Morgunblaðið - 30.08.1970, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1970
17
Bjarni
Snæbjörnsson
látinn
Enn er hníginn í valinn einn
þeirra sæmdarmanna, sem mest
og bezt hafa þjónað þjóð sinni
á þessari öld, Bjarni Snæbjörns
son, læknir í Hafnarfirði.
Bjarni Snæbjörnsson var I
senn mikilvirkur maður og mik-
ils virtur. Hann var sístarfandi
og ætíð boðinn og búinn að
koma til hjálpar. Hann taldi það
helga skyldu sína að láta gott
af störfum sínum leiða, ekki ein
göngu fyrir þá einstaklinga, sem
nutu handleiðslu hans, heldur
fyrir landið. Þess vegna var
hugur hans bundinn við þjóð-
málin samhliða læknisstarfinu,
og ekki komst hann hjá því að
takast á hendur trúnaðarstörf,
þótt fjarri færi því, að honum
kæmi nokkurn tíma til hugar
að krefjast eins eða neins sér til
handa í því efni.
Bjarni Snæbjörnsson var svo
stefnufastur, að ætla hefði mátt,
að hann skapaði sér óvild
þeirra, sem andstæðrar skoðun-
ar voru. En mannkostir hans,
heiðarleiki og velvilji orkuðu
því, að hann var vinsælasti mað-
ur sinnar heimabyggðar og virt-
ur af landsmönnum öllum.
Það eru menn á borð við
Bjarna Snæbjörnsson, sem eiga
að vera fordæmi annarra. Ef
nægilega margir taka sér glæst-
an lífsferil hans til fyrirmynd-
ar, þarf engu að kvíða.
Náttúruvernd
og spjöll
Morgunblaðið hefur tekið ein
dregna afstöðu gegn því, að
virkjunarframkvæmdum, hvort
heldur er í Laxá eða annars
staðar, verði hagað þannig, að
tilfinnanleg náttúruspjöll hljót-
ist af. Þvert á móti ber að haga
öllum framkvæmdum þannig, að
landið batni og auðgist, enda vel
hægt.
Þessi sjónarmið njóta vax-
andi skilnings og engin ástæða
er til að ætla annað en þeirra
verði vel gætt í framtiðinni.
En í baráttunni fyrir góðum
málsstað ber að hlýta leikregl-
um lýðræðisins. Þess vegna ber
að harma þær aðgerðir, sem
nokkrir Þingeyingar gripu til,
er þeir rufu stíflugarð og beittu
valdi i stað þess að sækja mál
sitt að löglegum leiðum. Með
þessum aðgerðum hafa þeir mjög
skaðað málstað sinn og allra
þeirra, sem vernda vilja landið
og bæta það. Er vonandi, að
ekki dragi til fleiri slíkra
óhappaverka, og mættu þing-
eysku bændurnir t.d. minnast
þess, að öll andstaða gegn gjald
heimtu á Keflavíkurvegi féll nið
ur, er óhappamenn brenndu skál
ann þar. Á sama hátt hefur sam-
úðin við málstað bænda í
Laxárdal nú beðið mikinn
hnekki.
Ber brýna nauðsyn til að ná
strax samkomulagi um skynsam-
legar framkvæmdir, og setja
þessar leiðinda deilur niður í
eitt skipti fyrir öll. Það er líka
unnt, ef allri þrákelkni er ýtt
til hliðar.
„Framsóknar-
mórair’
Framsóknarmálgagnið liggur
Sjálfstæðisflokknum mjög á
hálsi fyrir það, að hann skyldi
ekki rjúfa það samkomulag, sem
gert var við Alþýðuflokkinn, að
þingrofsvald væri ekki notað,
nema með samþykki beggja
stjórnarflokka. Segir Timinn,
að ekkert sé sjálfsagðara en að
rifta þessu samkomulagi. Eitt sé
að gera samninga, annað hvort
þeir séu haldnir. Þarna kemur
glöggt I ljós gamla framsóknar-
eðlið, sviksemin og óheilindin,
sem gert hafa það að verkum,
að Framsóknarflokkurinn hefut
verið ósamstarfshæfur.
Frumskilyrði þess, að heil-
Frá Hvalstöðinni í Hvalfirði.
(Ljósm. H. Hall)
Reykjavíkurbréf
Laugardagur 29. ágúst
brigt og traust stjórnarfar geti
ríkt er, að menn og flokkar geti
treyst þvi, að orð og samningar
séu haldnir. Ef hver situr á svik
ráðum við annan, hlýtur það að
leiða til lausungar og ótraustra
stjórnarhátta. Þótt ekki væri af
annarri ástæðu en þessari,
hljóta Sjálfstæðismenn að virða
þá samninga, sem þeir gera og
fylgja þeim til fulls. En megin-
atriðið er þó hitt, að i röðum
Sjálfstæðismanna ríkir enginn
„framsóknarmórall“, menn
standa við gerða samninga, jafn
vel þótt þeim finnist afstaða
gagnaðilans óhyggileg.
