Morgunblaðið - 02.07.1958, Blaðsíða 6

o
MORCUWfí! 4 Ð IÐ
Miðvikudágur 2. júlí 1958
LÍNUDANS POLVERJA
Gomulka
frjálsræði og
FTIR að það varð lýðum
Ijóst, að eins konar end-
■i urvakning hinna gömlu
stalinistaaðferða hefði orðið í
Rússlandi, beindist athyglin mjög
að Póllandi. Mörgum kom til hug
ar að nú mundi Pólverjum ekki
lengur vera látið haldast uppi að
búa að við það frjálslyndi á ýms-
um sviðum, sem Rússar hafa leyft
þeim, síðan í október 1956. Bent
er á, að forsætisráðherra Pól-
verja, Gomulka, sé til þess neydd
ur að dansa eins konar línudans
án þess að nokkurt öryggisnet
sé fyrir neðan, þannig að ef liann
falli, þá boði það fall ekki annað
en dauða. Gomulka er milli
tveggja elda. Á annan bóginn er
logandi hatur almennings í Pói-
landi gegn Sovétstjórninni, sem
hlyti að brjót-
ast út í ljósa
loga ef Go-
mulka léti of
mikið undan
kröfum
Moskvu. En sé
Gomulka hins
vegar of eítir-
gefanlegur
gagnvart kröf-
um almennings
í Póllandi um
sjálfstæði, þá á
hann á hættu að Moskva komptil
skjalanna og steypi honum af
stóli.
Því var veitt mikil athygli,
hvernig viðbrögð Pólverja yrðu
við aftökunum í Búdapest. þegar
Nagy og félagar hans voru myrt-
ir. Daginn eftir að fregnin birtist,
logaði mjög undir niðri i PóUsndi
en stjórnin lét þá ekki strax uppi,
hvaða afstöðu hún tseki. En sam-
kvæmt því sem frétzt hefur. greip
flokksstjórn kommúnista í Var-
sjá til þess ráðs að síma til hinna
ýmsu flokksdeilda úti á landi og
skýra þeim frá, að miðstjórnin
í Varsjá tæki afstöðu gegn af-
tökunum. Hins vegar var það lát-
ið í ljós, að flokksstjórnin teldi,
að það væri rétt, sem Rússar og
kommúnistar í Ungverjalandi
héldu fram, að af hálfu Nagy og
félaga hans hefði verið um að
ræða „andbyltingu“, og var því
þess vegna ekki lýst yfir af haifu
Pólverja að þeir væru í sjalíu
sér samþykkir gerðum þessara
manna, þótt þeir fordæmdu af-
töku þeirra. Þannig reyndu
pólsku kommúnistarnir enn að
dansa á línunni, millr Rússa ann_
ars vegar og almenningsálxtsins i
Póllandi hins vegar.
Svo virðist sem pessi viðbrögð
Gomulka hafi mæizt vel fyrir
meðal almennings í Póilandi og
nokkuð er það, að Gomulka tókst
algerlega að koma í veg fyrir
að andúð Pólverja á aftökunum
kæmi fram í fundarhöldum, mót-
mælagöngu eða öðru slíku, sem
þá var talin hætta á.
★ -
Nú berast þær fregnir að Gom-
ulka hafi á laugardaginn haldið
ræðu, þar sem hann talaði um
aftökurnar í Ungverjalandi, og
lýsti því yfir að hann teldi að
Nagy hafi verið fjandmaður ung-
versku þjóðarinnar. Jafnframt
þessu réðist hann svo allharka-
lega á stjórn Títós í Júgóslavíu.
Þetta kom mönnum mjög á óvart,
eftir þær fregnir, sem höfðu bor-
izt um afstöðu pólska kommún-
istaflokksins og getið er um hér
á undan. Að vísu er a pað bent,
að Gomulka hafi í ræðu sinni
ekki beinlínis teifið það fram,
að hann teldi að aftökurnar hefðu
verið réttlætanlegar, en pau orð
lét hann þó falia um Nagy, að
hann hefði verið „endurskoðunar
sinni“ og mjög nálgazt að vera
það. sem kallað er á málx komm-
únista, „gagnbyltingarmaður , og
afturhaldsseggur". í framhaldi aí
þcssu, kom svo árás á Tító, eins
og vikið er að hér á undan og
sagði Gomulka að sú afstaða júgó
slávnesku stjórnarinnar að vilja
ekki vera þátttakendur í hinni
kommúnisku blokk væri fjand-
samleg friðinum í heiminum og
beinlínis til þess fallin að „grafa
undan frelsinu," eins og haft er
eftir Gomulka.
