Morgunblaðið - 19.06.1979, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 1979
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og skrifstofur
Auglýsingar
Afgreiósla
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarason.
Þorbjörn Guómundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aöalstræti 6, sími 10100.
Aóalstræti 6, sími 22480.
Sími 83033
Áakriftargjald 3000.00 kr. á mánuöi innanlands.
I lausasölu 150 kr. eintakið.
Enginn fékk fálkaorðuna á
35 ára afmæli lýðveldis-
ins fyrir afskipti af olíumál-
um, en kannski verður hægt að
bæta úr því, áður en langt um
líður.
Ljóst er, að íslenzka þjóðin
er nú í klóm nýrra hörmang-
ara. Gífurlegur olíugróði renn-
ur í vasa Sovétmanna vegna
hækkaðs olíuverðs á brask-
markaðinum í Rotterdam.
Ýmsir þeir, sem með þessi mál
fara, þ.á m. ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins í hinni „stór-
brotnu" ríkisstjórn íslands,
eru þeirrar skoðunar, að ekki
sé unnt að fá olíu á hagstæð-
ara verði en á braskmarkaðn-
um og bera fyrir sig ýmis rök
þar að lútandi. Flest þeirra
eru þó einskis virði.
Morgunblaðið hefur bent á
miklar veilur í málflutningi
þessara manna. Það hefur
krafizt þess, að þeir, sem tekið
hafa að sér forystuhlutverkið í
þjóðfélaginu, séu menn til þess
að leita nýrra leiða í viðskipta-
háttum og sætti sig ekki við
hlutskipti þeirra, sem töldu
dönsku einokunarvezlunina
bæði góða og nauðsynlega á
niðurlægingartímabilinu.
Svefngenglar vanans eiga ekki
að hafa forystu um þjóðmál.
Það getur orðið lítilli þjóð
hættulegt til frambúðar.
Mikill hluti íslenzks fiskafla
fer nú í að greiða Sovétmönn-
um braskverð fyrir olíu og
þannig eru íslendingar, ekki
sízt íslenzkir sjómenn, að
verða e.k. vinnudýr fyrir vald-
hafana í Kreml. Það er hlut-
verk, sem við munum ekki
sætta okkur við. Okkur tókst
að reka rányrkjumenn Breta
og annarra þjóða út úr land-
helginni. Rússar eru nú komn-
ir þangað aftur á olíutunnum.
Þeir, sem ekki vilja láta sér
það lynda, hafa bent á, að
ekkert sé sjálfsagðara en leita
nýrra leiða í olíumálum, því
allir vita, að braskmarkaður-
inn í Rotterdam þjónar engum
lengur nema arðránsmönnum
og spekúlöntum sem hrifsa til
sín óhemjulegan gróða, en
íslendingar ætla ekki að una
því til lengdar að vera í klón-
um á hörmöngurum, hvað sem
„leiðtogarnir“ segja.
Þá hefur verið bent á, að það
sé nánast fyrir neðan allar
um hækkar upp úr öllu valdi,
ætti verð íslenzka fisksíns
auðvitað að hækka sem svarar
hækkunum á heimsmarkaði.
Þegar á það er bent, er Morg-
unblaðinu úthúðað af þeim
sem virðast ekki hafa áhuga á
að taka málið föstum tökum.
íslenzka þjóðin er því stór-
lega arðrænd um þessar
mundir og má þakka fyrir,
meðan ekki er gerð atlaga að
sjálfstæði hennar með því að
brenna þjóðartekjur hennar í
rússneskri olíu.
Ekki hefur verið leitað sem
skyldi að nýjum mörkuðum.
Olíunotkun Islendinga er ekki
nema dropi í olíuhafinu og því
engin ástæða til að ætla, að
við getum ekki fengið þennan
„sultardropa" víðar en í Sovét-
ríkjunum. Bezt væri þó, að
íslenzkir ráðamenn hefðu
kjark og dug til að tala feimn-
islaust við Sovétmenn um það,
að þetta hrikalega óréttlæti
væri leiðrétt og Rússar héldu
ekki áfram að arðræna ís-
lenzku þjóðina vegna brasks
með olíu. Olían, sem við kaup-
um, er í raun og veru ekki
meiri en sem svarar olíunotk-
un lítillar borgar í milljóna-
þjóðfélögum, svo að engum
ætti að verða skotaskuld úr
olíu á hagstæðara verði en nú
er gert“. Og ennfremur: „Hall-
grímur taldi þó helztu mögu-
leika á að kaupa olíu á Cura-
cao-verðinu, en kvaðst ekki
geta fullyrt, hvort sá markað-
ur væri hagstæðari nú, en þó
væri það ekki ólíklegt".
