Vísir - 24.08.1948, Blaðsíða 5

Þriðjudaginn 24. ágúst 1948
\
V I S I R
■Gh
Dr. Jón Dúason s
/f»að mrð icm foina tarnu
Vestur-Éstendincfa P
Esjíimóar eru ekki
Mongólar.
Steini harSará hlyti hjartn
þess manns aS-vera- er léti-sig
■ engti skipia. afdrif ca. 30 þús.
íslendinga, er hið áreiðan-
lega no/;ska rit Konungs-
skuggsjá segir í íok 13. aldar
að hafi hyggt allar strendur
Græniands að austan og vest-
an. Hvað varð' af þeim ?
Ðanir segja oss annað
slagið,. að l>eiif liafi dáið úr
hotv.og eymd, en venjulega
tunguin Mongóla. Sérhver
ætlkvLsl mannkynsins á ein-
liver einkenni sameiginleg
við aðra eða aðrar. En Eski-
nióar og. Mongólar eiga sára-
lítið sameiginlegt. Hver er þá.
uppruni Eskimóa?
SkrælingjaT.
Sá kynþátiur. sem heimild-
ir vorar nefna Skrælingja, er-
lendir höfundar Pigmæi, en
sagnir Eskirm;;). jarðdverga,
íslandi hafa J>einst á næst-
unni, unz þær höfðu fyllst af
fólki. En úr grænlenzku
hændabyggðxmum gekk svo
sífeldur straumur af fólki út
i veiðilöndin, almenningana,
á Grænlandi og i Ameriku.
Þetta num liafa vcrið ungt
fölk, er vildi eig'a með sig
sjálft, en átti ekki kost á jarð-
næði eða kans heldur veiði-
mensku en húskap, hændur
er flosnuðu upp á hárðæruin,
^J'ggð búðsetumanna eða ný-
byggð (nýlendu). Nöfn eins
og Hóltseta, ELsass, Dorset
eru eins mynduð, shr. settle-
mentœ nýlenda. A erlendum
tungum var j>etta svæði kall-
að Albania mikla eða eystri,
en það heiti hefir á islenku
vérið útlagt Hvitramanna-
vorar um NorðurselU og
lieimildir Norðurálfu umi
Albaníu miklu eður Hvitra-
mannaland.
Örlög Grænlendinga.
Eskimóar, sem erft hafa
tungu Skrælíngja og þá
menning, er á henni hvíltíi,
lan<l; I-'jöIdi heiniilda segja lgjgg miklar sagnll. um þe8sa
1“., I °g, ^r.,«jiáeneku veiðimenn, cr l>eir
iniklú,
rengt.
og verður það ekki
ikalla Tunnita eða hreindýra-
• 1
voru hvorki Indiánar eða urðu fyrir
! menn. Þeir mæltu á annar-
Um allt jætta norðlæga og lega tungu, en blönduðust
vestræna sy/æði standa engin við Skræfíngja og tóku upp
steinhlaðin inannvirki íslend- JSkrælingjamáL. Heimalantl
inga, svo sem: ferhyrntir isl. jTunnita var Grænland. og
skálar með seti, gluggum, j>ar er j>eim lýst sem norræn-
Jiinum. sérkennilega ísl. dyra-'um mönnum með hánorræn-
umbúnaði, eldstæði eða kolu an klæðaburð. Þáðan færðu
með þessu isl. nafni, tjald- þeir sig vestur eftir og gerðu
valdbeitingu stæði eftir topptjöld og ferli. löndin bvggileg með þvi að
{>». að jjeir iiafd verið brytj- Eskimóar, iieldur kolsvört lrirkju eða veraldlegra valds- tjöld (ástjöld), skjólgarðar,1 reisa j>au ísl. mannvirki, sem
aðir niður af Skrælingjuni, dvergþjóð 3—t fel á liæð. manna, var byggt út af leigu- skyggni, isl. eldstæði, dysjar (áður er getið. Á Marklandi
unz enginn var lifs. eftir. Þeir voru nienningarlaus, -jörðúm o. s. frv. Jeins og þær íslenzku, einnig'eru Tunnitar enn kallaðir
Ef annað livort þetta hefði diiglaus, huglaus og að sögn j Úti í j>essum veiðilöndum (tómdysjar, þepristöþlar, J Grænlendingar, og þekkingin
,á Grænlandi sýnir sigiinga-
samband.
