Morgunblaðið - 24.08.1961, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 24. ágúst 1961
MORGVNBLÁÐIÐ
15
Sr. Gunnar Arnason:
bland
tröllin

Ýmsum mun finnast ég vera1 frjáls að þeim trúarskoðunum,
er hann sjálfur kýs. Forustu-
menn kommúnista einir hafa
„kominn í bland við tröllin"
Voldugasta málgagnið höfuð
stjórnmálaflokksins á Islandi lýst því yfir, að kenningar
víkur hvað eftir annað að mér í j þeirra væru ósamrýmanlegar
umvöndunartón fyrir liðleskju- kristinni trú.“ Þeim virðist sem
skap minn í krossför þess gegn sé liggja í léttu rúmi, þótt hvað
guðleysi komúnismanns. Og
engar smáskyttur fara þar með
byssurnar.
Sannast sagt fannst mér ég
hafa gert hreint fyrir mínum
dyrum. En ég kann því illa að
vera sakaður um ragmennsku
og tvískinnungshátt, án þess að
finna til þess að ég eigi það skil-
ið. Og þar sem því miður ólikt
færri lesa Kirkjuritið en Morg-
unblaðið — sem ætti þó ekki að
vera, því að kirkjan er óneitan-
lega lang fjölmennasta stofnun-
in í landinu — tel ég rétt að
leita hingað í trausti frjálslynd-
is þbss, á ný með nokkrár þær
varnir, sem ég tel mig hafa í
málinu.
Finnst nú annars engum það
undarlegt, að Morgunblaðið
skuli í því máli, sem hér um
ræðir, finna sérstaklega að mér,
jþegar þessa er gætt:
Eg er — svo almennt sé vit-
að — eini presturinn á landinu,
sem vakti athygli á ummælum
Furtsevu, að vísu í fyrstu með
örlitlum varnagla í léttum tón,
en lýsti því síðar yfir hér í blað
inu, að ég væri þess viss að
þau væru rétt hermd. Sömu-
leiðis lýsti ég því yfir skýrt og
skorinort að ég væri ekki kom-
múnisti, og að öllum kirkjunn-
ar mönnum væri skylt að berj-
ast gegn guðleysi kommúnista.
Eg skal bæta því við, að ég
hefi lesið Sivago lækni tvisvar
orði til orðs og finnst það
merkileg bók. Eg gæti heldur
ekki hugsað mér að flytja aust
ur fyrir „járntjald" eða lifa i
því andlega andrúmslofti, sem
mér skilst að þar ríki. Geri líka
ráð fyrir því, að ég mundi a. m.
k. á Stalíntímanum hafa len þar í
fangabúðum eða misst höfuðið.
Liggur við að segja að ég vildi
hafa verið maður til að vinna
til þess. Hugsanafrelsi, mál-
frelsi og trúfrelsi tel ég flestum
lífsgæðum meiri og nauðsynlegri.
Gildi einstaklingsins er líka í
mínum augum meira en það. að
réttlætanlegt sé að fórna hon-
um fyrir heildina — og enn síð-
ur ef hann aðeins ætti völ á
þessu skamma jarðlífi. En ég
trúi nú á líf eftir dauðann.
' Hvað er þá að? Getur það
verið það, að ég jafnframt héfi
sagt að fleiri en komúnistar séu
trúleysingjar í veröldihni!
Sunnudaginn 30. júlí segir frá
því i viðtali, sem einn af rit-
stjórum Morgunblaðsins á þar
við dóttur Indriða Einarssonar,
eð Indriði hafi haft „ótrú á trú-
erbrögðum" — hvorki meira né
minna! Ritstjórinn geri enga at-
hugasemd við það. Hann virðist
ekki telja það neitt óhollan lest
ur, eða fella neinn skugga á
Jndriða. Þar er líka sagt að
Indriði hafi ekki treyst sér til að
fara í kirkju til að hlusta þar á
„allt þetta grín.“ — Hvað hefði
(Matthías Johannessen sagt, ef
einhver hefði skrifað þetta í
Þjóðviljanum? Hefði honum þá
ekki fundizt að við prestarnir
settum ekki að þegja við því?
En þeir segja í Morgunblað-
lnu: „Hver og einn á íslandi er
an safnaðanna að sigla sinn sjó.