Og loks: „íslendingar væru
bundnir viðskiptasamningum
við Sovétmenn. Við seldum
þeim fisk og keyptum olíu í
staðinn. Hann vildi því ekki
útiloka, að e.t.v. væri hægt að
fá hagstæðara verð, ef félögin
keyptu beint frá sínum um-
bjóðendum, þ.e. fra Shell eða
BP.“
En hvernig væri nú að
kanna þetta? Er það ætlun
ráðamanna að leika þjóðina
jafn grátt og á einokunartím-
anum, þegar hörmangarar
höfðu ísland á uppboði í Kaup-
inhafn og sönkuðu að sér og
kónginum óhemju gróða. í bók
Jóns J. Aðils um einokunar-
verzlunina segir hann m.a. að
ágætir íslendingar hefðu
reynt að sætta þjóðina við
einokunarverzlunina, „og fóru
landsmenn upp frá því að
sætta sig smámsaman við ein-
okunina eða öllu heldur að líta
svo á, sem eigi gæti verið um
Hörmangarar í hásætí
hellur, að íslenzka ríkið skuli
hafa notað tækifærið og grætt
milljarða á olíuhækkunum á
braskmarkaði Rotterdam. Það
er nóg, að við séum á uppboði í
Rotterdam eins og í kóngsins
Kaupinhöfn forðum daga, þó
að íslenzk stjórnvöld noti sér
ekki viðstöðulaust þessa erfið-
leika og hrifsi milljarða króna
í skattahítina sína.
Við seljum úrvals vörur til
útlanda. Það er langt frá því
eðlilegt, eins og Morgunblaðið
hefur margbent á, að fiskverð
sé samningsbundið, þegar
Rússar eiga í hlut, enda þótt
heimsmarkaðsverð á íslenzk-
um gæðafiski á Bandaríkja-
markaði hafi hækkað um
10—20% á undanförnum mán-
uðum. Fyrst verð olíunnar,
sem við fáum frá Sovétríkjun-
því að leita þessa olíudropa
hjá aðilum, sem við höfum lítil
sem engin sambönd haft við
hingað til.
Svavar Gestsson, viðskipta-
ráðherra, hefur sagt í hör-
mangarasamtali, að „enginn
olíuforstjóranna hefði treyst
sér til að útvega olíu á lægra
verði en við kaupum af Sovét-
mönnum". Þetta er merkileg
yfirlýsing ráðherrans með til-
liti til þess, sem Hallgrímur Fr.
Hallgrímsson, stjórnarfor-
maður Skeljungs h/f og fyrr-
verandi forstjóri félagsins,
segir í breiðsíðusamtali við
Þjóðviljann fimmtudaginn 14.
júní sl., en þar kemst stjórnar-
formaðurinn m.a. svo að orði,
„að ákaflega erfitt væri að
segja til um það núna“, hvort
„möguleikar væru að kaupa
aðra verzlunartilhögun að
ræða“. Og ennfremur: „Sumir
af helztu mönnum landsins
voru meira að segja komnir á
skoðun Dana um það, að ís-
lendingum sjálfum væri það
fyrir beztu að einokunin héld-
ist“ — og létu sér eigi koma til
hugar „að fara fram á neina
stefnubreytingu í verzlunar-
málum eða leggja það til að
einokunin væri afnumin og
íslendingum leyfð frjáls verzl-
un við aðrar þjóðir.“ Þá segir
Jón Aðils einnig: „landfógeti
segir jafnvel afdráttarlaust,
að verzlunin sé eigi betur
komin í annarra höndum en
Dana, því væri öðrum þjóðum
leyfð verzlun á íslandi, þá
mundi það verða landinu til
niðurdreps og bölvunar". ís-
lendingar voru sjálfir „farnir
að trúa þessari fjarstæðu og
veitti mjög erfitt að útrýma
henni aftur“.
Augljóst er, að ýmsir ráða-
menn telja sér- sæmandi að
vera í sporum þessara svefn-
gengla vanans á hörmangara-
tímanum. Það er að verða
þjóðhættulegt að láta þá ráða
ferðinni með hliðsjón af því,
sem hér hefur verið ítrekað.
Og svo margt er líkt með
einokunarverzluninni og Rúss-
landsviðskiptunum nú um
stundir, að hroll hlýtur að
setja að hverjum ærlegum
íslendingi við tilhugsunina um
það, að ráðamenn haldi að sér
höndum og telji það eina hlut-
verk sitt að úthúða Morgun-
blaðinu vegna afstöðu þess í
olíumálum. Það fer að verða
augljóst, hvar brennidepill
sjálfstæðisbaráttunnar er.
Megi augu ráðamanna opnast,
áður en hörmangarar ná
kverkataki á Islendingum enn
einu sinni; áður en þeir leggja
aftur undir sig íslenzk fiski-
mið — á olíutunnum.
