Morgunblaðið - 20.12.1966, Blaðsíða 2

2
MORGU N BLADIÐ
Þriðjudagur 20. des. 1966
Jónas Péfursson leggur fram á Alþingi frv. urn:
AUSTURLANDSVIRKJUN
JÓNAS Pétursson, alþm.
hefur lagt fram á Alþingi
frv. til laga um Austurlands-
virkjun. Meginefni þess er,
að ríkisstjómin og sveitarfé-
lög Múlasýslna, Neskaup-
staðar og Seyðisfjarðarkaup-
staðar setji á stofn virkjana-
fyrirtæki er nefnist Austur-
landsvirkjun.
Austurlandsvirkjun skal
heimilt skv. frv. að reisa allt
að 12 MW-orkuver í Lagar-
fljóti við Lagarfoss ásamt
aðalorkuveitu til EgiLsstaða.
Ennfremur er Austurlands-
virkjun ætlað að taka við
öllum eignum rafmagns-
veitna ríkisins á Austurlandi
þ.e. orkuverum og aðalorku-
veriun.
I greinargerð frv. er bent
á, að orkuframleiðsla á Aust-
■ urlandi hefur aukizt um
130% á fimm árum, en á
sama tíma hefur raforku-
framleiðsla í öðrum lands-
hlutum aukizt um 36%. Þar
segir ennfremur:
„Eins og nú er ástatt í ratoricu-
jnálum á Austurlandi, er hamlað
á móti aukinni notkun al því, að
iframleiðslan er svo óhagkvæm.
£ru þvi ónotaðir ýmsir mögu-
íeikar til meiri hagnýtingar raf-
magnsins, sem ódýr vatnsorka
getur fullnægt, en ekki ketmur
til greina að fullnægja með dís-
Horku. Sérstaíklega skal hér nefna
húshitun með raforku og ekki
sízt í sveitum. Rafmagnshitun í
sveitum er hagstæðari en í þétt-
býli við hafnarstæði. Meta þarf
flutninga á olíu í því sambandi.
En vegna jöfnunar verðsins er
orkan raunverulega ódýrari en
reiknað er með til hitunar I sveit
um. Er þarna um mikiivægt þjóð
. hagslegt atriði að ræða. En auð-
vitað er í þéttbýlinu líka sjálf-
sagt að athuga hagkvæmni raf-
magnshitunar. t>ar keppir hún
þó sennilega ekki við jarðlhita,
þar sem hans er völ í nágrenni
þéttbýlis, en kaupstaði og kaup-
tún á Austurlandi er ekki talið
sennilegt að verulegan jarðhita
sé að finna, nema í nágrenni
Egilsstaða.
Á Austurlandi er hagfcvæmur
virkjunarstaður í Lagarfljóti við
Lagarfoss. Áætlanir sýna, að Lag
arfossvirkjun er hagstæð miðað
við kostnað á virkjað kW. og
kWh. framleiðslugetu. En höfuð-
kostur hennar er þó öryggið
vegna hinnar miklu vatnsmiðl-
unar í LagarfljótL
Það er áhugamál Austfirðinga,
að Lagarfoss verði virkjaður hið
allra fyrsta tii að binda endi á
raforkuskortinn, skapa öryggi í
raforkuframleiðsluna og til þess
að fá ódýra orku í stað hinnar
dýru dísilorku.
En virkjun Laigarfoss gæti
gerzt á fleiri en einn veg. Það
gæti gerzt með því, að ríkið
virkjaði, og það gæti gerzt með
því að stofna fyrirtæki, Aust-
fjarðavirkjun eða Lagarfossvirkj
un, er Austfirðingar væru eigend
ur að að meira eða minna leyti.
Hér er lagt til, að Austfjarða-
virkjun sé stofnuð með helminga
þátttöku ríkis og heimabyggða á
svipaðan hátt og Landsvirkjun
^og Laxárvirkjun. Ég tel það fram
tíðarmál, að byggðarlögin eigi
sem mestan hlut í orkuverunum.
Það eykur sjálfstæði þeirra og
tryggir þeim meiri þátttö'ku í
þeim fjársjóðum, sem vatnsvirkj-
anir verða örugglega síðar, er
þær hafa verið afskrifaðar að
mestu. Og ég held, að á þann
hátt verði allur þessi rekstur hag-
kvæmastur, með því að hafa ekki
einingarnar allt of stórar, að því
er stjórn og framkvæmdir allar
varðar. iSnertir þetta bæði orku-
framleiðsluna sjálfa og einnig
dreifinguna, sem nú er eystra á
vegum héraðsrafveitna ríkisins.
Með frv. fylgir álitsgerð þeirra
Jóhanns Indriðasonar rafmagns-
verkfræðings og Ásgeirs Sæ-
mundssonar tæknifræðings um
rekstrarcifkomu Austurlandsvirkj
unar fram til 1980.
