Vísir - 17.06.1944, Blaðsíða 10

10
VlSIR
ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ
en fyrra sinnið. En nú rikti
eigi kyrrð yfir héraðinu, svo
sem þá er konungur kom þar
áður. Allt var nú á ferð og flugi
og allsstaðar var fullt af fólki,
bæði á völlunum, Lögbergi, í
hrauninu og gjánni. Niðri á
völlunum hjá tjöldunum fóru
leikar fram, einkum glímur, og
glímdu þar margir allknálega.
Þar var og sungið og leikið á
hljóðfæri, og ómaði bergmálið
í hömrunum og gjánni. Þá gekk
konungur aftur niður á völluna
og var nú búið til veizlu í stór-
tjaldinu og hliðartjöldunum.
Til þeirrar veizlu hafði kon-
ungi verið boðið, ásamt syni
hans og öðrum stórmennum. í
þeirri veizlu mátti og hver
þjóðhátíðaigestur sitja, er vildi.
Þá er konungur kom að tjald-
dyrunum, var þar fyrir söng-
flokkur og söng honum kvæði
það, er honum hafði verið fagn-
að með daginn áður. þá er hann
kom til hátíðarinnar. Þakkaði
konungur formanni söng-
flokksins, Jónasi Helgasyni
fyrir sönginn, og skáldinu fyr-
ir hinn fagra kveðskap hans.
Þá var til borðs gengið, og kon-
ungi skipað í öndvegi. Yfir sæti
hans var merki Danakonunga,
9 hjörtu og 3 Ijón, en með öll-
um tjaldveggjum voru forn
skjaldarmerki íslenzkra höfð-
ingja. Út frá konungi var skip-
að hinum tignustu mönnum á
báðar hendur, en þá öðrum þar
útífrá. Alls sátu þar að borðum
í senn 160 manns. Meðan borð-
haldið fór fram, voru haldnar
margar ræður fyrir ýmsum
minnupi. Fyrst mælti Grímur
Thomsen fyrir minni konungs.
Hann minnti á hina fornu sögu
um Harald Gormsson Dana-
konung, er ætlaði að fara her-
ferð til íslands, og sendi því
fjölkunnugan mann þangað
hamförum, en hann komst
hvergi að landinu fyrir land-
vættum. Nú hefði Danakon-
ungur, mælti hann, farið aft-
ur til íslands, en nú yrðu land-
vættir allar að hörfa, því að
eins og konungur hefði hjörtu
í merki sínu, þannig hefði hann
nú unnið hjörtu íslendinga.
Konungur þakkaði minni þetta
með fögrum orðum, og lét í ljós
gleði sína yfir því, að hafa
kynnzt þeirri þjóð, er liefði svo
heit hjörtu, þótt land hennar
væri þakið ísi og snævi. Þá
mælii Jón Guðmundsson úr
Reykjavík fyrir minni drottn-
ingar, og Eiríkur frá Cam-
hridge Magnússon, fyrir minni
konungsættarinnar. Fyrir þau
minni þakkaði konungur einn-
ig, og gat þess þá um leið, að
hann skyldi sjá um að krón-
prinzinum og öðrum börnum
sínum yrði kennd íslenzk
tunga. Þessu hét konungur oft-
ar, og kvað sér þykja leitt, að
hann liefði eigi sjálfur numið
liana. Veizla þessi stóð til kl.
12, með góðri skemmtun, ræð-
um og hljóðfæraslætti og allri
þeirri viðhöfn, er konungi
sómdi, eftir því sem við mátti
koma. Eftir borðhald þetta
skemmtu menn sér á völlun-
um á ýmsan hátt. Gekk kon-
ungur þá enn nokkra hríð á
milli tjaldanna, horfði á glim-
ur manna og aðrar skemmtan-
ir og lét vel yfir. Þá talaði hann
við ýmsa menn, er hann vildi
sjá eða honum voru sýndir, og
gazt öllum vel að máli hans.