Við höfum annað að gera við
stopula fiskistofnana en að
fórna þeim í braskhítina í
Rotterdam. Það skiptir engu
máli, þó að Heródes og Pílatus
standi í faðmlögum á útsíðum
Þjóðviljans. Olíusalar og al-
þýðubandalagsmenn mega
kyssast þar og faðmast, eins
og þeir vilja. Morgunblaðið
lætur það a.m.k. engin áhrif á
sig hafa. Aðalatriðið er að
taka til hendi. Fleiprið í blöð-
unum skiptir engu máli. Fólk-
ið í landinu krefst þess, að
meira sé framkvæmt, en
minna hjalað í fjölmiðlum.
Þegar Curacao-verðmiðunin
var okkur óhagstæð, höfðum
við djörfung til að reyna nýjar
leiðir og láta vanabindandi
viðskipti lönd og leið. Morgun-
blaðið gerir sér grein fyrir því,
að breyting á olíukaupum okk-
ar verður ekki gerð með einu
pennastriki. En í stað þess að
úthúða blaðinu ættu þeir, sem
ábyrgð bera á olíukaupum og
fisksölu til Sovétríkjanna, að
snúa bökum saman og reyna
að dreifa áhættunni, sem get-
ur orðið lítilli þjóð og sjálf-
stæði hennar hættulegra en
flest annað, þegar fram líða
stundir.
Velheppnuð
hátíðahöld í
Mývatnssveit
Mývatnssveit 18. júnf.
HÁTÍÐAHÖLDIN 17. júní hér í
Mývatnssveit íóru íram í Höfða,
þjóðgarði Mývctninga í fögru
umhverfi. Hófst hún um klukkan
Allar myndir Magnúsar Tómaasonar á sýningunni eiga rœtur aó rekja til Bernhöltstorfunn- 14 með helgistund SÓknarprestS-
ar. þar sem sýninirin er jafnframt haidin. jns séra Arnar FrÍðrÍksSOnar.
Bernhöftstorfan
frá ýmsum hliðum
TORFUSAMTÖKIN og Magnús
Tómasson gangast fyrir sýningu á
nokkrum verkum Magnúsar í Bern-
höftstorfunni. Tilurð þessarar sýn-
ingar sýningar má rekja til þess, að
árið 1962 fékk Magnús, mcð góðra
manna aðstoð, vinnustofu í Land-
læknishúsinu við Amtmannsstfg,
þá 19 ára gamall. Á þessum sama
stað hafði Sveinn Þórarinsson haft
vinnustofu mörgum árum áður.
Hér er um að ræða 25 olíukrítar-
myndir og 7 oiíumálverk, allar gerð-
ar á árunum 1962—63 áður en
Magnús hélt utan til náms. Allar
eiga myndirnar rætur sínar að rekja
til húsanna á Torfunni, þótt stund-
um sé frjálslega farið með myndefn-
ið. Þær eru því ekki heimildarmynd-
ir í strangasta skilningi, heldur
stemningarmyndir. Þær hafa fæstar
verið sýndar áður, enda æskuverk,
en fundust nýlega í fórum lista-
mannsins.
Það varð að ráði að Torfusamtökin
og Magnús gengjust fyrir þessari
sýningu, ef það kynni að verða til
þess að opna augu manna fyrir
Bernhöftstorfunni, uppsprettu þess-
ara mynda.
Sýningin verður opnuð laugardag-
inn 16. júní kl. 16 og verður opin
daglega frá kl. 16—22 til 26. júní.
Síðan var ávarp Fjallkonunnar
sem Ingibjörg Gísladóttir flutti.
Þá flutti Jón Friðriksson sveitar-
stjóri ræðu dagsins. Ennfremur
var almennur söngur. Ýmislegt
var sér til gamans gert, þrífótar-
hlaup barna, Kröflu- og Kísiliðju-
menn kepptu í reiptogi. Þeir síðar-
nefndu sigruðu, enda engin orka
framleidd í Kröflu eins og er.
Um kvöldið var dansleikur í
Skjólbrekku, en þjóðhátíðarnefnd-
in í sveitinni sá um þessa sam-
komu sem tókst mjög vel. Stjórn-
andi og kynnir var Stefanía Þor-
grímsdóttir, Garði. Veður var gott
og milt í gær, sólskin fyrst en
síðan skýjað og lítilsháttar rign-
ing um stund meðan á samkom-
unni stóð.
— Kristján
Hér getur að líta sýnishorn af verkum Svíans Lundquist.
Grafíksýning á ísafirði
OPNUÐ hefur verið í bóka-
safninu á ísafirði sýning á
grafíkmyndum eftir sænska
listamanninn Svenrobert
Lundquist.
Hann er einn þekktasti
grafíklistamaður Svíþjóðar,
fæddur 1940, stundaði nám við
Valands konstskola í Gauta-
borg 1963-67. Frá 1967 hefur
hann haldið 15 einkasýningar í
Svíþjóð. Verk hans eru á mörg-
um sænskum söfnum og á
Listasafni Norður-Jótlands.
Á þessari sýningu eru 27
myndir, sem flestar eru til sölu.
Sýningunni lýkur 28. júní.
Fréttatilkynning.