Morgunblaðið - 22.07.1967, Blaðsíða 16

1«
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 1967
Norrœnt œskulýösár
haldið í fyrsta skipti
— Hefst með œskulýðsmóti á íslandi
A ÞESSU ári gangast Norrænu
félögin á Norðurlöndum fyrir
norrænu æskulýðsári. Markmið
þess er að vekja ungt fólk á
Norðurlöndum til umhugsunar
um norrænt samstarf og efla
tengslin milli ungs fólks á Norð-
urlöndum. Æskulýðsár þetta
hefst 1. ágúst n.k. og lýkur sum-
arið 1968. Fyrsti viðburður árs-
ins er æskulýðsmót, sem haldið
verður á Islandi dagana 1. til 8.
ágúst, en árinu lýkur með stóru
móti í Álaborg í júní næsta sum-
ar. Milli þessara móta verða svo
ráðstefnur og fundir, sem fjalla
um einstök málefni og ýmis þau
vandamál, sem við blasa og um-
rædd eru.
Stærsti viðburður æskulýðs-
ársins er mótið á Islandi, sem ár-
ið hefst á. Viðfangsefni mótsins
er kynning á íslandi nútímans,
stjórnmálum, atvinnuháttum,
menntun og menningu og félags-
lífi þess. Tilgangurinn er áð
tengja ísland traustari böndum
við hin Norðurlöndin, efla tengsl
unga fólksins og kynna því ís-
lenzk málefni. Þátttakendur í
mótinu verða frá flestum eða öll-
um æskulýðsfélögum á Norður-
löndum — ungmenni á aldrinum
20-30 ára — og verða u.þ.b. 70
frá hverju landi, nema Færeyj-
um en þaðan koma um 20 ung-
menni.
Framkvæmd æskulýðsmótsins
á íslandi hafa æskulýðssambönd
norrænu félaganna á Islandi og í
Noregi skipt þannig á milli sín,
að Norðmenn skipuleggja ferð-
irnar hingað og héðan en islend-
ingar sjá um framkvæmd móts-
ins.
Stjórnin, sem sér um undir-
búning og framkvæmd mótsins
hér á landi er þannig skipuð:
Jón E. Ragnarsson, lögfr. form.,
Örlygur Geirsson, framkv.stj.
varaform., Ólafur Einarsson
stud. mag, ritari, Sigurður
Geirdal, bankamaður, gjaldkeri,
og Sveinbjörn Óskarsson, með-
stjórnandi. Framkvæmdastjóri er
Jónas Eysteinsson, verzlunar-
skólakennari.
Dagskrá mótsins á Íslandi er
mjög vönduð og fjölbreytt. 1.
ágúst koma mótsgestir til lands-
ins en daginn eftir verður farið í
kynnisferð um Reykjavík og
snæddur hádegisverður í boði
Merki æskulýðsmótsins, sem
Gísli Bjömsson hefur teikn-
að.
borgarstjóra. Klukkan tvö eftir
hádegi fer fram mótssetníng í
Háskólabíói. Þar setur Jón E.
Ragnarsson æskulýðsárið og
æskulýðsmótið á Íslandi en síð-
an flytja ávörp: Sigurður
Bjarnason, alþingismaður frá
Vigur, form. Norræna félags-
ins, dr. Bjarni Benediktsson
forsætisráðherra, og fultrúar
frá hinum Norðurlöndunum.
Þá flytur Páll Líndal, borg-
arlögmaður erindi, sem nefn-
ist: ísland fyrr og nú. Um
kvöldið verður svo kvöldvaka í
íþróttahöllinni í Laugardalnum.
Þar verður margt til skemmtun-
ar, m.a. fimleikasýning, glímu-
sýning O'g þjóðdansar.
Á fimmtudag verður farið í
skoðunarferð um Suðurland. —
Klukkan tíu á föstudagsmorgun
er sameiginlegur fundur í Haga-
skóla. Bjarni Bragi Jónsson flyt-
ur erindi: Efnahagsmál og at-
vinnulíf á íslandi. Á eftir verða
almennar umræður. Seinna um
daginn verður farið í heimsókn-
ir í ýmis mannvirki í Reykjavík.