Ekki er ennþá vitað, hvað ligg-
ur á bak við að Gomulka skyldi
halda slíka ræðu. En þess er
getið til, að ræðan hafi verið hald
in tii þess að koma í veg fyrir,
að hinir gömlu stalinistar fengju
færi á honum. Þegar Gomulka
komst til valda í október !956 og
stalinistum var vikfð til hliðar,
voru þessir andstæðingar Gom-
ulka ekki drepnir, heldur voru
þeir settir 1 ýmsar stöður og sum
ar.allmikilvægar, svo sem í sendi
herraembætti. Þessir menn eru
enn við lýði og bíða færis að geta
steypt Gomulka úr stóli. Svo virð
ist sem Gomulka hafi nú þótt ráð
legast að taka opinberlega af-
stöðu á móti Tító til þess að forð-
ast, ef unnt mætti verða, að stal-
inistarnir kæmust aftur til vaida
í Póllandi með aðstoð Moskvu.
Annars er engan veginn gott að
segja hvaða ástæður haía verið
hér fyrir hendi, því margt er það
sem óljóst er í valdabaráttunr.i
austan járntjalds og þá ekki sízt
Póllandi, þar sem Gomulka og
flokkur hans hefur sífelldlega
reynt að þræða eins konar með-
alveg og hlaupið til hægrj eða
vinstri, eftir því sem ástæður
hafa legið til hverju sinni.
Gjöf til Slysa-
varnafélagsins
FORSETI Slysavarnafélags ís
lands voru nýlega afhentar kr.
5000.00 sem gjöf til Slysavarna-
félagsins frá Sambandi ungra
Starf lögreglunnar hér í Reykja-
vík er í ýmsu fólgið. Það kemur
stundum fyrir snemma sumars,
að lögreglan verður að skerast í
leikinn, þegar blessaðar endurn-
ar taka upp á því að verpa inni
á milli húsanna og birtast svo
einn góðan veðurdag á götunni
með barnahópinn. Þá vilja verða
mörg ljón á veginum áður en
ákvörðunarstað, Tjörninni eða
sundiunum, er náð. Á laugardag-
inn var, varð lögreglan t.d. að
koma til skjalanna. Það gerðist
inni i Skipasundi. Þar var bústin
andamóðir á ferðinni með 9 unga
sína. Fólkið sá að það ferðalag
gat asiðveldlega endað með skelf-
ingu. Þvi var leitað til lögregl-
unnar, sem sendi þegar einn af
bílum sínum á vettvang. Lögreglu
mönnunum tókst eftir dálítinn
eltingarleik að safna allri fjöl-
skyldunni saman upp i lögreglu-
bílinn. Ungarnir voru settir í
kassa, en vissara þótti að hafa
hendur á þeirri gömlu. Hér á
myndinni sjást lögreglumennirnir
leggja af stað í bílnum með fjöl-
skylduna niður á Reykjavikur-
tjörn. — (Ljósm. Mbl. Ól. K. M.).
Framsóknarmanna. — Gjöfinni
fylgdi svohljóðandi bréf:
„1 tilefni af 20 ára afmæli Sam-
bands ungra Framsóknarmanna
vill 7. þing sambandsins, haldið
í Reykjavík dagana 13.—15. júní
1958, votta sjómannastétt lands-
ins þakklæti sitt og virðingu fyr-
ir vel unnin störf í þágu þjóðar-
innar með þyí að færa Slysa-
varnafélagi Islands kr. 5.000.00
að gjöf til eflingar slysavarna í
framtíðinni".
Stjórn Slysavarnafélagsins
þakkar þessa myndarlegu gjöf og
þá sérstaklega þá viðurkenningu
á málefnum Slysavarnafélagsins
og starfsemi sjómannastéttarinn-
ar, sem gefendurnir vilja með
þessu láta í ljós.
,<S>-
shrifar úr
daglega lífinu j
Yfirvofandi þrengsli
á jarðkringlunni
ERLENDUR maður, staddur hér
á landi, átti tal við Velvak-
anda um daginn. Það sem honum
fannst mest til um á íslandi voru
hvorki mislitu húsaþökin eða feg
urð íslenzku stúlknanna. Hvort
tveggja virtist hafa farið alger-
lega framhjá honum. Sennilega
hefur enginn Islendingur vakið
athygli hans á því. En þ«ð var
annað sem hann kvaðst öfunda
okkur af, og það efast ég um að
fslendingar kunni að meta sem
skyldi. Allt þetta ónotaða land-
rými hér og allir þeir möguleikar
sem það veitir fannst honum'al-
veg ómetanlegt.
Þetta eru ekki innantóm glam-
uryrði. Eitt mesta vandarnál
heimsins í dag er fólksfjölgunin
og yfirvofandi þrengsli á jarð-
kringlunni. í nýútkomnum sxýrsl
um frá Sameinuðu þjóðuuum
segir, að nú séu um 2.700 millj.
manna á jörðinni, og að með
sama áframhaldi muni su tala
vera komin upp í 5.700 millj. um
næstu aldamót. Þá verða aðeins
nokkrir fermetrar til har.da
hverju mannsbarni, jafnvei þó
eyðimerkur og fjöll séu reiknuð
með. Og hvar á þá að framleiða
fæðu handa öllum þessum skara?
Ef ekki verður eitthvað að gert,
þurfum við engar kjarnorku-
sprengjur til að úti sé um mann-
skepnuna í veröldinni.
