Morgunblaðið - 07.02.1974, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. FEBRUAR 1974
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjór
Ritstjórn og afgreiðsló
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthias Johannessen
Eyjólfur Konráð Jónsson
Styrmir Gunnarsson
Þorbjorn Guðmundsson,
Bjorn Jóhannsson
Arni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100
Aðalstræti 6, simi 22-4-80
Askriftargjald 360,00 kr á mánuði innanlands
I lausasolu 22,00 kr eintakið
lengi sem flestir muna. Og
myndlistinni hefur hann
rétt slíka h.iálparhönd, að
án hans væri hún ekki sú,
sem raun ber vitni. Hann
hefur jafnvel stofnað og
gefið heilt listasafn, Lista-
safn Alþýðusambands ís-
lands, og þannig sýnt al-
þýðu landsins ræktarsemi,
sem er í samræmi við eðli
og upplag þessa stórhuga,
íslenzka framkvæmda-
manns. Flestir slíkir fram-
kvæmdamenn hér á landi
eru vaxnir úr jarðvegi al-
r
r
RAGNAR I SMARA
Asjötugsafmæli Ragn-
ars i Smára beinist
hugur manna að óvenju-
legum einstaklingi og ást
hans á landi sínu, menn-
ingu og listum. Enginn
mundi neita því, að skerfur
Ragnars Jónssonar til sam-
tímalistar á íslandi er
meiri en nokkurs annars
eins manns, og er þá átt við
umhyggju fyrir þeim, sem
að listum starfa og stuðn-
ingi við þá. Slíkir menn
sem Ragnar eru sjaldgæfir,
jafnvel meðal stórra og
ríkra þjóða, hvað þá í litlu
samfélagi eins og hér. Það
er því ekki ófyrirsynju, að
íslendingum hefur dottið
Maecenas hinn rómverski
helzt í hug, þegar starf
Ragnars er rætt og metið.
En þá er hann ekki sfður
sérstæður persónuleiki,
sem er minnisstæður utan
starfs og áhugamála.
Ragnar Jónsson hefur
rekið Helgafell um margra
áratuga skeið með slíkum
höfðingsbrag, að forlag
hans er eins konar ríki í
rfki íslenzkrar listar. Hefur
forlagið gefið út marga
helztu rithöfunda landsins.
Ragnar hefur alla tíð verið
forystumaður í tónlistar-
málum og grjótpáll fyrir
framkvæmdum í þessari
listgrein hér á landi, svo
þýðlegra menningar og
ræktarsamir fulltrúar
þessarar sömu menningar,
þó að Ragnar Jónsson beri
þar ægishjálm yfir. Enginn
einn maður hefur veitt ein-
stökum listamönnum af
brunni örlætis síns eins og
Ragnar í Smára og má full-
yrða, að aðstoð hans hafi
oft og einatt ráðið úrslitum
í lífi margra listamanna.
Alls þessa er minnzt á
sjötugsafmæli Ragnars i
Smára. Og með þessum
orðum sendir Morgunblað-
ið honum og fjölskyldu
hans innilegar hamingju-
óskir á afmælinu.
VERKFALLSHÆTTA
YFIRV0FANDI
Aðildarfélög Alþýðu-
sambands Islands hafa
ákveðið að boða verkfall
frá 19. febrúar n.k. og líkur
eru taldar á, að aðildar-
félög Sjómannasambands
Islands hyggi á verkföll frá
sama tíma. Það þýðir, að 12
dagar eru til stefnu áður
en allsherjarverkföll lama
allt atvinnulíf landsmanna.
Þessa tólf daga verður að
nota vel og gera allt, sem
unnt er, til þess að sam-
komulag náist á vinnu-
markaðnum.
Verkfallsboðunin ein
hefur þegar stofnað loðnu-
veiðunum i hættu, þar sem
verksmiðjurnar hafa við
orð að taka ekki á móti
meiri loðnu en sem svarar
því magni, er þær geta
unnið fram til 19. febrúar.
Gangi loðnuveiðarnar vel i
vetur, eins og full ástæða
er til að ætla, er þar um
gífurlegan hagnað að ræða
fyrir þjóðarbúið og tæpast
er hægt að hugsa þá hugs-
un til enda, ef verkföll
lama loðnuveiðarnar og á-
vinningurinn af þeim fer
framhjá okkur í þetta sinn.
