Morgunblaðið - 26.03.1949, Blaðsíða 9

Laugardagur 26. mars 1949.
MORGUNRLAÐIÐ
9
Lokagrein Waíd. Höffdinjs: — ieg var fangi Rússa:
Jeg flý úr prísund frú Rússum
meðun vurðmennirnir sofu værf
í OKTÓBER 1947 var jeg flutt-
ur í annað hús. Það var lítið,
glæsilegt nýtísku einbýlishús, á
austurhluta hins víðáttumikla
umráðasvæði NKVD. Um leið
og jeg gekk inn í húsið. tók jeg
eftir því að á dyraspjaldinu stóð
nafn þekkts fiðluleikara, er fýr
ír nokkru ljest í Sviss.
Jeg fjekktil umráða skemmti
legt svefnherbergi á annári
hæð. Húsgögnin voru flutt úr
herberginu, sem jeg hafði bú-
íð í áður, og komið fyrir í
svefnherbergi þessu. Annars
gekk líf mitt sinn vanagang —
engar breytingar urðu á dag-
legu lífi mínu, þótt jeg flytti í
ný húsakynni.
ÞEIR, SEM HVERFA
MEÐ ÖLLU.
Jeg fjekk nægan og góðan
mat — sama fæði og liðsfor-
íngjar NKVD — þrjár heitar
máltíðir á degi hverjum. Kvöld-
maturinn var samt aldrei fram_
reiddur fyrr en um miðnætti.
Astæðan var sú, að gestgjafar
mínir gátu ekki slitíð sig frá
hinni mikilvægu næturvinnu
sinni fyrr en þá.
Fyrst um sinn fjekk jeg ekki
leyfi til þess að fara í göngu-
ferðir. Það var ekki fyrr en
jeg hafði notið hlunnindanna í
þessu einkafangelsi í fjórtán
mánuði, að mjer var skyndilega
tilkynnt, að jeg mætti ganga
um garðinn í klukkustund á
degi hverjum, í fylgd með varð
manni.
I nágrennínu voru mörg
slík einbýlishós. Um vetur-
inn (þegar trjen höfðu fellt
laufin) sá jeg úr glugganum
mínum, að maður nokkur,
sem leit út fyrir að vera Þjóð
verji, spígsporaði fram og aft
ur um garðinn við hliðina á,
í fylgd með vopnuðum her-
manni. Nú, hugsaði jeg með
mjer, hjerna eru þá geymd-
ir þeir menn, sem „hverfa
með öllu“ og æskilegt þykir,
allra hluta vegna, að ,.fara
vel með“ ...
I þessum nýju húsakynnum
mínum var aðeins gerð sú breyt
íng á að dyrahurðirnar inn
í hliðarherbergi varðmannanna,
voru teknar burt, svo að þeir
gætu fylgst með öllum mínum
aðgerðum, á hvaða tíma sólar-
hrings sem var. Varðmennirnir
voru tveir, liðþjálfi og óbrevtt-
ur hermaður. Þá fímmtán mán_
uði, sem jeg dvaldi í Potsdam.
tóku þessir tveir varðmenn full
an þátt í einangrun minni frá
umheiminum. Þeir voru kurtéis
ír, fóru vel með mig, hje'ldu her
berginu vel hreinu o. s. frv.
VARÐMENN, MEÐ
SJERSTÁKA ÞJÁLFUN.
En að einu leyti voru þeir
gjörólíkir hermönnum þeim, er
höfðu gætt mín í öðrum fang-
elsum og fangabúðum Rússa
(að undanteknum þeim, sem
gættu mín í Potsdam-kjsllar-
anum). Þeir síðamefndu voru
stundum ruddalegir í tali og
I*að var irelsið
•- Það var sjálft lífið
framkomu — en þeir voru flest-:
ir bestu menn. Það var hægt að
rabba við þá um heima og geima
— þeir höfðu áhuga á örlögum
mínum — spurðu ótal spurn-
inga um fyrri æfi mína og
þá einkum og sjerstaklega um
það, hvernig lífið ,,í vestri“
væri, svona yfirleitt.