Á laugardagsmorgun er sam-
eiginlegur fundur í Hagaskóla,
sem hefst klukkan 10 fyrir há-
degi. Þar flytur Gylfi Þ. Gísla-
son, menntamálaráðherra erindi:
Islenzk menning, list og mennta-
mál. Að þvi loknu verða ahnenn
ar umræður. Eftir hádegið gefsit
þátttakendum kostur á að leggja
fyrirspurnir fyrir leiðtoga stjórn
málaflokkanina og aðra forystu-
menn í þjóðmálum, sem eiamig
munu flytja stutt ávörp. — Um
kvöldið er svo dansleikur í Lídó.
Farið verður í Borgarfjörðinn
á sunnudag og í Reykholti flytur
Þóriir Kr. Þórðarson, prófessor,
erindi um ísland og Norðurlönd
fyrr og nú.
Síðasti mótsdagurinn er mánu
dagur 7. ágúst og flytur Agnar
Kl. Jónsson, ráðuneytisstjóri, þá
erindi á sameiginlegum fundi í
Hagaskóla, sem hefst klukkan 10
árdegis. Erindið fjallar um ut-
anríkisstefnu Íslendinga og af-
stöðu þeirra til alþjóðamála.
Þar munu og mæta fulltrúar
stjórnmálaflokkanna, sem svara
fyrirspurnum auk fyrirlesara.
Klukkan 2 fara fram mótslit. Þá
mun merkur danskur stjórn-
málamaður flytja ræðu Norræn
samvinna í framtíðinni en síð-
an verður mótinu slitið.
Á þriðjudag halda mótsgest-
ir svo aftur utan.
Skrifstofa æskulýðsráðs Nor-
ræna félagsins er í Hafnarstræti
15 og er opin alla virka daga
milli 4 og 7. Sími 21655. Þeir,
sem hefðu tök á að hýsa norræn
ungmenni á meðan mótið er, láti
skrifstofuna vita og er slík greið
vikni vel þegin. Allar máltíðir
verða snæddar á Hótel Sögu og
er því aðeins urn svefnpláss fyr
ir ungmennin að ræða.
Karlakór Reykjavíkur hlaut góða
blaöadóma í Kanada
Eins og frá hefur verið skýrt
í Morgunblaðinu söng Karlakór
Reykjavíkur á Heimssýninguuni
í Montreal í Kanada og fékk
kórinn þar hinar ágætustu við-
tökur. Nýlega hafa borizt um-
sagnir Montreal blaða um söng
kórsinskórsins og segir tónlistar-
gagnrýnandi blaðsins The Gaz-
ette m. a. svo í ritdómi í blaðinu
27. júni sl.:
„Kórar frá mörgum löndum
hafa komið til Heimssýningar-
innar til þess að kynna tónlist
landa sinna. Á fösrtudagskvöldið
kynntu íslenzkir söngvarar langt
prógram í Maisonneuve leikhús-
inu, og fenigu það góðar undir-
tektir áheyranda, að þeir urðu
að syngja fjögur aukalög til við-
bótar þeim 24 sem voru á efnis-
skránni.
Hinir 35 félagar karlakórsins
reyndust vera leiknir í list sinni,
undir stjórn Páls Pmapiehler
Pálssonar. í kómum eru háum
og dimmum röddum blandað
svo vel saman, að engin yfirgnæf
ir aðra.
í söngskránni getur m. a. að
líta upplýsingar um að kórinn
hefur haft tvo stjómendur frá
því að hann var stofnsettur árið
1926, og að 1946 hafi hann haldið
56 hljómleika í Bandaríkjunum
og Kanada og hafi farið í söng-
ferðir til Skandinavisku land-
anna, og ennfremur til margra
aninarra Evrópulanda.
Flest laganna á efnisskránni
voru eftir íslenzk tónskáld, en
ennfremur voru í henni lög eftir
Schubert, Sibelius, Gershwin og
Lumbye.
Þjóðlögin frá íslandi voru nr.
6—15 á efnisskránni og voru þau
sungin án hlés. Maður gæti kall-
að þau röð af breytilegum og
áhrifamiklum myndum.