Síðan gekk liann með sveit
sinni heim til tjalda sinna og
bjóst til ’broltferðar. Iílukkan
eitt lagði hann af stað af Þing-
velli. Beið allur þingheimur
hans i Almannagjá, og fylkti
sér heggja megin götunnar.
Þögðu menn meðan konungur
og sveit hans fór fram hjá, svo
að hestarnir skyldu ekki fælast
bergmálið. En er konungur og
sveit hans var að hverfa upp
úr gjánni, kváðu við köll og
óp; kallar þá allur þingheim-
ur í einu hljóði, bað konung
vel fara, og árnaði honum allra
heilla. En gjáin dunaði og
liamrabeltin endurtóku heilla-
kveðjurnar með jötunlegum
rómi.
Nú liurfu menn aftur til
tjaldanna. Veður liafði verið
gott fram yfir hádegi, en nú var
tekið nokkuð að rigna. Fóru
þá sumir að búast til brottferð-
ar, enda þótti þeim sem hin
mesta liátíð væri um garð geng-
in, er konungur var farinn.
Riðu margir á brott þá um dag-
inn. Þó var enn margt manna
eftir, og eigi slitnaði liátíðar-
haldið. Með því að rigning var,
létu flestir fyrirberast í tjöld-
unum, og hófu samdrykkju.
Voru þá drukkin minni mörg,
svo sem minni útlendu gest-
anna, minni skáldanna og
minni kvenna; var ýmist mælt
eða sungið fyrir. Þá var sung-
inn Þjóðhátíðarsöngur eftir
Steingrim Thorsteinsson, og ís-
Iandsminni eftir Matthías Joch-
umssón. Margt var og fleira
sungið. Spngnum stýrði Jónas
Ilelgason, og fór hann hið bezta
fram. Stóð skemmtun þessi til
kvelds, og fram á nótt, með
góðum fagnaði.
Um morguninn, 8. ágúst, tólcu
fundarmenn \ aftur til starfa,
þar sem þeir fyr höfðu frá horf-
ið, en nokkrir þeirra voru farn-
ir, og þar með fundarstjórinn,
Halldór Friðriksson; stýrði því
varafundarstjórinn, Jón Sig-
urðsson á Gautlöndum fundin-
um eftir það. Hið helzta mál,
er þá var rætt um, var að breyta
skjaldarmerki Islands; leggja
niður flatta þorskinn, en taka í
hans stað aftur upp fálka. Þótti
sú hreyting æskileg, og miklu
veglegra að hafa fálka en þorsk
í merki landsins; en eigi að
síður var ekki afráðið til fulln-
ustu um þetta, með því að það
var auðsætt, að slíkri breytingu
yrði ekki komið á, nema með
samþykki allra ríkisþinganna
á Norðurlöndum, þar sem rík-
ismerki Dana með þorskinum
í er á hinum nýju peningum,
sem jafn gjaldgengir eru um öll
Norðurlönd, — ísland, Ðan-
mörk, Norveg og Svíaríki. Nið-
urstaða þessa máls varð þvi sú,
að skjóta því til Alþingis. —
Þá var rætt um kostnað þann,
er leitt liefði af fundarhaldi
þessu og viðbúnaðinum til þess,
en hann var talinn hátt á ann-
að þúsund ríkisdala. Skutu
fundarmenn þegar saman
nokkru fé, og sumir höfðu sam-
skotafé með sér lieiman úr hér-
aði; nam það allt 300 ríkisdala.
En liitt ætluðust þeir til að
fengist af þjóðfé. — Öll þau
mál, er hér liefir verið skýrt'
frá, voru rædd í heyranda
hljóði, en auk þess áttu hinir
kjörnu fundarmenn tvisvar
fund með sér að luktum dyr-
um. Fundi þessum var slitið
um miðjan dag 8. ágúst, sem
var laugardagur, og hafði þá
staðið í nær fjóra daga. Nú
bjuggust menn þegar á hrott,
og voru flestir farnir um kvöld-
ið. En yfir hinum fræga, forn-
helga hátíðarstað, er nú um
stund liafði verið kvikur af
fólki, og glumið við af gleði-
látum og liáreysti, hvíldi nú
aftur þögul kyrrð og alvarleg
ró, sem fyrr.
