Morgunblaðið - 22.05.1977, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. MAÍ 1977
19
skrúðgöngu heim til hans að sam-
gleðjast honum á sex ára stjórnar-
afmælinu, og kvaðst aldrei
mundu víkja þótt útlendir fólar
gerðu hrið að sér.
Haiti er á eynni Hispanjólu og
mikilvægt Bandarikjamönnum af
hernaðarsökum. Það er nefnilega
rétt hjá Kúbu. Bandaríkjastjórn
hefur lagt fast mjög að Duvalier
að leggja niður „æviforsetatitil-
inn“ og efna til frjálsra kosninga.
Duvalier var útnefndur lífstíðar-
forseti árið 1971. Það var pabbi
hans, „Pape Doc“, sem útnefndi
hann, og lét gamli maðurinn
landslýðinn samþykkja í skripa-
kosningum. Urslit kosninganna
báru vitni slíkum einhug, að
Duvalier yngri gat ekki skorazt
undan þvi að taka við embættinu.
Hann fékk 2.391.916 atkvæði.
Einn var á móti, en tveir kusu
LÍKKISTUNAGLINN
-f -15 mín.
pr. stk.
Dauðinn færist 15 mfnútum
nær við hverja sfgarettu, sem
maður reykir. Þetta er niðurstaða
þýzks iungnasérfræðings,
Trendelenburg prðfessors við há-
skólasjúkrahúsið f Hamborg, og
eru vfðtækar rannsóknir til
grundvallar henni.
Trendeienburg reit fyrir
skömmu grein um tóbaksreyk-
ingar i vikurit læknafélagsins i
Milnchen. Þar kom og fram, að
hingað til hafa fundist 600 skað-
væn efni í tóbaksreyk. Og safnast,
þegar saman kemur: sá, sem
reykir að jafnaði 20 sígarettur,
einn pakka, á dag í 20 ár fær
hvorki meira né minna en sex kiló
af ryki inn í öndunarfærin.
Tóbaksframleiðendum er þetta
ljóst, enda eru þeir minntir á það
dögum oftar. Hafa þeir með
ýmsum ráðum reynt að gera tó-
bakið „skaðlaust", endurbæta
síur, „filtera", og jafnvel fram-
leiða nikótinlausar sigarettur. En
Trendelenburg prófessor lætur
sér fátt um finnast. „Reykur er og
verður reykur“, segir hann. Og
við reyknum er erfitt að gera.
Jafnvel þótt tækist að framleiða
bæði nikótfniausar og tjöruiausar
sfgarettur yrði reykur eftir sem
áður (nema aðferð fyndist til að
reykja sigaretturnar án þess að
brenna tóbakinu). Sá vandi yrði
ekki leystur öðruvísi en finna upp
síu, sem reykur kæmist ekki í
gegn um. En hætt er við því, að
reykingamönnum þætti lftið til
koma.
I grein sinni i læknaritinu rakti
Trendelenburg prófessor loks
niðurstöður skoðanakönnunar,
sem fram fór meðal fólks, er þjáð-
ist af viðvarandi lungnakvefi. Dró
Trendelenburg þá ályktun af
svörunum, að einungis 15% reyk-
ingamanna gætu hætt reykingum
hjálpariaust — hinir yrðu að fá
ákveðna handleiðslu....
— THE GERMAN TRIBUNE.
MOÐIR JÖRÐ
ekki...
Haitistjórn er sannarlega full
þörf á því að bæta orðstir sinn
ofurlítið. Mörg hundruð manna
sitja í fangelsi af stjórnmála-
ástæðum. Fyrir skömmu brast
rafkerfi landsins nærri gersam-
lega vegna þess, að virkjunum
hafði ekki verið haldið við. Auk
þess geisar hungursneyð norður í
landi og hafa þegar fleiri en 100
soltið til bana.
Duvalier og hans fólk sveltur
aftur á móti ekki. Bankainni-
stæður fjölskyldunnar erlendis
eru metnar jafnvirði 100 milljona
sterlingspunda (u.þ.b. 33
milljarðar fsl. kr.) Það heitir svo,
að Duvalier forseti þiggi ekki
nema jafnvirði 15 þúsund punda
(u.þ.b. hálf milljón islenzk) i árs-
laun. Á sögunum var hann þó að
fá heim sérsmiðaða snekkju, sem
mun hafa kostað 500 þúsund
punda (u.þ.b. 165 millj. kr.) .
Þetta hafði honum tekizt að
leggja fyrir af kaupinu sínu...
