Vísir - 15.05.1950, Blaðsíða 4

3
' I S I B
Mánudaginn 15. maí 1950
D A G B L A Ð
Otgefandi: BLAÐ A0TGÁF.AN VISIR H/F
Ritstjórar: Rristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Austirrstræti 7.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur)’.
Lausasala 50 aurar,
Félagsprentsmiðjan K.f,
Aminning og anðmýking.
Miðurstöðutölur fjárlaganna, eins og þau voru endanlega
afgreidd, eru á þá lund, að tekjur eru áætlaðar kr.
298.3 millj., en gjöldin 262,1 millj. A sjóðsyfirliti eru- gjöld-
in áætluð 298,6 millj., en innborganirnar kr.*300,8 millj.,
en samkvæmt því er greiðslujöfnuðurinn hagstæður um
2.3 millj. kr. Tölurnar einar og út af fyrir sig, hnéyksla
ekki pappírinn, sem þær eru prentaðar á, en ef skyggnst
er lítið eitt inn i veruleikan sjálfan og staðreyndir athug-
aðar, verður allt annað uppi á teningnum. öllum áætlunum
fjárlagafrumvarpsins má líkja við spilaborg, sem getur
hrunið við kuldagjóst veruleikans, og það gera þær vafa-
laust, ef sildin bregst, eins og gerzt hefur fimm síðustu ár.
Efnahagsstarfsemi þjóðarinnar er komin í algjört öng-
þveiti. Almenningur hefur lifað um efni fram, og þjóðar-
heildin hefur eytt meiru en aflað hefur verið. Svo ömur-
legt er ástandið í gjaldeyrismálunum, að viðskiptasanm-
ingar hafa strandað á því síðustu dagana, að safnazt hafa
upp vanskilaskuldir, sem ekki hefur reynzt unnt að greiða
og ei heldur hefur verið unnt að sýna fram á líkindi til
að staðið yrði í skilum að því er varðar vörukaup.
Samkvæmt tilkynningu frá ríkisstjórninni skuldum
við Dönum eitthvað á aðra milljón, fyrir húðaða ösku-
hakka og útskorin husgögn væntanlega, sem Islending-
ar hafa lceypt, þótt þessir munir beri elcki vott um
það bezta, sem dariskur iðnaður er fær um að framleiða.
Slík hönnungarviðsldpti hafa myndað þá vanskilaskuld,
sem nú bera að sjálfsögðu að greiða. Kröfur dönsku samn-
inganefndarinnar eru fyllilega réttmætar, þannig að þær
þurfa engan að hneykslu. Ilinsvegar ættu þær að vekja
jjjóðina, — en þó einkum gjaldeyrisyfirvöldin, — til hugs-
unar um, hvort viðskiptin við Danmörku séu öll þcss
virði, að erlendum gjaldeyri sé fórnað fyrir þau, sem og
Iivort við íslendingar eigum eklci að taka upp þá manna-
siði að lifa ekki um efni fram, en kaupa þær einar vörur
til landsins, scm unnt er að greiða samstundis, en láta lán-
uð lífsgæði sitja á hakanum, þar til hagstæður viðskipta-
. öfnuður gerir þjóðinni kleift að afla sér annars en hrýn-
ustu nauðsynja. Með tvennu móti er unnt að rétta við
þjóðarhaginn. Annarsvegar verður jjjóðin að spara, og á
Alþingi og valdamenn að ganga þar á undan með góðum
fordæmum, en hinsvegar verður að leggja allt kapp á að
örva útflutningsframleiðsluna, þannig að útflutningsverð-
mætin svari til innflutningsþarfanna. Skera verður niður
allan óþarfan innflutning og alla gjaldeyriseyðslu, sem ó-
Jjarfa má telja, en í því felst að sjálfsögðu ekki að þjóðin
eigi að einangra sig með öllu.
Fjárlögin, sem nú liafa vcrið afgreidd, bera ekki vott
um sparnað, enda eru þau að tölunum til, hæstu fjárlög
sem samþykkt hafa verið til þcssa. I því sambandi ber þess
Þó að gæta, að krónur.fjárlaganna cru stýfðar krónur og
minna virði en þær óverulegu krónur, scm þjóðin hand-
lék í fyrra. Verkefni núverandi ríkisstjórnar verður óhjá-
cvæmilcga að lækka litgjaldaliði fjárlaganna mjög fyrir
næsta ár, en það þýðir að taka verður upp sparnað á ölíum
sviðum. Lífskjör almennings þrengjast eitthvað um stund,
meðan jafnvægi er að nást í viðskiptunum, en þar við er
:>Ó að athuga, að löggjafinn og ríkisvaldið getur létt slíkar
byrðar stórlega með því að aflétta slcöttum og tollum eða
draga verulega úr þeirn, þannig að almenningur þurfi ckki
nð bera sömu byrðar og áður, þrátt fyrir versnandi fjár-
öag og greiðslugetu. Jafnframt verður að hvetja þjóðina
fil fjársöfnunar með sparnaði, en það verður ekki gert,
nema með skattafríðindum almennt og því að vekja traust
ú þeim gjaldeyri sem við höfum handa á milli, þannig,
að enginn þurfi að óttast að allt sparað fé verði tekið til
-opinberra þarfa, eða gert einskisvirði með stöðugum geng-
islækkunum. Vfst er svo, að hægar cr að kenna hcilræðin
en halda þau, og erfitt er að taka upp nýja siði, en það
.verðum við þó að gera.