Þar er meðal annars borið
saman að kaupa orkuna um línu
frá Laxá í Þingeyjarsýslu til
Egilsstaða, en sú lausn hefur nú
stofnunar Austurlandsvirkjunar,
en ætlazt er til, að slíkt komi
farm undir meðferð málsins í Al-
þingi.
Til að auðvelda sveitarf élögun-
um að taka afstöðu er málið
flutt. Með því er það komið í
áþreifanlegt form. En á meðan
það svífur í lausu lofti, eins og
til þessa, verður erfitt fyrir
fólkið á Austurlandi að gera sér
fulla grein fyrir rökum þess“.
verið ofarlega í huga þeirra, er
raforkumáLum okkar stjórna.
Með 25 aura verði á kWst. við
Laxá verður sú leið fljótlega
mun óhagstæðari, gefur dýrari
orfcu en Lagarfoss, auk þess, sem
er meginatriði frá sjónarmiði
Austfirðinga, að hafa ekki sama
vald á því máli. Má t.d. benda
á margs konar iðnað, sem æski-
legt væri að setja upp, sem þyrfti
talsverða orku. Liggur í augum
uppi sá reginmunur, sem er á því
að hafa þá sjálfur vald á ork-u-
málunum eða að þurfa að semja
um kaup á orkunni t.d. frá Lax-
árvirkjun. í virkjunarmálunum
gildir að vera framsýnn, og þó
að axla þurfi nokkra byrði í
byrjun vegna Lagarfossvirkjun-
ar, þá snýst dæmið fljótlega við
og hagur Austfjarðavirkjunar er
orðinn allgóður þegar fyrir 1980,
þrátt fyrir að hún tekur að sér
allan rekstur á núverandi kerf-
um og Grímsárvirfcjun ásamt
Lagarfossvirkjun, rekstur, sem
nú er hinn erfiðasti, samkv. reikn
ingum rafmagnsveitnanna.
Svæði það, sem Austfjarða-
virkjun er ætlað að ná yfir í
fyrstu, er núverandi Grímsár-
svæði. Æskilegt er, að sem fyrst
verði unnt að færa það svæði út,
bæði norður til Vopnafjarðar og
Bakkafjarðar, til Borgarfjarðar
og Djúpavogs og síðar jafnvel
suður um til Hornafjarðar. En
um þau atriði er eðlilegt að komi
til samninga, eftir að Austur-
landsvirkjun hefur verið sett á
stofn. En auðvitað er æskilegast,
að allt Austurland geti fallið inn-
í þetta fyrirtæki með þær fram-
kvæmdir og rekstur, er því fylg-
ir.
Það skal tekið fram, að sveitar-
félögin á Austurlandi hafa ekki
tekið afstöðu til þessa máls, þ e.
Mattwilda Dobbs ásamt eiginmanni sínum ,
„Sá „Mörthu" 12 ára gömui
— aldrei séð óperuna síðan"
Segir Matfwilda Dohbs við komuna til Reykjavíkur
JÓLASÝN'IN Þjóðleikhúsins verð
ur óperan „Martha“ eftir Þýzka
tónskáldið Friedrich Flotstow
(I'81i2—>1®8S ). Titilhlutverkið
,AIörtu“ syngur bandaríska
blökkúkonan Mattiviilda Dobbs.
Kom hún til Reykjavíkur í gær
frá Kaupmannahöfn ásamt eigin
manni sínum, sænskum blaða-
manni.
Mattvilda tjáði blaðamanni
Mbl. á flugvellinum við komuna
til landsins að hún hafi aldrei
sungið í óperunni „Mörthu“. Sagð
ist hún hafa séð óperuna í fyrsta
sinn 12 ára gömul í Atlanta, þar
sem hún er fædd og uppalin, en
aldrei hafa séð hana síðan.
Óperusöngkonan hefur stund-
að háskólanám í tungumáium
við Columbíaháskólann þar sem
hún tók Masters of Arts gráðu.
Að því námi loknu hóf hún söng
nám hjá söngkonunni Lotte
Leonard og hlaut námsstyrk, sem
kenndur er við Marian Ander-
son. I tvö ár stundaði hún söng-
nám í París. Hún var fyrsti negra
söngvarinn, sem eungið hefur í
La Scala í Mílanó.
Oft hefur hún sungið við
Glyndebourne óperuna í Eng-
landi, Covent Garden og Metro-
pólitan í New York. Hefur söng-
konan sungið á koncertum í
flestum löndum Evrópu og var
hún fyrir Skömmu í söngferða-
lagi í Rússlandi. Auk þess hefur
hún sungið í Ástralíu og flest-
um Stórborgum Norður-Ameríku.
