Morgunblaðið - 04.01.1964, Blaðsíða 13

Laugardagur 4. jan. 1964
MQncilUHlADID
13
ÞESSA síðustu daga hefur létt
skýjamóða hvílt yfir Lundúna-
borg, veðrið er líkast því sem
stundum er í september, hiti 4—5
stig C., aðeins 2—3 verulegir
þokudagar hafa komið í mánuð-
inum, og árið sem hófst með
kulda, langvarandi snjókomu og
hríðarbyljum, virðist ætla að
kveðja með hlýrri viku, eins
hlýrri og frekast má vænta hér
í skammdeginu.
Árið, sem er að kveðja hefir
verið viðburðaár hér á laddi, að
minnsta kosti, þegar litið er á
það nú, þegar allir atburðir eru
ferskir í huga, hver sem dómur
sögunnar verður er lengra er frá
liðið. Á því kom harðasti vetrar-
kafli á Bretlandi, sem-komið hef-
ur síðan 1740. Sjaldan hefur rík-
isstjórn hér í landi átt eins í vök
að verjast á friðartímum, eins og
sú sem farið hefur með völd.
Fyrsta aðaláfall hennar var ósig-
ur hennar fyrir 5e Gaulle í samn-
ingum um inngöngu í Efnahags-
bandalagið. Þótt þjóðin væci
skipt í því máli var hiklaust gert
ráð fyrir að þeir samningar tæk-
ust, og að Bretland yrði banda-
lagsmeðlimur á árinu. Þrátt fyrir
það að slíkt færi út um þúfur
hafa kvíðnisspár þeirra ekki
Jólaskreyting í London.
Karl Sfrand, læknlr:
LUNDUNA
rætzt, sem vonlaust töldu að
standa utan bandalagsins. Að
vissu leyti virðist ósigur þessi
hafa haft þau áhrif að harðari
sókn hefir verið hafin eftir nýj-
um mörkuðum erlendis, og út-
flutningur hefir aukizt, þótt slíkt
hafi enn ekki nægt til þess að
stöðva vaxandi mismun innflutn-
ings og útflutnings.
Annað megináfall var Pro-
fumohneykslið. Naumast verður
sagt að nokkur maður, sem ko'm
nálægt því máli hafi stækkað af
þeim afskiptum, en vígvöllurinn,
sem eftir lá var þakinn meiri
og minni mannorðsslysum. Þegar
litið er yfir þann kapítula hlýtur
athyglin einkum að beinast að
því hversu báglega menningar-
þjóðfélög nútímans eru enn
vædd til þess, að fást við þau
vandamál, sem skapast í lífi og
umhverfi þess fólks, sem að vísu
virðist andlega heilbrigt á yfir-
borðinu, en lætur eigi að síður
6tjórnast í hátterni af sjúklegri
undiröldu. Gott dæmi um slíkt
sjúkdómsfyrirbæri, er beina-
hómópatinn Stephen Ward, —
hann hafði ekki læknismenntun
eins og margir virðast hyggja —
sem kaus heldur að svifta sig
lífi en þola jarðneskan dóm.
Stephen Ward var tvímælalaust
geðfræðilega vanheill, þótt hátt-
erni hans gengi ekki verulega út
yfir þá þröm, sém skilur á milli
þess, sem félagslega er talið heilt
og vanheilt.
Enn má nefna Vassall njósnar-
málið, sem lengst verður minnzt
fyrir það, að tveir blaðamenn
voru fangelsaðir vegna þess að
þeir neituðu að nefna heimildar-
menn að vitneskju er þeir birtu
um þetta mál. Fangelsanir þessar
mættu harðri gagnrýni, enda ein-
6tæðar hér í landi. En málið í
heild er aðeins grein af því mikla
vandamáli, sem stöðugt brýtur
6 hvarvetna í heiminum, en það
er hvort menn í ákveðnum starfs-
greinum, svo sem læknar, lög-
fræðingar, prestar og blaðamenn,
eem öðrum fremur f jalla um per-
eónuleg leyndarmál fólks, séu
bundnir þagnarskyldu, eða hvort
ríki og réttvísi eigi heimtingu á
að brugðizt sé þeirri skyldu. Um
elíkt vandamál gefst ekki rúm að
rita hér.