Raunar var það svo, að ekki
var nein knýjandi nauðsyn til
að rjúfa þing og efna til kosn-
inga í haust. Á það hefur fyrir
löngu verið bent hér í blaðinu.
Þess vegna þurfti ekki að hafa
neitt óðagot í viðræðum um
þetta mál. Menn vonuðu raunar
í lengstu lög, að samkomulag
mundi nást um þetta atriði, en
úr því, að það tókst ekki hljóta
núverandi stjórnarflokkar að
starfa vel saman á því þingi,
sem framundan er, gera nauð-
synlegar ráðstafanir og sýna þá
ábyrgðartilfinningu, sem ein-
kennt hefur stjórnarsamstarfið
frá fyrstu tið.
Fjárfestingar-
félagið stofnað
Á næstunni mun verða unnið
að stofnun Fjárfestingarfélags
Islands h.f. Forgöngu um stofn-
un þess hafa sem kunnugt er
Verzlunarráð Islands, Félag ís-
lenzkra iðnrekenda og Samband
islenzkra samvinnufélaga.
Ákveðið er að efnt verði til
almenns hlutafjárútboðs, vænt-
anlega síðar á árinu, og getur
þá hver og einn, sem þess ósk-
ar, orðið hluthafi í Fjárfesting-
arfélaginu. Eðlilegt er því, að
menn spyrji, hvort líkur séu til,
að úm arðvænlega fjárfestingu
sé að ræða, er þeir verja fé til
kaupa á hlutabréfum I þessu
fyrirtæki. Verður þess vegna
leitazt við að gera mönnum
nokkra grein fyrir starfrækslu
þess og væntanlegum hagnaði.
Meginmarkmið félagsins verð-
ur Kaup og sala hlutabréfa. Geta
þá þeir, sem hug hafa á at-
vinnurekstri, en skortir fjár-
magn, leitað til félagsins um
þátttöku I fyrirtækjunum, og á
sama hátt geta eldri fyrirtæki,
sem hyggjast auka umsvif sín
eða bæta rekstur, leitað eftir
þátttöku Fjárfestingarfélagsins.
Þannig mun félagið fljótlega
eignast talsvert af hlutabréfum,
sem það ýmist mun eiga til
nokkurrar frambúðar eða selja
aftur strax og það er talið
heppilegt af fjárhagsástæðum,
en Fjárfestingarfélagið verður
að sjálfsögðu rekið með hagnað-
arsjónarmið fyrir augum.
Þá verður sá háttur einnig
upp tekinn, að félagið tryggi
sölu á hlutabréfum fyrir
ákveðna þóknun og sé þá ábyrgt
fyrir þeirri sölu og verði að
kaupa bréfin sjálft, ef ekki tekst
að selja þau öðrum. Þannig er
unnt að tryggja, að atvinnufyr-
irtæki, sem ella kæmust ekki á
legg, rísi upp.
Loks mun Fjárfestingarfélag-
ið hafa frumkvæði að því að
athuga, hvaða atvinnufyrirtæki
megi byggja hér á Islandi, leit-
ast við að laða saman þau öfl,
sem gætu komið þeim á fót og
taka sjálft þátt I þvi að hrinda
verkefnum í framkvæmd.
Hver er
hagnaðarvonin?
Við starfrækslu Fjárfestingar-
félagsins verður það sjónarmið
ríkjandi að nota fjármunina
ætíð á sem hagkvæmastan hátt,
þannig að bæði félagið sjálft og
fyrirtæki, sem það tekur þátt í,
hagnist — og þar með aukist
þjóðarauður og afkoma manna
batni.
Hitt er rétt, að menn viti, að
fyrstu árin, sem fyrirtækið starf
ar, eru ekki líkur til þess, að
mikill arður verði greiddur hlut
höfum. Hagnaður fyrirtækisins
kemur fyrst i ljós, er farið verð
ur að selja eignir, sem fljótlega
kynnu að verða keyptar og þá
fyrst og fremst hlutabréf. Ekki
er þvi rétt að ráðleggja neinum
þeim, sem vill fá skjótan arð af
fjármunum sinum, að festa fé í
þessu fyrirtæki. Hins vegar er
fyllsta ástæða til að ætla, að
innan tiltölulega fárra ára verði
hagnaður Fjárfestingarfélagsins
verulegur, og þá verður að sjálf
sögðu greiddur hæfilegur arður
til þeirra, sem fjármunum sín-
um verja í þessum gagnlega til-
gangi. Ekki ætti þvi að vera
óhófleg bjartsýni að hvetja þá,
sem í nokkur ár geta beðið eft-
ir því að sjá verulegan ávöxt
af fjármagni sinu, til þess að
taka þátt í þessari starfsemi, en
eins og áður segir getur hver
og einn gert það, er hlutaféð
verður boðið út á almennum
markaði.