Þau hjónin eru búsett í Stofck-
hólmi, og hefur óperusöngkonan
undanfarin ár sungið við óper-
una þar. Síðast í fyrrakvöld söng
hún í „Rakaranum frá Sevilla“,
eftir RossinL
Óperan „Martha" verður frum-
sýnd í Þjóðleifchúsinu á 2. í jól-
um. Hljómsveitarstjóri verður
Bodan Wodisko, en þýðandi óper
unnar er Guðmundur Jónsson,
óperusöngvarL Tjáði Klemenz
Jónsson leikari blaðinu að Matti
wilda mundi syngja á um 10—15
sýningum, en síðan tekur Svala
Nielsen við hlutverkinu. Með
önnur stærri hlutverk fara Guð-
mundur Jónsson, Guðmundur
Guðjónsson, Kristinn Hallsson,
Sigurveig Hjaltested og Hjálmar
Kjartansson. Leikstjóri er Erik
Schacks, sem nýlega setti óper-
una á svið í Berlín. Leikmyndir
og búningsteikningar eru gerðar
af Lárusi IngólfssynL
Óperan „Martha" er gaman-
ópera og gerist í Englandi á dög-
um Önnu drottningar (1702—
1714. Var hún fyrst frumsýnd 1
Vínarborg árið 1847).
Enga hiftu
þeir stúlkuna
AÐFARANÓTT sunnudags sl.
komu nokkrir menn á lögreglu-
stöðina í Reykjavík og lögðu
fram kæru á hendur fimm út-
lendingum, sem þeir kváðu hafa
ráðizt á sig við Álafoss. Höfðu
mennimir farið fjórir saman upp
að Álafossi að hitta stúlku. —
Stúlkuna hittu þeir ekki en hins
vegar lentu þeir í ryskingum við
fimflft menn, sem þeir kváðu vera
Skota.
Er fjórmenningarnir komu upp
að Álafossi komu tveir menn að
iþílnum og virtust eiga eitthvað
vantalað við piltana. Þeir hins
vegar voru Htt viðræðufúsir og
böndu'ðu þeim frá sér. Braut þá
annar maðurinn hliðarrúðu með
'hnefahöggi. Þá vatt sér úit úr
bílnum ein piltanna undir áhrif-
um áfengis og kvaðst hann hafa
viljað ræða málin við Skotana.
Þeir réðust þegar að honum með
barsmíðum. >á fór bílstjórinn og
annar með honum félaga sínum
til hjálpar og toættust þá í hóp-
inn þrfr Skotar, sem höfðu gert
sér glaðan dag af skota og voru
alltruflaðir af hans völdum. —
Upphófust nú pústrar og hrind-
ingar og hlutu tveir íslending-
anna töluverða áverka í andlitL
Þeir kærðu árásina eins og að
framan greinir og er rannsókn
málsins niú í hiöndum rannsóknar
lögreglunnar.
Hagnaður SAS
fjórða árið í röð
Verkfallið í sumar kostaði þó félagið mikið
1 GÆR ollu smálægð fyrir
vestan land hægri suðlægri
átt með dálítilli slyddu eða
rigningu á S- og V-landi. Á
A- og NA-landi hafði hún
engin áhrif; þar var stilla og
allt að 10 stiga frost.
Kaupmannahöfn, 18. des.
— NTB
FRAMKVÆMDASTJÓRI SAS,
flugfélagasamsteypunnar nor-
rænu, Karl Nilson, skýrði frá
því í dag, að þrátt fyrir verk-
fall það, er lamaði starfsemi fé-
lagsins um hríð í sumar, og tal-
ið er hafa valdið um 200 millj.
kr. (ísl.) tekjumlssi, hafi ágóði
á síðasta reikningsárl, 1965/1966,
orðið um 550 millj. kr. (ísl.).
Þetta er fjórða árið í röð, sem
SAS skilar hagnaði. í fyrra var
hagnaðurinn um 60 millj. kr.
(ísl.), en var rúmar 600 millj.
(ísl.) á næstliðnu reikningsárL
Heildartekjur SAS á því reikn
ingsári, sem nú er liðið, sagði
Nilson hafa numið um 10 millj-
örðum kr. (ísl.). Hagnaður hafi
verið reíknaður, eftir að afskrift
ir, sem námu um 720 millj. kr.
(ísl.) höfðu verið tekn'ar til
greina.
Á liðnu reifcninigsári jókst far-
þegatala um 3%, vöruflutningur
um 13 % og póstflutningur um
3%. Heildartala farþega var 3.2
millj. Nýting flugvéla mun hafa
verið nokkru minni en árið áð-
ur, þ.e. um 1% minni.
Nilsson skýrði jafnframt frá
því, að SAS hefði ákveðið að
halda áfram viðskiptum við
Douglas-verksmiðjurnar banda-
rísku, en við þær hefur flug-
félagasamsteypan skipt mikið.
Stjórn SAS hefur nú ákveðið að
kaupa 10 þotur af gerðinni
DC-9-20, og verða þær afhentar
í byrjun árs 1969. Verða þær
m.a. notaðar í innanlandsflugi i
NoregL
„Kínvergai“
í Eyjum
LÖGBEGLAN I Vestmannaeyj.
um gerði ,nú nýlega 500 „kiin-
verja“ upptæka á meðal ungl-
inga í kaupstaðnum. Gengu þeir
kaupum og sölum á meðai ungi-
inganna. >á var stöðvuð ótíma-
bær sala verzlunar á fiugeldum
í kaupstaðnum.