Morgunblaðið - 26.03.1949, Blaðsíða 5

Laugardagur 26. mars 1949.
MORGVISBLAÐIB
Páll B. Melsteð:
ÁNINGASTAMtR
Hressing'ar- og heiísubótarhótel.
Slíku hóteli mætti víða velja
fetað nálægt Reykjavík, því alls-
staðar næst í heita vatnið; á
Korpúlfsstöðum, í Mosfellsdaln-
Um, Grafningum, Krísuvík og
Hveragerði. Þekktasta hótel af
þessu tagi mun vera Skodsborg
Badesanatorium nál. Kaupm.-
höfn, sem starfar bæði vetur og
sumar. Slík hótel eru venjulega
fyrst og fremst útbúin með hita-
bg gufuböðum, gervisólarsölum
bg nu.ddstofu.m fyrir gigt.veikt og
þreytt fólk. Hjer stöndum við
öðrum betur að vígi vegna hvera-
hitans, hveraleðju, sem talin er
hafa mikinn lækningamátt. Að
sjálfsögðu þyrfti sundlaug að
vera í sambandi við slíkt hótel,
sem yrði notað mjög mikið af
innlendum og erlendum. Tennis-
vellir og golfvellir þyrftu að vera
íiálægt slíku hóteli.
1
Mundu útlendingar vilja koma
hingað? Hvað mundum við geta
boðið þeim?
Báðum spurningunum má
Svara á einn veg. Þegar góð
hótel fyrirfinnast er aðalkröfu
gesta fullnægt, en svo verður þar
auðvitað margt sinnið sem skinn-
ið, sumir láta sjer nægja að hvíla
sig á góðu hóteli, aðrir vilja ferð-
ast um fjöll og firnindi, og enn
aðrir koma hingað til þess að
kæla sig, þeir, sem búa í óþægi-
lega heitu loftslagi. Fyrst af öllu
gætum við boðið þeim upp á
bestu hverabaðhótel. Fáir eða
engir í Evrópu geta boðið slíkt,.
Það er aðeins 12 stunda flug frá
Stórborgum Austur-Ba ndar ík j -
anna, þar sem hið heita og raka
sumarloftslag er 30—37 stig á
Celcius nó+t sem dag er þreyt-
andi og þrá því margir og þurfa
hvíld ,í svalara loftslagi. Siálfur
þekki jeg þetta af eigin raun, þar
sem jeg hef dval.ið og starfað eitt
heitasta sumárið, sem komið
hafði í nær hálfa öld í einni af
þessum stórborgum.
Veiði í ám, vötnum og Sjó
fer mjög eftirsótt af mörg-
lim. Furðu gegnir, að hjá fiski-
tnannaþjóð eins og okkur skuli
fekki stundað sem sport að fiska
á sjó meira en er. Mörgum ut-
lendingum þykir engu minna
sport að fiska á sjó en í vötn-
lim. Hjer virðist slíkt auðvelt alla
leið frá Skerjafirði inn í sund
og alla voga meðfram ströndinni
upp á Kjalarnes, einnig lengra
frá landi, þar sem lúðumiðin eru.
Mundi þá þörf leiðsögn kunnugra
tfiskimanna. Skilyrði fyrir
þessu eru heppilecir bátar og
bátalægi og er illa sjeð fyrir
hvorutveggja. en auðvelt að bæta
úr. Ekki géttir liðið á löngu bar
til fjelag verður stofnað með sjó-
fiskiíþrótt sem aðaltilpang og
,væri slíkt engu síður holl íþrótt
fen hin mjög eftirsótta stangalax-
veiði. Það má lika stunda stanga
yeiði á sjó.
Skólar, Gistihús, Stofuhús.
Vel er að skólahús á hvera-
stöðum hafn verið gerð að sum-
arhótelum. Laugarvatn mun hafa
staðið því næst að geta kallast
hressingarhótel, sem stendur
Sjálfsagt mjög til bóta þegar end-
urbyggingum þar er lokið. Einnig
stendur til* að byggja myndar-
legt bændaskólahús í hverasvæði
Skáiholtslands og verður sjálf-
sagt þar einnig tekið tillit til
sumargistihúss með skólabvgg-
ingu þar sem annarsstaðar. Ekki
ætti samkveppni bar að vera til
neins baga, bví b igt er í land
þar til sumargistibús ö!I á S"ð-
urlandi geti boðið 500 til 1000
'ERÐAMANIMALAK

Hugkiiingar og s
um mikilsverl kstgs
Síðari grein
manns af 50,000 íbúum höfuð-
borgarinnar gistingu, auk út-
lendra gesta.