Fegrun og skreyting
bygginga. ___
J ræðu þeirri, er menntamála-
rá'öherra Björn Ólafsson
flutti viö opnun listamanna-
]>ingsjns fvrir nokkru síöan,
gat hann m. a. um nauösyn
bess, og talcli eöliiegt, aö lista-
mönnuní ökkar vröu gefin
rýmri tækifæri til þess aö fá
verkefni i skreytingu opinberra
bygginga meö listaverkum.
Benti ráöherrann á venjur
sumra annarra þjóða í þessum
efnum, þar sem jafnvel væri á-
skiliÖ með fjárveitingu til op-
inberra bygginga, aö ákveöinn
hlj.iti kostnaðar skvldi ætlaöur
til listaverka og veggskreyt-
inga.
11 ér hjá okkur hefir veriö
harla lítið hugsað um þessa
hliö málsins., þegar hinar
meiriháttar bvggingar hafa ris-
iö af grunni. Þær eru aö vísu
ekki margar aö tölu, nc heldur
hitt. aö erföavenjur hafi náö aö
skapast, þann tiltölulega stutta
tíma sem liðinn er frá þvi viö
fórutn að hafa efni á því að
reisa okkur hús, sem að ein-
hverju levti nálgast mælikvaröa
umheimsins.
En siöustu tvo áratugina höf-
um viö þó eignast þær bygging-
ar, 'bæðf hér í Reykjavík sem
úti um landiö, er gefiö hafa
íullkomiö tilefni til þess að
láta listamenn okkar fá verk-
efni til innanhúss skreytinga.
>]í
Pin sú bygging í Revkjavík,.
sem telja mætti sérstaklega
hæfa fyrir listaverk i göngum
og salarkynnum, er Háskóla-
bvggingin. Eru þar ýntsir vegg-
fletir, sem bíöa eftir snilligáfu
myndlistamanna, og mundi síö-
ur en svo hafa truílandi áhrif
á hinn virðulega heildarstil
þessa musteris menntanna. En
vissulega fylgir því mikill
vandi að velja hiö rétta. því
margir eru kallaöir en fáir út-
valdir, hér eins og annarsstaö-
ar.
Fíeiri byggingar mætti benda
á, skóla, kirkjur og sjúkrahús.
Ennfremur hin stærri verzlun-
arluis í bænuin og samkomu-
hús. Af hinum siöast nefndu
hafa tvö kvikmyndahús, Nýja
bíó og Austurbæjarbíó, gefiö
listamönnum verkefni viö
skreytingu forsala, aö ógleymdu
Þjóöleikhúsinu, sem er nýjast
aí nálinni.
©ú grein listanna, sem náö
héfir til ílestra öpinberra
bygginga, er 'málaralistin.
Sennilega er þaö ekki komiö til
af góðu, heldur hinu, aö þjóöin
hefir ekki eignast neinn ákveð-
inn stáö f-yrir listaverk sin, og
því dreift þeim hingaö og þang-
að til skóla og í skrifstöfuher-
bergi ríkisstofnana. Ilefir þann-
ig listasafn ríkisins á ó.venju-
legan hátt náð til alls almenn-
ings, þrátt fyrir skort á.alls-
herjar samastaö, sem vonir
standa til að uppkomist áöur
langt líður.
*
JJkki er nokkur vafi á því, að
augu manna eru æ meir aö
opnast fyrir því, sem nauösyn-
legt er til þess aö gera umhverf-
iö ánægjulegra og listrænna. Er
þar m. a. augljóst dæmi öll auk-
in íegurðarþrá og hiröa um
húsalóöir og garöa á seinni ár-
um.
Nokkuð er einnig fariö aö
l>era á því, að listaverk séu gef-
in til skrevtinga í opinberar
byggingar og þá fíelzt i
minningar eöa heiöursskym.
Allmikill vandi fylgir þvi að
veita slikum gjöfum .móttöku
oft á tíðum. ,og er þar einnig
fengin reynsla ánnarra þjóða.
