Morgunblaðið - 30.12.1936, Blaðsíða 5

Miðvíkudagur 30. des. 1936.
MORGUNBLAÐIÐ
aáa
Síðari kafli af grein
Jolm Ganthers (hofund-
ar „Inside Europe“) um
STANLEY
BALDWIN
„Slyngasti stjórnmála-
maðurinn“.
Baldwin umgengst nú mjög
fáa. Worchestershire, Down-
ingstreet og Chequers eru áfanga
staðir daglega lífsins. Hann verð-
ur vafalaust fyrir mestum per-
sónulegum áhrifum af konu sinni
Lucy. Jafnvel þó liann langaði til
þess, myndi honum varla takast
að villast af hinum þrönga vegi
dygðarinnar, með slíka konu við
hlið sjer. Vitað er, að minsta kosti
einu sinni, þegar blaðakóngarnir
veittust að honum, var það festa
húsfreyjunnar, sem varnaði því,
að hann gæfist upp og segði af
sjer forustu íhaldsflokksins. Bn
sonur Baldwinshjónanna, Oliver,
hefir mjög brugðist vonum þeirra
vegna fylgis síns við sósíalista.
Venjulega matast forsætisráðherr
ann einn. Ekki er hægt að segja
að hann sje fjelagslyndur. Flestir
vina hans eru yngri menn, póli-
tískir skjólstæðingar, og löngum
nefndir Baldwins-sinnar. Einn
þeirra er Anthony Eden; forsæt-
isráðherra skrifaði inngang að
ferðabók hans. Annar er Duff
Cooper, sem náði þingsetu eftir
harðvítuga kosningabaráttu í
Westminsterkjördæmi í London
árið 1931, þegar barist var um
forustu Baldwins fyrir flokknum.
Baldwin skrifar allar ræður sínar
sjálfur. Talið er, að hann lesi
aldrei blöðin. Uppáhaldsbók hans
er Þukydides. Hann hreyfir sig
lítið og tekur sjaldan út úr sjer
pípuna. Ln eins og allir vita er
pípan og Baldwin orðín óaðskilj-
anleg í augum almennings. Fyrir
t.íu árum, áður en Baldwin var
orðinn söguhetja, var hann altaf
pípulaus á skopmyndum. Honum
hefir altaf þótt gott að reykja
pípu, nú má hann til að totta
hana, lon og don.
Prófessor Laski hefir sagt:
„Énginn þarf að láta blekkj
ast af því gerfi látleysisins, sem
Baldwin hefir tekið á sig; látlaus
maður hefir aldrei orðið forsætis
ráðherra á Englandi. Svínarækt
hans og pípan er ekkert annað en
sniðug auglýsingaaðferð. Eins og
blómið, sem Chamberlain hefir í
hnepslunni, og stásshringar Dis-
raeli á þetta að skapa mynd, sem
fjöldinn getur munað, og er þókn
anlegt óteljandi fylgismönnum,
sem trúa því, að almennur áhugi
fyrir reykjarpípum og grísum sje
ævarandi grundvöllur undir heil-
brigðri pólitík".
Pað lítur út fyrir, að Baldwin
hafi mestan hluta æfinnar
liðið illa vegna þeirrar ábyrgðar,
sem auðæfin hafa lagt á hann.
Hann barðist á móti 8 stunda
vinnudeginum, en greiddi úr eig-
in vasa kaúpgjald verkamann-
anna við Baldwins-verksmiðjurn-
ar í vinnudeilu, sem varð eftir
stríðið. Honum verður það, að líta
á stjórn iðnaðarfyrirtækja eins og
persónulega ábyrgðarstöðu vinnu-
veitandans gegn verkamönnunum,
eða eins og um væri að ræða
stjórn á stóru heimili. Stjórn hans
setti vinnulöggjöfina 1927, en
um hana hefir verið sagt, að það
sjeu fyrstu lögin, sem samþykt
hafi verið síðustu 100 árin í Bret-
landi, fjandsamleg verklýðsfjelög
unum. En harðskeyttasta aftur-
haldsliðið hefir núið lionum því
um nasir, að hann væri sósíalisti.
Steed segir frá atviki, sem lýsir
greinilega „bæði örlyndi hans og
tilhneigingu hans til að gera góð-
verlr svo ekki beri á“. Baldwin
var á flakki um Glouchestershire
og lieyrði tvær konur vera að
tala saman um það, hvernig þær
ættu að ná í nægilegt fje til að
stofna hæli fyrir fávita stúlkur.
Hann náði sjer í 200 óhreina
pundseðla, vafði þá innan í gaml-
an blaðapappír og sendi konun-
um. Brjefið, sem fylgdi, hafði
hann af ásettu ráði samið mjög
viðvaningslega og skrifað undir
„flækingur“.