í sveitum og þorpum þar sem
eru sumar eða allra árstíða hótel
á eftirsóttum stöðum, líkt og á
Laugárvatni, er algengt að sje
stofuhverfi, einnig smærri ibúð-
ir og íbúðarhús í nágrenni við
aðalhótelið, og oft eru þessi hús
annarra eign en þeirra, sem hótel
in eiga. Þessir minstu gestakof-
ar eða stofur eru venjulega byggð
á sem ödýrastan hátt, aðeins eitt
herbergi með snyrtiherbergi og
stundum litlum ísskáp og eld-
unartæki í klefa, sem aðeins er
hægt að snúa sjer við í. Þeir,
sem taka þessi sumarhús á leigu
eiga þess kost að kaupa mat í
nágrenninu eða elda sjálfir. eftir
því, sem við á Ekki þætti mjer
ólíklegt að slíkt kæmist á ein-
hverntíma í nágrenni Laugar-
vatns og fleiri staða.
Staðir út um land.
Þar sem land vort er þegar orð-
ið ferðamannaland fyrir lands-
menn sjálfa, þá vil jeg minnast
á ýmsa staði, sem vel eru fallnir
til að hafist væri eitthvað til
framkvæmda í umræddu skyni,
sjerstaklega með tilliti
til þeirra, sem vilja fiska á landi
eða í sjó, sigla á vötnum eða
fjörðum, spila golf eða vera í
öðrum útileikujum, þar sem þess
er kostur. Jeg hef áður minst á
Korpúlfsstaði, sem er vel tilfall-
inn staður, hvort sem er fyrir
stærri eða minni hótel eða hress-
ingarhótel. Þar er landrými nóg.
Gott fyrir golfvelli. Skiðabrekk-
ur nálægar, ef snjóar. Smábáta-
veiði, á sjó nærtæk. Seglbáta-
bryggjum mætti koma fyrir ná-
lægt fyrir þá, sem stunda vildu
seglbátasport, auk þess er þetta
í nágrenni hverasvæðis Revkja-
víkur, enda ætti þessi staður ekki
síður að verða leikvangur bæj-
arbúa en annarra innlendra eða
| erlendra. Á nokkrum stöðum á
^ landinu eru hverir nærri og
skammt frá flæðarmáli. Á slíkum
stöðum mætti koma upp bað-
Istöðum og sundlaugum, sem ættu
ekki sinn líka, þar sem hita mætti
j sjó og blanda eftir vild með
jhveravatni. Einn af best föllnu
stöðum á landinu mun vera
^Revkjanes við ísafjarðardjúp,
sem auk þess hefur þá kosti í
ríkum mæli. sem jeg nefndi um
Korpúlfsstaði. Á Reykjanesi
syðra skammt frá Keflavíkur-
flugvelli eru sem kunnugt er
hverir nærri flæðarmáli og get-
ur eltki liðið langt þangað- til
Suðurnesjamenn eða aðrir hefj-
ist handa og gjöri sundlaugar
góðar ásamt sjó- og hveragufu-
böðum. Fleiri staði mætti nefna
heita og kalda við sjó og í sveit-
um, sem hafa ýmsa áðurnefnda
kosti, svo sem við Mývatn, Evja-
fjörð, Breiðafjörð, Húnaflóa,
Reyðarfjörð. Fljótsdalshjerað og
að ógleymdum einum allra besta
staðnum, við Þingvallavatn og
bverasvæðin í Grafningnum Um
fialla og firnindis-menn ætla ieg
að ta'a sem minnst, bví ekki
þarf jeg að segja þeim hvar best
er að skíða á jöklum sumar eða
vetur, en þakklátur væri jeg þeim
og margir fleiri, ef þeir vildu
gjöra svo vel að byggja gott stórt
eða lítið hverabaðshótel með
sundlaug uppi í Kerlingarfjöll-
um. Þar eru heitir hverir og nóg-
ur skíðasnjór allt árið.
Breyting atvinnuhátta. Sjávar-
útvegur, Iandbúnaður, verslun,
iðnaður, flugsamgöngur, bótel-
rekstur.