Tunnitarnir og byggðir
þeirra liafa verið séðir af
ýmsum ? Norðurálfumönnum,
og; staðfestist enn af j>ví, að
alll j>etta er satt og rétt.
Sé grafið niður i Eskimóa-
þorp, keniur i ljós, að undir-
hvítahjarna, ur . fiskigarðar, ker og lein-jlag Eskimóamenningarinnar
Uöfið voru i ur, hxeingarðar,. sátir, skolla-j er Tunnitmenningin, og að
])jarnargildrur, Eskimóarair eru afkomendur
eða stcinhorð, Jog beint áframliald Tunnit-
átt sér stað, inyiidu þess.sjást heimildanna vopnlaus j>jóð. voru ágæfc lifsskilyrði: rekar ^vai’ðherg, vörður, helluhreið
nokkrar minjar meira að (Þeir liöfðú þó steinslöngur niiklir, sclvéiði, hvalveiði,^ ur og? húshreiður fj'rin æðar-
segja sfcórfeldar ininjar. En að vopni). Þeir kimnu ekki j sjávarafli, varplöud, lax- eða flugk Itafniri; hróf cða naust,
þær eru engar til. jað leggja stein ofan á slein i J silungs-veiði, stórar hjarðir j grjóthjallar, fiskgarðár,
Um meira en. 9Vá öld. hafa hleðslu. íhúðir jæirra voru . hreindýra, sauðnauta,. liéra geymslustöplar, livaigrafir
menn búið á Grænlandi og hoinr, er j>eiu grófu sér ofan og margvislégra slíkra dýnr'og kjötgrafir, slilli, börgir
búa enn við sömu alvinnu- { jörðina. Þær hafa fundist, og loðfeldadýra. Og j>ar var eða byrgi (jafnvel skálar eru
skilyrði og
menningu
iiöfðú, J>ri veiðimenning og ekki veríð yfir 3—1 fet, og hvítra vala,
öli verkleg; inenning Eski- fjöldámargt annað, sem Iún- j svarðreipæ er
móa er hin sama og Norður- ar rituðu lieimildir segja um reiða á aHi'astæðstu skipum gildrur,
seta, íslenzku iniðsetu- eða þá. A'Sfeins i Ameríku og og roslungstan-nai. Gretlistök
veiðimannanna á Grænlandí. norðvestasLá Gneniandi voru J Þessi flutnÍQgiir fólks úr raufarsteinar, heljarhrýr o
fyrir leikinn að
við söinu veiði- og staðfestist af þeim, að lík- aflað kommgsgersima, cr þannig hlaðnir á Norðui -
og íslendingar amshæð Skrælingja hefirJfluttust úti um allan heim: skaga (Grænlands), stemm-
Og hvergi hefir fundist hrotið Jjeissir svörtu dvergar kallað- sveituin úti í almenningana, i steinaraði
hein né ör eða spjótsoddur i jr Skrælingjar. A Austur- búðir við sjóinn eða í .borgir,-'róa i sel.