Með kórnum komu fram tveir
einsöngvarar, tenorinn Sigurður
Björnssom og sópransöngkonan
Svala Nielsen, Sigurður hefur
orkumikla, milda rödd. Túlkun
hans á Schubert var í senn tær
og tignarleg. Þá var söngur Sig-
urðar í finnska þjóðlaginu
„Fjarri hann dvelur“ sérstaklega
fallegur.
Svala Nielsen sönig einsöng í
íslenzku þjóðlagi og i Summer-
time eftir Gershwin. Því fræga
lagi hafði maður áður heyrt gerð
svo miklu betri skil, að maður
naut ekki söngs hennar, en áheyr
endur klöppuðu henni þó mikið
lof í lófa.
Guðrún Kristinsdóttir hafði
stórt hlutverk á hendi sem undir-
leikari. Þó að hún leiki með allt
að því hernaðarlegri nákvæmni
á hljóðfærið og geii fáa útúr-
dúra, er það ekki nóg til þess að
geta kallast góður undirleikari.
Hljómleikamir enduðu með
því að kórinn söng Champagne
Gallop eftir Lumbye, sem er
danskt tónskáld, látinn fyrir
nærri öld. Þetta var skínandi
lokalag, og síðan varð kórinn að
syngja fjögur aukalög. Sigurður
Björnsson söng þá fyrst ítalskan
söng mjög fallega, síðan söng
Svala Nielsen og tókst að þessu
sinni miklu betur upp en í öðrum
einsöngslögum sínum. Þvínæst
sungu þau Sigurður og Svala
dúett, og að lokum söng svo kór-
inn fjörugan Tarantella."
Gagnrýnandi The Montreal
Star, segir í upphafi dóms síns,
að að sínu áliti hefði leikhúsið
er kórinn söng í verið of stórt
fyrir svo lítinn kór og söngur-
inn því ekki notið sín sem skyldi,
þrátt fyrir marga áheyrendur.
Síðan segir gagnrýnandinn m.
a.: Karlakórinn er vel æfður og
hefur mikla reynslu að baki sér,
— svo mikla, að ég dreg í efa,
að þar standi þeir að baki at-
vinnusöngvurum. Öll 24 lögin á
efnisskránni væru auðvitað frá-
sagnarverð, en að undanskildum
nokkrum lögum söng karlakór-
inn á móðurmáli sínu og gefur
menning landsins söngvunum
sérstök auðkenni. Auðvitað gætu
emgir túlkað þau betur en króinn
gerir. Annars voru lögin sungin
það þétt, að manni vannst tæpast
tími til að átta sig á þeim á milli.
Flest laganna voru í þjóðlaga-
stíl og höfðu þjóðlegan blæ yfir
sér. Songur kórsins var hinn
prýðilegasti. Vögguvísurnar voru
sérstaklega fallega sungnar svo
dæmi sé tekið. Kórinn er vissu-
lega meistari þess forms, sem er
hvað vinsælast í kórsöng í norð-
lægum löndum.
Þá er einnig lofsamlegur dóm-
ur um söng kórsins í Montreal-
blaðinu La Presse og sérstöku
lofsorði lokið á stjórnanda kórs-
ins Pál Pompichler Pálsson o^
einsöngvarana Friðbjöm Jóns-
son og Sigurð Björnsson.
- ARABAR GEGN
Framhald af bls. 1
hefja stórfellda vopnaaðstoð við
Arabaríkin.
Á Vesturlöndum -hefur þessi
tilraun Rússa verið talin bera
vott um, að þeir reyni að komast
hjá því að samþykkja kröfur
Araba um stórfelldar vopnasend
ingar. Rússar hafa þegar sent
mikið vopnamagn til Arabaland
anna og munu halda þessum
vopnasendingum áfram. En í
Washington og London er talið,
að þær muni ekki fullnægja
þörfum Araba, ef þeir hyggi á
nýja styrjöld gegn ísraelsmönn-
um.
