Morgunblaðið - 06.11.1965, Blaðsíða 13

lÆ’dgardagur 6. nóv. 1965
MORGUNBLAÐIÐ
13
,Elsku Jdn“
Leikstjóri: Lars Magmis
l/imdgren. Framleiðandi:
Sandrew. Handrit: Lars
Magnus Lindgren, eftir
segu Olle Lánsberg. Kvik-
myndun: Rune Ericson. Tón
Jist: Bengt-Arne Wallin.
Sænsk frá 1964. 112 min.
Nýja Bíó. Upprunaheiti:
Káre John.
Með Elsku Jóni heldur Lind-
gren hinn sænski áfram
sömu braut og í Eigum við
að elskast? (Ánglar — finns
dom, 1960), en hefur auðsjá-
anlega æ-tlað sér að gera var-
anlegra kvikmyndaverk, sem
honum tekst nú að nokkru
leyti. í fyrri myndinni sýndi
Lindgien, að hann kunni vel
að skapa erótískan gamanleik,
án smekkleysis og tilgerðar.
Elsku Jón er einnig erótísk
mynd í fyllsta máta, en rneð
nokkru alvarlegni undirspili
meðfram gamanseminni.
„Djörf“ atriði myndarinnax,
sem eru mjög opinská bæði
í tali og mynduni, em* mjög
smekklega unnin og án alls
subbuskapar eins og oft vill
við brenna við í mynd.um
sem aðallega eru miðaðar við
á ný. Það fer þó svo, að ung
framleiðslustúlka á krá einni
vekur hjá honum áhuga, þeg-
ar hún minnir hann á stutt
kynni hennar af honum
dirukknum þar áður. Hann
man það ekki, en býður henni
út með sér. Þá kemur í ljós að
hún á smástúlku, en ógift og
býr ein og getur ekki orðið
kynhvötina. Myndin er
skemmtilega gerð og léttleiki
hennar er langt frá þeim þung
iamahætti, sem einatt hefur
skemmt slíkar myndir frá Svi
um. Vinsældir myndarinnar
má Lindgren mikið þakka
leikurunum Jarl Kulle og
Christina Schollin, sem einn-
ig léku í fyrri myndinni. Þótt
hvorugt þeirra geti staðist
sem dæmigerðar persónur
sjómanns og veitingastúlku,
þá er leikur þeirra það góð-
ur, að slíkt gleymist oftast.
Bæði eru góðir leikarar og
ágætar persónur, en trúlega
hefði verið hægt að finna
aðrar sem hefðu verið. meir
sannfærandi sem þessar mann
eskjur.
Jarl Kulle fer með hlut-
verk Johns, eða Jóns á ís-
lenzku, skipstjóra á strand-
ferðaskipi sem þræðir smá-
hafnirnar. Hann kemur í
land í einni höfn af mörgum,
en sýnir lítinn áhuga á að
skemmta sér í landi sem hin-
ir yngri skipsmenn hans.
Enda hefur Jón fengið að
smakka á hjónatoandsógæf-
unni og langar ekki til að
lenda í klónum á kvenmanni
Jarl Kulle og Christina
Schollin í „Elsku Jón“.
sér úti um barnfóstru í hend-
ingskasti. En daginn eftir
eiga þau frekari kynni, þegar
hún kemur að honum nöktum
í sjóbaði. Jón býður henni og
dótturinni í ferðalag, stm end
ax í Kaupmannahöfn, bæði
móður og dóttur til mikillar
ánægju.
Vonbrigði Jóns og Anítu í
lífinu gerir þau tortryggin og
efasöm, þrátt fyrir von þeirra
um tryggari og sannari ást.
í sumarbústað við ströndina
eiga þau stefnumóí og þrátt
fyrir hik og vandræði, enda
þau bæði í sömu sæng. Þar
verður þeim tíðum dvalið við
ofsafengn,a ástarleiki, sem
fylla út mikinn hluta myndar-
innar á opinskáan hátt. Þótt
baeði þrái dýpri og varanlegri
kynni, þá tekst þeim ekki að
brjóta múinn og ná saman í
einlægni og hreinskilni. Dvöl
þeirra saman lýkur án sjáan-
legs eða varanlegs árangurs.
Jón heldur á sjóinn á ný. En
í lokin verður leiðrétting á
misskilningi þeirra á milli til
að skapa happy-ending á
myndinni. Eitt símtal frá Jóni
um borð hnýtir þau saman á
ný, varanlegri böndum en áð-
ur.
