Morgunblaðið - 09.08.1950, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 9. ágúst 1950
MORGVNBLAÐIB
H
Felix Gaðmundsson
Minningarorð
FELIX Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri, ljest í Landsspít-
alanum 1. þ. m. eftir stutta legu.
Felix var þjóðkunur maður vegna
þátttöku sinnar í ýmsum opin-
berum málum. Hann var dugnað-
ar- og atorkumaður, fylgdi
bverju máli, er hann Ijeði lið
Eitt, af hinum mesta áhuga og
dugnaði. Ýms trúnaðarstörf
voru honum falin, hann var um
langt skeið einn af forgöngu-
mönnum Alþýðuflokksins, þótti
hann þar sem annarsstaðar, sann
sýnn og tillögugóður jafnan. —
Hann var og öll sín starfsár
skeleggur bardagamaður bind-
indismálsins, enda mun saga Góð
templarareglunnar hjerlendis
eigi verða skrifuð án þess að
Felixar sje þar að nokkru getið.
Það er eigi ætlan mín með þess
Um fáu línum að skrifa æfiminn-
Ingu Felixar, það munu aðrir
géra sem til þess eru betur fær-
ír en mig langar til að færa hon
um látnum þakkir fyrir þá
fölskvalausu vináttu og tryggð
ier hann jafnan sýndi mjer og
mínum.
Það er í raun og veru ekki í
frásögur færandi þótt einu barni
jarðar sje færra. „Eitt sinn skal
hver deyja“. Þó er það svo, að
sárt er að sjá á bak góðum vini
og fjelaga, þetta er þó það sem
langflestir af jarðarbúum verða
að sætta sig við. Felix var í raun
Og sannleika drengur góður í
fyllstu merkingu þeirra orða,
þori jeg hiklaust að leggja það
Undir dóm allra þeirra, er hon-
um kynntust fyrr og síðar. Jeg
hefi kynnst mörgum góðum
dreng en engum betri en Feiix
Guðmundssyni. Hveænr sem jeg
minnist góðs manns, mun hann
ávallt verða mjer minnisstæðast-
Ur. —
Jeg kveð þig með kærri þökk
fyrir liðnar samverustundir —
kært er mjer, konu minni og syni
að minnast þín og þinnar góðu
yináttu.
Helgi Kr. Jónsson.
★
ÞANN fyrsta þessa mánaðar
Ijest að Landsspítalanum eftir
Etutta legu, Felix Guðmundsson,
forstjóri, rösklega 66 ára að aldri.
Hann var fæddur að Ægissíðu
S Holtum 3. júlí 1884, sonur
hjónanna Guðmundar Felixson-
ar og Guðnýjar Jónsdóttur. —
Felix afi hans Guðmundsson, bjó
lengi á Ægissíðu og var kunnur
merkisbóndi. Felix komst þegar
á unga aldri í kynni við Góð-
templararegluna, og innan þess
fjelagsskapar vann hann mikil
og óeigingjarnt starf um hálfrar
aldar skeið.
Það var snemma á árinu 1900,
Eem Felix gekk í stúku á Eyrar-
bakka, til þess ungur að leggja
því máli liðsinni, sem hann síðan
hjelt við óhvikulli og ævilangri
tryggð. Hann fluttist tvítugur til
Eeykjavíkur, og átti þar heima
æ síðan. Árið eftir að hann flutt-
Sst -tiJ bæjarins varð hann einn
af stofnendum stúkunnar Skjald-
breið, og tveimur árum síðar tók
hann stórstúkustig. Hann sat á
stórstúkuþingi, sem fulltrúi í
fyrsta sinn 1913, og frá þeim tíma
átti hann sæti á flestöllum þing-
um stórstúkunnar. Hann átti sæti
í framkvæmdanefnd stórstúkunn
ar árin 1926—27 og svo aftur
1932—42; gegndi hann um það
tímabil embætti stórgæslumanns
löggjafarstarfs og vann þar mik-
ið starf. Jafnframt því var hann
ritstjóri reglublaðsins „Sókn“ ár-
in 1931—33. Að siðustu átti hann
sæti í framkvæmdanefnd stór-
stúkunnar, sem stórkanslari 1946
—48. Þá var hann umdæmis-
templar í umdæmisstúkunni nr.
1 um nokkurt árabil og átti lengi
sæti í framkvæmdanefnd hennar.
