Morgunblaðið - 03.08.1974, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. AGUST 1974
9
„Watergate málið
óx upp
umhverfís forsetann”
Rætt við Rogers Morton innan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna
Fulltrúi Bandarfkjanna á
þjóðhátfðinni á Þingvöllum var
Rogers C.B. Morton innanrfkis-
ráðherra og var þetta f fyrsta
sinn, sem hann og kona hans
komu til landsins. Morton hef-
ur langan stjórnmálaferil að
baki, en hann starfaði að við-
skiptum, áður en hann sneri
sér að stiórnmálum. Morton sat
f fulltrúadeild Bandarfkja-
þlngs á umbotatfmabili, 1962—
70, þegar ýmsir stormar léku
um bandarfskt þjóðlff eftir
morðið á Kennedy forseta, og
kynþáttaóeirðir og Vietnam
strfðið klauf þjóðina f and-
stæðar fylkingar. 1970 varð
Morton formaður landsnefndar
Repúblikanaflokksins, sem er
mikil áhrifa- og ábyrgðarstaða
innan flokksins. Þvf starfi
gegnir nú George Bush, sem
áður var sendiherra lands sfns
hjá Sameinuðu þjóðunum.
Mbl. ræddi við Morton á með-
an hann dvaldi hér og var í
samtalinu komið víða við. Und-
ir ráðuneyti hans heyra fjöl-
mörg mál og var minnst á sum
þeirra, en einnig fjallað al-
mennt um stjórnmálaástandið í
Bandaríkjunum og Watergate
hneykslið. Ráðuneyti Mortons
hefur að nokkru fjallað um haf-
réttarmál að því er varðar olíu-
vinnslu og málmvinnslu á hafs-
botni og við spurðum hann
fyrst hverra úrslita ráðuneyti
hans vænti frá hafréttarráð-
stefnunni í Caracas.
— Ég vildi gjarnan geta spáð
um úrslit hennar, sagði Morton
en um þau veit enginn með
vissu. Við vonumst til, að á ráð-
stefnunni náist samkomulag
um verndun auðlindanna. Ég
tel, að bæði fiskur og önnur
verðmæti hafsins séu svo mikil-
væg fyrir nútfmamanninn, að
tími sé kominn til að semja um
varðveizlu þessara auðlinda
með framtíð mannkynsins í
huga. Að því er mitt ráðuneyti
varðar sérstaklega, há viljum
við, að olfuvinnsla á land-
grunnssvæðum verði á vegum
strandríkjanna sjálfra og
mundum ekki fallast á neitt,
sem hindraði, að við gætum
virkjað olíulindir á öllu land-
grunninu. En við vitum, að hér
gæti einnig verið um alþjóðlega
hagsmuni að ræða og forsetinn
hefur þegar sagt, að til greina
komi, að hluta afrakstursins
verði varðialþjóðleguskyni. Ég
held, að þetta sé rétt stefna.
Hún hindrar ekki að hafizt
verði þegar handa við nýtingu
olfuauðlinda í hafinu og tekur
tillit til réttmætra alþjóðlegra
hagsmuna.
ORKUKREPPAN
— Hvað geta Bandaríkja-
menn lært af orkukreppunni?
— Ég held, að bandariska
þjóðin geti lært, hve háð hún er
öðrum í heiminum um olíu og
að við verðum öðrum háðir um
hluta þeirrar orku, sem við
þurftum, f 15—20 ár^til viðbót-
ar. En áætlun sú, sem við höf-
um gert um að verða ekki öðr-
um háðir að þessu leyti og um
þróun eigin orkulinda, „project
independence," gengur vel, og
ég held, að þjóðin hafi lært nóg
til að standa heils hugar að baki
þessari áætlun.
— Hvaða verkefnum, er helzt
unnið að í þessari áætlun?
— Ráðuneytið hefur sent frá
sér stærsta rannsóknarverk-
efni, sem nokkurn tíma hefur
verið fyrirhugað í orkumálum
og það er nú til umsagnar hjá
iðnaðaraðilum. Verkefnið er
vinnsla olfu úr kolum á þann
hátt, að ekki valdi mengun.
Þetta er mjög mikilvægt fyrir
okkur, þvf við eigum gnótt kola
f Bandarikjunum sem enn eru
ónýtt. Og ég held líka, að árang-
ur þessara rannsókna ætti að
gæta um allan heim.
— Er þetta e.t.v. stærsta við-
fangsefnið, sem ráðuneytið
f jallar nú um?
— Það er alla vega með þeim
veigameiri. Þótt erfitt sé að
gera upp á milli málaflokka i
svo stóru ráðuneyti, er óhætt að
segja, að nýtingarrannsóknir á
náttúruauðlindum eru með
mikilvægustu málum banda-
rísku þjóðarinnar nú.
WATERGATE MALIO
— Ef ég má snúa talinu að
öðru. Hvernig viljið þér út-
skýra Watergate málið?