Núverandi varðmenn mínir
voru af allt öðru sauðahúsi. Þeir
höfðu áreiðanlega hlotið sjer-
staka þjálfun hjá NKVD.
Þeir voru svo vel skólaðir,
að þá 15 mánuði, sem við
bjuggum þarna saman, lögðu
þeir aldrei fvrir mig eina
einustu spurningu. Og aldrei
kom það fyrir, að þeir ræddu
saman um almenn málefni
eða um daginn og veginn í
návist minni. Jeg er ekki
viss um, að þeir hafi einu
sinni vitað, hvað jeg hjet.
Hið eina, sem við ræddum
saman um, allan þennan
tíma, voru máltíðirnar, þvott
urinn á fatnaði mínum o. s.
frv.
Vikur og mánuðir liðu í kvelj
andi tilbreytingarleysi. Jeg
vissi ekki þá, og jeg veit ekki
enn, hver ástæðan var fyrir því,
að jeg sætti svo „góðri“ með-
feðr. Það var aðeins eitt, sem
mjer var ijóst: það átti að ein-
angra mig um óákveðinn tíma
og á mínum aldri jafngilti það
því, að vera lokaður inni í fang-
elsi ævilangt.
UMHUGSUNIN UM
FLÓTTA.
Eitt. sinn, er jeg ræddi við
jmajórinn, tjáði jeg honum, að
jeg gerði mjer engar tyllivonir
um aðstöðu mína. Jeg gerði
mjer fyllilega ljóst, að vegna
glæps, sem jeg vissi ekki hver
væri, og af ástæðum, sem jeg
vissi ekki, hverjar væru, þá
hefði jeg verið dæmdur í ævi-
langa einangrun.
..Nei, þjer megið ekki vera
með svona rugl“. sagði majór-
inn og brosti — en bros hans
var ekki alveg eðlilegt. ,.Það
liggur bersýnilega illa á yður í
dag. Við förum allt öðruvísi
með fólk. sem dæmt hefir ver-
ið til ævilangrar einangrunar“.
,.Já, en fyrsta flokks greftr-
un er einnig greftrun“, svaraði
jeg.
Jeg hafði vitanlega oftar en
einu sinni hugsað um flótta und
anfarin ár. En í Potsdam-kjall-
aranum og Brandenborgarfang-
elsinu virtist flótti ekki koma
til greina. Hjerna virtust erfið-
leikarnir einnig ósigrandi.
Eina leiðin út úr herbergi
mínu var gegnum hliðarher-
bergið, þar sem varðmenn mín-
ir höfðust við. Það var því ó-
gjörningur að fara þá leið. Gæti
jeg farið út um gluggan, niður
Þjóðviljinn hreykinn
af ofaníútinu
En óttast yfirheyrslur
og sakamálsrannsókn
í garðinn? En hvernig átti jeg
að komast út úr rúminu, út að
glugganum og út um hann, án
þess að hermennirnir við hlið-.
ina á yrðu þess varir? Hurð-
in hefur verið tekin burt. Og
tækist mjer að komast heilu
og höldnu niður í garðinn, hvar
voru þá takmörk yfirráða-
svæðis NKVD? Hvernig myndi
jeg komast til Vestur-Berlínar?.
Jeg velti þessum spurn-
ingum fyrir mjer dag og
nótt, vikum saman. Möguleik
arnir á því, að flóttatilraun
mín myndi heppnast, virtust
aðeins sáralitlir. Á hinn bóg-
inn var jeg ekki lengur í
neinum vafa um að jeg væri
dæmdur til ævilangrar ein-
angrunar. Jeg gat því allt
eins vel átt það á hættu, að
gera misheppnaða flóttatil-
raun — og hefði litlu að tapa.
LOFTBRÚIN YFIR
FANGELSINU.