gröf eða beinagrind á Græn- Grænlandi voru þeir kallaðir þar scni J>ær voru, var al-
iandi. tröll. Frá austurströndinni niennur nm.öli lönd Noi'ður-
Danir og l'leirl kenna, að hreiddu trölim sig yfir vest- álfu á íniðöiduni, cn ckki sér-
Skrælingjarnir, er hafi drep- urströndina norður umlir kennilegur fyrir Grænland, ger()iik"menningu Ameríku
ið fslendinga, séu Eslrimóar, Bjarneyjarflóa. ítarlegar lýs- 0g liefir enda ekki stöðvas! * Asiu Algen«nstU áletranir
og að Eskimóar séu mongólsk ingar á Skrælingjum og enn lil j>essa dags. Munurinn
Þessum lilöðnu mann-
virkjum er samfára sér-
’anna, j>. e. j>cir eru beiút á-
i'ranihald hinna íslenzku búð-
setumanna, er byggðu Norð-
ursetu eða Hvítramannaland,
að vísu örlítið lúandáðir
Skrælingjum og me'ð j>cii-ra
tungu. Verkleg menning
Eskimóa er svo a'ð ségja i
a jarðfundnum hlutum við öllum atriðum noraæn. Og á
jóð, er konún sé vestan úr flutningum -þeirra er i Land- felstf í l>vi,. að þegár lauf- þessar rástir eru Þórshamar- Marklandi og á sunnanverðri
Asíli. j könnun og Iandnáini íslend-^kójgarnir i lúmun engjaiitlu ‘Jui mannrúnih. Jierendur, vesturströnd Grænlands kalla.
Aðaleinkenni Mongóla er inga í Vesturheimi bls. 193— '0g túnlitlu, grýtlu byggðun: þessarar inenningar eða þá,il)€Í1’ siS enn karla (karalit),
lúnn. gulmórauði hörundslit- 540. Og eflausL fluttu íslend- Gnónlands voru eyddir og seni HlöÖi, j>essi mannvirld, Þ- e- isl- almúgamenn. Ætt-
ur er stundum getur nálgast ingar l>á i fvrstiL suður fyrir (verzlunin erfið, lagðist- iand- jiefir ai(]rej vantað jáni í föður sinn nefna þeir Karl
Iivílan lit, en ]x> ætið' móleit- jöklana á. Grænlandi. I búnáðimnn þar alv.eg niðar, I nauðsyniegUstu eggverkfæri,! °S seSÍa að öðru leyti eins frá
jen hélst hér. við.á heyafia af þótt þeir hafi gert f jöldæhluta ''nppruna sínum og sagt er í
j engjum og túnum. Ilér a úr sLeini eða beini, er gerðir. RiSsl>ulu um uPPruna karla.
i landi var og fyrr á öldúni hað .,.„f_ ....;.x ^ | Við samanburð á bcina
iiörð barátta gegn J>ví, að féik
settist að i búðum við sjó-
an. Eskimóar hafa ofl hvittj
eða nálægt hvítt iiörund, en Norðurseta eður
þegar út af þessu hregður,1 Albanía mikla.
slær grænblárri shkju á hvitt ■ Er fs]endingar námu Græn-
liörundið undir klæðúm, en ]and, var þa&algerlega mann.
ekki gulleitri. Aö sumrinu iaus[ sunnan jökla, sunnan
myndu hafa verið úr járn, ef | N10 sun>annuro a nema- og
gnógt ódýrs járns liefði verið bkams-mahnn dauðra kyn-
, iil.Berendur þcssarar mcnm!slóða lifandi inanna
inn, cn svo var eflaust ekki a , ^ hafa aidrei
norðvestur af Grænlandi, cnda mjög alit gem sieinaidannenn í auifj
og Snæfells, legf-að'standa veiðhnenski* ^ Grænlandi eða Asiu. jvera , Mendingamir
gengur ofan i l>al'- !Þeir konia J>ar inn i heiminn sáralitið blandaðir Skrælingj-
lifandi manna a
verið tii Grænlandi sést, að lúnir nú-
verða Eskimóar brúnir í and- Hvítserks i
liti og á höndum af sólbruna Vestfjörðuln
og óhreinindum, og verði lit- jökulsins 'er gengur oi'an i l>al'-
unin mikil, kennir dökks litar Melvilleflóann á Vestur- ’ Vestribyggðarmenn flutlu sem járnj>jóð og er
en eltki mórauðs. Mongólar st-röndinni. Norðan iökla 'sic ailir i senn lil Vestur- íárnbióð Ameriku, fyrir ,daga
Ame- veran(li ö)Uar þess-hljóta að
aðeins
ru cinasta um. Og kynblöndun frá siðari
eru. Að andlitslagi og lík-
amshyggingu likjast Eski-
móar meira Norðurálfu-
mönnum en Möngóium, þótt þarna Um. Sunnan jökla
lún háu kinnbcin sumra fundkist fvrst minjar éftir
þeirra niinni á Mongóla. En Skrælingja nvrzt á Króks-
há kinnbcin liafa ýmsar aðrar fjai'ðarliéiðí 126(5. Og er fólk-
þjóðir en Mongólar, t. <1. lúnir jg a j)essu svæði (nyrzt i
svörtn Melanesíunienn. AlliV j Uþcrncvikhéraði) enn i dag
Mongólar hafa Jnmgt strítt stórum líkara Skrælingjum
kolsvart hár og dökk augu. ell amiarsstaSðar á Grænlandi.
