskólana. Hann ræddi
hinar miklu framfarir hér og hin
skjótu umskipti eftir að ræktunar
menningin hélt innreið sína og
kvað íslenzka bændur geta verið
stolta af því, sem áunnizt hefir..
Hann kvað hlut bændaskólanna í
þri verki vera meiri en menn æti
uðu að óreyndu. Að lokum flutti
hann skólanum árnaðaróskir.
Gjafir til skólans
Ágætar gjafir bárust við þetta
tækifæri. Páll alþingismaður Zóp
hóníasson og frú Guðrún Hannes-
dóttir gáfu málverk frá Axarfirðí
eftir Svein Þórarinsson. Á það var
letruð þessi vísa, se-m Guðmundur
á Sandi helgaði eitt sinn Ræktun-
arfólagi Norðurlands:
. (Framhald á 7. síðu).
Minnzt horfinna
raunastarfsemi, til þekkingarauka
og hagsbóta fyrir bændur. Hann
dvaldi við sögu staðarins og þær
breytingar, sem þar hafa orðið,
skýrði frá því, að gamli bærinn á
Hólum væri nú í umsjá þjóðminja
varðar og i endurbyggingu. Á
Hólastað væru t\7ö hús, sem hefðu
mikið gildi fyrir þjóðlí'fið. Fyrst, upp skýra mynd
og fremst dómkirkjan, hin ein- j brotnu mönnum,
falda, stílhreina og fagra bygging
með dýrmætum minjutm liðins
tíma og gamli bærinn, lifanöi
minning um horfna lifnaðarhætti
og horfið búskaparlag. Skólastjór-
inn hvatti til þess að bændasfcól-
inn á Hólum mætti í framtíðinni
gegna menningarhlutverki sínu í
' Gísli Magnússon í Eyhildarholti
sá þjóðkunni bóndi, ræðuskörung-
ur og ritsnillingur, flutti ágæta
ræðu um sögu skólans og þó eink
um um skólastjórana þrjá, sem
gengnir eru, Jósep Björnsson,
Hermann Jónasson og Sigurð Sig-
urðsson. í fáum orðum dró Gísli
af þessurn stór-
og lýsti síðan á-
hrifurn þeira á samtíð og framtíð
á mjog snjallan hátt. Þessir þrír
skólastjórar eru allir í tölu helztu
vormanna þjóðarinnar, og kom-
andi kynslóðir munu gera ævi-
starfi þeirra verðug skil. Verður
ekki reynt að endursegja hina j
hnitmiðuðu ræðu Gísla hér. Em
Karlakórinn Heimir skem.mti
ræðna.