Varðbátar á Súezskurði
Egypzkir varðbátar sigldu um
Súezskurð í dag og íylgdust með
aðgerðum fsraelsmanna á aust-
urbakkanum en ekki kom til
átaka. Yfirmaður vopnahlés-
nefndar SÞ. Odd Bull, hélt
áfram viðræðum sínum í Kaíró,
um sigiingar um skurðinn, en
sagt er að Egyptar hafi skipun
um að skjóta á ísraelsk skip, sem
sigla út á miðjan skurðinn.
Naser forseti, skipaði í dag
Amin Hamed Howeidi, hermála
ráðherra, í stað Abdel Wahab al
Bishri, sem gegnt hefur embætt
inu síðan 19. júní. Hinn nýi her
málaráðherra á að endurskipu-
leggja hermál landsins.
í Tel Aviv sagði forseti ísra-
elska herráðsins, Rabin hershöfð
ingi, að hann efaðist um að átök
in við Súezskurð mundu leiða til
nýrrar styrjaldar, en ef til nýrr
ar styrjaldar kæmi fengju Egypt
ar enn verri útreið en í sex daga
styrjöldinni í júní. Við verðum
að gera ráð fyrir íhlutun Rússa,
sagði hann, en við vonum að til
hennar komi ekki. Samkvæmt
skoðanakönnun telja 60% fsra-
elsmanna friðsamlega sambúð
við Araba mögulega.
- LUTHULI
Framhald af bls. 1
Albert John Luthuli, sem
sæmdur var friðarverðlaun-
um Nóbels árið 1961, var einn
kunnasti leiðtogi frelsishreyf-
ingar blökkumanna í S-Afr-
íku og þótt víðar væri leitað,
maður virtur víða um heim
fyrir mildi og manngæzku.
Hann var af kyni Zúlúa og
ættarhöfðingi um árabil í ætt-
borg sinni, Groutville, og for-
maður afríska þjóðlega kon-
gressflokksins þar til flokkur-
inn var bannaður, og fékk
síðan, og allt til æviloka, ekki
áð fara frjáls ferða sinna
heldur var gert að dveljast um
kyrrt í bænum Stanger og
næsta nágrenni. Höft þessi
lagði S-Afríkustjórn á Luthuli
með tilvísun til laga þar-
lendra, sem stefnt er gegn
kommúnistum.
Luthuli hafði verið kenn-
ari í hálfan annan áratug þeg-
gerast leiðtogi þeirra og ættar
höfðingi. S-Afríkustjóm
svipti hann síðar því embætti
eftir nær tvo áratugi, árið
1952 þegar Luthuli neitaði að
segja af sér formennsku í
afríska þjóðlega kongress-
flokknum. Árið 1956 var hann
einn í hópi 155 manna sem
handteknir vom og sakaðir
um landráð, en var síðan lát-
inn laus ásamt 60 öðrum úr
hópnum eftir yfirheyrslur og
undirbúningsréttarhöld, sem
stóðu yfir árlangt. í sept-
embermánuði 1960 var Lut-
huli dæmdur til að greiða all-
háa sekt, eða sem næst tólf
þúsund krónur íslenzkar, fyr-
ir að brenna vegabréf sitt í
mótmælaskyni við takmarkan
ir S-Afríkustjórnar á ferða-
frelsi blökkumanna í land-
inu.
Albert John Luthuli fædd-
ist árið 1898 í Groutville í
Natal í S-Afríku, sonur krist-
ins trúboða þarlends. Fyrstu
menntun sína hlaut hann í
trúboðsskóla, en lærði síðan
til kennara við bandaríska
skólann Adams College og
starfaði þar að námi loknu
sem kennari í bókmenntum
og sögu Zúlúa.
