Tíminn - 11.11.1962, Blaðsíða 8

án Bersi Ólafsson skrifar frá Svíþjóð:
ÁTTRÆÐUR KONUNGUR
OG FORNLEIFAFRÆDINGUR
Klukkan 8.45 á sunnudagsmorg-
uninn verður öllum kirkjuklukk-
um Svíaríkis samhringt í heilan
stundarfjórðung. Þanni.g hefjast
hátíðáhöld dagsins í tilefni af átt-
ræði'Safmæli konungsins, Gustafs
VI. Adolfs.
í rauninni er dálitið erfitt að
trúa því, að Sviakonungur sé kom-
inn þetta til ára sinna. Hann lítur
ekki út fyrir að vera gamalmenni
og er það heldu-r ekki. í augum
þjóðar .sinnar er hann ekkert sér-
lega gamall. TJm föður hans
gegndi öðru máli. Gustaf V. var
ekki einu sinni orðinn sjötugur,
þegar almennt var farið að tala
um hann sem „gamla kónginn“,
og þegar hann kom fram áttræður
til að taka á móti hyllingum fólks-
ins, virtist mörgum hann eins og
ævintýravera og táknmynd löngu
liðinna tíma. Sonurinn, sem nú er
að komast á níræðisaldur, er hins
vegar í vitund allra maður, sem
stendur í fyllsta samræmi við nú-
tímann.
Svíakonungur er iðjusamur mað-
ur, og starfsþrek hans virðist vera
ótakmarkað. Þj óðhöf ðingj astarf ið
er ekki sá dans á rósum, sem lesa
má í þarnaævintýrum. Konungur-
inn verður að halda ríkisráðsfundi
vikulega og skrifa undir allar
stjómaraðgerðir (og það er alls
ekki svo lítið starf í allri skrif-
finnsku og paragraffavitleysu nú-
tímans); hann verður að taka á
móti sendiherrum og erlendum
þjóðhöfðingjum og fara sjálfur í
opinherar heimsóknir; hann þarf
að vígja iðjuver brýr og opinberar
byggingar; hann verður að halda
ræður og margar ræðurnar krefj-
ast mikils undirbúnings f samráði
við forsætis- eða utanríksráðherra.
Auk þessa þarf konungur Svía að
taka á' móti forystumönnum alls
konar stofnana og stýra fundum
við úthlutun úr ýmsum sjóðum,
þeirra á meðal þeim, sem stofn-
aður var á sjötugsafmæli hans
fyrir tíu áram og varið er til
styrktar sænskum vísindum og
menningarstarfsemi. Og þeim
tíma, sem hann hefur afgangs frá
þessum og öðrum skyldustörfum,
ver hann til að sinna áhugamálum
sínum.
Fomleifafræði heillaði huga
hans ungs og sá áhugi hefur
haldizt óskertur í hálfan sjöunda
áratug. Liðlega tvítugur gaf hann
út fyrstu vísindaritgerð sína í
tímaritinu „Fornvannen", og hann
hefur verið hvatamaður að vís-
indalegum uppgröftum, sem Svíar
hafa unnið að bæði á Kýpur og í
Grikklandi og víðar. Nú um
margra ára skeið hafa Svíar unn-
ið að fornleifagreftri í gömlum
etrúskabyggðum á Ítalíu og Gustaf
Adolf hefur alltaf gefið sér tóm
til að fara þangað nokkrum sinn-
um á ári og taka þátt i starfinu
nokkrar vikur í senn. Þekking
hans á þessu sviði er sögð mjög
víðtæk og djúp. Sumir hafa jafn-
vel fullyrt að væri hann ekki kon-
ungur og fæddur til þess starfs,
gæti hann sem hægast verið pró-
fessor í fornleifafræði við hvaða
háskóla sem er. Það eru þó
kannski ýkjur, en hann jafnast
eflaust á við marga yfirsafnverði
fornminjasafna og hefði sem hæg-
ast getað séð fyrir sér með slíku
starfi, væri hann ekki til annars
hlutverks borinn.
