Morgunblaðið - 23.08.1973, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, — FIMMTUDAGUR 23. ÁGÚST 1973
21
Ásbjörn Ólafs-
son, sjötugur
„Sumum möminum tekst að
verða smiðir örlaga sinna þanin-
ig, að saga verður af. Þegar
þeir eru komnir á efri ár, er
nafn þeirra búið að fá sterkam
hljóm, gefur hugmynd um ákveð
iran persómuleiika með símu sér-
staka marki, er orðið að tákni".
Svo uppihóf Sigurður heit-
imm Einarssom greim sima í Morg-
unblaðinu fyrir 10 árum á sex-
tugsafmæli Ásbjamar, og kamm
ég að sjálfsögðu ekki að orða
þetta betur né hitta betur í mark
þegar ég rif ja upp það, sem mér
kemur helzt í hug um þenmam
vim rnimm og frænda í sambamdi
við sjötugsafmæii hans. Siigurður
heldur áfram:
„Maðurimn Ásbjörn Ólafsson
er sjálifur viðburður og hefur
eigimlega alttaf verið það, frá þvi
hamn fór að splgspora stuttstig-
ur, hnellinn og kvilkur á götummi
fyrir framan æskUheimili sitt á
Grettisgöfcu 26, og til þess er
hamn situr nú sem öm í hreiðri
simu í kastalanum á Grettisgötu
2.“
Saga Ásbjamar er orðin
þefcta löng, og væri maklegt að
húm væri rakin vel og rækilega
að íslenzkum sið, þvi að hún mimn
ir um margt á Islendingasögur.
Þar bregður tifl dæmis fyrir
spegixm af himni lifseigu sögu
um kolbitinn, sem var ódæll og
áhyggjuefni fræmda og vina í
æsku em reis á skömmum tima
tál afreka og virðimgar. Hafa slik
ævmtýri löngum verið vimsæl
sagnaskemmtun. Ekki hefur Ás-
bjöm verið virðingamaður og
áhrifa nema svo sem hálfa æv-
ina, og er það þó efni í drjúga
sögu. En meiiri sagraaskemmtun
eru þó sögur hans af fyrri hluta
æviinnar, þvi að hamn er gæddur
frábærri frásagnargáfu og skop-
skyni, eins og vinár hans og öl-
bræður mega gerst sanna.
Sumum kynni að þykja sú frá-
sögn býsna einhæf, sem að mestu
takmarkast við umhverfi sögu-
marnns og það sem hanm hefur
sjálfur lifað. En maðuriinm er við-
burður, svo að aftur séu motuð
orð Sigurðar prests, og af þeirri
ástæðu hefur svo margfc gerzt
frásagnarvert á ævi harns. En
sagmaisviðið er liba æði-vitt, ailt
vesitajn frá hveitikauphöilimni í
Winnipeg, austur til Róms og
suður til Spánar, að ógleymdri
Reykjavik þriðja áratugsims,
þeirrar „fögru veraldax“
Svo hefur sagt rniér vitur mað-
ur og miikill sagnameiistari, að
hamm telji Ásbjörn einn bezta
frásagnarmamn, sem hamm þekki
og undanskiiur þá ekki heidur
þá, sem hafa gerfc sér það að
ævistarfi að segja sögur. Það sem
gerir frásögn Ásbjamar svo ieiffcr
andi, er oft og tiðum stórfurðu-
legar og skoplegar athugasemdir
ásamt óvæntum tilvitnunum i
Skáldskap. En hamn ber eirnn-
ig fágæfct skyn á kveðskap
og „viirðir skáid sin mest“ eims
og sagt var um mikimrn komomg.
Honum hefur eiimnig tekizt að
móta líf sitt í anda skáldskapar
og það svo rækilega, að um fáa
menm hafa skapazt aðrar eins
þjóðsögur í Mfanda lífi.
Máltæki segir, að ekki sé
minmi vandi að gæta fengims f jár
en afla. Ekki er það Ufsregla
Ásbjarnar. Miklu heldur má segja
að afstaða hans til penimga sé
sú, að ekki sé mimnl vandi að
eyða þeim em afla. Mörgum stór-
gjöfum hefur hamn varið til þess
að bæta úr, þar sem skort hefur
framtak hims opinbera eða þeirra
sem fremur var ætlamdi að
hlaupa undir bagga. En mest er
um það vert í augum þeirna, sem
þekkja hanm bezt að afstaða
hans til peminga er einkum mót-
uð af hugsunarhætti bóhemsims.
Hann er eins mennskur, hispurs-
laus og hégómalaus nú, þegar
hann telur auð simn í milijómum,
og þegar hann taldi hann í tí-
kölum (og grip ég enm til þess
að vifcnia í Sigurð Einarsson).