í myndinni má glöggiega
sjá að Alain Resnais hefur
ekki haft lítil áhrif á kvik-
myndalistina. Eins og í Hiro-
shima og Mariebad, þar sem
Resnais sprengdi tímaskynið
í kvikmyndum, blandaði sam-
an fortíð og nútíð, svo stund-
um varð ekki greint á milli,
þá skeytir Lindgren myndina
á þann hátt, að auðvelt er að
sjá áhrifin. Ekki er þó hægt
að segja að honum takist það
alltaf vel. Stundum virðist
myndin ekki gefa tilefni til
slíkra vinnubragða. Endur-
tekningin er einnig oft vafa-
söm. Það sem ber myndina
uppi er auðsær heiðarleiki og
einlægni. Rausæar og hvers-
dagslegar lýsingar sem all-
flest kynlífsfólk ætti að kann-
œd við og eru túlkaðar mjöig
eðiilega. Sumar ástarfarirnar
eru nokkuð nýstárlegar í kvik
myndum, svo sem atlot neð-
ansjávar. Stundum leiðist
Linðgren út i barnaskap og of
„sæt“ atriði, eins og í sam-
bandi við barn Anítu. Annars
staðar tekst honum að skapa
minnisstæðar myndir, svo
sem úr heimsókninni í dýra-
garðinn í Kaupmannahöfn.
Elsku Jón er létt, ekki stór-
vægileg kvikmynd, en ætti að
geta verið þægileg og þokka-
full skemmtun. Kynlífsatrið-
in sem eiga stóran þátt í mynd
inni, eru smekklega leikin og
kvikmynduð. Erótískar at-
hafnir trúverðugar, en aldrei
grófar. í heild má segja að
Elsku Jón sé þokkalega unnin
og þægileg mynd. Lindgren
er þó ekki sá maður sem bú-
ast má við að verði leiðandi
Ijós í sænskri kvikmyndagerð
í framtíðinni. Þar koma önn-
ur nöfn fremur í húga svo
sem Jörn Donner, Bo Wider-
berg, eða Vilgot Sjöman, en
frábær kvikmynd hins síðast-
nefnda, Ástareldur (Álskar-
innan, 1962), var nýlega sýnd
í Hafnarfjarðarbíói, en varð
því miður, vegna tímaleysis
og vinnuaðstæðna íslenzkra
kvikmyndagagnrýnenda, að
fara framhjá óumrædd. ís-
lenzku dagblöðin leggja ekki
mikið upp úr því að skapa
þær aðstæður, að hægt sé að
sinna í þeim almennustu og
vinsælustu listgreininni eins
og verðuigt væri, á meðal heill
her er hafður í þjónustu til
að sinna miklu fásóttari
skemmtumum, svo'sem árang-
urslitlu duddi íþróttagaufara
eða pólitískum héraðsmótum.
Pétur Ólafsson.
Gunnar Bjarnason Hvanneyri
Píndar mi
STEFÁN Aðalsteinsson, búfjár-
fræðingur við Rannsóknarstofn-
un landbúnaðarins og ritstjóri
Búnaðarblaðsins kynnir grein
um fóðrun mjólkurkúa í 8. tbl.
þessa árs í riti sínu með þessum
oiðum: „Jóhannes Sigvaldason,
forstöðumaður hinnar nýstofn-
uðu Efnarannsóknarstofu land-
búnaðarins á Akureyri, skrifar
um eggjahvítu- og steinefna-
Jxk-f mjólkurkúa, og er í grein
Iiaiis endanlega kveðið upp úr
um það, að á íslandi eru lág-
mjólka kýr oft offóðraðar á
eggjahvítu.“
Þessi ummæli o.g sjálf greinin
giöddu mig sem kennara í fóður-
íræði og höfund þeirrar fóður-
fræði, sem kennd er og hefur
verið kennd hér á landi sl. 17 ár.
Oft hefur mér komið til hugar
eð gagnrýna þá forskrift, sem
Bfl. ísl. og Atvinnuc.eildin hafa
gefið um fóðrun mjólkurkúa j.g
eamsetningu á fóðurblöndum og
íóðwrsöltum. Það er mú á síðustu
árum, sem tölur um samsetningu
á islenzku töðufóðri og túngresi
liggja fyrir héðan frá Hvanneyri
og eftir yngri starfsmenn At-
vinnudeildar, svo að hægt er að
reikna, með sæmilegu öryggi,
efnajafnvægi- mjólkurkúa. Þessi
útreikningur hefur tekið nokkr-
um breytingum í kennsiunni sl.
