Morgunblaðið - 03.11.1943, Síða 5

Miðyikudaguv 3. nóv. 1943
MORGUNBLAÐIÐ

Stofnum lýðveldið 17. júní 1944
RÆÐA JÓHANNS
HAFSTEIN
Góðir áheyrendur!
Hversu mörg ykkar, sem
hjer eruð saman komin, er-
uð ekki fædd eftir þann
drottins dag 1. des. 1918?
Og þið, sem kunnið að vera
eldri en svo, hafið þá senni-
lega flest verið að slíta
fyrstu barnsskónum, enda-
þótt jeg sjái einnig eldri
andlit þeirra, sem bersýni-
lega hafa áhuga á því að
vera.jafnan þar, sem sjálf-
stæðismálið er rætt. Með
öðrum orðum, — flest þau,
sem mætt eru hjer í dag,
eru börn fyrirheitna lands-
ins, þess Islands, sem lofað
var 1. des. 1918, að það
skyldi eitt mega ráða öllum*
sínum málum, þá að 25 ár-
um liðnum, eða eftir árs-
lok 1943, algjörlega full-
valda og frjálst af fyrri
tengslum.
Við erum í dag saman
komin andspænis því, að
tímamótin nálgast. Við er-
um saman komin til þess
að treysta þann ásetning,
sem mæður og feður fengu
okkur í arf, — til þess að
búa okkur undir að taka á
móti gjöfinni, er okkur var
heitin fyrir 25 árum.
Er þessi tímamót bera að
sjónum er mannkynið statt
í myrkum dal, vegna þess,
að þjóðir fengu ekki að lifa
í friði, frjálsar og óáreittar
í sínum löndum, í sínum
heimkynnum, í sínum heim-
ilum, við sín störf og við-
fangsefni, við sitt fjelags og
fjölskyldulíf, við sínar ást-
ir og vináttu. En aldrei hafa
þjóðir þó fært stærri fórnir
til þess að hefjast úr skugg-
anum til Ijóssins, — sókn
þjóðanna eftir frelsi hefir
aldrei verið einbeittari.
. Við erum ekki í skugga-
legu djúpi dalsins. Við er-
um heldur ekki fyrir ofan
eða handan dalinn.
Á nú þessi tilvera að lama
þrá okkar og viðleitni til
þess að vera alfrjálsir? Er
það líklegt, að þessi tilvera,
— þetta viðhorf annara
þjóða, — dragi úr samúð
þeirra með frelsisþrá þjóð-
ar okkar?
* s{<
Hið raunhæfa viðfangsefni:
Það bíður okkar í dag
raunhæft viðfangsefni. —
Hvort við eigum án tafar að
láta fram koma eins og til
stóð það, sem okkur var lof-
.að, endanlegt brottfall hins
lögformlega sambands við
Danmörku, er hvílt hefir á
sambandslögunum frá 1918,
— og endurreisa lýðveldið
í landinu.
Um þetta hafa því miður
orðið deilur. Þið hafið heyrt
talað ura „hraðskilnaðar-
menn“. ,,Hraðskilnaðurinn“
er ekki meiri en svo, að vilja
láta. firani i koma' gefið lof-
orð óg gerða samninga fýr-
Afstaða æskulýðsfundarins í Camla Bíó
Eins og áður hefir verið frá skýrt, ríkti fullkomin
eining á hinum fjölmenna fundi æskulýðsfjelag-
anna um sjálfstæðismálið í Gamla Bíó síðastliðinn
sunnudag.
Fara hjer á eftir ræður fulltrúa Heimdallar, fje-
lags ungra Sjálfstæðismanna, á fundinum, — og
ályktanir þær, er fundurinn gerði.
að ganga nú endanlega frá
sambandsslitum og stofnun
lýðveldis, í skjóli þeirra við-
trygginga
ir 25 árum, þegar áramótin
næstu eru gengin um garð.
Þið hafið heyrt talað um
„hið svokallaða sjálfstæðis-
mál“. Það er torskilið hug-
tak um þá athöfn að stofn-
setja lýðveldi í landinu.
Og loksins ber þessi fund-
ur þess vott, þar sem tvö
stjórnmálafjelög ungra
manna, er boðin var þáttaka
í fundinum, eiga hjer enga
fulltrúa, að til eru ungir
menn, sem telja ekki „tíma-
bært“ að tala um þetta
helsta mál þjóðarinnar. Er
þessum ungu mönnum sjálf-
rátt?
I
Málið þolir ekki bið:
Um sjálfstæðismálið hefir
í seinnitíð mikið verið rætt
og ritað. Hvorki þarf jeg að
lýsa afstöðu Sjálfstæðis-
flokksins til málsins eða af-
stöðu fjelags ungra Sjálf-
stæðismanna, ,,Heimdallar“.