Ljóst er, að atvinnu-
vegirnir geta ekki staðið
undir verulegum kjarabót-
um eins og nú er ástatt, en
með sama hætti fer ekki á
milli mála, að verðbólgan
hefur rýrt svo mjög hag
launafólks, að það þarf á
umtalsverðum kjarabótum
að halda. Hér þarf ríkis-
stjórnin að koma til sög-
unnar með hliðaraðgerðum
svo sem verulegum skatta-
lækkunum og úrlausnum í
húsnæðismálum eins og
verkalýðssamtökin hafa
krafizt, en lítið hefur
heyrzt um aðgerðir stjórn-
valda á þessu sviði.
Það er gömul saga og ný í
okkar þjóðfélagi, að allir
landsmenn tapa á verkföll-
um. Frá því að júnísam-
komulagið var gert á árinu
1964 hefur skilningu
smátt og smátt aukizt
milli verkalýðshreyfingar,
vinnuveitenda og stjórn-
valda. Nú ríður e.t.v. meira
á því en nokkru sinni fyrr,
að sá skilningur ráði ferð-
inni og að skynsamleg
niðurstaða fáist í kjara-
samningum á vinnumark-
aðinum með ábyrgum
hliðaraðgerðum af hálfu
stjórnvalda, sem tryggi
vinnufrið, kjarabætur
launþega og batnandi hag
atvinnuvega.
Yfirburðir á
hafinu eru ennþá
stórmikilvœgir
Mörg sovézk herskip hafa mun
meirí og fjölbreyttari vopnabúnað
en vestraen herskip svipaðrar
stærðar. Sovétríkin standa og
öðrum þjóðum framar í smíði eld-
flaugna til að beita frá skipum
gegn skipum. Þetta beitiskip af
..Kynda'' gerð er vopnaðátta 40
feta löngum „Shaddock" eld-
flaugum til að beita gegn skipum
eða skotmörkum á landi. Þær
draga 200 mílur og eru stærri og
langdrægari en nokkrar vestræn-
arflaugar á herskipum. Einnig er
hægt að setja á þær kjarnaodda.
Þá er skipið einnig vopnað eld-
flaugum til að beita gegn flugvél-
um, tundurskeytum og eldflaug-
um gegn kafbátum og svo ratsjár-
stýrðum loftvarnabyssum. Stærð-
in er 6000 lestir og hámarkshraði
35 hnútar. Fyrsta skipið af þess-
ari gerð hélt til hafs 1962 og
siðan hafa nýrri og enn fullkomn-
ari skip komið frá rússneskum
skipasm iðastöðvum.
kjölfar styrjaldarinnar milli
ísraela og Araba i haust og
hættunnar á beinum átökum milli
stórveldanna, gripu bæði Sovétrikin
og Bandaríkin til þess, að stórauka
flotastyrk sinn á IVIiðjarðarhafi. Enn
einu sinni urðu herskip beggja aðila
einn mikilvægasti þátturinn í áætl-
anagerð þeirra og enn einu sínni
vaknaði spurningin um hvor væri
voldugri, sovézki flotinn eða sá
bandaríski
Það er viss kaldhæðni i spurning-
unni, því að Sovétríkin byggja að
mestu á herstyrk sfnum á landi og
jafnan verið skilgreind sem landher-
veldi. Floti þeirra hefur sjaldn-
ast verið sigursæll í sjóorrustum, ó-
sigrarnir hafa veriðfleiri, og yfirleitt
heldur kveðið lltið að honum. Er
hugsanlegt að þjóð, sem ásamt
bandamönnum sinum innan Var-
sjárbandalagsins, hefur helmingi
stærri landher en okkar, miklu fleiri
skriðdreka, hálfu fleiri kjarnaodda-
eldflaugarstöðvar á land o.s.frv.,
geti ógnað bandaríska flotanum
hvað fjölda og gæði skipa snertir?
Spurningin virðist vera ótrúleg. Það
er líka kaldhæðni ! spurningunni er
á það er litið, að nú er öld geimvis-
inda, menn hafa gengið á tunglinu,
unnið mánuðum saman i rannsókn-
arstöðvum úti i geimnum og geim-
för hafa verið sent til margra fjar-
lægra hnatta. Þetta er ekki öld sjó-
mannsins og því spyrjum við hvort
ílotar skipti máli á þessum fímum.
