Morgunblaðið - 24.02.1970, Blaðsíða 25

MORGUNiBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 1070
25
Svarbréf til Ólafs
Hauks Árnasonar
Kæri herra akólaistjóri.
Enda þótt ég sé nioMcuS vanur
bréfaskriftu'm vefst dálitið fyrir
mér form þessa pistils, sem á
að vera svar við bréfi því því,
sem þú sendir mér í Morgum-
blaðinu 28. janiúar s.l. I>ar sem
hér er um opið bréf að ræða
væmti ég þess að þú misvirðir
eiklki við mig þótt ég sleppi ein-
stökiuim persónutegum innskotum
og tilvitnunum og snúi mér
beiint að efninu.
Mér þótti bréf þitt í alla staði
mijög ániægjuliegt aflestrar og
fjairri þvi að hafa svæfamdi áhrif.
í>ó bendir eitt og anmað ti)l þess
að við séum eklki allskostar sam-
mála í öllum greinum. En hvað
sem einstökum miálefnum við-
víkur þá er ég sainnfærðair um
að báðir viljum við veg íslemzkra
mennta sem mestan.
Síðuistu tvö, þrjú árin hafa
fræðsliuimál þjóðarinmiar verið
gagnrýnd vægðairliaust af stór-
um hóp manna, yngri sem eldri,
úr flestum, ef ekki öllum s/téttum
þjóðfélagsins. Frjális gagnrýni er
ein af máttairstólpum vestræns
lýðræðis, sem byggist á virðingiu
fyrir slkoðun einstaklingsins og
manngilidi. En í þessum efnium
sem öðrum má oft greiina mis-
mun á hugsjón og framlkvæmd
hugsjónar. í einræðisþjóðfélagi
er frjáls gagnrýni óþeikkt fyrir-
bæri í hugsjón jafnlt sem ftraim-
kvæmd. Ein af áhrifamestu baæ-
áttuaðferðum þýzku nazistamna
var eimmitt fólgin í því, að leiða
hjá sér rökræðUT við amdstæð-
inginn, en sú aðferð er einmitt
byggð á þeirri kenmimgu, að al-
menningur sé ekki dómbær á
málefni þjóðféliagslegs eðlis. Um
þetta segir George L. Mosse í
bók sinni Nazi Culture (1966),
bls. XXI: „The irraitionality of
human nature was basic to Hitl-
er’s own view of the world.“
f>essi vantrú á dómgreind al-
mennimgs kom mjög greinilega
fram í bréfi, sem mér banst frá
einum af áhrifamestu skól'a-
mömmuim landsins, sem efaðist
stórlega um að almenmintgur
skildi eðli raunlhæfra aðgerða í
Skólamiálum. Og ef við lítum á
þetta frá sögul'egu sjónarmiði má
ef til vill greina ósamræmið á
miili hugsjónar í orði og á borði.
Við íslendingar tölium fagurliaga
um lýðræði, m®nnrétitiindi og
virðimgu fyrir einstaíklinginuim,
en í framlkvæmd er valdh-afinn,
í hvaða formi sem hann kanm að
birtast, sá sem hefur rétt fyrir
sér. í einræðisþjóðfélagi faar því
vaildhafimn siðferðislegan styrk
til þess að sniðganga andstæð-
inginn og hunza þær skoðanir,
sem brjóta í bága við hans eigin.
Það er einmitt þessi tilhneigdng
sem svo oft skýtur upp kollin-
um hjá möninum sem telja sig
jafnvel boðbera frelsis og mamm-
róttinda. Gagnrýnin verður því
að ofsóíkn, brigzlum og níði, og
er þar af leiðamdi ek’ki svara
veirð. Þannig gsta memm réttlætt
afstöðu sína til máletfnis með því
að þegja, á þeim íorsendum að
andstæðingurinn hafi ekki vit
á því sem um er rætt. Ef þú
heldur að ég sé sammála öllum
sem gagmrýnt hafa íslemzlk
fræðsliumál á umdanförnium ár-
um þá er svo ekki. Eklki skal
ég bera a móti því að ég hef
iaigt mig mjög frarn um að vekja
fólk til urmhuigsumar um þessi
miál og h-ef af þeim sokum haft
meira og minna bréfasam'band
við á þriðja hundrað mainms um
alft lamd. Hvað því viðvíkur, að
mér sé ókunnugt um ísienzk
skólamál, sé ég ekki ástæðu til
að fara mörgum orðum, þar sem
aðaistiarf miitt á undanförnum
fimm áruim (hefur eimmitt verið
fólgið í rannsóknium á slkóla-
mlál'um íslands og himna Norð-
urlandanna. Á þeasu thnabili hef
ég 'komið fjórumn siranum til fs-
lands og uraraið hér í al'lt að tvo
miárauði í hvert skipti. Að þvi
er viraraubrögð mín sraertir vísa
ég til fjöknairgra skólamamma og
arunara forystumanna, sem ég hef
starfað með á ei-nn eðia annau
hátt. Hvað svo sem þessu við
víkuir tel ég miig fullkoml'ega
dómbæran um þessi máiefni og
neita því a’gerlega að hafa farið
með brigzl, fleipur eða órök-
studdan málflutning. Þú segir að
miðað hafi í framfaraátt, og auð-
vitað höfum við fer.gið nýja
skóla og bættan aðbúmað. En
þettia er ekki aðaiatriði málsins.