Það var enn eitt atriði, sem
styrkti þá ákvörðun mína, að
gera tilraun til flótta. „Loft-
brúin“ til Berlínar lá beint fyr-
ir ofan húsið mitt. Stóru, fjög-
urra hreyfla flugvjelarnar
drundu dag og nótt. yfir höfði
mjer. Fyrst — í júlí 1948 —
með löngu millibili — en svo
stöðugt tíðar, þar til þær komu
aðeins á nokkurra mínútna
fresti. Orustan um Berlín var
háð þarna rjett við nefið á
mjer.
Allt þetta vakti mig til al-
varlegrar ihugunar. Ef Rússar
kæmust nú að samkomulagi við
Vesturveldin um, að þau hörf-
uðu frtr Berlín? Hvað myndi ske
þá? Allar vonir mínar um að
komast undan g flótta, myndu
þg verða að engu. Það var hættu
legt að hika.
Loks valdi jeg sunmtdags-
morguninn 5. september
1948 til þess að gera tilraun
ti) flótta.
A sunnudagsmorgna
hugsaði jeg með mier, sofa
allir frameftir. NKVD- yfir-
mennirnir eiga frí. Það get-
ur bess vegna tafist örlítið
lengur, en á virkum degi, að
mier verði veitt eftirför.
I dögun var allt hliótt í
hliðarherberginu. Verðirnir
höfðu sennilega fengið sier
hlund. Jeg klæddi mig hljóð-
lega, skreið út um gluggann,
úí á þakið og renni mjer
niður þakrennuna, sem jeg
hafði veitt athygli á göngu-
ferðum mínum í garðinum.
Mjer tókst einnig, án
nokkurra erfiðleika, áð klifra
yfir girðinguna. sem umlnkti
yfirráðasvæði NKVD. Á þess
um tíma dags vori* engir
verðir þar. Jeg hafði aðeins
Framh. á bls. 12.
BLAÐAMENNSKA Þjóðvilja
manna er einstök í sinni röð.
Alt annað en sigurstrangleg
fyrir 5. herdeildina. Gagnleg
fyrir andstæðinga kommún-
ista. Og skemtilega vitlaus fyr
ir ailan landslýð.
Hver er skelfdur?
Á miðvikudag segist Þjóðvilj
inn, hafa fengið það beina leið
frá frjettaritara sínum á fundi
einhvers stjórnarflokksins, að
meginatriði í áróðri kommún-
ista gegn bátttöku íslands í At
iantshafsbandaíaginu, hafi ver
ið alröng.
í föstudagsblaðinu segja
Þjóðviljamenn, að upplit þing
manna hafi verið „mótað al-
gerri undrun og skelfingu“, er
þeir hafi sjeð ,,uppljóstranir“
viljinn át ofan í sig tugi-eða
hundruð dálkafyllur af sínum
eigin áróðri, og vitleysum, ■ .ha fi
bandaríski sendiherrann haft
í hótunum“. (!) Stöðugar
j'firheyrslur eigi sjer stað inn-
an. stjórnarliðsins. (!) Og""að
rætt sje um sakamálarannsókn
gegn Þjóðviljanum. (!)
Hverju ætti bandarískí sendi
herrann að „hóta“ þó málgagn
kommúnista borði fyrri fuJl-
yrðingar sínar, um áfcrm Týð-
ræðisþjóða í sambandi við At-
lantshafsbandalagið? — Manni
sýnist að honum megi á sama
standa, þó Þjóðviljinn -hafá
fyrri skrif sín um her og her-
stöðvar og herskyldu, í alla
mata næstu vikur og daga.
Og að því er snertir „yfir-
heyrslur“ þá væri líklegra, atf
þjóðviljans á miðvikudaginn. Þa^ væru Þjóðviljamenm, ®ðn
Engu er líkara, en þeir sem ‘ kommúnistaforingjar utan rt«
Þjóðviljann skrifa, hafi alveg ’ stjórnar Þjóðvfljans, sem-ljetv,
tapað sjer. Hvaða þingmenn síer detta í hug, að „yfirheyrn
ættu að hafa verið „skelfingu“ | ritstjórana, og spyrja þa,'
lostnir“, þó Þjóðviljinn segi^Þ6*1" meini með því, í.miðrj-
það nú allt meiri og
minni fjarstæður og uppspuna,
sem hann hefir bygt á sorp-
skrif sín og æsifrjettir und-
anfarna mánuði? Það geta
ekki verið aðrir en þingfulltrú
ar kommúnista.