Um almenning I Haiti er það
hins vegar sagt í skýrslum, að
hann búi við „einhver frumstæð-
ustu kjör og mestu örbirgð, sem
þekkist i heiminum". Á þessu ári
mun Haitiríki flytja inn tugi þús-
unda tonna af hrísgrjónum og
mafs. Er það sannkallaður inn-
flutningur i viðlögum, til þess að
forða algeru hruni. Því má svo
bæta við, að Haitiríki er lika farið
að flytja inn sykur og er það í
fyrsta sinn. Fram að þessu hefur
rikið aðallega lifað á sykurút-
flutningi...
Hún er bara
ekki eins og
þú heldur
ALLIR geta dregið upp kort af
heiminum fyrir hugskotssjónum
sfnum. En þau kort eru ekki sér-
lega nákvæm. Þau eru satt að
segja mjög fjærri réttu lagi.
Allur almenningur hefur sfna
hugmynd um heiminn af aigeng-
um veggkortum og skólabóka-
kortum. Þau eru teiknuð með að-
ferð, sem fundin var upp á 16. öld
af hollenzkum landfræðingi, Ger-
hard Kremer, sem kallaður var
Mercator upp á latfnu. Árið 1569
teiknaði hann heimskort með
nýju sniði. Það varð sjófarendum
til ákaflega mikils hagræðis. Og
enn kemur það sjófarendum að
fullum notum. Hægt er að reikna
fjarlægðir og stefnu nákvæmlega
eftir þvf. Hins vegar gefur það
allvillandi hugmynd um stærð
landa og afstöðu þeirra.
Til dæmis sýnist Evrópa miklu
stærri á korti Mercators og siðari
kortum kenndum við hann en
hún er í raun og veru. Evrópu-
menn á 16. öld höfðu þó ekkert
við það að athuga. Þeir stóðu
nefnilega f þeirri sælu trú, að
Evrópa væri nafli heimsins. Á
Mercator kortum er Evrópa lika
nokkurn veginn í miðjum heimin-
um og virðist svipuð að stærð og
Suðuramerika. En I rauninni er
Evrópa helmingi minni en Suður-
amerika og ekki í heiminum miðj-
um heldur nærri „efst“ i honum.
Annað er það, að Grænland er
þó nokkru stærra en Kina á
Mercatorkortum. í verunni er
Kina þó fjórum sinnum stærra en
Grænland. Mercator var líka full-
rausnarlegur við norðurlanda-
menn. Hann teiknaði Skandi-
naviu nokkurn veginn jafnstóra
Indlandi. En Indland er þrisvar
sinnum stærra um sig en Skandi-
navía. Það land þar, sem nú eru
Sovétrikin, er á Mercator kortum
stærra en Afríku, en þvi er öfugt
farið. Og mætti svo telja áfram.
Nú hefur þýzkur kortagerðar-
maður, Dr. Arno Peters, kennari
við háskólann í Bremen, tekið sig
til og teiknað heiminn á nýjan
leik — „eins og hann er“. Það var
markmið Peters, að hlutföll landa
yrðu sem næst réttu. Á korti hans
eru Afríka, Suðurameríka, Ind-
land og Ástralía mun stærri en
menn eiga að venjast á heimskort-
um. Ekki er hægt að reikna fjar-
lægðir nákvæmlega eftir korti
Peters — en það gefur sem sé
nokkurn veginn rétta hugmynd
um stærð og afstöðu landanna í
veröldinni. Þvi miður fyrir oss
Evrópumenn hefur Peters minnk-
að Evrópu i réttu hlutfalli við
það, sem hann stækkaði hinar
álfurnar. En í sárabætur hefur
hann flutt hana upp á „efstu
hæð“...
— GREG CHAMBERLAIN.
að bók Kunze hefur borizt vfða
meðal ungs fólks f Austur-
Þýzkalandi, bæði útdrættir úr
henni og ijósrituð eintök.
Austur-þýzk yfirvöld voru farin
að þrengja æ meir að Kunze og
fjölskyldu hans upp á sfðkastið.
Marcela, dóttir hans, var rekin úr
menntaskóla. Hún átti þá eftir ár
f stúdentspróf. En hún var dðfnr
„fjandmanns rfkisins" og engin
ástæða þykir til að mennta slfka
yrmlinga. Marcela sótti um leyfi
til að flytjast til Vestur-
Þýzkalands f desember sfðast
liðnum. „Öryggislögreglan var
alltaf aðónáða hana“, sagði
Kunze. „Jafnvel gerði einn maður
ekkert annað en safna upplýsing-
um um hana og „samræma þær“.