Ekki þarf að fjölyrða um gengi
hans sem stórkaupmanns, svo
ljóst hefur það legið fyriir aug-
um manna síðustu 30-40 árin. En
siður gera menm sér ljóst, hvem
þátt eðlisgáfur hans hafa átt í
því. Hugkvæmni og skipulags-
gáfa hafa þar dugað honum meir
en flesta grumar. Hann hefur
haft afburða starfsiiði á að skipa
og verður hans varla minnzt svo,
að ekki sé um það afbragðsfólk
getið. En á hifct er einnig að
lita, að engimn hershöfðimgi nær
árangri, nema hann hafi dugamdi
foringja og hrausta menm.
Margir munu senda Ásbirmi
hlýjar kveðjur á þessu sjötugs-
afmæli, og gaman hefði verið að
sækja hann heim, lyffca glasi og
rifja upp gamlar mimmingar og
heyra á hans undiirfurðulegu frá-
sagnir, en þessu verður þvi mlð-
ur ekki komið ’við. Hann verður
ekki i amarhreiðri sinu í Borgar-
túni i dag.
Bjarni Guðnmndsson.
Ásbjörn er fseddur í Keflavik
23. ágúst 1903, yngri sonur og
næstyngsta barn hjónamma
Öiafs Ásbjarnarsonar verzlunar-
stjóra og Vigdísar Ketilsdóttur
sem þá áttu þar heima, em fluttu
skömmu siðar til Reykjavikur,
þar sem Ólafur opnaði eigin
verzlun. Ólafur (1863—1943) var
sonur Ásíbjamar Ólafssomar út-
vegsbónda og hreppstjóra í Irnrnri-
Njarðvik og konu hans Ing-
veldar Jafetsdóttur úr Reykja-
vik, bróðurdóttur Ingibjargar
Einarsdóttur konu Jóns forseta.
Vigdis (1868—1963) var dóttir
Ketils í Kotvogi Ketiissonar og
Vilhorgar Eiríksdóttur Ólafsson-
ar á Litlalandi (sjá Niðjatal Ei-
ríks Ólafssonar eftir Eirík Eim-
ansson, Reykjavík, 1958).
„Og enmþá er sumigið við svalan ál
hið sama lag við hið gamila mál
um lSflsins uniað og ama.
Því allt þarf að breytast sem
bárunnar mynd,
sem bærist og skapast við
straurn og vind, —
em er þó um edlífð hið sama.“
Eimar Benediktsson i Bátferð.
Þetta ljóð kom mér í hug er
ég heyrði þess getrð að Ásbjöm
Ólafsson fagnaði nýjum áratug
í dag. Ungur leysti hamn lamd-
festar hér syðra og lagði í hina
mikiu bátferð á veraldarhafimi.
Værinigi i vesturvíkimig er selnna
hvarf haim til mikilla afchafma.
Ásbjöm rekur ættir sinar til
hins lágvaxna en hugumstóra
höfðimgjakyns Suðurnesja. Ábýl
isjarðir þeiirra frænda eru gjam
an kenmdar við kot eða aðra þá
staði er eigi láta mikið yfir sér.
Yfirbragð þeirra ættmenna, bú-
skapur allur, fyminigar og forsjá
íeiða þó huganm að öðruma hljóm
mairi ömiefnum.
Á bátferð siraii hefir Ásbjöm
fenigið flest veður og eigi ávallt
róið á logmsævi. Brimróður, amd
byr, óskabyr og beggja skauta.
Lagzt á árar, látið reka. Og stumd
um „brotið ár“, eimis og sagt var
í Suðursveit Þórbergs u,m mikla
ræðara. „Þá var róið, þá var brot
in ár“.
Það var stundum vakað til
morguns á Grettisgötu 2 og umað
við sögur Ásbjamar af veraldar-
hafinu. Þá vair fljófcfarin hug-
skotsleiðin frá Öl’dummi við Trað
arkotssumd, þar sem E'.nar Bene
dikfcsson hló að útgrátimni drottn
imigunni af Saba „i þessum líka
félaigsskap" og til Vesfcurheims,
þar sem fcvítugur ferjustrákur
stóð, er hamm hóf bátferðina
miklu á veraldarhafinu
„með árarhlumnamm í höndum
ungur, saklauis með óeytt líf
með aleigu hans, eimn slíðraðan
hmdf
oig ættlamd á öllnm ströndum". i
Síðam þá hefir margit breytzfc
og eignum fjölgað. Ásbimi er þó
ijóst að mesfcu skiptir að:
„eiiga sig sjálfam er auðlegðin
manms
að óska og vona er sælan hans
og mið'ð — til marksins að
keppa.“
Þjóðsagnamaður er Ásbjöm
lömigu orðinm í iifanda lifi. Hver
kanm ekki fleiri eða færri sögur
af homiuim og hirðmörmum hams.