Af því, sem hjer er sagt, má
sjá að Felix hefur komið mikið
við sögu reglunnar hjer í höfuð-
staðnum undanfarna áratugi. —
Hitt er líka ljóst öllum þeim er
þekktu hann vel, að þess mátti
víða sjá merki í málefnum henn-
ar. Hann var opinskár og skorin-
orður í ræðu og riti, og þoldi
hvorki sjer nje öðrum neinn af-
slátt eða undanhald. Mun hann
því alloft hafa eignast harða and-
stæðinga vegna starfa sinna fyrir
málefni reglunnar, og því kunni
hann vel, — en allir þeir er hann
þekktu, virtu hann fyrir dreng-
lund hans og hreinskilni.
Felix Guðmundsson var jafn-
aðarmaður að stjórnmálaskoðun
og starfaði mikið á þeim vett-
vangi um langt skeið, — en mig
skortir kunnugleik til að gera
því nokkur skil.
Árið 1918 varð Felix umsjón-
armaður kirkjugarða Reykjavík-
ur og var það til æviloka.
Hann var kvæntur Sigurþóru
Þorbj örnsdóttur og áttu þau tvö
börn.
Með þessum fáu orðum vildi
jeg færa konu hans og börnum
einlæga samúðarkveðju, um leið
og jeg þakka Felix Guðmunds-
syni að leiðarlokum hin marg-
háttuðu störf hans í þágu Góð-
templarareglunnar um hálfrar
aldar skeið. Störf, sem unnin eru
af fórnfúsum huga í þágu góðs
málefnis, verða aldrei að fullu
þökkuð með orðum einum, — en
fela ætíð í sjer hið fullkomna
endurgjald.
Indriði Indriðason.
Þjóðlapsöngmóf í
Bandankjumim
NEW YORK, 4. ágúst — Al-
þjóðlegt þjóðlagasöngmót verð-
ur haldið í sumar við háskól-
ann í Indiana í Bandaríkjunum.
Þar verða sungin og leikin þjóð
lög frá ýmsum löndum heims.
idinp kveikir í gripahúsi
MOSJÖEN, Noregi, 4. ágúst. —
Eldingu sló í dag niður í fjósi
a bóndabæ einum nærri Árvík
í Helgeland. Kviknaði í því og
brann það til ösku á örfáum mín
útum. Nautgripirnir á bænum,
22 að tölu, voru á beit, svo að
þetta varð engri skepnu að fjör
tjóni. —NTB.
ífalir hyggja á aukningu
Nersins upp í 250 þús.
RÓM, 28. júlí. — ftalska stjórn-
in afrjeð í dag að fara fram á
fjárveitingu til hersins, sem á
að gera kleift að efla hann um
nær helming. Mun stjórnin
ætla að verja 50 þúsund millj.
líra til að vopna 5 herfylki. Þar
með hefði herinn 12 herfylkjum 1
á að skipa. Að meðtöldu stór- j
skotaliðinu yrðu þá 250 þús. *
manna í ítalska hernum eða
eins og heimilað er í friðar-
samningunum. —Reuter.
Kosningar i Berlín
Berlín. — Það hefur verið fast-
ákveðið að hafa bæjarstjórnar-
kosningar í V.-Berlín 3. des. í ár.
SÍMON DALASKÁLD
KVEÐUR SJER HLJÓÐS
AF fregnum í blöðum og út-
varpi er almenningi það kunn-
ugt að á síðastliðnu hausti eign-
aðist Rímnafjelagið að gjöf út-
gáfurjettinn að öllum ritum
Símonar Dalaskálds, prentuð-
um og óprentuðum, í bundnu
máli og óbundnu. Gefandinn
var einkadótti.r skáldsins, Frið-
fríður (frú Fríður Andersen),
sem um langt skeið hefir átt
heima; í Kaupmannahöfn, en
kom hingað í heimsókn í fyrra
sumar.
Fjelaginu var það frá önd-
verðu ljóst, að með því að
þiggja þessa gjöf, hafði það tek-
ið sjer á herðar byrði alvar-
legrar skyldu við minningu
þessa síðasta farandskálds Is-
lendinga. Að vísu var engin
hætta á að liafn Símonar Dala-
skálds gleymdist: Matthías
Jochumsson hafði örugglega
sjeð fyrir bví, að svo skyldi
ekki verða, og um æfi hans hef-
ir á síðastliðnum ellefu eða tólf
árum verið ritað bæði mikið og
vel þótt ýmsii mundu enn geta
aukið þar við. En verkum hans
sjálfs átti þjóðin ekki lengur
kost á að kynnast, og við því
lá nú sómi fjelagsins að það
rjeði nokkra bót þar á. Því hafði
verið trúað fyrir ritunum og
hendur annara voru þar með
bundnar, nema levfi þess kæmi
til.