Árið sem er að hverfa hefur
orðið örlagaríkt fyrir báða aðal-
etjórnmálaflokkana hér í landi.
Báðir flokkarnir misstu foringja
sína og urðu að velja sér nýja.
í báðum flokkunum varð hörð
togstreita um val eftirmannsins,
svo að við klofningi lá. í báðum
flokkum var ósigur þeirra sem
næstir stóðu, en.komust ekki að,
Butlers og Georges Brown, mikið
persónulegt áfall, sem þeir eigi
að siður sneru upp í persónulega
sigra með því að láta kyrrt liggja
og fylgja kosnum foringja mögl-
unarlaust. Þrátt fyrir áföll þessi
hafa báðir flokkarnir treyst sam-
heldni sína innbyrði's og eru að
mörgu leyti betur sameinaðir nú
en þeir hafa verið um langan
tíma.
Venja er hér í landi að ætla
nýjum flokksforingja að minnsta
kosti sex mánuði til þess að koma
fyrir sig fótunum. Þrjá mánuði
til þess að ná fullum tökum á
þingflokknum og aðra þrjá til við
bótar til þess að komast sæmi-
lega í snertingu við flokksmenn
úti um landið. Svo virðist, sem
Sir Alec Douglas-Home hafi nú
eftir tæpa þrjá mánuði tekizt að
ná góðri fótfestu innan þing-
flokks síns. Mörgum var forvitni
á því að sjá hversu innflytjandi
úr lávarðadeild, sem jafnan er
gæflynd í viðskiptum, kynni að
fóta sig á svellinu í House of
Commons. Flestum mun koma
saman um það, fylgjendum jafnt
og andstæðingum, að nýi sveinn-
inn í bekknum hafi staðið sig
furðu vel. I utanríkismálum
koma síðustu starfsár honum að
góðu haldi og hann er öruggur
og hvass, þegar í brýnu slær í
þeim efnum. í innanríiksmálum
er þekking hans ekki jafn örugg,
og honum hættir til að misstíga
sig, en ekki ýkja oft. Hann ber
mistök sín ágætlega og æðrast
ekki. Hann hefir gott lag á því
að slá á strengi gamanseminnar
ef króa á hann af með slægum
spurningum. Að ýmsu leyti hefir
hann reynzt skæðari andstæð-
ingur en stjórnarandstaðan gerði
ráð fyrir, hann lærir sínar lexí-
ur vel í þinginu og lætur ekki
leggja sig tvisvar á sama bragði.
Harold Wilson hefur komizt að
raun um að sá vopnaburður sem
skeinuhættastur var Macmillan
bítur ekki á Sir Alec. Wilson
hefir því farið hægt í sakirnar
enn sem komið er og leitar fyrir
sér um nýja vígfimi.
Sjálfan tók Harold Wilson
mjög skamman tíma að festa sig
í sessi innan flokks síns. Innan
fárra vikna frá kosningu hans
var þingflokkurinn honum auð-
sveipur og ítök hans úti um land
uxu skjótt. Eftir er að sjá hversu
Sir Alec farnast úit um landið.
Sandur tímans rennur ört og
hann má enga mínútu missa,
einkum ef hann hyggst ganga til
kosninga í maí eða júní, sem
margir hyggja að komi til mála.
Hann hefir að vísu um níu mán-
uði þar til kosningar verða óhjá-
kvæmilega að fara fram, en fæst-
ir forsætisráðherrar hér tefla á
tæpasta vaðið, betra er að koma
fram fyrir þjóðina þegar sæmi-
lega blæs en að geta átt á hættu
meiri háttar áfall þegar komið
er í eindaga. Vitað er að for-
sætisráðherrann er að skipu-
leggja ferðalög um landið næstu
þrjá mánuðina, til að sýna sig
og sjá aðra, og að þeim ferðalög-
um loknum er búizt við að dragi
til tíðinda.