Ef mér er talið það til svívirð-
ingar eða saka — þá tek ég því.
Og ég trúi því ekki, nema ég
taki á því, að um það séu ekki
íslenzkir stéttarbræður mínir
mér sammála.
Krossferðir miðaldanna voru
vanhugsaðar og misheppnaðar í
trúarlegu tilliti, þótt þær leiddu
til góðs á sumum sviðum.
Alkunn er líking meistarans
um illgresið meðal hveitisins og
þykir enn í dag vera sígilt varn-
aðarorð gegn ógætilegum
„hreinsunum“ innan sjálfra
safnaðanna.
Þá mun sennilega vera rétt að
taka það fram, að eitt höfuð
grundvallaratriði kristinnar
kenningar er allsherjarbræðra
margir einstaklingar í lýðræðis-
flokkunum sem verkast vill séu
guðleysingjar og trúníðingar, ef
þeim þóknast. Hitt sé óþolandi
að komúnistar hafi lýst því yf-
ir að þeir væru það.
Þarna er ég ekki alveg með
á nótunum. í fyrsta lagi óttast
ég meira trúleysingjana í lýð-
ræðisflokkunum en trúleysi yf-
irlýstra komúnista. Það er
vegna þess að upp á þá má heim
færa orð Nýja sáttmála: Óvin-
irnir eru í landinu sjálfu og eru
allra vinir. Og fjöldinn tekur
áreiðanlega meir mark á þeim,
vegna þess að það er ekki unnt
að núa þeim því um nasir, að
þeir auglýsi vantrú sína af
flokksástæðum, heldur hljóti
þeir að gera það tilknúðir af
innri þrá til að bera sannleikan-
um vitni. Þess vegna hefi ég
alltaf verið að reyna að hamra
á því, að það ríður nú mest á
því, að kirkjunnar imenn séu
sjálfir traustir. Þá óttast ég fyr-
ir mitt leyti ekki svo mjög bar-
áttuna við hina opinberu og
yfirlýstu andstæðinga.
Svo er önnur veila, sem mér
finnst vera í þessum málflutn-
ingi Morgunblaðsins, ef hann
er sviptur reykskýinu. Og ég
skal nú ganga hreint til verks
með spurninguna til þess að
enginn misskilningur eigi sér
stað. Er það meining Morgun
blaðsins að af yfirlýsingu Furt-
sevu leiði það, að allir fslend-
ingar sem ihlynntir kunna að
vera rússneskum kommúnistum
séu þar með sjálfsagðir guðleys
ingjar?
Eg skal hiklaust játa að þótt
ég eigi þarna sjálfur hlut að
máli held ég ekki að þetta sé
rétt. Og þegar verið er að verja
Guð — sem mun nú efalaust
þrátt fyrir allt sjá sinum mál-
um borgið — þá er okkur öllum
vafalaust fyrst og fremst skylt
að gæta sannleikans af fremsta
megni.
Með líkri rökleiðslu og þeirri,
sem ég hefi hér nefnt væri
hægt — ef meira hitnaði í um-
ræðunum — að búast við því,
að Morgunblaðið slsegi því fram
að allir núverandi stjórnarand-
stæðingar rækju erindi komm-
únista einnig á þessum vett-
vangi — þeir væru hreinir og
beinir guðleysngjar.
Eitt af þvi, sem kirkjusagan
hefur skýrast sýnt um aldirn-
ar er það, að ekkert er óeðli-
legra og óæskilegra fyrir
kristna kirkju en að ganga
Hann heldur því fram (sam-
anber bls. 16), að það sem tor-
veldi mest baráttu vora. vest-
rænna manna við kommúnism-
ann, sé að efnahagskerfi vort sé
byggt á samkeppni en ekki sam
vinnu. Og í því sambandi segir
hann m. a.: „Hvernig er unnt
að ætlast til þess, að þjóðirnar
afvopnist í þeim heimi, þar sem
samkeppnin er lífsgrundvöllur-
inn? Geta þær varpað frá sér
þeim vopnum sem þær eiga allt
undir komið, til að halda velli?
Vopn vor eru hin eðlilegu vopn,
ef lífið er samkeppni." (Bls.
17).