Þannig lauk þá þessari
minnilegu liátíð á Þingvöllum.
Mátti kalla, að hún hefði farið
fram hið bezta, eða að minnsta
kosti betur en við mátti búast,
eftir erfiðleikum þeim, sem við
var að slríða. Raunar var
skraut allt og viðliöfn litil í
samanburði við það, er títt er
í hinum auðugri löndum við
slík tækifæri, en tign og frægð
staðarins bætti það upp, og þótt
hátíðin væri haldin að miklu
leyti undir berum himni, þá
sakaði það eigi, heldur var hún
þvert á móti fyrir þá sök að
mun hátíðlegri, þar eð veður
var fagurt og blítt, því nær alla
þá stund, er hún stóð yfir. Hér
var eigi farið eftir smásmug-
legum þvingunarreglum,' er svo
oft hefta góða gleði, heldur
gekk allt til svo frjálslega, sem
verða mátti. Flestir voru með
glöðu skapi og fullir fjörs og
áhuga; horfðu menn með
þakklátlegri endurminningu
yfir fornöld sína, og með ör-
uggri von fram á ókominn
tírna. Eigi er fullkunnugt, hve
margir tóku þátt í hátíð þess-
ari, því fólk var sífellt að koma
og fara. Flest var fólkið aðal-
liátíðardaginn 7. ágúst, og
skipti þá þúsundum. Er svo
sagt, að jafnfjölmenn samkoma
liafi eigi verið á Þingvöllum
síðan á dögum Jóns biskups
Arasonar.
Þá er að segj a af burtf ör kon-
ungs héðan af landi. Þar var
fyr frá horfið, er konungur
reið af Þingvelli og þingheim-
ur kvaddi hann í Almannagjá.
Kom konungur aftur tilReykja-
víkur um kveldið að náttmál-
um, og liafði ekkert borið til
tíðinda í för hans um daginn.
Næsta dag (hinn 8. ág.) hafði
hann boð mikið. Daginn þar
eftir, er var sunnudagur, gekk
hann í kirkju og lilýddi danskri
messu. Hafði hann þá aftur
boð inni þann dág, og var það
liið siðasta, er liann hafði hér.
Um kvöldið héldu bæjarbúar
dansleik í skólahúsinu, og buðu
þar til konungi og sveit lians,
og svo liinum helztu foringjum
herskipanna. Stóð sá dansleik-
ur fram á nótt, með góðri
skemmtan. Daginn eftir kvaddi
konungur' Reykjavík og fór
þaðan alfari. Það var nær kl.
4, að konungur gekk til strand-
ar, með fylgd sinni og fleiri
liöfðingjum. Beið þar mikill
múgur manna fyrir við kon-
ungsbryggjuna, er var skreytt
á sama hátt og þá er konung-
ur sté á land. Landsliöfðingi
kvaddi hann þá í nafni þjóð-
arinnar með fögrum orðum;
tjáði hann honum hollustu og
ást allra Islendinga, og þakk-
læti fyrir komu hans, og alla
konunglega ljúfmennsku. Tólc
liann meðal annars svo til orða,
að hans hátign hefði komið og
séð og unnið hjörtu íslendinga,
og nú fylgdu þau honum yfir
liafið með blessunaróslcum og
brennheitum bænum um heill
og liamingju honum til handa
um langan aldur. Konungur
svaraði aftur blíðlega, þakkaði
fyrir ást landsmanna og holl-
ustu, og kvaðst geyma ísland
í hjarta sínu. Loksiiis mælti
hann: Guð varðveiti land þetta
og lýð! Far vel. Eftir það sté
konungur í hátinn. Kváðu þá'
við kveðjuóp mannfjöldans, er
stóð á ströndinni og báðu liann
allir vel fara og lifa lengi. En
er konungr lagði frá landi,