Morgunblaðið - 06.02.1972, Blaðsíða 10

10 MORGLTNBLAÐIÐ, SUNNLf'DAGtJR 6. FEBRÚAR 1972
Þótt markmiðið sé ólíkt
er hið félagslega starf
jafnan líkt
UM þessar mundir á eitt stærsta
verkalýðsféiagr á landinu 65 ára
afmæli, Er það Verkamannafé-
lagið Hlíf í Hafnarfirði. Reynd-
ar er ekki vitað með vissu um
afmælisdaginn, þar sem fyrsta
grerðabók félagsins glataðist, en
örugrgrt má teljast að stofndagrur-
ínn hafi verið annaðhvort síðast
i janúar eða fyrst í febrúar árið
1907. Hlíf var stofnuð á mjög:
erfiðum tímum í íslenzku at
vinnuiífi, og á starfstíma félagrs-
ins hafa forystumenn þess eðli-
legra háð rnarga hildi.
Sé Hlífarmaður, seim lengst
Ihiefur staðið í baráttunni, er nú-
varandi fónmaður félagsins, Her-
mann Guðmundsson, og fékk
Mbl. hann til viðtals í tilefni
afmælLsins:
— Ég er búinn að vera for-
maður HHfar i þrjátiu ár, sagði
Hermann i upphafi viðtalsins. —
Ég gekk ungur í félagið, strax
og ég var búinn i síkóla. Þegar
ég kom í félagið var mikið erfið-
Ieikiaástand rlkjandi í íslenzkum
atvinnumálúm, og þótti t.d. gott
ef verkamenn náðu 1800 kr. með
altekjum á ári. Á fyrstu árum
xránum í félaginu var bar-
áttan aðaMega fyrir aukinni at-
vinnu, en þá var mikið atvinnu-
leysi rikjandi í Hafnarfirði, sem
víða annars staðar á landinu. 3>á
voru engar atvinnuleysisbætur
komnar til og barátta þeirra sem
enga vinnu höfðu fyrir þvi að
draga fram Mfið var afar hörð.
UBÐU AÐ LIFA A
SUMARTEKJUM SÍNUM
Á hávertíðinni höfðu flestir
vinnu, sagði Kermann, og eins
voru flestir tiltölulega vel settir
með vinnu yfir sumartímann,
þ*ví þá fóru menn út á land í at-
vinnuieit, ef ekkert var að gera
í Hafnarfirði. Haust- og vetrar-
mánuðina var hins vegar svo til
algjört atvinniuLeysi, og þröngj:
í búi hjá mörgum. Menn reyndu
að treina sumartekjuirnar sem
allra lengst, og þegar allt um
þraut varð að leita á náðir kaup-
xnannanna með úttekt. Það voru
erfið spor fyrir marga, og ég
held að það geti raunverulega
enginn imyndað sér hvað at-
vinnuleysið er mikið böl, án þess
að hafa upplifað það. En á þess-
um erfiðleika árum sýndi verka-
lýðshreyfingin oft mátt sinn og
það var mikill léttir fyrir þá
sem stóðu i forystunni hvað fé-
lagsmennirnir voru virkir i starf
inu.
C.IÖRBVETING
Aðspurður um breytingu þá
sem varð í atvinnumálunum á
hernáimsárunum sagði Hermann:
— Það má segja, að á þessum
Srum hafi orðið gjörbyltihg á
þeim, ekki hvað sízt i mínu byggð
anlagi. Og það var ekki einung-
is að atvinna yrði nægjanleg,
heidur fóru verkalýðsfélögin
fijótlega að ná fram nauðsynleg-
um baráttumáium sínurn. Þannig
náði Hlíf t.d. fram á árinu 1941
Vtsí að sumarleyfum fyrir verka-
menn og á árinu 1942 náðist f ram
krafan um 8 stunda vinnudag
samfara einhverjum þeim mestu
kjaratoótum á öðrum sviðum,
sem nokkru sinni hafa náðst
£ram.