Spurniingin er hvort þróuin ís-
lenzkra fræðslumáila hafi verið
í samræmi við þann tírma,. sem
við lifum á. Þú segir að ég ein-
beiti mér að þvi að gagrarýna
en sjái ekki það sem vel er
gert. Hið fyrra er rétt en hið
síð'ara raragt. Fjölmargt af því
sem gerzt hefur í íslenzkum
fræðslumálum, t. d. á síðasta ári,
hefur verið mér milkið gleði-
efni: hin nýja stefna rmenrata-
skólanema varðandi eininga-
kerfiið, ákvörðun menntamála-
ráðuneytisinis um að víkka staæfs
grundvöll væntanlegs mennta-
skóla á ísafirði, nýleg umrnæli
Skúla Þorsteimssomar náms-
stjóra um stefnu Skólaramn-
sókna Menntamálaráðuneytisms
og jafnvel nýja menmltaskóla-
fruimvarpið. Hér er um að ræða
stór stökk fram á við, og því
ber sammarlega að fagna.
Skal óg þá vikja nánar að bréfi
þínu. Þú vitnar ti’l þróumar
skólaimá Iia á Akranesi al'lt frá
stofnun unglimigadkólans 1911 og
bemdir á göfugar hugsjónir og
fórnfýsi þessa fofks, sem brauzt
í því að koma á stofn skóla án
nokkurs fjárhagslegs styrks til
að byrja með. Einmiig bendir þú
á að starfsemi ungamennafélaigs
ins á Skaga hafi haft hvetjamdi
áhrif á þessa þróun.1 En h-uig
sjónir og fórnifýsi Ska'gaimamina
voru ekkert einsdæmi uim þessar
mundir. Barnaskólar, umglimiga-
skólar og fjölmargir fræðsluhóp
ar voru settir á stofn í öllium
sýsLum landsins.2 En einis og þér
muin án efa vera kuminugt var
sú barátta háð gegn harðvítugri
andstöðu himma þröngsýnu afla
þjóðíélagsins. Enda þótt t'aráttu-
málin hati breytzt frá því á
fvrsta tug aldarinnar hafa bröng-
sýnismeranirnir ekki horfið.
Ef gagrarýnin á skólamálun-
um hefur verið óréttlát þá er það
siðferðislega skylda þeirra
sem betur vita að skýra sitt mál.
Afsakainir þess efnis að viðkom-
andi gagnrýnamdi viti ekki hvað
hanin er að segja eru helztu ein-
kenni stórbökikainmia, sem telja
sig í flokki hinna alvitru og sið-
ferðislega útvöldu. Þú spyrð:
Hvers vegna er æskan að mót-
rnæla? Svarið er ósköp einfalt:
íslenzk fræðsLumál eru meira og
mirania í sokkaboLuniuim. Um
þetta mál virðuimst við vera
ósammáta, og við því er ekkert
að gera. Það er alraragt að ætla
aið gagrarýnin á stjórm mennita-
málanna sé á raokkum há'tt per-
sónulegt aðkast að menmtamála-
ráðherra. Það er ekki rétt með
farið, að ég hafi sagit að víkja
ætti menintamálaráðheirra frá
með valdi ef hanm léti elkki fús-
lega af störfum. f þessu tilfelli
hefði tilvitraun verið öllu heppi-
legri. Krafa um að ákveðinm ráð-
herra segi af sér er þó alls efcki
ólýðræðisleg, enda þótt slíkt hafi
ekki borið við hér á laradi svo
teljandi sé. Ég hef aldrei sagjt
að Dr. Gytlfi Þ. Gíslasom væri
„stórhættulegur menntaifjand-
maður“, en samkvæmt íslenzku
þjóðskipulagi og stjómiarháttum
ber viðkomar.di ráðherra, hver
svo sem hann er, ábyrgð á fram-
kværnd þess málaflokfks sem
undir hanm heyrir. Af þessu
Leiðir aif sjáifu sér, að þessi
ákveðni einstákliragur hefur
hlotið gagnrýni, og þar sem
uim fræðslumálim er að ræða,
sennilega harðari og ai'menniari
gagnrým en nOkkur íslemzikur
ráðherra hefur hlotið fyrr og
síðar. Ef þessi gagnrýni er órétt-
mæt, hvar eru þá „hinir níu“?