Þetta unga og fáliðaða fjelag,
stofnað (eins og Bókmennta-
fjelagið og Fornleifafjelagið á
sínum tíma) fyrir forgöngu og
atbeina erlends manns> er þeg-
ar búið að inna af hendi ótrú-
lega mikið starf. Fjögur rit er
það 'búið að gefa út á hálfu
þriðja ári, tvö að auki eru í
prentun, og nú þessa dagana er
verið að afhenda í prentsmiðj-
una afarvandað úrval úr öllum
prentuðum kveðskaparritum
Símonar Dalaskálds, en þau
eru 21 að tölu.
Afarvandað — það mun
mörgum finnast óþarft orð þeg-
ar þess er getið, hver úrvalið
gerði. En það var sjera Þorvald-
ur Jakobsson. Og þetta er ekki
neitt smákver, gert fyrir siða-
sakir, heldur reiknast prentar-
anum svo til, að bókin verði
um 500 blaðsíður Verður á all-
an hátt til hennar vandað, prent
uð með fögru letri og á ágætan
pappír, hinn sama og er í ann-
ari bók sjera Þorvalds, Orðum
Jesú Krists, en svo góður
pappír sjest nú, því miður, í fá-
um íslenskum bókum.
Sá háttur hefir verið hafður
um rit Rímnafjelagsins, að þau
fara aðeins til fjelagsmanna. En
um þessa bók verður gerð und-
antekning á þann veg, að al-
menningi veiður gefinn kostur
á að skrifa sig fyrir eintökum
þangað til prentun er lokið.
Þeir, menn, hvar á landinu sem
eru, sem kunna að vilja safna
áskrifendum að henni, fá fyrir
það sómasamleg ómakslaun.
Um alt það, er áskriftum við
kemur, skulu menn snúa sjer
til bókavarðar Rímnafjelags-
ins, Friðgeirs Björnssonar
stjórnarráðsfulltrúa í Reykja-
vík. Er ráð nð gera það heldur
fyr en seinna, því útgáfunni
verður hraðað eftir föngum.
Auk hinna prentuðu lita,
hafði sjera Þorvaldur Jakobs-
son til athugunar nokkuð af ó-
prentuðum kveðskap Símonar
er hann gerði úrvalið. IJr þeirri
syrpu hefir hann tekið ljóða-
Rímnafjelaglð gefur út úrval úr
öllum prenhiðum rltum hans
brjef ort 1899 til frú Steinunn-
ar Þorsteinsdóttur á Mælifelli.
Er það brjef merkilegt fyrir þá
sök, hve ljósa mynd það sýnir
af höfundinum: ölhneigð hans,
fljótlyndi, en jafnframt góðu
innræti, sem veldur því, að þeg
ar honum hefir vfirsjest. hefir
hann af því eftirá hina sárustu’
raun. Og ávalt er hann fullur
af þakklæti fyrir það, sem hon-
um hefir verið vel gert. En þau
Mælifellshjón. sr. Jón Magnús-
son og frú Steinunn, voru á
meðal þeirra vina, er aldrei
brugðust honum. Þau umbáru
hann og ljetu hann ekki gjalda
breyskleikans. Jafnan hjelt og
sjera Jón skildi fyrir Símoni
þegar að honum var veist, og
fyrstur varð hann til þess, að
rita um manninn, þó að aðrir
hefðu þrásinnis ritað um verk
hans, sumir af litlum skilningi
og engri samúð, en aðrir af full-
um skilningi og einlægri sam-
úð, eins og sjera Matthías
Jochumsson, sem aldrei brást
honum heldur, lífs nje liðnum.
Sjera Jón Magnússon. sjálfur
ágætlega skáldmæltur, hefir
eflaust, eins og vænta mátti,
haft skemtun af Símoni. Það
sýnir þessi vísa hans:
Fær oft Símon hugann hresst,
Hómer Skagfirðinga,
hrærir gígju Braga best,
blómið hagyiðinga.