— Eins og ég sagði áðan,
sagði Hermann, þá varð breyt-
inigín á atvinnulifinu efcki tovað
minnst I mínu byggðarlagi, en
þá var Hafnarfjörður aðalút-
fflutninigsstöðin fyrir Suðurnes,
og kom til mi'kil vinna hjá setu-
liðinu, og líf fór að flærast í
aðrar framkvæmdir.
HAFÐI EKKI VARANLEG
ÁHRIF
Við minntumist á það við Her-
mann að ýmsar sögur hefðu
verið á lofti, um vertemenningu
þá er nifcti í hinni svokölluðu setu
liðsvinnu, og spurðum hann
hvort hann teldi að islenzk verk-
menning hefði beðið hnekki af
vinnubrögðum þessa tíma.
— Það er rétt, sagði Hermann,
að á ýmsu valt í setuliðsvinn-
unni, og það kom fyrir að ég
varð að fara á vinnustaðina til
þess að sætta verkamennina og
verkstjóra þeirra. Hafnfflrzikir
verkamenn voru og em vanir
því að vinna vel, og aílköst þeirra
orsökuðu það að Englendingam-
ir sem stjómuðu verkum þeirra
urðu að vinna meira sjálfir, og
það féll þeim eklki allskostar.
Það kann að vera að þessi vinnu-
brögð hafi haft einhver áhrif á
unga menn, en þó held ég að
þetta hafi ekki spillt vinnuafköst
unum til frambúðar, a.m.k. varð
maður ekki var við að það kæmi
fram, þegar herinn var farinn.
Hitt er svo annað mál, að marg-
ir verkamenn hafa unnið alltof
langan vinnudag, og vitanlega
kemur það fram í afköstum
þeirra. Þetta er sannanlegt mál,
t.d. í þeim frystihúsum sem tek-
ið hafa upp bónusgreiðslur og
unnt er að fýlgjast með afköst-
um manna. Strax og komið er
fram yfir venjulegan vinnutima
fara afköstin jafnan minnikandi.
HÖRÐ ÁTÖK 1939
Þá lögðum við fram spurningu
til Hermanns um hvort hann
hefði efcki oft lent í hörðum á-
tökum, sem forystumaður félags
ins:
— Jú, það hafa oft orðið hörð
áfcök, sagði Henmann. Ég minn-
ist helzt átakanna árið 1939, en
þau voru einkum erfið af því að
þar var raunverulega um inn-
byrðis átök að reeða. Spruttu þau
út af því að nokkrum mönnum
var vikið úr félaginu, þar sem
þeir voru taldir atvinnurekend-
ur og sfcofnuðu þeir þá annað
verkalýðs félag. Hliif setti þá verk
bann á þau fyrirtæki sem skrif-
að höfðu undir samniniga við
nýja félagið. Svo fór að málinu
var sbotið fyrir félagsdóm og
vann Hlíf sigur í þvi. Þeir, sem
gengið höfðu úr félaginu komu
aftur og urðu hinir ágætustu fé-
lagar að nýju.
EKKI VERKFALLSGLAÐARI
Við spurðum Hermann hvort
hann hefði ekki einhvem tímann
staðið í ströngu bensin- og
mjólkurstríði á ferli sínum sem
Hlífarformaður. Tók hann ekki
fyrir það, en vildi sem minnst
um það tala. — Baráttan var
miiklu harðari hér áður fyrri,
sagði hann, — allt var miklu
persónulegra og óvægnara af
beggja hálfu. Þá voru oft gerð-
ar tilraunir til verkfallsbrota, en
sMkt er mjög sjaldgæft nú orð-
ið.
— En nú sýna skýrslur að
verkföll eru hvergi tíðari og
meiri en á Islandi. Eru fslend-
ingar verkfallsglaðir, spurðum
við Hermann?
— Ég held að það sé ekki með
neinum sannindum hægt að
halda slíku fram, sagði Her-
mann. Félögin hafa aldrei farið
út í verkföll nema af brýnni
nauðsyn — þau hafa enga aðra
leið séð ti'l þess að knýja fram
kröfur sínar. Oft hefur verið tal-
að um það, að nú sé nauðteynlegt
að taka málin fastari tökum og
byrja fyrr að semja, svo ekki
þurfi að koma til verkfalla, en
reynslan er sú gegnurn áratugi,
að kröfur ókkar og ósfcir hafa
ekki verið teknar alvarlega fyrr
en verfcfall hefur verið skollið á.