Þess er einnig að geta, aö
boðað hefur verið, að skattalög-
um verði breytt þannig, að tals-
verður arður, sem menn fá af
hlutabréfum, verði skattfrjáls
hjá þeim, og sömuleiðis verði
einhver hlutabréfaeign eigna-
skattfrjáls. Ekki er afráðið,
hvernig þessu verður háttað, en
almennur skilningur er ríkjandi
á þvi að örva þurfi menn til
þátttöku í atvinnurekstri með
þeim hætti að ívilna þeim, sem
þannig verja fjármunum sínum,
í sköttum líkt og átt hefur sér
stað með sparifé. Einnig þetta
atriði hefur þau áhrif, að arð-
vænlegt á að vera að taka þátt
i þessu fyrirtæki.
Hvað er
gagnlegast?
Sérhver heilbrigður einstakl-
ingur leitast við að verja fjár-
munum sínum þannig, að til sem
mestrar hagsældar leiði fyrir
hann og fjölskyldu hans, sam-
hliða þvi sem hann styrkir þjóð-
arhag með skynsamlegri hagnýt
ingu fjármuna. Flestir leitast
við að koma sér upp fasteign.
Sem betur fer búa fleiri og fleiri
fjölskyldur í eigin húsnæði. Síð-
an reyna menn að eignast bif-
reið og búa um sig og sína, eins
og bezt má verða, og loks leggja
menn fé fyrir til erfiðleikaára
eða til að öðlast frekara fjár-
hagslegt öryggi.
Víða erlendis tíðkast það
mjög að almenningur verji
sparifé sinu til kaupa á hluta-
bréfum, og hefur það verið hin
arðvænlegasta og öruggasta fjár
festing. Hér má segja, að þetta
þekkist varla, og afleiðingin
hefur orðið sú, að meiri tor-
tryggni ríkir i garð atvinnufyr-
irtækja en heppilegt er, og al-
þýða öðlast ekki þá aðild að at-
vinnulífinu, sem er án efa heppi
legasta og bezta skipan mála.
1 þessu efni þarf að verða
mikil breyting nú alveg á næstu
árum, og fyrsta sporið í þá átt
er stofnun Fjárfestingarfélags-
ins, en í kjölfarið kemur kaup-
þing á vegum Seðlabankans og
siðan vonandi hvert fyrirtækið
af öðru, unz 'því marki er náð,
að þorri landsmanna er eignar-
aðili að atvinnulífinu og nýtur
arðs af afrakstri fyrirtækjanna.
Auðstjórn
almennings
Þessi stefna hefur verið
nefnd auðstjórn almennings.
Hún grundvallast á þeirri hugs-
un, að leitazt er við að dreifa
þjóðarauðnum sem mest á milli
landsmanna, að gera sem allra
flesta fjárhagslega sjálfstæða og
ábyrga fyrir hyggilegum fjár-
málaráðstöfunum.
1 nútíma þjóðfélögum verða
fyrirtækin að vera stór, sum
hver að minnsta kosti, og þá
ráða einstaklingar ekki við at-
vinnureksturinn, heldur verður
að safna fé frá fjölda manna til
að koma fyrirtækjunum á stofn.
Ef þeirri stefnu er ekki fylgt,
er hætt við, að auðlegðin safn-
ist stöðugt meira á hendur ríkis-
valdsins og opinber fyrirtæki
vafstri í hverskyns atvinnu-
rekstri. Sú stefna leiðir til minni
afraksturs og verri lifskjara,
samhliða því sem mikil hætta er
fólgin í því að þjappa þjóðar-
auðnum saman og fela stjóm-
málamönnum úrslitaáhrif yfir
fjármagni jafnt og öðrum þátt
um samfélagsins.
Þessi sannindi eru menn stöð-
ugt að gera sér ljósari hér á
landi eins og annars staðar, og
þess vegna er ástæða til að ætla,
að almenningseign hlutafjár sé á
næsta leiti, og að því er stefnt
með stofnun Fjárfestihgarfélags
Islands h.f.