áratug vegna nýrra erlendra upp
lýsinga um þarfir kúnna til fram
leiðsiunnar og nýtingu einstakra
fóðurefna í ýmsum fóðurtegund-
um, og á hverju ári bætisí ein-
hver nýr fróðleikur við. Nú hef-
ur ritstjóri Búnaðarblaðsins kast
að fyrir borð hinni „koliegíölu"
háttsemi, og vil ég þá með grein
þessari haida þessum mikiivægu
umræðum u.m fóðrun mjólkur-
kúa áfram, og hljóta þá fóður-
fræðingur Atvinnudeildar í ald-
arkvartel og embættismenn naut
griparæktar hjá Bfl. ísl. að skýra
sjónarmið sín og vísindalegan
„status".
Að minum dómi er ríkjandi
grundvallarvitleysa í fóðrun
mjólkurkúa hér á iandi, sem
skýra má í þrennu lagi:
1. Offóðrun með prótini (eggja
hvítu) er beint fjárhagslegt tap.
Eins og margir vita, gegnir
prótínið þröngu hlutverki í lífs-
starfsemi dýra. Það notast eins
og byggingarefni í daglegri efna-
samsetningú kýrinnar, og það
sem umfram þarfir er, liðast
sundur, og nokkur hluti hennar
fer úr líkamanum í þvaginu í
ammoníum-samböndum (stækja)
Á síðustu árum hefur heyverk-
un og nýting töðunnar hér á
iandi tekið gagngerðuim breyt-
ingum, og er nú taðan miklu
prótínuauðugri en áður Var, þeg-
ar súgþurrkun þekktist ekki og
votheysverkun var óþekkt eða
illa framkvæmd og af vanþekk-
ingu. Það var orðin venja fyrir
20-30 árum, að hafa 150-200 g
af „meltanlegri hreineggjahvítu“
í kg. fóðurblandna og fékkst það
með því að hafa 15-20% af fiski-
mjölstegundum í fóðurblöndun-
um. Ef fóðurblanda er rétt sam-
an sett, hæfir fyrir kýr, sem
mjóika um 20 kg af meðalfeitri
mjólk og hafa góða meðaltöðu
sem grundvallarfóður, að fá fóð-
urblöndu með 90-100 g af melt-
anlegu prótini, en þær fóður-
biöndur, sem nú eru á markaði
hafa allar 160-180 g, því að þær
enu af gamaili venju útreiknað-
ar með hiiðsjón af „meltanlegu
h.rein egigjah ví 1 u“, en <*ú „eggja-
hvita“ er komin undir græna
torfu með gömlu fræðimönnun-
um sem á sínum tíma notuðu
þetta ófræðilega hugtak, en
venjulega er um 10% meira af
prótíni en „hreineggjahvítunni“
í kjarnfóðrinu.
Síldarmjöl, sem notað er að
réttu marki í fóðurblöndur, hef-
ur um 138 fóðureiningar í 100 kg.
Ef verð síldarmjölsins er kr.
700.00 á sekk, kostar fóðureining
in ca. kr. 5,60. En sé síldarmjöl-
ið haft umfram þarfir í blönd-
unni, notast aðeins um 100 fóð-
ureiningar úr hverjum sekk, og
kostar þá hver FE um kr. 7,00.
Þegar fóðrið er ranglega ,,af-
balanserað" á þennan hátt, þarf
kýrin að vera eins konar skil-
vinda, og hún losar með þvag-
inu tveggja krónu verðgildi úr
líkamanum af hverju kg fiski-
mjöls. Þetta „skilvindustarf“
reyhir á kúna og verður henni
því örðugara, sem henni er ætl-
að að skila meiri nyt. Og svo
verður stækjan, sem þannig fæst
óþarflega dýr áburður.
Við gætum þannig að skað-
lausu sparað um 1500 tonn af
fiskimjöli í árlegum kúafóður-
bæti, og fáist kr. 7,00 fyrir hvert
kg til útflutnings, þá er þetta
gjaldeyrir, sem nemur um 10,5
milljónum króna.
2. Kýr ropa fóðurostinuru út
í loftiö.
Hér á landi hefur um langt
árabil verið stunduð framleiðsla
í mjólkurbúum á s.k. „fóðurosti“,
í því markmiði að koma of-
framleiðslu mjóikur í tóg. Og
sl. ár var gerð einhver sérstök
ráðstöfun af ráðaimöninum til að
koma undanrennudufti heim til
bænda með niðurgreiddu verði
í sama mankmiði, því að það mun
ekki hafa fengizt hátt verð fyrir
það á heimsmarkaði.