Hvorttveggja er alkunnugt
fyrr og síðar.
En jeg skal svara fyrir
mig vegna hvers jeg vil taf-
arlausar aðgerðir og vegna
hvers ekki bið, vegna hvers
sambandsslit og lýðveldis-
stofnun eigi síðar en 17.
júní 1944:
1. Vegna þess, að alt ann-
að væri í ósamræmi við og
afturhvarf frá fyrri stefnu
og þrá þjóðarinnar.
2. Vegna þess, að við höf-
um fullan og ótvíræðan rjett
til þess.
3. Vegna þess, að fullnæg
ing þessa rjettar nú, er fyr-
irfram viðurkend af einu
mesta lýðveldi heimsins og
aðstaða okkar með því trvgð
á sem ákjósanlegastan hátt.
4. Vegna þess, að með
stofnun lýðveldis nú tökum
við ekki neitt af neinum,
sem við ekki eigum jafn-
framt samningsbundinn
rjett til, ef framkvæmd þar
að lútandi samnings hefði
ekki hindrast vegna styrjald
arinnar.
5. Vegna þess, að hinni
minstu smáþjóð, sem verður
að vísu að byggja alla sína
frarfitíðar tilveru sjálfstæð-
is og fullveldis á því að fara
hvergi út fyrir takmörk laga
og rjettar, nægir ekki það
eitt að eiga aðeins rjettinn,
ef hún ekki á hverjum tíma
sýnir í verki fyllsta vilja og
vakandi hug á því að nota
einnig rjett sinn að ystu
mörkum, en lætur ekki fjör-
eggið liggja afrqekt á glám-
tbekk. i r . j. i-í-U
6. Vegna þesfej að'm.eð því
urkenninga^fljQg
stórvelda, erTýrir liggja, er
aðstaða ríkisins oruggari og
framtíð. okkar feld í trvgg-
ari farveg, en ef fyrst ætti
að ráða fram úr þessum mál
um í styrjaldarlok í því
ölduróti umróts, er þá' má
vænta.
7. Vegna þess, að þó að
einhver kynni að segja, að
sambandsþjóð okkar væri
það viðkvæmt nú, að end-
anleg sambandsslit færu
fram þegar, jafnvel þó að
viðurkent sje og vitað, að
málefnalega skiftir það hana
hvorki til nje frá, þá skortír
mig í fyrsta lagi rök fvrir,
að svo sje, og í öðru lagi
hlytu þá tilfinningar mínar,
hversu viðkvæmar, sem þær
kynnu að vera í garð Dana,
að vera ennþá viðkvæmari
fyrir því, sem jeg tel minni
eigin þjóð fyrir bestu.
8. Vegna þess, að jeg er
þess ekki fullviss, ef við
vanrækjum að nota okkur
þann rjett, er við nú eigurn,
að svo gæti ekki farið, að
við kynnum að eiga í vök að
verjast gegn því, að sam-
bandslögin tækju gildi á ný,
eftir að at'vik þau, sem hindr
að hafa framkvæmd þeirra,
væru úr vegi.
9. Vegna þess, að jeg tel
hvorugu sambandsríkjanna
sje greiði gerður með bið-
inni og lít svo á, að hið
hörmulega hlutskifti, er
danska þjóðin á nú við að
búa, sje fremur líklegt til
þess að auka samúð henn-
ar með þrá íslensku þjóðar-
innar til sjálfstæðis, en að
búa henni gremju yfir því,
þó að íslenska þjóðin sæki
nú án tafar eftir því, sem
við vitum sjálfa dönsku
þjóðina þrá mest, sem er al-
gert fullveldi og frelsi, og
við óskum af alhug, að' hún
megi endurheimta hið
fyrsta.
10. Vegna þess, að hvað
sem segja má um mál þetta
varðandi samband íslands
og Danmerkur, þá eigum
við síst við Dani eina varð-
andi örugga framtíð sjálf-
stæðis og fullveldis lands-
ins — og ■ við getum með
engu móti verið vissir um
í annan tíma að hafa hag-
stæðari aðstöðu gangvart
öðrum þjóðum, er miklu
skiftir, en nú.
11. Vegna þess, að það er
ekki hyggilegt að geyma til
morguns rácfstöfun þess,
sem þjóðina varðar mestu,
ef vitað er, að í dag má ráð-
stafa því með fyllsta rjetti
og án þess að með því sje á
nokkurn hallað.
Er sæmancli að vanrækja
vóggugjöfina?
Er það'sæmandi, að þeir,
sem hlutu fyrirheitin frá
1918 í vöggugjöf, láti sig
engij skifta um framkvæmd
þeirra við fyrsta tækifæri?