LYFJAGJAFIR
Kona Kunzes hafði um nokkra
hrfð stjórnað skurðdeild f sjúkra-
húsi. Eftir var þó að skipa hana f
stöðuna, en það var ekki nema
formsatriði. Skömmu eftir, að
nýjasta bók Kunze kom út var
konu hans hins vegar tilkynnt há-
tfðlega, að hún ætti ekki skilið að
hljóta stöðuna. Kunze sagði og
ýmis dæmi þess, að kunningjar
hans urðu fyrir barðinu á yfir-
völdum, og jafnvel var þjarmað
að fólki, sem ekki hafði gert ann-
að af sér en hlýða á hann lesa upp
Ijóð sfn. Kvað hann lögregluna
hafa verið farna að grfpa til
fskyggilegra aðferða, jafnvel til-
rauna með lyf jagjafir.
Þar kom að lokum, að kona
Kunzes þoldi ekkj við lengur.
Hún var.sfhrædd um hann.
Heilsu hans var farið að hraka.
Loks afréðu þau að flytjast úr
landi. Það var þeim erfið ákvörð-
un, og erfiðust tilhugsunin um
það, að skifjast við vinina. En
þeim fannst ekki um annað að
ræða en fara — af „kerfinu" væri
einskis góðs að vænta.
—SIEGFRIED BUSCHSHLUTER.
FJAÐRAGLÓÐ
(incarvillea delavayi)
I FJARLÆGUM suð-
rænum löndum vaxa
margar tegundir plantna
af palisanderætt
(Bignoniaceae) ogþekkt-
ust þeirra mun vera
RÓSAVIÐUR eða
PALISANDERTRÉ sem
gefur af sér þann forláta
harðvið, sem notaður er í
dýrindis húsgögn og
skrautmuni.
En önnur smávaxnari
tegund þessarar ættar
hefar nú haldið innreið
sina í íslenska garða en
það er FJAÐRAGLÓÐ (I
delevayi) sem ættuð er
úr vestanverðu Kína-
veldi, Yunnan og Tíbet
þar sem hún vex í
3000—4000 m. hæð yfir
sjó. Á þeim slóðum lifðu
og störfuðu franskir trú-
boðar fyrr á öldum og
eftir tveimur þeirra heit-
ir fjaðraglóðin svo þetta
er hákristileg jurt þó af
heiðnum slóðum sé! Þess-
ir trúboðar voru Pierre
d’Incarville
(1706—1757) og Jean M.
Delevay (1835—1895).
Þessir heiðursmenn voru
miklir náttúurskoðarar
og þeir voru sérlega iðnir
við að lýsa þeim nýju
náttúruundrum sem
þarna bar fyrir augu,
ekki sist að safna plönt-
um og fræjum sem þeir
sendu heim til Evrópu í
von um að þar kynni það
að verða einhverjum til
gagns og yndis. Og nú er
fjaðraglóðin þeirra
komin alla leið hingað að
hjara veraldar okkur til
yndis sem gáum í blóm.
Fjaðraglóðin verður
40—50 sm. á hæð, með
löng fjaðurskipt blöð og
rósrauð blóm gulleit í
smiðju, sem hún ber 1
júlí/ágúst. Reyndar hef-
ur önnur tegund Incear
villea-ættkvílsarinnar, en
ættkvísl þessi hefur verið
nefnd GLÆÐUBLÓM,
(stundum líka GARÐA-
GLOXINÍA) verið hér í
ræktun en það er KÍNA-
GLÓÐ (I. grandiflora) og
er talin harðgerðari. Hún
er lágvaxnari, ber styttri
blöð með stórum enda-
bleðli, blómin eru heldur
stærri með hvítum rák-
um í miðju.
Jurtir þessar mynda
volduga stólparót sem
helzt líkist stórvaxinni
gulrót. Þeim hættir oft til
að lyftast upp úr jarð-
veginum í frosti og má
því ekki gróðursetja þær
of grunnt. Þær þurfa
djúpan frjóan og ekki of
blautan jarðveg og viss-
ara er að gefa þeim létt
skýli úr laufi eða garð-
úrgangi yfir veturinn.
Jafnvel líka leggja yfir
allt saman tréhlera eða
glerrúðu til þess að
steypa af þeim vetrar-
vætunni.
Báðar þessar tegundir
þroska hér fræ og má
f jölga þeim með sáningu.
En reikna má með því að
það taki 3 ár að fá
blómstrandi plöntur.
En það er vel þess virði
að reyna — góða
skemmtun!
Ó.B.G.
JOHN FAIRHALL.