Nóg olnbogarúm
á íslandi
AÐ er því ekki svo lítið dýr-
mætt fyrir þjóð að eiga
nóg land, jafnvel þó mikið
af því séu fjöll og nratin-
flákar. Framfarir eru svo
miklar, að ekki er að vita
hvenær slíkt verður talið allra
byggilegasta land.
Já, við höfum vissulega nóg
olnbogarúm á Islandi. Það liggur
við að hver þriggja manna fjöl-
skylda geti haft 2 km2 til umráða.
Velvakandi hefur ekki í hyggju
að birta hér langa töludálka úr
skýrslum. En ef gefa á nokkra
hugmynd um ástandið, er óhjá-
kvæmilegt að vitna í skýrslur.
Mest fjölgar íbúunum í Asíu
enda er nú þegar þrengst þar.
Á síðastliðinni öld voru Asíubúar
tvisvar sinnum fleiri en Evrópu
búar, en nú eru þeir orðnir fjór-
um sinnum fleiri. Þrengsiin í sum
um Asíulöndunum, eins og á Ind-
landi og í Japan, eru orðin svo
mikil, að ástandið er orðið óvið-
unandi. Stjórnarvöld þessara
landa hafa því stð sig tilneydd að
gangast fyrir takmörkun barn-
eigna.
Jafnvel í Evrópulöndunum
fjölgar fólkinu iskyggilega mikið.
A árunum milli 1924 og 1930 fækk
aði barnsfæðingum að vísu í
Evrópu, en síðan 1930 hefur þeim
aftur fjölgað í öllum þeim lönd-
um, sem öruggar skýrslur eru
til um.
Mæður yngri en áður
'ITIÐ rannsókn á barnsfæðing-
* um í Evrópulöndunum heiur
komið í ljós að mæður eru nú
yngri en áður. Sennilega mun
óhætt að fullyrða að sama máli
gegni hér á landi. Aftur á móti
verður það sífellt sjaldgæfara að
konur eignist börn eftir 35—40
ára aldur. Börn fæðast nú yfir-
leitt snemma í hjónabandinu, og
það er meira að segja að verða
sjaldgæft í Evrópu að börn fæð-
ist í hjónabandi, sem siaðið hefur
í 10—15 ar.
íslendingúm fjölgav mjög ört.
Samkvæmt siðustu skýrslum
fjölgaði þeim uxn '1% á árinu
1956.
Annars er petia að verða æði
mikið svartsýnishjal. Ef til viil
er ekki ástæða til að mála skratt-
ann á vegginn. Á öliurn öldum
hafa menn verið að sjá fyrir
heimsendi. Og löngu áður en
þrengslin eru orðin óbærileg á
jörðinm, verðum við kannske bú-
in að fá landrými á öðrum hnött-
um.
Þrátt fyrir það er ósköp nota-
legt að hafa svona rumt í kring-
um sig.
Gagníræðoskól-
inr á Akronesi
GAGNFRÆÐASKÓLANUM á
Akranesi var sagt upp laugardag-
inn 31. maí. Nemendur voru í
vetur 195 í 9 deildum. Fastakenn-
arar eru 7, auk skóiastjóra.
Skólastjóri flutti skólaslita-
ræðu og skýrði frá skólastarfinu
á liðnum vetri. Hafði starfið
gengið furðuvel, þegar á það er
litið, að skólinn býr við hin
hörmulegustu húsakynni, var
kennt á eigi færri en 7 stöðum
alls. Dregur þetta, að sjálfsögðu
mjög úr ýmsum greinum skóla-
starfs, einkum þó félagslífs.
Vonazt er eftir, að byrjað verði
á nýju skólahúsi í sumar.
Gagnfræðaprófi luku að þessu
sinni aðems 12 nemendur. Eftir--
taldir gagnfræðingar hlutu verð-
laun: 1) Guðmundur Vésteinsson,
fyrir hæstu einkunn á gagnfræða
prófi: I. 8.17 (Gefandi: Stúdenta-
féiagið á Akranesi). Sami nem-
andi hlaut einnig 2) verðlaun
fyrir siðprýði (Gefandi: sr. Jón
M. Guðjónsson sóknarprestur) og
3) viðurkenningu frá skólanum
fyrir umsjón og forystu í félags-
málum. 4) Verðlaun fyrir hæsta
einkunn í móðurmálinu: Guð-
björg Ólafsdóttir (Gef.: Rótary-
klúbbur Akr.) 5) Fyrir mestu
námsframfarir á skólaárinu:
Tómas Runólfsson (gef.: Rotary-
klúbburinn), 6) Fyrir beztu
handavinnu stúlkna: Guðrún
Vaitýsdóttir (gef.: frú Þóra Hjart
ar). — Verðlaun fyrir beztu
handavxnnu stúlkna í 1. békk
hlaut Hlín Daníelsdóttir.
Hæstu exnkunn í skólanum
hlaut Guðrún M. Sveinsdóttir,
1. A: 1 ág. 9.02.
Við skólaslit voru staddir 10
ára gagnfræðingar, sem jafn-
framt eru fyrstu gagnfræðingarn-
ir, sem núverandi skólastjori,
Framh. á bls. 14