— Þá er það annað í sambandi
við skýrslur um verkföli, sagði
Hermann, -— að verkfÖLl hér-
lendis hafa alltaf verið gerð með
löglegum hætti, og þvi komizt
á skrá, en víða erlendis er mik-
ið um alls konar skyndiverkföll
og skæruhernað, sem hvergi eru
bókfærð.
STARFSMAT
Ein af nýjungum þeim sem
Verkamannafélagið Hlíf hefur
telkið upp í starfsemi sinni, er
starfsmat, en það var fram-
bvæmt í álverksmiðjunni í
Straumsvik. Um reynsluna af
starflsmati þessu, sagði Her-
mann:
— Reynslan hefur verið bæði
góð og slæm, en starfsmatið hef-
ur þó leitt til þess að laun eru
óvíða jafn há og í Straumsvík,
enda fékkst tekið inn i það hæfck
un vegna óþrifalegra starfa. Við
gerðúm samninginn við fSAL,
1967 ag hann var svo endurnýj-
aður 1970, og náðust þá nokkur
önnur nýmæli í íslenzkum kjara
samningum, svo sem ákvæði um
fjögurra vikna orlof og ýmsar
tryggingar.
EININGIN ÞARF AÐ
HALDAST
— Hvað er það ánægjulegasta
sem þú manst eftir frá starfs-
ferli þínum sem verkalýðsfor-
ingi, spurðum við Hermann:
— Þetta er ákaflega erfið
spurning, svaraði Hermann, —
ánægjustundirnar hafa verið svo
margar. Ef maður lítur yfir far-
inn veg, þá held ég að það sé
ánægjiulegast hvað mörg af okk-
ar baráttumálum hafa náð fram
að ganga. Á ég þar við stytt-
ingu vinnuvikunnar, aukið or-
lof, lífeyrissjóð fyrir verkamenn
og auknar tryggingar. Það sem
mér finnst aftur á móti dapur-
legast er, að ekki skuli hafa
náðst meiri árangur í kaupgjaldis
baráttunni sjálfri. Miðað við
eðlilegan vi-nnutíma er kaup
verkamannsins ennþá alltof lágt.
En maður vonar, að með aukn-
um styrk verkalýðshreyfingar-
innar, aukinni tækni og vaxandi
velgengni i landinu, þá náist
fram það kaup sem verkamenn
þurfa svo sannarlega að hafa
til þess að geta lifað mannsæm-
andi lífi. Baráttumál framtiðar-
innar eru mörg og viðfangsefn-
in sem skapast verða einnig ætíð
mörg.
HEF ALLTAF HAFT
ÁHUGA Á ÍÞRÓTTUM
En Hermann Guðmundsson
getur einnig haldið upp á annað
afmæli þessa dagana. Þann 21.
janúar sl. voru liðin 20 ár frá
því að hann var ráðinn fram-
kvæmdastjóri ISÍ. Slíkt ervanda
samt starf og krefst mikilllar lip-
urðar og samistarfsvilja viðkom-
andi, og lýsa hinar almennu vin-
sældir Hermanns í starfinu því
bezt, að hann hefur verið þess-
um kostum gædidur. Við spurð-
um Hermann hvort það væri ekki
erfitt að koma störfunuim að mál
©fnum íþróttalhreyfingarinnar og
verkalýðs saman:
— Það hefur oft verið erfitt
og tímafrekt, sagði Hermann, —
en þó ekki eins erfitt og ætla
mætti. Það hefur létt mikið að
ég hef verið heppinn með yfir-
boðara mina, þeir hafa litið á
mitt tvíþætta hlutverk af sklln-
ingi. Það hefur einnig létt mér
störfin, að þó að félagssamtök
hafi óiik markmið, þá er hið fé-
lagslega starf jafnan furðanlega
iíkt.
Aðspurður um hvernig það at-
vikaðist að Hermann hóf störf
hjá ÍSÍ, sagði hann:
— Iþróttirnar hafa alltaf ver-
ið mitt áhugamál. Þegar ég var
strákur lék ég knattspyrnu með
Haukum í Hafnarfirði, en ég
varð aldrei mikill íþróttakappi.
