Morgunblaðið - 18.12.1975, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 1975
Bragi
Ásgeirsson:
Björn Th. Björnsson hefur
verið afkastamestur allra ís-
lenzkra listfræðinga fyrr og
sfðar hvað ritstörf snertir. Hef
ég lengi haft hug á að gera
nokkra úttekt hér í blaðinu á
því, sem viðkemur myndlist í
skrifum hans, — og vona að
mér gefist tóm til þess innan
skamms. Kynningarskrif og
bókaútgáfa um myndlist og
aðrar sjónmenntir eru slíkt
brautryðjendastarf hérlendis,
að skylt er um að fjalla og vekja
athygli á merku framtaki.
Nýlega er komin út bók frá
hendi Björns svo sem kunnugt
>>r og ýtarlega hefur verið
:reint frá í fjölmiðlum og ber
lafnið „Haustskip“. Segir þar
rá flutningi fslenzkra fanga til
Oanmerkur á úthallandi 18. öld
>g þrælkun þeirra þar. Bók
þessa myndskreytir ungur
teiknari, Hilmar Þ. Helgason að
nafni, og þannig að mikla
athygli hefur vakið. Einkum
þykir samvinna ritara sögu-
efnisins og teiknarans vera hér
til fyrirmyndar og þykir mér
sérstök ástæða til að geta þessa
og vísa til fyrri skrifa minna
Blóðskammarhofróðan.
Haustskip
um athyglisverðar myndskreyt-
ingar bóka.
í umsögn um bókina hefur
því verið haldið fram, að hún sé
„eitthvert mesta stórvirki i
íslenzkri bók undanfarin ár“ og
má það rétt vera, en víst er, að
íslenzk bókagerð er á uppleið
sem er ávöxtur aukinnar sam-
keppni og þess, að myndlistar-
menn eru nú virkjaðir i meiri
mæli en áður í þeim tilgangi að
gera bækurnar ásjálegri að
heíldarútliti. Góð bókarkápa og
vandaður ytri búningur dugir
ekki lengur, heldur verður öll
bókin að vera til yndis fyrir
augað, svo sem áherzla varlögð
á fyrstu dögum prentlistar-
innar. „Haustskip" er gott
dæmi um bók sem jafnvel hefði
orðið þurr og þung lesning
kæmu ekki til tjáningaríkar
teikningar, sem halda lesand-
anum við efnið og gerir
það forvitnilegt. Myndirnar
þrengja lesandanum inn á
sjálft sögusviðið, því að hér
hefur verið leitast við að
bregða upp raunsærri mynd af
tíðarandanum og fatnaði þeirra
tíma meðal hárra sem lágra,
jafnframt því sem leitast er við
að hafa þær sem stemmninga-
rfkastar og í anda sögusviðsins.
Allt þetta hefur Hilmari
tekist með miklum ágætum og
vinnur hann hér ótvíræðan
sigur sem bókateiknari,
einkum að sannferðugri krufn-
ingu söguefnisins. Sjálfar
teikningarnar eru misjafnar að
gæðum, svo sem eðlilegt er, og
má einkum að því finna að
Hilmar notar ekki hendurnar
nægilega sannfærandi sem
tjáningarmiðil og eru þær full
samsvipa gegnum alla bókina,
t.d. mætti ætla að erfiðismenn
hefðu siggmeiri og sinaberari
hendur en embættismenn, þá
má deila á hlutföll í sumum
myndum og einstök höfuðform
virðast nokkuð flöt. Mikilvægi
handa sem tjáningarmiðils
kemur hins vegar vel fram í
mynd þeirri af syngjandi
körlum er væntanlega fylgir
þessum pistli, og þannig á þetta
einmitt að vera. Hér er rétt að
geta þess að myndirnar hafa
rýrnað að gæðum í prentun,
bæði við smækkun þeirra og
einstaka uppsetningu.