Öllum er Ijóst, að helst þyrfti
að ske kraftaverk svo allt geti
farið vel eins og nú horfir. Það
þurfa annaðhvort að verða örugg
ar endurbætur á nokkar eldri at-
vinnuvegum, á þá lund að þeir
geti borið sig óstuddir, eða við
þurfum þegar að feta okkur inn
á nýjar leiðir og helst þarf hvort-
tveggja að ske
Þegar járnbrautarsamgöngur
ruddu sjer til rúms á síðustu öld
uliu þær umróti og stórkostleg-
um breytingum til framfara, sem.
kunnugt er. Þar sem járnbraut-
arstöðvar voru byggðar voru þeg
ar reist hótel við stöðvarnar í
bæjum og borgum, og einnig bar
sem auðn var áður, þar risu upp
nýjar byggðir og borgir um-
hverfis stöðvarnar. Hið sama sýn-
ir sig þar sem flugstöðvar hafa
verið byggðar, eins og við Reykja
vík og Keflavík. Þegar farþegar
af tveim Atlantshafsflugvjelum
þurfa að fá næturgistingu eru
braggahótelin. sem þar eru, nú
of lítil en úr þessu er verið að
bæta í Keflavík, með nýju flgu-
vallarhótelinu sem er vandað-
asta hótelið, sem hefur verið bygt
hjer á landi hingað til, en er
næsta ónóg bót á brýnni nauð-
syn, þar sem hótel þetta er helst
til Htið. Flugsamgöngur hafa
þegar skapað nýjan atvinnuveg
með flugvjelarekstri, flugþjón-
ustu og hótelrekstri, sem á eftir
að aukast mjög,
Því hefur verið haldið fram
um langa hríð af hagfræðingum
og öðrum, að við ættum að sækja
aflann í gullkistur Ægis um-
hverfis landið ^ig á útmið ein-
göngu, láta landbúnaðinn sjá um
sig, draga úr verslun og iðnaði,
sem tækju of mikið vinnuafl frá
sjávarútveginum, sem gefi af sjer
yfir 90% af útflutningsverðmæt-
um þjóðarinnar.
Þetta hefði mikið til síns máls,
ef á vísan væri að róa, og nokkuð
væri hægt að girða fyrir sam-
keppni annarra þjóða, líkt og
girt er fyrir að aðrir en fáir út-
valdir menn fái að selja fiskað-
urðir landsmanna á erlendum
mörkuðum. Ekki skal lá þeim,
sem þessu hafa ráðið, þó boð-
orðinu ,,Allt fyrir sjávarútveg-
inn‘ hafi verið haldið mjög fram,
því vel hefur Ægir oft reynst
landsmönnum, þó þungt hafi ver
ið um skeið að sækja gullið í
greipar hans.
Tilkostnaður undanfarinna ára
til sjávarútvegsins hefur orðið
vonbrigði og bein töp að undan-
teknum okkar aldrei nóg lofuðu
nýsköpunartogurum. Hve lengi
verða þeir okkur arðsamir?
Bregst fiskur aldrei á djúpmiðun
ðreyndir
munainál
um? Best að hætta að spyrja, þvi
neikvæð svör við þessum spurn-
ingum eru næsta óhugnanleg.
Nágrannaþjóðir okkar geta líka
byggt samskonar togara og gera,
fiskað á sömu miðum fyrir sömu
markaði með ódýrari mannafla.
Matvörur eru skoðaðar sem her-
gögn á stríðstímum. Nú fer fram-
leiðsla þeirra vaxandi og vérð
því þá og þegar lækkandi eins
og var frá fyrri heimsstyrjöld
fram að þeirri síðari, en allir
vonast eftir friði. Rjett til minnis
má geta þess að verð á nýjum
þorski með haus og haJa var á
vetrarvertið 1939 kr. 0,10 pr. kg.
— tiu aura kílógrammið — og
gekk ekki vel að selja.
Þó hvaða nágrannaþjóð okkar
sem er. geti hafið samkeppni við
okkur í fiski- eða síldveiðum,
þá er útilokað að þær geti keppt
við okkur í Hvera-baðahótelum
með heiíum sjóblönduðum sund-
laugum. Slík heilsubótarhótel,
sem bvggð væru samkvæmt kröf-
um tímans ættu engan sinn Hka
í Evrópu, og þó víðar væri leit-
að. Það má ekki skilja þennan
samanburð minn svo, að jeg vilji
niðra sjávarútveginn, sem er
okkar þýðingarmesti atvinnuveg-
ur, en jeg þykist hjer aðeins hafa
rætt staðreyndir.
Það mun þykja nokkuð mikil
dirfska og bjartsýni að láta sjer
detta í hug ennþá frekari :aý-
breytni í atvinnugréinum, sem
gefið gætu af sjer gjaldeyri, þó
aðrar þjóðir eins og Sviss drjúþi
þetta drjúgt.