Það er alkunna, hve tímaáætl-
anir eiga til að fara úr skorðum
við opinberar heimsóknir Gustafs
Adolfs ekki sízt, þegar hann er
leiddur í gegnum söfn og gamlar
byggingar. Hann er ákaflega spur-
ull við öll slík tækifæri, og það
leynir sér ekki, að það er ekki
fyrst og fremst af kurteisi, heldur
stafar af einlægri fróðleiksfýsn.
Hann lætur sér ekki nægja að
heyra undan og ofan af því sem
fram fer, heldur vill fá nákvæma
vitneskju. Það er alls ekki óvana-
legt, að drottningin sé búin að fá
nóg o-g hafi dregið sig í hlé, löngu
áður en fróðleiksfýsn konungsins
er svalað.
Fornleifafræði er engan veginn
eina áhugamál hans. Hann er ötull
safnari kínverskra listmuna, og
fyrir tOstilli hans verður áður en
langt um líður sett á fót í Stokk-
hólmi eitthvert bezta safn í heimi
yfir austurasíaska list. Og ekki alls
fyrir löngu kallaði hann til sín
fjölda blaðamanna, bæði sænska
og erlenda, ekki til að gefa þeim
viðtal, heldur til að eiga viðtal við
þá og fræðast um blaðamanns-
starfið. Gustaf Adolf gerir sér far
um að fylgjast með á sem flestum
sviðum og öðlast sem víðtækasta
þekkingu. Síðustu árin hefur hann
meira að segja sökkt sér niður í
bækur um kjarneðlisfræði til að
geta betur rætt við vísindamenn,
sem hann hittir á rannsóknarstofn
unum og við veitingu Nóbelsverð-
launanna.
Gustaf VI. Adolf er ástsæll með
þjóð sinni. Sem krónprins naut
hann mikils álits sem duglegur og
áhugasamur stjórnandi fjölmargra
stofnana og menningarfélaga góð-
ur ræðumaður og vinsæll fulltrúi
lands síns við margvísleg tækifæri
erlendis. En það er fyrst og fremst
þau tólf ár, sem hann hefur setið
á konungsstóli, sem hann hefur
náð sífellt auknum vinsældum hjá
þjóðinni. Auðvitað á embættið
sjálft drjúgan þátt i þeirri mynd,
sem Svíar gera sér af honum. Kon-
ungsnafnið varpar alltaf ljóma á
þann, sem ber það. En þetta er
þó ekki næg skýring á ástsæld
Gustafs Adolfs. Miklu mun ráða
maðurinn sjálfur. Og Svíakonung-
ur er alþýðlegur, án þess þó að
glata virðingu sinni; honum er
ljúft að blanda geði við fólk og
spyrja það um1 áhugamál þess.
Kunnugur maður hefir sagt að
þess verði meira vart á umhverfi
hans en honum sjálfum, að hann
sé konungur. Lítill atburður, sem
gerðist í Gautaborg fyrir ellefu
árum lýsir honum talsvert. Kon-
ungurinn var staddur í geysileg-
um mannfjölda, verndaður af
sterkum lögregluþjónum, sem
mynduðu hring allt í kringum
hann og kom þá auga á litla
stúlku, sem við erfiðar aðstæður
reyndi að beina að honum lítilli
kassavél. Hann gaf lögregluþjón-
unum bendingu, og hvernig sem
þeir fóru að, hafði á örstundu
myndazt örlítið sund í mannhaf-
inu. í öðrum enda þess stóð stúlk-
an með kassavélina og í hinum
konungurinn og reyndi að brosa,
svo að stúlkan yrði ánægð með
myndina. |
Nú er engan veginn ótrúlegt,
að Gustaf VI. Adolf verði síðasti
konungur Svía. í Svíþjóð er alltaf
talsvert sterk hreyfing fyrir því,
að setja á fót lýð'veldi og leggja
konungdæmið niður, og það er
m. a. á stefnuskrá jafnaðarmanna,
sem fara með stjórn í landinu. En
þeir hafa engan áhuga eins og er
að framfylgja þeirri stefnuskrá.
Erlander forsætisráð'herra var fyr
ii skömmu á fundi meðal stú-
denta við háskólann í Stokkhólmi
spurður, hvers vegna stjórnin
beitti sér ekki fyrir stofnun lýð
veldis. Hann svaraði: — Auðvitað
gætum við gert það, en þá gerð-
um við heldur ekkert annað lang-
an tíma á eftir.