Þrátt fyrir ýmsa hnökra er
tjáningarkrafturinn í myndun-
um yfirleitt í bezta lagi og það
er ekki svo lítið atriði og
iðulega veigameira í allri
sögu teiknilistarinnar en
áferðarfríð og „rétt“ út-
færsla. Fjarri er að anatómí-
an skipti hér höfuðmáli
í teikningum af fólki né inn-
byrðis hlutföll, þótt allt geti það
verið gott og gift. Hið sálræna
innihald og huglægar víddir
skipta meginmáli. Þannig er ég
alls ekki sammála þeirri gagn-
rýni, sem fram hefur komið t.d.
„að hold blóðskammarhofróð-
unnar hafi yfir sér of mikinn
Playboy-brag“, eða því „að hlut-
föll séu röng og anatómía léleg“
i sömu mynd. — Hér hef ég
eingöngu út á andlitið að setja,
og fram kemur alveg ný mynd
og réttari ef fingur eru látnir
skyggja andlitið. Abúðarmikið
og eggjandi hold stúlkunnar er
einmitt i fyllsta samræmi við
túlkunina og er því hin sálræna
anatómía og krufning þannig í
stakasta lagi. Hér lít ég svo á, að
það séu hughrif hinnar sér-
stæðu lostakenndar sem máli
skipta, en ekki skólalærð ana-
tómia né nákvæmlega tíunduð
hlutföll líkamans. Hér á einmitt
að koma til eitthvað laust og
tvirætt, en siður myndrænt
meinlæti eða svipur traustrar
skapgerðar, enda slíku ekki til
að dreifa og er ei heldur ein-
kenni blóðskammar né losta-
fullra hvata konu er þráir og
leitar samræðis.
Það er næsta áberandi hve
hin fínlegri atriði myndanna
koma mun betur fram í frum-
myndunum en í prentun, og
æskilegt er að menn geri sér
fyrirfram Ijósa grein fyrir
þeirri hættu. Það er lögmál að
flestar myndir tapa við smækk-
un, og á það að sjálfsögðu
einkum við hin fínlegri atriði
og blæbrigði svo og smágerðari
áferð, eins og hér kemur greini-
lega fram.
Ég hef hér dregið fram bæði
kosti og galla mynda, og ætti
ekki að fara á milli mála
hvernig ég lít á tjáningarhlut-
verk teikningarinnar í þessu
sérstaka tilviki, og svo sem
fram kemur er það mitt álit að
Hilmar Þ. Helgason hafi skilað
hlutverki sinu með miklum
ágætum er á heildina er litið.
Syngjandi karlar.
Búið að dreifa 54
þúsund endurskins-
merkjum í vetur
UMFERÐARRAÐ hefur frá 1.
október sl. dreift til sölu 54 þús-
und endurskinsmerkjum og er
það svipaður fjöldi og rððið
dreifði allt árið f fyrra. Takmark
Umferðarráðs var að þessu sinni
að selja 60 þúsund merki og segir
f fréttatilkynningu frá Umferðar-
ráði, að sð tfmi nálgist nú óðum
að þessu takmarki verði náð. 1
haust hafa 17 fyrirtæki, stofnan-
ir og sveitarfélög keypt merki
fyrir viðskiptavini sfna og starfs-
fólk og má þar nefna að Starfs-
mannafélag rfkisstofnana keypti
merki fyrir alla félagsmenn sfna.
I fréttatilkynningu frá Umferð-
arráði segir að þessa miklu sölu
megi e.t.v. þakka auknum skiln-
ingi almennings á þessu þýðingar-
mikla öryggismáli í umferðinni
en enn skortir þó mikið á að full-
orðið fólk noti endurskinsmerkin.
Nokkuð hefur viljað brenna við
að fólk noti endurskinsmerkin
ekki rétt. Margir hengjá merkin
aðeins á bak yfirhafna sinna en
Umferðarráð ráðleggur að merk-
in séu höfð bæði að aftan og fram-
an og þá neðarlega. Einnig er gott
að hafa merkin hægra megin nið-
ur með síðum og gott ráð er fyrir
fullorðna að næla merkjunum í
vasana áyfirhöfnum sínum.
Endurskinsmerkin fást í mjólk-
urbúðum á sölusvæði Mjólkur-
samsölunnar og í kaupfélögum
um land allt.