Fyrst vil jeg nefna starfseihi .
góðra lækna í sambandi við
hveri og hverabaðstaði. Jafnvífd
leigja út heilsubótarhús eins og
vel má kalla S.Í.B.S. húsin á
Reykjum. Ameríkanar, sem dval-
ið hafa í Keflavík í meira en ár,
hafa sagt mjer, að þeir hafi ekki
einu sínni fengið kvef hjer, þó
þeir hafi átt vanda til þess vestra.
I'ppeltlisskólar.
Jeg hef oftar en einu sirmi
vérið spurður að því erlendis,
hvort ekki væri hægt að koma
unglingum hjer í heimavistar-
skóla. Fólk þetta hafði heyrt, a3
alþýðumenntun væri góð hjer, og
hjelt því að hjer væru alþjóða-
skólar líkt og í Sviss. Því væri
ekki mögulegt hjer líka að taka
í innlenda skóla útlenda unglinga
eins og í Sviss, þar sem kenncK
eru tvö eða þrjú tunguniál mik
almennrar fræðslu?
Fríhafnir, viðskiptamiðlun.
bankastarfsemi.
Með horfnum fjarlægðum tru
möguleikar til aukinna viðskipta-
athafna á alþjóðavettvangi óend-
anlegir. ef skilningur hjá þeim,
sem völdin hafa, væri fyrir hencli.
Ekki mun jeg fara frekar út í þá
sálma hjep en ekki er óhugsamli
að atvikast gæti svo, að a'þjóöa-
bankastarfsemi hjer yrði eitthvað
í þá átt, sem hún er í Sviss, setn
er smáþjóð í miðri Evrópu, en
íslands smáþjóð í miðri hinni
komandi veröld.
Fóro í búðir oa
Sieymdu Sííisuuííi
LONDON. 25. mars; — Á skrif
stofu blaðsins ,.Times“ biðu
menn þess óþreyjufullir í morg
un, að sex rússneskar konur,
sem eru í heimsókn í Bret-
landi um þessar mundir, sýndu
sig, en þeim hafði verið boðið
að skoða bj'ggingu „Times“. —
Um hádegisbilið áttu þær að
snæða í kvennadeild blaða-
fjelagsins. En ekkert bólaði á
þeim. Menn fóru að gerast óró
legir — einkum starfsmenn
rússneska sendiráðsins, sem
ekkert höfðu heyrt frá þeim
allan morguninn. Loks var |
hringt til formanns fjelagsskap
ar þess, er boðið hafði hinum
rússnesku konum til Bretlands,
Hún hafði skýringuna á reið-
um höndum; „Konurnar fóru
í búðir og gleymdu tímanum."
ítðlskum kðmmum hefir
fækkað um 300 $mmú á
6 mán.r segir TogUaffi
RÖM, 25. mars: — ítalski kom
múnistaleiðtoginn Togliatti við
urkenndi í dag, að undanfarna
sex mánuði hefði fjelögum í í-
talska kommúnistaflokknum
fækkað um 300 þúsundir. Var
hann að svara ’ullyrðingum
hermálaráðuneytisins ítalska
um. að ítölskum kommúnistum
hefði fækkað um 25% á síðast-
liðnu ári. — Reuter.
BEDELL SMITH FÆR
LAUSN FRÁ EMBÆTKV
WASHINGTON, 25. mars; —■
Truman Bandarikjaforseti,
veitti í dag Walter Bedéll
Smith, sendiherra Bandaríkj-
anna i Moskva, lausn frá ernb
ætti- — Smith sendi forsetan-
um lausnarbeiðini sína þegnr
í janúar s. 1. — Hann hefir ver
ið sendiherra Bandarikjannn i
Moskvu í 3 ár, en als hefir
hann verið í utanríkisþjónustu
Bandaríkjanna í 7 ár. •— Ljet
hann svo ummælt, að timi vreri
kominn til fyrir sig, að fara
að kynnast sinni eigin þjóð á
ný.
Einkaritari Trumans tjáði
blaðamönnum í dag, að forset-
inn hefði verið mjög ófús á,
að veita Bedell Smith lansn
frá embætti. — Búist er við,
að Smith taki að sjer yfir-
stjórn fyrsta hersins á Gover-
nors-eyju, í New York höfn.
Hæffu við að ganga i lllð
með Kommúnlsfum
NANKING, 25. mars: — Fhig-
vjelar stjórnarinnar dreifðu i
dag flugritum yfir tvö berfylki
sem voru á leiðinni til þess að
ganga kommúnistum á hönd.
Mcð flugritum þessum tóksi að
telja hermennina á, as' rnúa
aftur til stöðva sinna í Tanc-
hiao, á' norðurbakka Yangtse-
■ íljótrins. — Reuter.