Enn segir hann: „En nú erum
vér komin á það mannlega
þroskastig, að það er byrjað að
yfir á samvinnuna. Dawson hef*
ur rét að mæla, þegar hann seg-
ir að „valið er ekki á milli
' mannúðlegrar einstaklings-
' hyggju og eins konar sam-
hyggju, heldur óblandinnar
vélrænnar samhyggju og and-
legrar samhyggju.“ Valið er
með öðrum orðum á n illi efnis-
hyggjubundins og guðlauss
kommúnisma og Guðsríkis hér
á jörð.“ (Bls. 17).
Eg verð að láta þessa ívitnun
nægja til að undirstrika, að
hvað sem segja má um stjórn-
málaviðhorf Stanley Jones, þá
eru áreiðanlega flestir ábyrgir
kristnileiðtogar þeirrar skoðun-
ar að engin stjórnarkerfi né
pólitískar efnahagsstefnur túlka
ákveðnum stjórnmálaflokkum a
hönd. Og ég vildi vara við því
víti. Eg vildi engu frekar að ís
lenzki prestar fylltu allir
Framsóknarflokkinn en Sjálf-
stæðisflokkinn, hvað þá hitt, að
allir kristnir menn á íslandi
skipuðu sér t. d. í Alþýðuflokk-
inn. Það fer bezt á því, að kirkj
unnar menn séu — eins og þeir
ómótmælanlega eru — í öllum
stjórnmálaflokkunum. Eg gæti
ekki hugsað mér að vera aðeins
prestur einhverra ákveðinna
manna í ákveðnum stjórnmála-
flokki og ætla öllum hinum inn
lag mannanna, sem rökstutt er gjörn samkeppni er sú þeirra
með þeirri trú að Guð se faðir
allra og elski börn sín með öll
um þeirra göllum og ófullkom-
leika. Börn hans frá upphafi og
eru enn í dag miklu fleiri utan
kirkjunnar en innan. Og hann
einn veit hvers vegna meginhluti
þeirra hefur ekki átt kost á því
ljósi Krists, sem oss er gefið
Hins vegar hvílir á oss sú skylda
að leiða aðra eftir fremsta megni
að fótum meistarans. Á því
byggist allt kristniboð — einnig
meðal kommúnista. Og það verð-
ur hvergi með réttu rekið í
óvildarhug gegn einstaklingum
né flokkum eða þjóðum — held.
ur aðeins af bróðurást. Þess
vegna vaknar sú hugsun fyrst
hjá mér, er ég les eða heyri um
guðsafneitun kommúnista, að
þarna þurfi kirkjan að koma til
sögunnar og sýna þeim og
sanna, 6ð hún haifi betra að
bjóða í orði og verki.
Aðfarir Portúgala nú í garð
Angolamanna eru ekki kristni-
boð. Þær eru þvert á móti sönn-
un þess, sem er alkunn saga,
hvernig vér margir kristnir
menn höfum fyrr og síðar spillt
fyrir Kristi, þótt vér flöggum
með nafni hans og krossi.
Margir, sem mér eru langt
um fremri í þjónustu kirkjunn-
ar munu ihiklaust itaka undir
þetta. Hér skal aðeins vitnað í
einn þeirra.
E. Stanley Jones er einhver
heimsfrægasti kristniboði, sem
nú er uppi. Hann hefur um ára-
tugi starfað að kristniboði á
Indlandi. Jafnframt er- hann
heimsfrægur rithöfundur. Hafa
tvær bækur hans verið þýddar
á íslenzku: Kristur á vegum
Indlands og Kristur og þjánr
ingar manmanna.
Hann er Bandaríkjamaður.
Árið 1935 kom út ein af bók
um hans hjá hinu víðfræga for-
lagi: Hodder & Stoughton í
London. Sú ber titilinn: Kristur
og kommúnismi. Hafði höfund-
urinn þá verið á ferð í Rúss
landi. Eg tók mig til og endur-
las þessa bók á dögunum. Og
ég er hræddur um, að ýmsum
kæmi þar margt á óvart. Kann
ske mest það, í hvaða anda hún
er rituð. Höfundurinn leitast
sem sé við að ræða málið kalt
og rólega, segja hvað hann tel-
ur kommúnismann hafa sér til
gildis og að hvaða leyti „kristn-
ir menn" standi höllum fæti
gagnvart honum. Og að færa
fram rök fyrir því, hvað verði
að gera, ef kristnar þjóðir eigi
að sigra í þeirri baráttu.