JíeUrJlorkShneö
Eftir Norman Polar
i dag er hafið meira notað en
nokkru sinni fyrr. Þróunarlöndin
keppast við að iðnvæðast og auka
verzlun, sjórinn getur fætt aukinn
fólksfjölda jarðar, Vesturlöndin og
Japan þurfa að flytja orkugjafa sina
á sjó og svo virðist sem gífurlegar
náttúruauðlindir leynist undir hafs-
botninum. Öll þessi atriði og svo sú
viðurkennda staðreynd, að mjög erf-
itter að ráða niðurlögum kjarnorku-
vopnakerfa, sem ferðast neðansjávar
(kafbátar), hafa gert afnot af sigl-
ingaleiðum lifsnauðsyn fyrir Banda-
rikin. Þrátt fyrir þetta hefur Sovét-
rikjunum tekizt að koma sér upp
flota, sem á margan hátt stendur
jafnfætis eða fiamar þeim banda-
riska. Mjög háþróaðar nýjungar i
herskipasmíðum eru augljósar á
skipum þeim sem koma frá hinum
ýmsu skipasmiðastöðvum, Sovétrik-
in standa þjóða fremst i smíði eld
flauga, sem beita á gegn skipum,
þau eiga flesta kafbáta, sem að
sumu leyti standa bandariskum
kafbátum framar. Sovét-
menn eru einnig mjög vel að
sgr i herfræðilegri beitingu flota-
deilda, hafrannsóknum, nýjum
tæknilegum endurbótum á herskip-
um og nýtingu túrbinuvéla til að
knýja skip Hin nýja kafbátategund
af Deltagerð, sem mikið hefur verið
skrifað um að undanförnu, getur
skotið tólf kjarnaoddaeldf laugum
6000 km vegalengd, sem er svipað
og langdrægni Tridenteldflaugna
Bandarikjaflota, en þær verða ekki
fullsmíðaðar fyrr en í fyrsta lagi
1978
Auk þessa eru Sovétmenn að
Ijúka við smiði fyrsta flugmóður-
skips sins, Kíev, sem er um 40
þúsund lestir að stærð, Þó svo að
það sé ekki eins stórt og bandarisku
flugmóðurskipin, kemur það til með
að gera Sovétmönnum kleyft að
beita fjölda þyrlna og flugvéla, sem
þurfa stuttar flugbrautir, á fjarlæg-
um slóðum og geta því haft yfirburði
i lofti á ófriðarsvæði, sé þar ekki fyrír
fullbúin bandarisk flugstöð, eða
hægt sé að koma bandarisku flug-
móðurski pi á staðinn.
Fyrir 10 árum var slíkur sovézkur
floti ekki til, I dag er floti þeirra ekki
síður stjórnmálalegt afl en hernaðar-
afl. Á. sama tima er verið að skera
stórlega niður uppbyggingu og fjár-
veitingu tíl bandariska flotans. Þessi
þróun hófst er Vietnamstriðinu lauk.
Bandariski flotinn hefurað visu fleiri
úthaldsdaga en sovézki flotinn, en
bilið þar minnkar stöðugt Bandarikj-
unum í óhag. Bandaríkin eiga nokk-
uð fleiri herskip, en Sovétrikin mun
fleiri kafbáta, þannig að heildartalan
er svipuð, enn sem komið er.
Bandarikin hafa þó enn óumdeil-
anlega forustu hvað snertir flugmóð-
urskip, kjarnorkuknúin herskip,
landgöngulið og getu til að veita
flota sinum birgðaþjónustu á fjar-
lægum slóðum Svonefndir „sér-
fræðingar" tala um að timi venju-
legra herskpa sé á enda og þörfin
fyrir flota yfirleitt, sé að hverfa. Þeir
gagnrýna flugmóðurskip og nýsmiði
þeirra og segja þau mjög opin fyrir
tundurskeytaárásum. Benda þeir i
þessu sambandi á kafbátahernaðinn
i heimsstyrjöldinni siðari og tala
einnig um eldflaugnaárásir og
benda þar á, að 23 ára úreltum
israelskum tundurspilli hafi verið
sökkt þannig i striðinu nú á dögun-
urh Það er rétt, að það er hægt að
sökkva flugmóðurskipum, en beita
þarf til þess gifurlegu afli, eða
kjarnaoddum. Hins vegar eru þau
hagkvæmari i rekstri og mikilvægari
stjórnmálalega vegna getu til beit-
ingar fullkominna flugvéla á mörg-
um stöðum, heldur en flugstöð á
landi
Það er Ijóst af aðgerðum Sovét-
rikjanna, að sjóherireru nauðsynleg-
ir á þessum þriðja fjórðungi 20,
aldarinnar. Tilraunir Sovétrikjanna,
sem eru einkum landherveldi, til að
ná yfirráðum á hafinu, í efrtahags-
legum, stjórnmálalegum og hernað-
arlegum tilgangi geta aðeins orðið
til þess að skerða getu Bartdarikj-
anna til að nýta þau hafsvæði, sem
mikilvæg eru hagsmunum þjóðar-
innar.
r
e