Baldwin vann einn stærsta sigur sinn með hinni viturlegu og ör-
uggu framkomu sinni í máli Edwards VIII. og Mrs. Simpson. Er
Baldwin hafði flutt ræðu sína í breska þinginu og lýst yfir því
að það væri fastur ásetningur Edwards konungs að leggja niður
konungdóm, sagði Manchester Guardian um hinn aldna stjórnmála-
mann, að hann hefði komið fram eins og mikilmenni .-— Myndin
hjer að ofan ^r'MEdn fyrir utan breska parlamentið, er fvrstu auka-
Hann er seinþreyttur til vand- blöðin komu út, sem sögðu frá afsali Edwards VIII. á konungdómi.
ræða, en þegar svo er komið, _________________________________
stenst ekkert fvrir honum. Tvisv-
þarna askvaðandi, stígvjelafullur
af mannviti og kappi, svo hvern
fjandann átti jeg að gera?“
En þegar honum rennur reglu-
lega í skap, getur #hann farið
þrælslega með andstæðinga sína.
H
ar hefir. liann riðið af sjer stór- Hann játar sjálfur, að liann sje
viðri innan flokksins. Annað fremur óákveðinn og kjósi jafnan
skifti þegar blaðakóngarnir fremur að vera sammála en ósam
neyttu allra bragða til að bola mála; en hann vildi heldur láta
lionum frá flokksforustunni. En i ^eilS'.)a si" eif svíkja sannfæring-
síðara skifti þegar Churchill og Tma> °S Þai5 þalckar hann kvek-
nokkrir aðrir af mestu áhrifa- arablóðinu, sem í honum er; og
mönnum flokksins reyndu að bola Þa*5 er ekki alveg laust við öfund,
honum út vegna þess, hvað hann' Þegar liann hefir eftir Seneka, að
var frjálslyndur í Indlandsmál- j „sterkur maður og auðugur í
unum — að minsta kosti frjáls-1senn er eftirlæti guðanna“.
lyndur á þeirra mælikvarða. j Kæður hans snúast aftur og aft-
Hann fer sjer hægt, en hann ur 11111 liað, hvílíkt afhroð Bretar
var nógu snar í snúningum þeg- j liafi ^oldið við að missa kynslóð-
ar hann rak Simon úr utanríkis- j ilia> sem f.íe11 1 styrjöldinni, sem
ráðuneytinu og setti Samuel.1111 úefði átt að vera blómi þjóð-
Hoare í hans stað. í nóvember-! arinnar. Og hann hefir sagt: „Það
mánuði 1935 Ijet hann Lord Lon- ei’ ellki víst, áð það svari kostn
ann hefir 5000 £ á ári í ráð-
herralaun. En hann segist
verða að halda sjer uppi á eigum
sínum og lánsfje. 1 maí 1928 sagði
hann; „Af hverri krónu, sem jeg
átti, þegar jeg tók við embætti,
á jeg nú eitthvað innan við tíu
aura“, og oft er vitnað í þau um
mæli hans, að hann lifi á „yfir-
drætti“. Samt sem áður sagði
„Sunday Express“ frá því vorið
1935, að hann ætti rúm 180,000
venjuleg hlutabrjef í Baldwins-
fyrirtækjunum og 38,000 forgangs
hlutabrjef, og verðgildi þessara
brjefa talið um 100,000 £. Enginn
veit auðvitað, hverjar skuldir
lians kunna að vera. Hann er
bókavinur mikill, en eyðir annars
litlu fje í óþarfa.
Alment er sagt um Baldwin,
honum til hnjóðs, að liann
sje latur. Aðrir segja, að liann
beri kápuna á báðum öxlum.
Stundum er sagt, að hann sje of
daufur og framtakslaus. Þó heyr-
ist þetta nú sjaldnar en fyrrum.
Eftirlátssemi hans hefir stundum
verið furðuleg. Hann sagði einu
sinni vini sínum, að ráðuneytið
hefði að sínu áliti tekið skakka
stefnu. En engu að síður hefði
hann látið undan. „Winston kom
donderry fara úr stjórninni, og
veislan, sem samkvæmt gamalli
venju er haldin í Londonderry- 11111
höllinni kvöldið fyrir þingsetning
una, fórst fyrir. En ástæðan til
þessa var sú, að Londonderry
hafði talað ógætilega í lávarða-
deildinni, í sambandi við afvopn-
unarráðstefnuna, um loftflota
Breta.