Eg er ekki að segja að Stanley
Jones sé óskeikull í skilningi
sínum né dómum, ekki heldur
að ég sé honum ævinlega að
öllu leyti sammála. Hinu held
ég fram að hann ræði málið í
réttum anda, bendi á margt, sem
nauðsynlegt er að horfa á opn-
um augum og segi í höfuðdrátt-
„ . _ . . i ,,hreinan og kláran“ kristin-
renna upp fyrir oss ,að eigm-| dóm Qg einn-g undir guðlausri
, , , , * stjórn og innan fjandsamlegs
gamaMagshugmynda, jem hyað stjórnarkerfis j garð kirkjunn-
ar, getur þrifist meiri og minni
kristindómur bæði í brjóstum
einstaklnga og í þjóðfélagsleg-
um umbótum o. fl.
Stanley Jones mælir einnig
þung alvöru og áminningarorð
til kirkjunnar. Eg vil taka þess
hér líka eitt dæmi:
„Sé samkeppnin úr gildi geng-
in sem alheimslegt stefnuskrár-
atriði, þá er ekki síður margt í
kirkjulífinu úrelt með tilliti til
heimsmálanna. Rússneskum
kommúnstum var Ijóst að mót-
mælendakirkjunum í Rússlandi
óx þar ófluga fylgi rétt eftir bylt-
inguna, því að hugsjónir þeirra
komu vel heim við margt í hinni
nýju stjórnarstefnu. Þær komu
á fót samvinnufélögum og helg
uðu sig almennum þjóðfélagsum-
bótum unz á öndverðum bylting
artímanum var tekið upp á að
benda ungkommúnistum á að
taka sér þetta fólk til fyrirmynd-
ar. Það skaut kommúnistum
skelk í bringu — þetta var háska
legt. Þeir harðbönnuðu kirkjunni
að eiga minnstu aðild að þjóð-
félagslegri endurreisn á nokkur
hátt. Menn máttu halda guðs-
þjónustur, það var allt og sumt.
Menn vissu að þannig gátu þeir
gert kirkjuna óskaðlega. En oss
leyfist ekki að hallmæla kommún
istum freklega í þessu máli, þvi
að auðvaldsríkin hafa í reynd-
inni krafizt þess sama af kirkj-
unni. Láttu stjórnmálin og efna-
sagsmálin eiga sig. Kaupskapur
er kaupskapur! Þau hafa viljað
gera kirkjuna óskaðlega með því
að hneppa hana í þann stakk að
vera eingöngu dýrkunarstofnun.
Mikið af starfsemi kirkjunnar nú
á dögum nálgast það ískyggilega
að vera lítilsverðir smámunir.
Sagan hermir að 1917 hafi á sam-
kundu réttrúarkirkjunnar í Rúss-
landi verið deilt um það hvort
nota skyldi hvítt eða gult rikkilín
á vissum stöðum í messunni. Á
sama tíma var verið að skjóta
gagnbyltingarmenn niður í sex
húsa fjarlægð. Menn kappræddu
úreltust er. Hún hæfir blátt
áfram ekki þeirri veröld, sem nú
er að leitast við að brjótast úr
egginu. Ef vér getum ekki byggt
framtíðina á samvinnu, erum
vér dauðadæmdir. Því að sam-
vinnan er kjarni allra þeirra
miklu krafna, sem til vor eru
gerðar við sköpun nýrrar ver.
aldar. Menn eru farnir að gera
sér grein fyrir því, að það er
skráð í sjálfri stjórnskipun hlut
anna, að ef vér björgum lífi
voru af einskærri eigingirni,
glötum vér því, en ef yér eyðum
því til almenningsheilla þá öðl-
umst vér það að nýju. Vér get-
um hvort heldur sem vér viljum
samsinnt þessu eða hafnað því,
en þetta er það grundvallarlög-
mál, sem framtíðin byggist eða
brotnar á. Eg skal viðurkenna
það, að á lágu þroskastigi er
þetta ekki svo ljóst sem skyldi,
því að þar virðist samkeppnis-
lögmálið vera ríkjandi, en hins
vegar er samvinnan sjálft lífs-
lögmálið á því æðra sviði, sem
vér erum að streitast við að ná.