Nú hafa vísindi á síðasta ára-
tug leitt í ljós, að þegar við gef-
um jórturdýrum prótín (eggja-
hvitu), þá erum við að veruiegu
leyti að fóðra gerla vambarinnar
og í vinstrinni (maganum) sundur
•liðast gerlaprótín að verulegu
leyti en ekki fóðurprótinið, eins
og er hjá dýrum með einfaldan
maga. Nú hafa nýlegar rann-
sóknir sýnt, að mjög auðmeltan-
legt prótín, s.s. kasin (mjólkur-
eggjahvíta) brotnar svo ört nið-
ur í vömbinni að gerlarnir hafa
ekki við að taka hana til sín.
Hún brotnar niður í stækju og
sykursambönd, en stækjan er
loftkennd, og kýrnar ropa henni
út í loftið. í kennslubók P. Hav-
skov Sörensen við landbúnaðar-
háskólann I Kaupmannahöfn seg
ir, að rannsóknir sýni, að mjólk-
urprótín hafi lítið gildi fyrir
jórturdýr (orðrétt: „Det er saa-
ledes fundet ved engelske under-
sögelser, at kasein kun har ringe
værdi som proteinkilde til ud-
voksede drövtyggere paa grund
af den meget hurtige ammoniak-
frigörelse i formaverne").
Kannski er það gert íyrir
sveitai'óma.ntíkina svonefndu, að
láta kýrnar skilja og losa úr sér
prótinverðmætin eftir tveimur
leiðum? Hvort er það vanþekk-
ing eða sljóleiki þeirra, sem um
eiga að fjalla?
Undanrennuduftið er mikil-
vægt fóður ,en það er rangt að
senda það heim til bænda, það
á að selja það með álíka sann-
gjörnu verði fóðurblöndunar-
stöðvunum, sem þá myndu setja
það í réttum hlutföllum í það
fóður, þar sem það á heima, eða
í svínafóðurblöndur kálfafóður-
blöndur og alifuglafóður.
3. Píndar mjólkurkýr.
Þegar kýr eru offóðraðar með
prótíni en vanfóðraðar með kol-
hýdrötum og steineínum, þá eru
þær pindar. Oft kym ég í fjós
og kemst að raun um, að það
vantar 2-3 kg af fóðurbæti til
að fóðrið fullnægi starfsemi kýr-
innar og nyt. Aðspurðir um
ástæðuna, segja menn oft: „Eg
vil ekki pina kúna.“ Það er eins
og menn haldi, að mikil fóður-
gjöf píni kýrnar. Það er alrangt.
Það er efnaskorturinn, sem pínir
kýrnar. Hér á landi er fóðrið
ranglega „afbalanserað“, þar
sem fóðurblöndurnar hæfa al-
mennt ékki heimafóðrinu. Þetta
sést á íslenzku kúnum, sem eru
almennt of margar, fá of oft
kuldadoða og súrdoða og eru allt
of beinaveikar. Allt er þetta af-
leiðingar af því, að kýrnar eru
pindar með ranglega „afbalan-
seruðu“ fóðri. Ef prótínið væri
mikliu minna í fóðurbætinum,
myndu kýrnar ekki gefa nyt
fram yfir þau efni, sem þær fá
í fóðrinu. Prótínið takmarkar
mjólkurmyndunina. Skorti pró-
tín, en önnur næringarefni eru
rífleg, fitnar kýrin. Sé prótin ríf-
legt, en önnur næringarefni
skortir framleiðir kýrin mjólk af
efnum úr eigin líkamsvefjum,
hún brýtur niður fituvefi og sæk
ir steinefni í beinin sín. Þarna
er mesta hættan á ferðinni.
í grein Jóhannesar Sigvalda-
sonar er sýnt efnauppgjör við
mismunandi’ nyt. í Búfjárfræði
minni, sem kemur út á vetrinum,
er þessu gerð mjög ýtarleg skil.
íslenzkur búskapur er fyrst og
fremst umsetning á fóðri. Það
er því mikilvægt, að bændur
kúnni góð skil á grundvallar-
fræðum fóðrunarinnar og ieið-
beiningaþjónustan þarf að fvlgj-
ast með því, sem vísindastöðvar
nágrannalandanna vinna á hverj
um tíma.
Það er varla von, að búskapur
farsælist á landi, þar sem jarð-
vegurinn er píndur með sýrandi
ábu'rði (Kjarninn) og kýrnar
píndar með ranglega „afbalan-
seruðu fóðri“. Hér þarf úr að
bæta.