— Eg get engan veginn út-
skýrt það. Allir eru einmitt að
leita réttu skýringanna, dóms-
málanefnd fulltrúadeildarinn-
ar Watergate-nefnd öldunga-
deildarinnar og hinn sérstaki
rannsóknardómari eru að leita
hins sanna í málinu. Ég hef
ekki kynnt mér Watergate mál-
ið sérstaklega og veit lítið um
það. Þetta er eitt af þvf, sem
stundum kemur fyrir f mann-
legu samfélagi. Ég held, að
mestu skipti í sambandi við
þetta mál, að stjórnkerfi okkar
er svo vel skipulagt, að það er
við þvf búið að upplýsa svona
mál, þegar þau ber að höndum
og á samkvæmt stjórnarskránni
að láta alla jafnt standa
reikningsskil gerða sinna,
þannig að hægt verði að stjórna
landinu áfram. Það er eitt bezta
dæmi um framsýni þeirra, er
stjórnarskrána sömdu á sínum
tíma, að þeir skyldu hafa sett f
hana ákvæði til að upplýsa mál
sem þessi jafnskjótt og þau
komu upp.
— Ég er ekki viss um, að þér
viljið svara næstu spurningu.
En ef þér ættuð sæti í fulltrúa-
deildinni nú munduð þér þá
greiða atkvæði með áliti dóms-
málanefndarinnar um að ákæra
Nixon forseta?
— Ég á ekki sæti á þingi nú.
Ég lagði það í vana minn, þegar
ég var á þingi að segja ekki frá
því, hvernig ég hyggðist greiða
atkvæði um mikilverð mál, fyrr
en atkvæðagreiðslu kom. En að-
Rogers C.B. Morton innanrfkisráðherra Bandarfkjanna og frú
Anne kona hans fyrir framan bandarfska sendiráðið f Reykjavfk.
staða mín er alveg ljós í þessu
máli. Ég á sæti í rfkisstjórn
forsetans og tel, að hann sé í
hópi merkustu forseta síðustu
ára. Verk hans á alþjóðavett-
vangi munu geymast á spjöld-
um sögunnar. Ég held, að
Watergate málið sé mál, sem
vaxið hafi upp í kringum forset-
ann, en hann hafi hvorki hvatt
til né búið til.
— Hefur Watergate málið
gert stjórninni erfiðara fyrir
um stjórn landsins?
— Allir spyrja að þessu. Ég
get ekki talað fyrir önnur ráðu-
neyti en ég get hiklaust sagt, að
það hefur engin áhrif haft á
starfsemi okkar ráðuneytis. All-
ar okkar áætlanir hafa gengið
eins og ráð er fyrir gert og mér
sýnist, að svo sé einnig hjá öðr-
um stjórnarstofnunum. Ég
held, að almenningur fái alla þá
þjónustu frá rikinu, sem hon-
um ber lögum samkvæmt. En
þetta þýðir ekki, að ég sé ekki
þeirrar skoðunar, að bezt væri
fyrir alla að Watergate málið
gleymdist. Það er enginn vafi á
því, að þetta er óþægilegt mál.
En það hefur ekki hindrað störf
innanrfkisráðuneytisins eða
þeirra stofnana, sem ég ber
ábyrgð á.
— Hver teljið þér, að verði
áhrif Watergate málsins, þegar
til lengri tíma er litið?
— Ég held, að málið muni
vera eins og hvati á endurbæt-
ur á stjórnarfarinu, sem muni
byrja í þinginu og með breyt-
ingum kosningalögum okkar,
og hafa áhrif um allt stjórn-
kerfið. Þessar endurbætur voru
á leiðinni smám saman, en ég
tel að Watergate málið muni
flýta þeim. Máltækið segir, að
fátt sé svo með öllu illt að ekki
boði nokkuð gott. Margir
stjórnvísindamenn bæði hjá
rfkinu og utan þess eru nú al-
varlega að velta því fyrir sér,
hvernig endurbæta megi þetta
kerfi. öll saga Bandaríkjanna
hefur einkennzt af endurbót-
um, og ef eitthvað gott leiðir af
Watergate málinu, þá er það
þetta.
I lok samtalsins sagðist
Morton hafa átt góðar stundir í
þessari fyrstu heimsókn þeirra
hjóna til Islands og hefði ferðin
verið hin ánægjulegasta.
— Það var sérlega ánægju-
legt að hitta stjórnmálaleiðtoga
ykkar, sagði Morton að lokum,
ég held, að þeir vinni ákaflega
gott starf. — GHH.
Gleðilega hátíð — Gleðilega hátíð — Gleðilega hátíð — Gleðilega hátíð — Gleðilega hátíð
3|a DflGfl ÞJÓÐHflTÍÐ REYKVÍKINGA
Hátíðarmatur á borðum alla daga
Mjög fjölbrcyl tir réttir og grillréttir
HALLARMULA — SIMI 37737
36737
leðilega hátíð — Gleðilega hátíð — Gleðilega hátíð
Gleðilega hátíð