Oft varð Símon fyrir hnjóði
í blöðum fyrir kveðskap sinn,
og vitanlega voru það tíðast
nafnlausir skuggasveinar, sem
þá veittust að honum. Út af
því kvað hann eitt sinn:
er sagt, má ekki láta hins óget-
ið, sem mörgum mun koma &
óvart, að þarna kemur nú heilt
sumt af því, er aldrei var prent-
að heilt áður, og þá einkum
tvær af allra-vmsælustu rim-
um Símonar: Kjartansríma og
Aronsríma. Kjartansríma var
fyrsta bókin, sem prentuð var
eflir hann (1871), og koslaði
Árni Björnsson í Hvammkoti
(Fífuhvammi) útgáfuna. Mun
hún geyma nafn Árna, enda
þótt annað geri það betur: erfi-
ljóðin ódauðlegu er Matthías
orti eftir börn hans Ríman
seldist upp svo að segja í vet-
fangi og var síðan endurprent-
uð, þg örlítið aukin, en þá fjellu
líka úr í prentun tvö erindi fyrri
útgáfunnar. Sama og þó ennþá
verra er að segja um Aroms-
rímu. fyrirrennara Alþingis-
rímnanna og vinsælasta af öll-
um verkum Símonar, svo að
hún hefir, bví miður, jafnvel
skygt á hin snildargóðu erfi-
ljóð, er hann kvað eftir Bólu-
Hjálmar (erfiljóð hans eítir
Níels skálda eru líka gersemi).
Hana orti Símon nítján ára
gamall (1863), en hún var ekki
prentuð fyrri en í fyrstu Smá-
munum hans (1872) Útgáfu
þeirrar bókai kostaði Þórður
Guðmundsson á Neðra-Hálsi,
einn þeirra ágætismanna, er
hjeldu æfilangri trygð við
Símon. Þá var ríman að sögn
löngu orðin landfleyg í upp-
skriftum og á vörum manna.
Seinna var hún endurprentuð,
með nokkrum viðauka, en þá
var gloprað niður talsverðum
kafla úr henni miðri. Báðar
þessar rímur koma hjer nú al-
veg heilar.
Ekki skal jeg æðrast par,
er með huga glöðum
nafnlausir þó níðingar
nagi mig í blöðum.
En þeir vo*u bá líka til, sem
í slíkum tilfellum snerust til
varnar honum, og það er vert
að veita því athygli, að svo mun
mega heita aó þeir menn væru
undantekningarlaust úr presta-
stjett. Það út af fyrir sig segir
sína sögu um stjettina á þeim
tíma. Lengst munu uppi varn-
arorð þeirra sjera Matthíasar
og sjera Jóns Hallssonar. Það
má ekki bregðast að hinar
snjöllu vísur sjera Jóns gegn
níðgrein í Norðanfara komi í
þeirri bók, sem nú er á ferð-
inni. Hjer verður ein að nægja:
Hann þó tíðum rauli ramt,
og raunar viða fagurt,
yrkir skíða Yggur samt
einatt prýðisfagurt.
Það fór vel á því, að einn af
höfuðprestum landsins skyldi
nú veljast til þess að fara hönd-
um um verk þessa lestreka
rímmæringanna, eins og Matt-
hías kallaði hann.
Ekki varð bjá því komist, að
enda þótt bókin verði svo stór
sem þegar var sagt, þá verður
sumt í henni ekki nema brot
af því, sem annarstaðar er heild.
Sjera Þorvaldur á ekki sök á
því, að Símon orti meira en
þar kemst fyrir. En þegar þetta
Ljóðabrjef Símonar má ekki
láta óumtöluð, því þau mega
nálega gersemar heita, hvert
með öðru. Fyrst er nú það, a'ð
þau eru einkar lipurt kveðin —
Símon. gat ekki kveðið öðru-
visi en lipurt, þó að mörg sjeu
braglýtin — en svo er líka hitt,
hve fróðleg þau eru, bæði um
manninn sjálfan og líka um
samtíma-viðburði. Mikið er
búið að skrifa um dauða Sporðs
feðga og ber sögunum talsvert
á milli. Símon segir frá atburð-
inum í ljóðabrjefi nokkrum vik
um eftir að mennirnir fórust.
Og aldrei að eilífu verður hún
eins skemtilega sögð sagan um
konurán sjera Odds Gíslasonar
'eins og Símon segir hana sam-
, tímis og sjálfur þá á næstu
grösum. Fleira mætti nefna
þessu líkt.
Lítill glæsibragur kann að
virðast yfir æfi Símonar Dala-
skálds. Þó er það nú svo, £ið
um eitt skeið átti fráleitt nokk-
ur annar maður slikum vin-
sældum að fagna í landinu sem
hann. Hann þótti allra gesta
bestur hvar sem hann kom.
Koma hans var viðburður á
hveíju heimili og gleymdist
seint. Og lýðhyllinni glataði
hann í rauninni aldrei, enda
þótt hún sje völtust, vina —•
önnur en auðurinn. En sá tími
kom, að hver ónytjungurinn
þóttist geta miklað sjálfan sig
með því að lítilsvirða kveðskap
þessa farandskálds. — Vita-
Frh. á bls. 12.