B
aði að leggja alt sitt líf fram til
þess að brjótast upp á hæsta tind-
aldwin lofar sjaldan neinu án
aldwin tók ekki Winston
Churchill, þennan dæmafáa
æfintýramann, inn í stjórnina,
honum til mikilla vonbrigða. Ræð
ur Churchills í kosningabarátt-
unni voru fjörugar og a.ndríkar
að vanda. Og hann lagði ríka á-
herslu á hættuna, sem stafaði af
vígbúnaði Þýskalands. En Bald-
win vissi gerla, að þótt tilkoma
Churchills í hervarnarmálunum
væri mikilsverð fyrir stjórnina,
þá gæti hann orðið stjórninni ó-
þægur Ijár í þúfu í milliríkja-
málunum. Baldwin kærði sig ekki
um háværar vígbúnaðarkröfur
auk þess liafði hann svo sterkan
meirihluta, að hann gat vel kom-
ist af án fylgis Churchills og harð
jaxla lians. Baldwin hefir sagt frá
því, 'að í fyrstu kosningabaráttu
sinni hafi sjer liðið bölvanlega.
En á hverju kvöldi hafi hann les-
ið Horaz og Odyssevskviðu sjer
til hughreystingar. Honum er illa
við málskrúð, en engu að síður
bregður liann því oft fyrir sig.
fí þess að vera viss um að geta
efnt það. Þessi er ein af stoðun-
um undir áhrifum hans. Hann er
næstum því hlægilega greiðvik-
inn. Þegar Ramsay Mac Donald
Ijet af forsæti ráðuneytisins gerði
Baldwin Malcolm son lians að ný-
lendumálaráðherra. Hann er heill
mönnum og málefnum. Aldrei
reyndi hann að trana sjer fram
fyrir Mac Donald meðan hann
var forsætisráðherra þjóðstjórnar
innar, og þó hafði Baldwin töglin
og hagldirnar í stjórninni. Hann
er allra manna næmastur fyrir
veðrabrigðum í heimi stjórnmál-
anna. Hann var fyrstur manna
til að átta sig á öllum afleiðing-
um af valdatöku Hitlers og ljet
þá svo ummælt, að nú væru landa
mæri Bretlands við Rín. „Við vit-
°“ um altaf livar við höfum hann“,
sagði Lady Oxford. í stuttu máli
og umfram alt: Hann er einliver
slyngasti stjórnmálamaður, sem
nú er uppi.
mánuði. Dalverpið fyrir neðan var
sveipað töfrabjarma kvöldsólar-
innar. Þá heyrði jeg klukkna-
hljóm, slíkan klukknahljóm, sem
aldrei liefir heyrst á láði eða legi,
klukknahljóm, sem endurómaði í
instu fylgsnum lijarta míns. Og
jeg' sagði við húsfreyjuna: Þetta
er fegursti klukknahljómurinn,
sem jeg hefi nokkurntíma heyrt.
Já, sagði hún, það er ensk
klukka. Og klukkan var ensk.
Kynslóð eftir kynslóð höfðu óm-
ar hennar svifið yfir enskar merk
ur ogv frá klukkuturni klausturs-
ins vakið enska menn til bæna
og starfa. En svo komu siðaskift-
in. Og vitur ítalskur maður eign-
aðist klukkuna og flutti liana í
dalverpið við Arnofljótið....Og
fjóruni öldum síðar kom enskur
vegfarandi og klukkan snart sál
hans og vakti honum heimþrá í
hjarta“.
F
Þrisvar forsætisráðherra.
yrsta tímabil hans sem for-
sætisráðherra, 1923, náði
ekki heilu ári. Hann var að leita
fyrir sjer, með aðeins veikan
meirihluta að baki, og' ákvað nú
að ganga til kosninga um toll-
verndarstefnuna, flestum starfs-
bræðrum sínum til mikillar skelf-
ingar. Þjóðin var ekki við því bú-
in að aðhyllast slíka stefnu. Hann
varð að leggja niður völd. A
þessu stjórnartímabili er þessi
merkilega setning höfð eftir hon-
um: „Jæja, það er þó altaf gam-
an að hafa kynst því, hvernig það
er, að vera forsætisráðherra“.
Ramsay Mac Donald myndaði
fyrstu verkamannastjórnina, og
sat hxin aðeins árið. Brjefið frá
Sinovieff reið honum að fullu og
Baldwin tók aftur við forsæti
ráðuneytisins með gífurlegan
meirihluta að baki. Fyrsta verk
hans Amr að taka audstæðinga
sína innan flokksins í sátt, kalla
Churchill, Birkenhead og Chamb-
erlain til starfa og fá þeim í hend
ur bestu ráðherrastöðnrnar. Hann
an fagra höll í grend við Florens; — —
það var kvöld eitt í september-i FRAMKALD Á SJÖTTÚ SÍÐU.
Ein af fyrstu ræðum hans lýs-
ir honum mjög vel: „Jeg
minnist þess, er jeg fyrir mörgum
árum stóð á hjallanum fyrir fram