Fljótlega þróuðust málin þann-
ig, að ég fór að hafa afskipti af
félagslegum málefnum íþrótt-
anna, og var formaður Hauka í
fimm ár, síðan var ég kjörinn í
íþróttaráð Hafnarfjarðar og átti
einnig sæti í stjórn Iþróttabanda
lags Hafnarfjarðar. I stjórn ÍSÍ
kom ég 1949 og árið 1951 tók ég
að mér að sinna framtevæmda-
stjórastörfum sambandsíns til
bráðabirgða. Málin þróuðust svo
þannig að ég var ráðinn fram-
bvæmdastjóri sambandsins 21.
janúar 1952 og þeim störfum hef
ég gegnt síðan.
MIKIL BREYTING
— Það hefur orðið svo mikil
breyting á starfi ISÍ á þessum
árum að byltingu má kalla, sagði
Hermann. Fyrist eftir að ég byrj-
aði hjá sambandinu hafði það
skrifstofuaðstöðu uppi á lofti á
Amtmannsstíg 1 og var ég eini
starfsmaðurinn. Ðenedi'kt heit-
inn Waage, kom reyndar til min
daglaga og vann mikið sjálfboða
liðsstarf. ÍSÍ var á þessum tíma
mj'ög fjárvana, og starfinu því
þrönigur stakkur skorinn. Núi
má hins vegar segja að ISI sé
orðið fjársterkt samband, þótt
enn skorti reyndar mikið á að
það hafi yfir því fjármagni að
ráða sem nauðsynlegt er.
-— Hkki hefur orðið minni
breyting á aðistöðunni til Lþrótta-
iðkana á landinu, sagði svo Her-
mann. — Byggð hafa verið ný
íþróttamannvir'ki víða á landinu,
og samfara bættri aðstöóu ve'gna
stóraukins starfs ISl undir for-
ystu Qísla Halldórssonar, forseta
íþróttasam'bandsins hefur fylgt
mjög mikil aukning á þátttöku
í íþróttunum.
ENGIR MÖGULEIKAR Á
ATVINNUMENNSKU
Þá vékum við máli okkar að
því sem mikið hefur verið til
umræðu að undanförnu — at-
vinnumennsku í íþróttum á Is-
landi, og báðum Hermann að
segja sitt persónulega álit á því
miáili. Hann svaraði:
— Ég er einn þeirra sem hafa
verið mjög andvígir mdklium
breytingum á áhugamannaregl-
um Isl. Hins vegar verður því
ekki neitað, að tíimamir eru
mjög breyttir og aðlaga verður
reglurnar að þeim. Ég held, að
menn geti ekki látið sér detta það
í hug að um hreina atvinnu-
mennsku í íþróttum verði að
ræða hérlendis. Til þess höfum
við hvorki getu né möguieiba. Þó
að góðir keppn ismenn séu að
sjálfeögðu milkil lyftistöng sem
auglýsing flyrir íþróttirnar og
því nauðsynlegir, þá er hitt
miklu miki'lsverðara, að fjöldinn
sé virkur í iþróttastarfinu.
ÞÝÐINGARMIKIL
UPPEl*n ISSTOFNUN
Að lokhm sagði svo Hermann
Guðmundsson:
— I ti'lefni þess að ISl átti
60 ára afmæli á dögunum, þá.
vil ég óska þess að sú
framvinda og þróun sem verið
hefur í starfi sambandsins að
undanfömu haldi áfram og vaxi,
og að ÍSl verði jafn heppið mað
forystumenn sína í framfcíðinni
og það hefur verið ti'l þessa.
Verði svo er ég ekki í vafa um
að sambandið mun áfram gegna
síniu þýðingarmikla hlutverki í
þjóðfélaginu og leiða æskuna til
aukinna íþróttaiðkana, verða hin
þýðingarmifcla uppeldisstoifrnun
fyrir aukna líkamsrækt í land-
irau, sem það hefur verið.
— stjl.
Rætt viö Hermann Guömunds-
son, formann Hlífar og
* »
framkvæmdastjóra ISI