Prófkjörin
Prófkjörin, sem Sjálfstæðiæ
flokkurinn efnir til i flestum
kjördæmum, hafa að vonum vak
ið mikla athygli. Umfangsmest er
prófkjörið að sjálfsögðu í
Reykjavik, og undirbúningur
þess hefur staðið yfir. Með próf-
kjörunum er auðvitað að því
stefnt að fá fram vilja almenn-
ings um það, hvaða einstakling-
ar skipi framboðslista. Óneitan-
lega eru prófkjör nokkuð erfið
í framkvæmd, þegar ekki á ein-
ungis að velja einn mann, eins
og er til dæmis i forsetakosn-
ingum í Bandaríkjunum, og hafa
sumir jafnvel haldið því fram,
að prófkjör væru illframkvæm-
anleg við þær aðstæður, sem hér
eru. Svo reyndist þó ekki í borg
arstjórnarkosningunum, heldur
kom sterkur og góður listi út
úr prófkjörinu með einni breyt-
ingu, sem nauðsynleg var tal-
in, þar sem engin kona var í
efstu sætunum.
Við prófkjörin kemst að sjálf-
sögðu rót á hugi manna, og
miklar umræður eru þá um
menn og málefni. Við þvl er
ekkert að segja, þegar drengi-
lega er barizt, en hins vegar er
fráleitt að grípa til aðferðar
eins og þeirrar, sem rætt hefur
verið um í blöðum, að senda út
nafnlaust dreifibréf og hlýtur
það að koma þeim einum í koll,
sem slíkum aðferðum beitir.
Andstæðingum Sjálfstæðis-
flokksins finnst kjörið tækifæri
til að koma á kreik hvers kyns
kynjasögum um „átök“ milli
manna, og hefur það óspart ver-
ið gert að undanförnu, en rétt
er að aðvara Sjálfstæðismenn og
benda þeim á, að slíkar sögur,
sem þeir kunna að heyra, eru
yfirleitt tilbúnar í herbúðum
andstæðinganna til þess að
reyna að skaða Sjálfstæðis-
flokkinn.
Fulltrúaráð Sjálfstæðisfélag-
anna í Reykjavik hefur verið
mjög í fréttunum að undanförnu
vegna undirbúnings prófkjörs-
ins og eðlilegt er, að þeir, sem
standa utan við flokks-
starf Sjálfstæðisfélaganna í
Reykjavík, geri sér ekki fylli-
lega grein fyrir því, hvaða stofn
un hér er um að ræða. Fulltrúa-
ráðið er eins konar samnefnari
Sjálfstæðisfélaganna fjögurra í
Reykjavík og frá s.l. hausti
hinna nýju hverfasamtaka Sjálf-
stæðismanna. Þessir aðilar allir
kjósa fulltrúa, sem skipa Full-
trúaráðið. Þetta er þýðingar-
mesta stofnun Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík og i því eiga
sæti um 1100 manns. Þetta er
fólkið, sem ber hita og þunga
baráttunnar i kosningum og á
kosningadaginn ræður starf þess
úrslitum um niðurstöður kosn-
inga fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
1 skoðanakönnun Fulltrúaráðs-
ins fyrir skömmu tóku þátt 576
Fulltrúaráðsmeðlimir. Atkvæða-
tölurnar voru sem hér segir: Jó-
hann Hafstein, 477 atkv., Geir
Hallgrimsson 432 atkv., Pétur Sig
urðsson 429 atkv., Ólafur Björns-
son 357, Auður Auðuns 321, Birg-
ir Kjaran 307, Gunnar Thorodd-
sen, 300, Ragnhildur Helgadótt-
ir 296, Þorsteinn Gíslason 246,
Guðmundur H. Garðarson 224,
Ellert B. Schram 212, Geirþrúð-
ur Bernhöft 202, Sveinn Guð-
mundsson 147, Gunnar J. Frið-
riksson 138 og Hörður Einarsson
125. Þetta eru atkvæðatölur
þeirra, sem hlutu yfir 20% at-
kvæðamagns. Skoðanakönnun
þessi var algjörlega óbundin.
Meðlimir Fulltrúaráðsins rituðu
nöfn á atkvæðaseðil sinn án sér-
stakrar tilnefningar, en niður-
staðan var ótvíræð traustsyfirlýs
ing á forystu Sjálfstæðisflokks-
ins. Á næstu vikum og mánuð-
um mun mikið starf og mikil
ábyrgð lögð á herðar meðlima
Fulltrúaráðs Sjálfstæðisfélag-
anna í Reykjavík, en óhætt er
að fullyrða, að þeir munu standa
undir þeirri ábyrgð eins og jafn-
an, þegar mikið hefur legið við.