Þetta er eflaust rétt hjá for-
sætisráðherra Sænska þjóðin
myndi vera treg til að styðja þann
flokk, sem svipti hana þeim kon-
ungi, sem hún býr við núna Og
það er ekkert sem bendir til þess
að konungaskipti séu í vændum í
náinni framtíð. Gustaf Adolf er
heilsugóður og heldur enn starfs-
kröftum sínum. Þeir frændur
Svíakonungar hafa oft orðið lang-
lífir. Gustaf V varð 92 ára, bræð-
ur hans þrír 94, 90 og 82 ára
Það þyrfti því engum að koma á
óvart, þótt Gustaf VI. Adolf yrði
a. m. k. tíræður.
Friðrik Ólafsson skrifar um skák:
NÝTT FYRIRKOHULAG í ÁSKORENDAMÖTI
Á aðalfundi sínum í september
s.l. samþykkti Alþjóðaskáksam-
bandið (FIDE) að taka upp nýtt
fyrirkomulag á Áskorendamótum
framvegis. Þetta nýja fyrirkomu-
lag er í eðli sínu allfrábrugðið
fcinu gamla og ætla ég nú með
nokkrum orðum að reyna að lýsa
því, í hverju breytingin er helzt
fólgin.
Réttindi til þátttöku í Áskor-
endamótinu eru nú áskilin sömu
skilyrðum og áður. Þannig mun á
ræsta móti tefla sá aðilinn, sem
lægri hlut bíður í heimsmeistara-
einvíginu á næsta ári, þ.e. annað
hvort Botvinnik eða Petrosjan, sá
keppandinn, sem hlaut annað sæt-
ið á síðasta Áskorendamóti
(Keres) og síðan bætast við sex
þei efstu úr Millisvæðamótum,
svo að keppendur verða alls átta.
Breytingin er nú fólgin í því, að
þessir aðilar tefla nú ekki einn
við alla og allir vig einn, eins og
áður var, heldur verður háð út-
siáttarkeppm Þeir tveir, sem
fyrst voru nefndir og tveir þeir
efstu úr Miliisvæðamótinu fá hver
fyrir sig sem mótstöðumann í
fyrstu umferð (kvartfinal) einn
þeirra, sem 3.—6. sætig hlutu á
Millisvæðamótinu. í þessari fyrstu
umferða eða réttara sagt fyrsta
hluta verða tefld fjögur einvígi
alls. Sigurvegararnir í einvígun-
um öðlast rétt til áframhaldandi
þátttöku, en hinir falla úr leik. I
r.æsta hluta mótsins verða nú tefld
tvö einvígi, þar sem sigurvegar-
arnir úr fyrsta hlutanum mætast
og að lokum veður teflt eitt ein-
j vígi, og sker það einvígi úr um,
I hver /rétt hlýtur til að skora á
| heimsmeistarann í einvígi. í
! hverju þessara einvígja eru tefld-
! ar 10 skákir í lokaeinvíginu þó
tólf. Ætlazt er til að keppendur
fái minnst viku hvíld milli ein-
'úgja.
Eg vona pú, að ég hafj getað
gefið mönnum nokkug glögga hug
mynd um þetta nýja fyrirkomulag,
enda er það ákaflega auðskilið.
Hins vegar ekki í fljótu þragði
1 svo auðvelt að sjá í hverju kostir
þessa nýja kerfis eiga ag vera
fólgnir, enda munu vera uppi
margar raddir um það, að hér hafi
einungis verið farið úr öskunni í
eldinn. Benda hinir efasömu á,
að í stað 28 skáka, sem þátttakend
ur þurftu áður ag tefla, verð'i þeir
nú að tefla 32 skákir, sem lengst
komast. Þetta er að sjálfsögðu satt,
en ég held að þessi mótbára reyn-
ist smámunír einir, þegar þess
er gætt, að þetta nýja fyrirkomu-
lag kemur algjörlega í veg fyrir
Framhald á 13 síðu
T í M I N N, sunnudagurinn 11. nóv. 1962. —
8