Þar tekur „samhjálpin" við af
„baráttu minni gegn öllum hin-
um.“
Er unnt að samhæfa auðvalds
þjóðfélag nútímans samvinnu-
fyrirkomulagi framtímans? Eng
inn mundi fagna því meir en
ég. Kemur þar hvorttveggja til,
að mér er ekki um þá byltingu,
sem breytingin mundi annars
hljóta að hafa í för með sér. né
hef ég gengizt á hönd neinu öðru
efnahagskerfi. En ég er hrædd-
ur um að til þess séu litlar lík-
ur að þetta verði framkvæman-
legt. Keynes er auðvaldssinnað-
ur hagfræðingur, en hann læt-
ur svo ummælt: „Nútiðar auð
valdshyggja er algjörlega trú-
laus, án nokkurrar innri eining-
ar, laus við verulegan lýðanda,
iðulega og þó ekki alltaf blábert
samsafn eigna- og fjáröflunar'
rnanna." Hún er vegin og létt
væg fundin. Hún er gjörsamlega
ófær til að uppfylla þær heims-
kröfur, sem til hennar eru gjörð um hvita eða gula litinn á rikki.
um rétt til vegar um, hvernig
sigur verði unninn.
Rúmið leyfir hér afar litlar
tilvitnanir. Eg ætla því að þessu
sinni að taka þær einvörðungu
úr' inngangi bókarinnar. Reyni
að velja þær á þann veg að
þær sýni skýrt skoðanir höfund
arins og rýf þær vissulega ekki
úr samhengi til að brengla
meiningunni.
ar, sem sé, að framleiða og
dreifa nægilega miklu til allra
þarfa og skapa jöfnum höndum
veröld bræðralagsins. Hún get-
ur framleitt — meira að segja
Marx og Engels viðurkenndu
hina undraverðu framleiðslu-
hæfni auðvaldshyggjunnar —
enda er það í fullu samræmi við
öflunargirnd hennar, en hins
vegar fær hún ekki miðlað sem
skyldi, því að slíkt er algjörlega
andstætt hennar sanna eðli.
Hana vantar blátt áfram þá
hvöt, sem til þess þarf að deila
rétt og eftir þörfum. Það virð-
ist næsta barnalegt, þegar Wood
segir: „Sé það allur vandinn
(þ. e. ójöfn skipting þjóðartekn-
anna) ættu auðhyggjumenn að
reynast nógu skynsamir til fað
forðast grandið." „Sé það allur
vandinn!" Það er einmitt sá
„vandinn", sem allt leiðir af.
Hann er mylnusteinninn, sem
hangir um háls vorn, þegar vér
erum að leitast við að brjótast
upp úr feninu. Hvað sem líður
öllum góðvilja einstaklinganna
getur hann ekki bætt úr þessum
grundvallar „vanda".
Það verður að færa grunn
■ þjóðfélagsins af samkeppninni!
líninu á meðan fæðingarhríðir
nýs þjóðskipulags stóðu yfir í
Rússlandi! Þessi mynd mætti
gjarna ásækja mörg þing og
nefndarstefnur vorar, þar sem
vér fjöllum um hreina smámuni
eða nákvæmni í trúarlegum í-
burði, þegar heimurinn riðar að
grunni. Margir Braminar undr-
uðust það nýlega, í jarðskjálfta,
sem varð á Indlandi, að hin helga
Benaresborg skyldi ríða, sem
annað. Þeim hafði sem sé verið
kennt að þessi helga borg stæði
ekki í neinum tengslum við hinn
synduga heim. En sú þjóðfélags-
lega endursköpun, sem nú geng-
ur sem bylgja yfir heiminn læt-
ur ekkert óhreyft — ekki einu
sinni helgidóma vora.“ (Bls. 31
n).
Mér þótti skylt að drepa á
þetta, svo mér yrði ekki borið á
brýn að eg hefði með öllu gleymt
orðum meistarans um flísina í
auga bróðurins og bjálkann í eig-
in auga. Kirkjan þarf áreiðanlega
að vera þeirra m.a. minnug á
þessum örlagatímum.
Síðar gefst ef til vill einhvers
staðar rúm og tími til að ræða
þau atriði nánar, sem hér hafa
Framh. á bls. 17