Þegar áróðuriim
hjaðuaði niður
Naumast hefir annað efni
Þjóðviljans komist þar að, fyr
ir gleiðletruðum fullyrðingum
um, að hjer eigi að innleiða
herskyldu. Að hjer eigi að
setja upp herstöðvar.
Að hjer eigi að vera svo
orrahríðinni, að hefja máltíð-i*
öllurn fyrrf blekkingum og á-
róðri, viðvíkjandi þátttökra Ís-
lands í Atlantsha{'sbancí».út!<-
inu. —
Iimanrikismál komma
Þetta er, eins og allir sjá,
ekki mál, sem þingmenri þurfa
að „skelfast yfir“, eða gem
athugasemdir við, aðrir en
kommúnistar. Það er innan-
ríkismál þeirra er, málsvarnir
þeirra bregðast svo gersam-
lega, sem nú hefir orðið.
Þegar ritstjórar Þjóðviljans
tala um „yfirvofandi sakamála
rannsóknir“ (!) út af þessn
margmennur vopnaður hér, að
friðartímum, að ofaníati !°eirra' Þa vlrðist Þ;ir
staðaldri, á
hann muni verða álika fjöl-
; mennur eins og bjóðin.
j Að þetta ægilega „tvíbýli“
muni
hennar. ,
En svo rennur upp dagurinn
23. mars 1949. Og þá segir
Þjóðviljinn að eftir bestu og
áreiðanlegustu fregnum af
fundi einhvers lýðræðisflokk-
! anna, hafi það komið í ljós, og
frásögnin af þessum fundi haíi
verið svo nákvæm, að hún
hafi „nálgast hraðritun“ að Soðu'
! ekkert af þessu sem Þjóðvilj-
inn hefir margendurtekið viku
um og mánuðum saman hafi við
rök að styðjast.
Engin herskj lda. Engar her-
stöðvar. Enginn víghúinn her.
Ekkert eftir af þeim ógnumý LONDON, 25- mars: — Ernst
sem Þjóðviljamönnum hefir Bevin, utanríkisráðherra Bret
verið sagt að halda aft lesencí- lands, lagði af stað áleiðis tii
um sínum.
koma fram sjúkleg hræðsla
þeirra við hina austrænu yfir-
boðara þeirra, sem kunna þvi
kæfa þjóðina og menning að sjálfsögðu síður en svo vel,
þegar lygavefur Moskvamál-
gagnsins bilar svona í miðjum
klíðum. ,
Að endingu vil jeg ekki láta
hjá liða, að þakka -ritstjórn
Þjóðviljans fyrir, að hún skuli
í gær hafa staðfest það ofaníát,
sém hún hóf í miðvikudagsbiað
inu. Verði þeim öllum að
V. St.
- Hcieil é þing S. Þ»
„Ljóstra upp“
eymd sinni
New 'York í dag, með „Queen
Mary“. Mun hann undirrita
Atlantshafssáttmálann í Was-
hington 4. apríl n. k. —McNeiJ,,
Af hvaða „uppljóstrunum“ aðstoðarutanrikisráðherra tók
ættu Þjóðviljamenn að vera sjer einnig far með „Queert
hreyknir? Af því að „ljóstra Mary“, og er hann á leið til
upp“ um eymd sína og Lake Success. Hann er formað
vesældóm? En hverjum Þjóð- ur sendinefndar Breta i AH-
"* viljamenn ætla, að trúa því, að herjarþing S. Þ., sem sett verð
vegna þessara „uppljöstrana“, ur í'Lake Success, 5. apríl.
sem innifólust í því að Þjóð- % •— Reuter.