Luthuli starfaði síðan mikið
að trúboði og kennslumálum
í landi sínu og fór m.a. til
Indlands 1938 og til Banda-
ríkjanna áratug síðar að sitja
þar þing alþjóðasamtaka trú-
boða. Afskipti hans af stjórn-
málum hófust fyrir alvöru
árið 1946 er hann gekk í lið
með Fulltrúaráði Afríku-
manna, sem kallað var og
vann að auknu frelsi og rétt
indum til handa Afríkumönn-
um í S-Afríku. Sá flokkur
varð skammlífur og var
skömmu síðar leystur upp til
að mótmæla því að hann mátti
sín einskis í stjórnmálum
landsins. Sama ár, 1946, gekk
Luthuli í afríska þjó'ðlega
kongressflokkinn og varð
brátt formaður flokksdeildar-
innar í Natal. Árið 1952 hóf
svo flokkurinn, ásamt ind-
verska kongressflokknum í
S-Afríku baráttu gegn sex
laeaákvæðum kynþáttalaga
landsins og skinulagði mót-
mælaaðeerðir gegn þeim.
Hvatti Luthuli óspart til mót-
mælanna en latti menn alls
ofbeldis. sagði að kristnum
mönnum bæri ékki að hlýða
lögum sem misbvðu þeim og
óvirtu, en vildi ekki stofna til
vopnaðra átaka heldur fara að
öllu með friðsemd.
í októbermánuði var Luthuli
kalláður til Pretóríu og þar
fyrirskipað að segja sig úr
koneressflokknum eða segja
af sér embætti ættarhöfðingja.
Luthuli vildi hvorugt gera og
var þá mánuði síðar sviptur
embætti ættarhöfðingja, sem
hann hafði þá gegnt í sautján
ár. í desember var Luthuli
svo kjörinn til formennsku í
Kongressflokknum og tók við
því embætti af dr. Moroka.
Viðbrögð ríkisstjórnarinnar
voru þau, að banna honum all
ar ferðir út fvrir heimabæ
hans um tveggia ára bil.
Árið 1954 fór Luthuli flug-
leiðis til Jóhannesarborgar til
að mótmæla nýjum kynþátta-
lögum stjórnarinnar, þar sem
blökkumenn voru sviptir rétt-
indum sínum til jarða í Jó-
hannesarborg og gert áð flytja
úr útborginni Sophiatown til
Meadowlands. Honum var þá
meinað máls og takmarkanir
á ferðafrelsi hans framlengd-
ar um tvö ár til viðbótar.
Hann fór í fyrirlestraferð ár-
ið 1959 en varð þá aftur fyrir
barðinu á höftum stjórnar-
innar og var bannað að taka
þátt í opinbeum fundarhöld-
um næstu fimm ár.
í febrúarmánuði 1961 gerðu
þingmenn sósíaldemókrata í
Svíþjóð það að tillögu sinni
að Luthuli skyldu veitt frið-
arverðlaun Nóbels og var sú
tillaga samþykkt af nóbels-
vedðlaunanefnd norska stór-
þingsins. Eftir miklar vanga-
veltur veitti S-Afríkustjóm
Luthuli fararleyfi til að veita
verðlaununum viðtöku í Osló,
en þótti illt og sögðu verð-
launin „kinnhest í andlit S-
Afríku". Luthuli samdi ræðu
þá er hann flutti á Nóbels-
hátíðinni, þar sem hann gekk
að vinnu sinni á sykurreyrs-
ekrunum hjá Groutville og
sagði í ræðunni m.a., að í hans
augum væru verðlaunin
„hylling til Móður Afríku og
allra þjóða hennar, hver sem
væri kynþáttur þeirra, litur
eða trú“.
Er fregnin um dau’ða Lut-
hulis barst til Stokkhólms
sagði Alva Myrdal, ráðherra:
„Okkur er það harmsefni að
Albert Luthuli skuli allur —
hann var stórmenni og göfug-
ur fulltrúi ættlands síns, sem
ekki vildi kannast við stór-
mennsku hans eða viðurkenna
rétt hans og annara af hans
kynþætti til jafnréttis við
aðra menn“. Frú Myrdal
sagði ennfremur, að þess hefði
verið óskandi að Luthuli
hefði fengíð að lifa það að
kynþáttastefna S-Afrfkustjóm
ar færi halloka og stefnubreyt
ing yrði í S-Afríku, en það
hefði ekki orðið, hún sagði,
að Luthulis yrði bezt minnzt
með því að halda uppi merki
hans og berjast fyrir jafn-
rétti blökkumanna á við aðra
unz fengið væri.