Ásbjörn kamn vel að gleðjtast og
vilS að aðrir njót. einnig gleðinn
ar. Miminir þá stundum á Guð-
mumd biskup góða er hafði með
sér flokk fjölmennam og sundur
leitan, nema hvað hann þarf
eigi að kveðja dyra og biðja bón
bjarga hjá bændum. Frekar að
eitthvað liggi eftir í lófa karls er
brott er horfið.
Reykvlskur úfciigönigiuimaður á
giullöld hinni: siðari kemur á rak
arastoíu hér í borg. Biður um
klippingiu, höfuðbað, rakstur ag
hedtan dúk. Hafði ailur tekið
stakkaskiptum klæddur nýjum
fötnm (allt frá hatti ond skó) ag
gdansaði af stundargleði. Rakar-
inm viðræðugóður eins og títt er
í þeirri stétt horfir með v'migjiam
legum undrunarsvip á viðskipta
manminm, sem hamn kannast við
úr hópi gamgstéttamna og segdr:
Ja, mik ð amdskoti ertu finm. —
Ertu að koma úr siglingu. Spari
fatamaðurinn svarar upp úr
sápufroð’ummi: Nei, nei. Ásbjöm
er að skemmta sér.
Eigi hafa allir öndveg'smenn
Ásbjarnar borið skartklæði, en
flesita mun hanm hafa leyst úfc
með sæmilegum gjöfum.
Haft var eftir HKL er hamn
var á heimleið frá því að veita
viðtöku sæmd úr hendi Svía-
kamumigs og var boðim viðhafnar
íbúð á Gultfossi: Nú, já, ha. —
Svítan hans Ásbjarnar.
Þagar Ásbjöm gefur sér tóm
til hvíldar stigur hann á „vatna
ins vakra fák“ og s'iglir þá mieð
Gullfossi. Þá er hann aftur með
„ættlamd á ötiu-m ströndum" en
yfirbraigð all-t úr ljóði Grims
Thomsen um Skúla fógeta.
Pétur Pétursson.
60 ára í dag:
Hermann Guðmunds-
son bóndi, Blesastöðum
„Allt fram streymir endalaust
ár og d-agar ldða.“
Á hiinum hverfulu og breyti-
legu tímum eru alltaf vissir
hlutir, sem má treysta að ekki
raskist, og eifct af þvi er hjól
tímans, sem ekfci ruglast í rím-
imu og setur sinn aldursstimpil
á menn. Hermamn Guðmundsson,
bómdi á Blesastöðum, Skedðum
eir talinn samkvæmt kirkj ubókum
vera fæddur 23. ágúst, 1913, og
er því samkvæmt timans tald 60
ára í dag.
En þrátt fyrir að útldit hans og
yfirbragð beri ekki þess merki,
að hamm hafi tugima sex að baki,
þá nálgost hamn nú óðum það
tímasikeið, þegar farið er að bema
sérstaka virðdngu fyrir aldriin-
um.
Efti-r löng og góð kynmi og
fjölskyldutengsl, vildi ég senda
þessum góðkunmimgja minum ör
stutta kveðju í tilefni þessa
áfam-ga, sem hanm nú hefur náð.
Ekki er ætlunin að gera neina
úttekt á störfum hans svo fjöl-
þætt sem þau hafa ammars verið.
Kynni okkar hófust á Hólum
i Hjalfcadal haustið 1939, er leið-
iir okkar lágu þar saman, en við
komum þangað báðir i sama til-
gangi í leiit að fræðslu og þroska.
Hann hafði þegar fundið sinn
flarveg sem var að rækta og
yxkja lanidið og hefur hann æ
Siðan verið köllun sinni fcrúr og
ummið dyggilega að ræktun
lands og lýðs.
1 hópd vaskra sveima á Hólum
kom fljótt 5 ljós, að hamm var
mörgum kostum búiinn til starfs
og leiks og þó félaigarnir hafi
ekki borið öfund i huga þá mun
margur gjaman hafa óskað sér
þess að standa honum jafnfætis,
svo sem í mælskuldsfc á félags-
fundum og í þjóðaríþrótt vorri
glimunni. Margs er að minnast
frá þessum tíma, sem ekki er
hægt að rekja hér i eimstökum
atriðum, en þess er að minmast
fyrst og siðast hve heilsteyptur
hann vax að hverju sem hann
gekk og sýndi asfcíð fyMistu sann-
girni í öilum viðskiptum vlð aðra
og ætlaðist til hi-ns sama af öðr-
um.