Eða er hugsumarhátturiran ef tii
vill svipaður því sem var hjá
þýzfcu nazistunium að valdlhaf-
iinn sé hafinn yfir gagnirými og
þar af leiðandi séu svör óþönf?
Ég er ekki í meirauim vatfa um
að gagnrýnin á fræðslumáiuMum
hefur haft vökjandi áhrif á al-
rnenning, og ekki sízt jmgri kyra-
slóðina. Mér dettur ekki í hiug
að halda því fraim að allt sem
þeir segja sé satt og rétt og
margt af því sem þeir segja er
byggt á misskiLningi. Éinmig
efast óg ekki um að margir
þeirra sem skipa sór í „amdiskota-
flofkfciran", sem þú nefnir, sóu
sanimr niðurrifsmenn, sem vilja
brjóta niður helztu máttarstoðir
þess þjóðskipulags, sem við höf-
um kosið. Á hiran bóginm er illa
fairið ef boðberaæ lýðræðis, manm
réttinda og frelsis þöla ekki
lengur að hLusta á gagnrýnii al-
mennings. Ef æska Reykjavikur-
borgar gerði ekkert skaðliegra en
að gagnrýna skólakeríið þá held
ég að við getum litið rólegir til
f r amtiðar iinnar.
Ég vil að eradiragu færa þér
þakkir fyrir viðurkenmingarorð
um fósturforeldra mínia. í þeim
efnum erum við þó allavega sam-
má'a.
Beztu kveðjur,
Dr. Bragi Jósepsson.
>) Fyrir þá, sem hatfa áhuga á
þessu máli má benda á grein
sem birtist í Skólablaffinu 1913
undir fyrirsögninmi „Drög til
Skólasögu“. Eiinnig rná finma at-
hyglisverða grein um sikólamál
1830.
2) Um þetta má lesa nánar í
Saga alþýffufræffslunnar (1939)
eftir Gunnar M. Magnúss, Saga
barnaskólans á Eyrarbakka
(1952) eftir Árelíus Níelsson,
„Saga barnafræðsLuniraar í Vest-
maninaeyjum“ eftir Þorstiein Þ.
Víglundsson, sem birtist í ársrit-
inu Blik, (1959—1965) og í Drög-
um að íslemz'kri skólasögu etftiæ
Jóhaninies Sigfússon, No. 2518—
2524.8 í Landsbökasatfni íslands.
Eininig má finna fjölmargar at-
hyglisverðar greinar um þetita
efini í Skólablaffinu og Mennta-
máium frá þessu tímabili.
PACER STAR
ER LANGÓDÝRASTA
LJÓSPRENTUNARVÉLIN
Á MAKAÐNUM.
Verð aðe/ns kr. 3.084.oo
VERÐHÆKKUN 1. MARZ.
LJÓSPRENTAR ALLA LITI Á SKÖMMUM TlMA. HVORT SEM
UM ER AÐ RÆÐT PRENT, VÉLRITUN EÐA SKRIFT.
Sisli c7. <3ofinsen k.f.
VESTURGÖTU 35 — SlMAR: 12747—16647.
0. Johnson & Kaaber hf.
. setur á markaðinn
fjölbreytt úrval af steiktum komvörum. til nota við öll tækifæri.
TreaT
DIP CHIPS, bragðmiklar
flögur, mjúkar undir tönn,
með Ijúffengum keim af
steiktum lauk. Tilvalið
fyrir uppáhalds sam-
kvæmisídífuna. Sparar
mömmunni tíma og erfiði,
þegar gestir koma.
SNACK CHIPS, með
undragóðum ostkeimi, og
blátt áfram bráðnar í
munninum. Gott að hafa
við höndina þegar horft
er á sjónvarp^ eða til að
narta í á eftirmiðdögum.
Einnig saltað.
ONION PEARLS, Ijúf-
fengar smágerðar korn-
kúlur með laukkeimi. Ein-
mitt það sem a.la vantar,
til að taka með, þegar
fjölskyldan fer í eftirmið-
dags ökuferðina á sunnu-
dögum.
KORN KONES, ný tegund
af pop-korni stökkt og
brakandi undir tönn, með
sérstöku ostbragði. Takið
Kom Kones með í nestis-
pakkann.
CARAMEL POPCORN,
með gómsætu nýju
bragði. sem vekja mun
athygli. Karamelluhúðað
fínlegt pop-korn. Bragð-
bætt með hnetum. Rétt
væri að biðja afa að
smakka þessa tegund.

CHEESE TWISTS, Ijúf-
fengir kornsnúðar með
ákveðnu ostbragði. Poka-
fylli af ánægjuaukandi
góðgæti til nota við öll
tækifæri. Þér ættuð bara
að reyna.
TREAT — ER ÚRVALS FRAMLEIÐSLA SEM ÞÉR ÆTTUÐ
AÐ REYNA SEM FYRST. FARIÐ TIL KAUPMANNSINS OG
FÁIÐ YÐUR POKA STRAX i DAG.