Bifreiðaeftirlitið í nýtt
húsnæði eftir áramótin
Bifreiðaeftirlit ríkisins í Reykja-
vík hefur nú fengið nýtt húsnæði
til umráða. Hið nýja húsnæði, sem
tekið er á leigu, er að Bíldshöfða 8
ogmuneftirlitið flytjaþangað með
starfsemi sína skömmu eftir
áramót.
Guðni Karlsson, forstöðumaður
bifreiðaeftirlitsins, sagði i samtali
við Morgunblaðið að hið nýja
húsnæði bætti mikið starfsað-
stöðu eftirlitsins. Þarna fengi það
sæmilega skrifstofuaðstöðu og
hægt yrði að framkvæma hluta af
bifreiðaskoðunum innan húss.
Guðni sagði að bifreiðaeftirlit-
inu hefði verið úthlutað ióð við
hliðina á leiguhúsnæðinu og gert
væri ráð fyrir að byggja þar í
áföngum skoðunarstöð.
Breytingar þarf að gera á
húsnæðinu áður en bifreiðaeftir-
litið getur flutzt þangað, en Guðni
sagðist vona að það gæti orðið í
febrúar.
Leigukostnaður fyrir hið nýja
húsnæði er á þriðju milljón króna
á ári.
Ljósm. Mbl. Sv. Þorm.
Hús Bifreiðaeftirlitsins á gatnamótum Bfldshöfða og Breiðhöfða.
Athugasemd frá fót-
og munnmálurum
VEGNA blaðaskrifa að undan-
förnu, sem bera vott um vanþekk-
ingu á félagi voru, viljum við taka
fram eftirfarandi:
Samtök fót- og munnmálara eru
nú starfandi í 32 löndum heims.
Þau voru stofnuð af fötluðu lista-
fólki, sem hafði það sameiginlegt
að halda á penslinum með munni
eða fæti. Félagsmenn hafa þvf
allir misst hendur sínar á einn
eða annan veg. Meginmarkmið
þeirra er að leita uppi sína lfka,
og styrkja þá til myndlistarnáms.
Til að sjá sjálfum sér og fötluð-
um styrkþegum sinum, um víða
veröld, farborða, gangast Samtök-
in fyrir kortasölu, sem allsstaðar
fer fram í formi heimsendinga en
ekki í verzlunum. í þessum til-
gangi hefir verið stofnað félag á
Islandi, sem ber nafnið Fót- og
munnmálarar h.f., og er skráð
sem slíkt í firmaskrá Reykjavfk-
ur.
Félagið færir fullkomið bók-
hald og reikninga í samræmi við
lög og reglur. Nær allar greiðslur
koma gegnum Póstgíróstofuna,
sem er ríkisfyrirtæki. Söluskattur
er greiddur af allri veltu. Fastir
starfsmenn eru engir. Enginn
stofnenda hefir þegið laun fyrir
störf sín.
Það er að okkar mati virðingar-
vert, að þessir fötluðu listamenn,
sem margir eru í hjólastól eða
jafnvel rúmfastir ævilangt, skuli
hafa kjark til að keppa á frjálsum
markaði sem listamann og útgef-
endur. Samtök þeirra hafa gefið
fjölda öryrkja tækifæri til að taka
sjálfir þátt i lífsbaráttunni, og
örvað aðra til að öðlast jákvætt
lífsviðhorf.
Sl. sumar var stofnandi Al-
þjóðasamtaka fót- og munnmálara
hér á ferð til að kynna Samtökin
Heimsótti hann m.a. vistfólkið á
Reykjalundi og Sjálfsbjörg, þar
sem hann málaði með munninum.
Var honum mjög vel tekið og
heimsókn hans vakti mikla at-
hygli.
Ágóði af jólakortasölunni renn-
ur til þeirra sem máluðu kortin,
og til styrktar efnilegum fót- eða
munnmálurum hvar sem er, einn-
ig hér landi. Kortin eru prentuð í
Grafík h.f. Reykjavík pökkuð og
frágengin af vistfólki Sjálfsbjarg-
ar og Bjarkaráss. Þessir aðilar
eiga allir þakkir skildar fyrir vel
unnin störf.
Fót- og munnmálarar h.f. vilja
nota tækifærið og þakka I nafni
listamannanna hinum fjölmörgu,
sem keypt hafa kortin þeirra.