Sumir Eskimóar eru þannig, Eru J>essir afkomendur
Jiærðir og með dökk augu. En. Skrælingjanna ]>ó mjög
fjöldi Eskimóa hefir skolleitt blandað'ir íslendingum og
síðari Norðurálfumönnum.
Fyrstu landnámsmenn
Grænlands setlust að i bú-
eða rauðleitt létt hár og jafn-
vel stundum lirokkið éða gul-
bjart og nióleit eða bláleit
eða jafnvel blá augu. Tunga löndiinum og J>angað mun og
Eskiujóa er algerlega óskyld. innflytjendastx’aumurinn frá
ust þai’, bæði á austur- og kvikfjárræklin líklega ekki
veslur-ströndinni. Var l>vi lagzt alveg með öllu niður
gizkað á, að ]>eir hefðú farið (fyrr en ca. 1700. Sumarið
1723 sá Háns Egede livíta
menn méð norrænum ein-
kennum i Eystribyggð og á
18. öld segja franskir höf.,
að hvitir og stórvaxiúr menn,
rauðskeggjaðir upp að aug-
um, hafi ]>á gengið innan um
Eskimóa á Marklandi (Labra-
dor). Trcskip Grænlendinga
var að reka hér við land fram
á 18. öld!
Þessi íslenzka veiðimanna-
bvggð var me'ðal íslendinga
kölluð Norðurseta. Seta er
samgermanskt orð og merldr
ýmist eða lxvortveggja í senm
sem
með
' 1 E
kom til
Evrópumönnum
Vesturlieims uiönnum að útliti J>ar, sem
J>eir liafa liaft minnst eða
um!
1500 má ráða, að menning alls enSin niök við Norðúr-
þessi sé hvergi cldri en koma élfumenn síðan um 1500
LitLun við yfii’ ntaðar
heimildir Norðurálfumanna
frá liðnum öldum sjáum við,
blóðblöudunin milli
íslendinga til Vesturheims
Hún er í samræmi við menn-
ing búmannanna á Græn-
landi og fornminjar íslands. ,að
Svæðiþessaramannvirkjaog SMúgja u8 Islcndinga
menningar nær frá 77°nbr. á
aiistursti'önd Grænlands og
vestur á austurtanga Síberíu
og frá nyrztu tönguin Vestur-
strandar Grænlands suður að
St. Lawrenœflóa eða suður á
Nova Scotia að austan, en
lengst si-iður i Alaska á vest-
urströnd Ameriku. Þannig
staðfesta forminjarnar sögur
héfir verið byrjuð á 11. öld og
lialdið stöðugt áfram síðan.
Um margar aldir fór mikið
orð af sífelldu fráfalli frá
kristinni trú á Grænlandi, þ.
e. flutningi sveilafólks út i
hina heiðnu Norðursetu. Og
um 1500 lýsa áreiðanlegn*
liöfundar yfirgnæfandi meg-
Framh, á 3. síðu.
i J