Sá atburður ársins, sem vafa-
lítið hefur þó verið þýðingar-
mestur var samningur vestrænna
þjóða og austrænna um bann
á kjarnorkuprófunum. Erfitt er
að gera sér í hugarlund þá geig-
vænlegu hættu er yfir vofði öllu
mannkyni ef prófunum þessum
hefði verið haldið áfram. Um
400 sprengjuprófanir höfðu þegar
verið gerðar, og samanlagt magn
þeirra var að minnsta kosti tutt-
ugu og fimm þúsund sinnum
meira en magn þeirrar spreng-
ingar, er eyðilagði Hiroshima. Ef
haldið hefði verið áfram á sömu
braut hefði óhjákvæmilega dreg-
ið nær og nær þeirri hættustund,
sem riðið gat öllu mannkyni að
fullu, og sem enginn getur full-
yrt með vissu hvenær sé í að-
sigi, þar sem allra fordæma er
vant.
Harold Macmillan hafði alla
sína stjórnartíð stefnt að því að
ná samningum af þessu tagi áð-
ur en hann færi frá. Lítill vafi
er á því að þegar samningaum-
leitanir voru teknar upp á ný
í marz þá var það eftir löng
bréfaskipti milli hans og Kenn-
edy forseta, og talið er að bréf,
sem Macmillan skrifaði forset-
anum 16. marz hafi sannfært
Kennedy um það að þá væri
sá rétti tími kominn til þess að
leita fyrir sér á ný. Tíminn leiddi
í ljós að Macmillan hafði skynj-
að veðrabrigðin rétt. Þegar samn-
ingurinn gekk í gildi 10. október
staðfesti Kennedy þennan þátt
Macmillans í bréfi til hans þar
sem tekið er fram að sagan
mundi minnast hans sem aðal-
frumkvöðuls þessa árangurs. Þótt
Macmillan yrði að láta af em-
bætti gegn vilja sínum, og þótt
margt færi í handaskolum á
stjórnartíð hans, má hann eigi
að síður vera ánægður ef dóm-
ur sögunnar verður sá að geig-
vænlegasti voði veraldar hafi
verið lagður í dróma að miklu
leyti fyrir hans tilstilli.
Þegar frá eru dregin skrif
blaðanna hér um fiskveiðadeil-
una forðum, er óhætt að segja
að Islands hefir oftar verið getið
í blöðunum á þessu ári en nokkru
sinni fyrr. Forsetaheimsóknin
vakti mikla athygli, öll skrif
blaðanna um heimsóknina og ís-
land voru í vinsamlegum tón, og
sum blöðin, þar á meðal The
Times, lögðu sérstakléga áherzlu
á það, að þessi heimsókn væri
táknræn fyrir endurnýjaða vin-
áttu milli þessara tveggja ey-
þjóða. Öll heimsóknin fór mjög
vel fram og var vel undirbúin
af brezka utanríkisráðuneytinu
með góðri hjálp frá íslenzka
sendiráðinu hér. Sérhver per-
sóna, sem hitti forsetahjónin hér,
lauk lofsorði á þeirra hógværu
og hlýju framkomu. Um sama
leyti vakti eldgosið út af Vest-
mannaeyjum mikla athygli hér,
öll blöð birtu stöðugar fregnir
af því og sum með ágætum
myndum. Tveir brezkir vísinda-
menn, dr. A. T. J. Dollar og J. E.
Guest, sem heim fóru til íslands
að athuga gosið birtu síðan ræki-
lega grein um það í blaðinu New
Scientist. í brezka útvarpinu og
sjónvarpinu hafa verið nokkrir
þættir um ísland, sumir að vísu
einhliða en aðrir góðir. Sérstaka
athygli vakti nýlega þáttur þar
sem viðtal fór fram við Davíð
ólafsson, fiskimálastjóra, er tókst
með ágætum vel. Frásögn Davíðs
í þessum þætti varpaði sérstak-
lega skýru ljósi yfir vandamál
íslenzkra fiskimála og þýðingu
þeirra fyrir íslenzka þjóð. Ásamt
viðtalinu við Davíð var í sama
þætti mjög vönduð og vingjarn-
leg frásögn brezks fréttamanns
frá útvarpinu hér um það sem
fyrir auga og eyra bar á fslandi.
Svo vel var til hagað, að þáttur
þessi var fluttur rétt áður en
nýafstaðin fiskimálaráðstefna
hófst hér í London.