Sumir segja, að það sje „hje-
gómi“ að tala um sjálfstæði
og lýðveldisstofnun í dag, og
vitna til þess ástands, sem
af utanaðkomandi atvikum
ríkir, í landinu. En það er
ekki hjegómi að vilja. Og
það er ekki hjegómi að vita
hvað við viljum. Og það er
allra síst hjegómi að vílja
landið alfrjálst.
Og þá er enginn hjegómi
að búa þannig í haginn, sem
við teljum öruggast og best,
jafnvel þótt hvað eina sje
ekki með þeim hætti að öðru
leyti, er við helst kysum.
Við eigum ekki að hika
við að taka höndum saman
og stofna lýðveldið eigi síð-
ar en 17. júní 1944! Alþingi
á að hraða afgreiðslu stjórn
arskrárinnar, og þjóðin mun
þá ekki láta sitt eftir liggja!
ÁSyktanir fundarins
Fundurinn samþykti eftirfarandi ályktanir:
SJÁLFSTÆÐISMÁLIÐ.
„Fjölménnur æskulýðsfundur haldinn í Gamla Bíó 31.
október 1943 skorar á Alþingi að afgreiða stjórnarskrár-
breytingu í sambandi við sjálfstæðismálið samkvæmt til-
lögum stjórnarskrárnefndar Alþingis, þannig að gengið
verði frá stofnun lýðveidis á íslandi eigi síðar en 17.
júní 1944“.
SAMVINNA NORÐURLANDA.
„Fundurinn lýsir aðdáun sinni á baráttuþreki norsku
og dönsku þjóðanna og væntir þess að takast megi öflug
samvinna Norðurlandaþjóðanna að stríðinu loknu á
igþilndvelli. fuHkótmins frelsisi og sjálfstæðis þessara
••þjúðaÁ* -------Uii.
RÆÐA LÚÐVÍGS
HJÁLMTÝSSONAR
Góðir íslendingar!
Frelsisbarátta þjóðar á að
vera hafin yfir allar ahnerin
ar deilur um dægurmal.
Frelsið er sameign allrar
þjóðarinnar og þegar það er
sótt eða varið, eiga allir góð-
ir drengir að standa fast
saman og láta hvergi hlut
sinn. Þannig litum við i
stjórn Heimdallar á þeita
mál, þegar við ákváðúm að
boða til þessa fundar ©g buð
um öllum öðmm pólitisk-
um æskulýðsfjelögum bæj-
arins þátttöku.
Hinsvegar hafa tve< f jelög
ekki sjeð sjer fært að taka
þessu tilboði okkar. Fram-
sóknarmenn á þeim grund-
velli, að það sje ekki tíma-
bært að ræða þetta mál. Um
mótbárur Jafnaðarmanna er
mjer ekki kunnugt. Eiít er
víst, þeir hafa ekki treyst
sjer að mæta á þesstim
fundi. Jeg vil þó upplýsa
það, að báðir þessir aðilar,
• er jeg nefndi, voru á öllum
J umræðufundum um undir-
búning þessa fundar mál-
efnalega á sömu skoðun og
við fundarboðendur. En
hvað er það þá, sem veídur,
að ungir menn vil ja eða geta
ekki komið opinberlega
fram og rætt um helgasta
mál þjóðarinnar, sjálfstæð-
ismálið. Er það vegna þess,
að þeir sjeu í hjarta sínu á
móti því, að stofnsett verði
hjer lýðveldi 17. júni 1944?
Á móti því mæla ummæli
þeirra sjálfra á fundum með
okkur.
Hin skýringin er svo sú,
að þeim sje bannað af fox-
ráðamönnum flokks síns að
koma hjer fram og skipað
að vera á móti því, að þjóð-
in fái lýðveldisstiórnar-
skrá næsta sumar. Þessi
skýring er sennilegri a. m.
k. um Jafnaðarmenn. því,
eins og allir vita, sem lesa
Alþýðublaðið, hefir stefna
þess í sjálfstæðismálinu nú
á skömmum tíma þokast úr
því að vera ágreiningur um
það, hvenær ný stjórnar-
skrá skyldi taka gildi, í þuð
að gera tilraun til að sanna,
að í raun og veru hafi ís-
Iendingar ekki r jett til sam-
bandsslita eins og sakir
standa. Um misskilning og
röksemdafölsun á þjóða-
rjetti-, sem Alþýðublaðið hef
ir birt, þarf ekki að ræða.
Því hefir verið svo kyrfi-
lega svarað af sjerfræðing í
þeirri grein, að öll tvímæli
um rjett íslendinga eru þar
tekin af. En eru þá til ís-
lendingar á íslandi, sem í
raun og veru eru á móti hin-
um islenska- málstað? Menn,
s.em í hjarta sínu trúa því,
að við sjeu betur komnir
undir erlendri yfirstjórrif?
Skrif Alþýðublaðsins og um
mæli ákveðinna fnánna cefa
i < [ i í 5 * t X+Yamhi á 8. Ííðu.