Bæöi kemur til greina list-
rænt gildi gjaíárinnar, svo og
staðarval innan veggja þeirra
bygginga, sem listaverkiö hefir
veriö ánafnaö.
piestir hafa leyst vandann með
því, aö nefnd listfróöra
manna hefir veriö faliö aö taka
ákvöröun um.listaverk og vegg-
skrevtingar i opinberum bygg-
ingum, — hvaö upp skuli hengt
eöa sett á íótstall, og þá eink-
um hvar í byggingum.
Nú hittist' svo. á. að slíkur aö-
ili er lögum samkvæmt til,
einnig hér hjá okkur, þótt lítiö
hafi boriö á honum i þessum
sérstöku efniun. Er þaö mennta-
málaráðiö, en í lögum um þaö,
er því jafnframt lasft á lierðar
aö velja og ákveöa listaverkum
stáö í opinberum byggingum,
og ber aö leita samþykkis ráðs-
ins.
Má búast viö því aö sá tírni
sé koniinn, eða þá á næstu grös-
um, aö þau störf menntamála-
ráös færist í aukana. A. m. k.
er vonandi að þeir fái nægilegt
aö gera sem listdómendur um
skreytingar í sem flestar opin-
berar byggingar.
Aðaldyrnar
í Aruarhváli.
JJíkaröur Jónsson myndhöggv-
ari geröi á sínum tíma aðal-
dyrnar í Arnarhváli, þá er hér
birtist mynd af. Hugmynd1
formsins er aö nokkru tekin;
eftir hinni frægu Valþjófsstaða-
hurð, en myndskuröurinn sýnir
landnám Ingólt's, þegar hann
varpar súlum fyrir borö, og
nemur siðar land í Reykjavík.
Þessi hurö er eitt fyrsta
verkefniö, sem íslenzkum lista-
manni var gefiö i beinu sam-
bandi yið. skreytingu opinben-
ar byggingar hér í bænum.
Hurð þessi er hin merkileg-
asta listsmiöi, en hefir undan-
farin ár veriö í mestu vanhiröu,
og einhvernvegin glevmst aö
halda henni frá skemmdum einsy
og skyldi. Ber nauösvn til þess1
aö hressa hana viö, og- sýna
fullan sóma. Er íorráðamönn-
um Arnarhváls vinsamlega bent
á þetta, að gefnu tilefni.
Fram-Víkingur
6:1.
Á laugardaginn fór fram
fjórði leikur Reykjavíkur-
mótsins í knattspyrnu og
vann Fram Víking með 6
mörkum gegn einu.
Staöan í mótinu er sú að’
Fram og K.R. hafa bæði 4
stig en Valur og Víkingur
ekkert. K.R. hefir skorað 9
mörk en fengið eitt. Fram
hefir sett 7 og fengið eitt.
Víkingur hefir skorað 2 en
fengið 11 og Valur hefir ekk-
ert mark skorað en fengið 5
mörk.
Næsti leikur mótsins verð
ur á laugardaginn kemur og
keppa þá Fram og K.R.
ðaldyrnar í Arnarhváli.
Skógarmenn
hefja sumar-
starfið.
Skógarmenn K.F.U.M.
hefja sumarstarf sitt í Vatna-
skógi 9. júní n. k.
Eins og kunnugt er gefst
grengjum og unglingtun
kostur á að dvelja í sum-
arbúðunum í sumarleyfinu,
hvort heldur er eina eða fleiri
vikur í senn. Ákveðið ltefir
verið að alls 9 flokkar dvelji
í Vatnaskógi í sumar á tima-
bilinu frá 9. júní til 18. ágúst.
Gefin hefir verið út sérstök
skrá yfir dvalarflokkana,
mcð ýmsum upplýsingum
um starfið. Er hún prýdd
mörguni myndum úr sumar-
búðunum.
Síðastliðið sumar tókust
samningar um friðun Vatna-
slcógar. Með þeim liefir K.F.
U.M. fengið fullan umráða-
rétt yfir skóginum og munu
Skógannenn liefja gi’óður-
setningu nýgræðings nú á
þessu vöri. Skógrækt rikisins
mun láta girða skóginn og
eru horfur á að þvi verki
verði lokið fvrir livítasunnu.
Þrjátíu manna hópur
Skógarmanna mun fara til
Danmerkur og Svíþjóðar á
þessu sumri. Tóku þeir boði
F.D.F.-drengja i Kaupm.h.
og sænskra K.F.U.M.-skáta,
er voru hér sumarið 1918
sem geslir Skógarmanna. —
Fyrirliugað er að hópurinn
fari mcð Gullfossi lunum
nýja 3. júní n. k. Ilefir undir-
búningur ferðarinnar slaðlð
nú um skeið.