Á þessu ári hafa margir heims-
þekktir menn fallið fyrir sögð
dauðans hér í landi. Af stjórn- .
málamönnum má nefna Hugh
Gaitskell, foringja Verkamanna-
flokksins, og John Strachey.
Beveridge lávarður, sem heims-
þekktur var fyrir félagslegar
brautryðjendakenningar sínar
féll í valinn, sömuleiðis Nuffield
lávarður, bifreiðaframleiða'ndi,
sem varið hefur milljónum til
vísindastarfsemi, einkum lækna-
vísinda. Tveir heimsþekktir rit-
höfundar dóu, Aldous Huxley,
sem e.t.v. varð frægastur fyrir
bók sína „Brave New World“
sem margir samaldrar þess er
þetta ritar lásu sér til ánægju
og uppörvunar í æsku, auk
margra annarra bóka, og enn-
fremur rithöfundurinn Louis
MacNice, sem heimsótti Island
skömmu fyrir stríðið og reit bók
um för sína ásamt W. H. Auden:
Letters from Iceland. Alanbrooke
lávarður, aðalaðstoðarmaður
Churchills í stríðinu dó, enn-
fremur Morgan Philips, alþekkt-
ur verkalýðsleiðtogi. Benno
Moiseiwitch, píanósnillingurinn,
dó, og að lokum má telja mann,
sem allir íslendingar, sem dvalið
hafa í London langdvölum munu
kannast við, Sir David Low —
betur þekktur sem Low, skop-
teiknarinn alþekkti, sem oft náði
næmari tökum á strengjum
mannlegrar sálar með fáeinum
blýantsstrikum, en aðrir gátu náð
í löngum blaðagreinum. • Nú ér
ekki lengur hægt að bíða kvöld-
blaðsins með eftirvæntingu til
þess að sjá hvaða gamanneista
Low slær úr kaldri tinnu hvers-
dagsleikans.
Sandur tímans rennur og inn-
an fárra klukkustunda er stunda-
glas ársins 1903 tæmt. Þúsundir
og aftur þúsundir safnast á
Leicester Square, undir grænum
greinum jólatrésins norska, sem
Norðmenn hafa sent á ári hverju
síðan stríðinu lauk, hjá gos-
brunnunum, sem suða milt í
skammdegishúminu og endur-
spegla litróf ljósadýrðarinnar,
hjá koparljónunum, sem stara
köldum málmsjónum yfir mann-
þröngina og Nelsonssúlunni, sem
gnæfir við ský. Það verður hróp-
að, dansað, sungið og ærslazt,
sumir hoppa upp í gosbrunnana
til að kæla blóðið, einstöku rysk-
ingar og kannski fáeinar hand-
tökur, ef lætin ganga úr hófi.
„Hin gömlu kynni“, verður sung-
ið og Big Ben slær þung tólf
högg, sem óma vítt yfir borgina.
Eftir miðnættið dreifist mann-
fjöldinn á ný en eftir standa
Nelsonssúlan og koparljónin —
eitt ár er fyrir þeim eins og
dropi sem hríslast út úr gos-
brunninum og hverfur niður
milli steinanna.
London, 31. des. 1963.
K. S.
Nýr yiirmaður hers
V-Þýzkalands
Bonn 28. des. (NTB).
UM áramótin tekur nýr maður
við stjórn hers Vestur-Þýzka-
lands, er það Heinz Trettner hers
höfðingi, en hann tók m.a. þátt
í innrásunum í Holland og Sovét
ríkin í síðari heimsstyrjöidinni.
Trettner, sem er 56 ára,. tekur
við embætti af Friederich Fört-
sch, en hann hefur verið yfir-
maður hersins í þrjú ár.
Trettner hershöfðingi gekk í
her Weimarlýðveldisins 1925 og
í síðari heimsstyrjöldinni rar
hann yfirmaður deilda flughers-
ins, sem þátt tóku í innrásunum
í Holland og Sovétríkin. Eftir
styrjöldina hætti Trettner her-
mennsku um hríð, en 1956 gekk
hann í her Vestur-Þýzkalands
og starfaði í höfuðstöðvum At-
landshafsbandalagsins í París. Til
Vestur-Þýzkalands kom hann
aftur 1959 og í október varð hann
yfirmaður einnar deildar varnar-
málaráðuneytis landsins.