Hermanm átti arnnað erindi og
meira í „verið“ en afla sér náms
og frama, því þar varð á vegi
hans systiir min Ingibjörg Jó-
hannsdóttir og fastnaði hanm sér
hana til eiginkonu og hefur sam-
búð þeirra orðið farsæl, þau eiga
fimm böm, sem 01 eru uppkom-
in og gift, og stækkar afkom-
endahópurinn óðum, og eru
barnabörmim orðin 9 að tölu.
Hermanm heíur verið mikil-
virkur félagsmálamaður allt frá
unga aldri og hóf störf sdn á því
sviði i ungmennafélagi sveitar
sinnar og hefur æ síðan verið
virkur þátttakandi í ungmenna-
féiaigsihreyfinigu landsdns og unn-
ið hennd mikið og gott, hann er
enn ungur í andanum þrátt fyrir
að áriin færast yfiir hann.
1 samtökum sinniair sitéttar hef
ur harnn komið viða við og væri
langur ldsti ef upp væru talin öll
þau nefndar- og stjómarstörf,
sem hann hefur átt og á sæti í,
ég mun ekki hætta mér í upp-
talnimgu þar á, með þvi að mig
mundi reka fljótt á sker, en hifct
veit ég af löngum kynnum við
hann, að hans framlög í félags-
störfum eru unnin af heilum
huga og trúmennsku og iaus við
hrossakaup.
En ei-ns og að líkum lætur þá
greiniir menn oft á um leiðir að
einu og sama marki, og ef svo
má að orði komast að tii séu
heiðarlegir andstæðingar þá ex
Hermanm tvimælalaust í þeirra
hópi, með því að það er andstætt
hans eðli að troða skóinn af and-
stöðumamni sinum með afvega-
leiddum málflutningi eða rógi.
Hermiann er einlægur samvinnu-
maður, sem treystir á máfct sam-
takamna, en fer þó ekki „hina
leiðina" til þess eiins að þjóna
stundarhagsmunum ef samvizka
ha-ns segiir honum annað. Fjöl-
þætt félagsstörf taka mikinn
tíma frá bústörfum, en þeim
fylgiir aukið vinnuálag og er
ekki alltai spurt um vdmnutíma
eða hver laumin séu. Um svipað
leyti og Hermann hóf búskap
urðu straumhvörf á flest-
um svdðum í þjóðlifi voru og fór
landbúnaðurinn ekki varhluta
þair af, þar sem vélvæðimgabú-
sikapur hóf innreið sína og
leysfci af hólmi handverkfærin,
sem dugað höfðu þjóðinni fram
til þess tima.
En flestum nýungum fylgja
vissir vaxtaverkir og þarf oft
bæði framsýni og áræði til að
taka þaar í þjónustu sdna. Her-
mann er þá ehrnn þeirra ungu
manna, sem tekurþessumnýjung
uin tveim höndum og hóf ræktun
í stórum stíl í félagi við bróður
feðga. Hann hefur ávallfc rekið
umsvifamikinn búskap enda jafn
an marga munna að fæða, þvi
auk fjölskyldunnar hefur oftasit
verið margt vandalausra barna
og ungliinga á heimiili hans, þar
sem húsmóðirin hefur verið fund
vis á einstaklinga, sem af ýms-
um og mismunandi ástæðum
hafa imisst slna eðlilegu vemd
og skjól, og fært það til síns hedm
i'Iiis með fullú samþykki og góð-
um vilja húsibóndans, og með
sanni má segja að heimili þeirra
hjóna sé op nn griðastaður fyr-
ir gest og gangandi. Ekki er að
efa að margur verður til að taka
í hönd afmæl'isbarnsins í dag, og
lýk ég hér þessum línum, með
því að færa honum og heimilfau
beztu hamingjuóskir í tilefni
dagsins með þökk fyrir Uðdnn
tima.
Guðniundur -lóhannsson.
sann og föður á jörð þeirra
Söngskólinn í Reykjnvik
Skólastjóri Garðar Cortes.
Kennsla hefst í skólanum, að Laufásvegi 8, þann
1. október nk. — Innritun frá 17. september.
Kennarar viðskólann verða m.a.: ,
Þuríður Pálsdóttir,
Guðrún Á. Símonar,
, )
Ruth Magnusson, »
Kristinn Hallsson,
Garðar Cortes.
Fylgist með nánari auglýsingum síðar. ~
SKÓLASTJÓRI.