Morgunblaðið - 09.10.1979, Blaðsíða 14

,14 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 1979
Friðrik Sophusson alþm.:
Einn flokk til ábyrgðar
Flestum kom á óvart yfirlýs-
ing þingflokks Alþýðuflokksins
um að draga ráðherra sína úr
ríkisstjórn og efna til kosninga
sem fyrst. Menn voru almennt
sammála um það, að Alþýðu-
flokkurinn hefði þegar misst af
strætisvagninum með því að láta
teyma sig á asnaeyrunum alltof
langt út í fenið. Örvæntingin
virðist þó hafa náð yfirtökum í
þinglokknum og óttinn við þá
tilhugsun, að Alþýðubandalagið
kynni að sprengja stjórnarsam-
starfið eftir áramótin var óbæri-
legur yfir ýmsa þingmenn flokk-
sins.
óttinn
réð ferðinni.
En hvað um ráðherra Alþýðu-
flokksins? Af hverju þráuðust
þeir ekki við nú eins og ætíð
hingað til? Þegar við veltum
þessum spurningum fyrir okkur
kemur í ljós, að nánasta framtíð
tveggja ráðherranna er ekki
beint gæfuleg. Benedikt Gröndal
sér fram á erfiða Jan Mayen-
samninga við flokksbræður sína
í Noregi og Kjartan Jóhannsson
verður að stöðva mikinn hluta
fiskveiðifiotans, ef hann ætlar
að standa við friðunarloforð sín.
Að standa i slíkum stórræðum í
bækluðu stjórnarsamstarfi er
þessum mönnum ofraun.
Akvörðun þingflokksins er þeim
því mjög að skapi. Hins vegar
verða skrefin þung fyrir Magnús
H. Magnússon ofan úr ráðherra-
stólnum. Stórir draumar um
viðamikil frumvörp og varanlega
minnisvarða breytast á ör-
skammri stundu í martröð kosn-
ingabaráttunnar, en hún getur
auðveldlega skilað honum aftur
á gamla kontórinn í Eyjum. Það
eru því eðlileg viðbrögð stjórn-
málamannsins með barnshjart-
að að spyrna við fæti og benda
flokkssystkinum sínum á þá
staðreynd að í raun séu ágrein-
ingsefnin nú ekki önnur en þau
hafa verið alla tíð ístjórnarsam-
starfinu. Barátta Magnúsar
fyrir pólítískri framtíð sinni
hefur þó dregið úr leifturáhrif-
um yfirlýsingar
krataþingflokksins og sannar, að
það er ótti fremur en ágreining-
ur, sem stjórnar athöfnum A1
þýðuflokksins.
Eitt ár
til spillis.
Alþýðuflokkurinn var sigur-
vegari síðustu kosninga. Fólkið í
landinu vildi breytingar. En
strax að loknum kosningum bar
á heybrókarhætti forystumanna
flokksins, sem m.a. lýsti sér í
Friðrik Sophusson.
gífurlegum ótta við samstarf við
Sjálfstæðisflokkinn. Var vitnað
til ofanverðra viðreisnarára í því
sambandi og talað um feigðar-
faðm íhaldsins. Þessi afstaða
krataforystunnar varð sú heng-
ingaról, sem Alþýðubandalagið
notaði til að þvinga fram vinstri
stjórn, sem Lúðvík myndaði
fyrir Ólaf. Fyrir vikið verður
Alþýðuflokkurinn að bita í það
súra epli, að hann ber fulla og
óskoraða ábyrgð á ávöxtum
stjórnarsamstarfsins og þeim
afleiðingum, sem enn eiga eftir
að koma fram í vaxandi verð-
bólgu. Stjórnarslit nú breyta
engu þar um.
Islenzka þjóðin hefur enn á ný
mátt þola vistri stjórn. A einu
ári hefur þeirri stjórn tekizt að
klúðra svo efnahagsmálum þjóð-
arinnar að einsdæmi er. í raun
og veru hefur eitt ár farið
gjörsamlega til spillis í baráttu
þjóðarinnar fyrir bættum
lífskjörum.
Kjósum
í desember.
Hvað er þafframundan í
stjórnmálum? Erfitt er að sjaýr-
ir viðbrögð forsætisráðherrans í
stöðunni, en ljóst er að þau koma
til með að markast af hefndarh-
ug í garð þeirra, sem hlaupizt
hafa undan merkjum að hans
dómi. En á meðan forsætisráð-
herra liggur undir feldi og leitar
að klækjabrögðum til að klekkja
á krötunum hafa Alþýðuflokkur
og Sjálfstæðsflokkur lýst því
yfir, að þeir vilji kosningar sem
fyrst, en Alþýðubandalag vill
bíða. það er því ljóst, að meiri-
hluti Alþingis vili leggja málin
fyrir dóm þjóðarinnar með því
að rjúfa þing og efna til kosn-
inga á þessu ári. Mótbárur vegna
veðurfars og samgönguleysis á
þessum árstima standast ekki nú
á dögum og víst er, að janúar og
febrúar eru snjóþyngri mánuðir
en desember.
Lausn á kjördæmamálinu er
hægt að fá fram, hvort heldur
með breytingu á kosningalögum
eða stjórnarskrá, ef nægileg
samstaða er um slíkt enda þarf
ekki að rjúfa þing fyrr en eftir
að slíkar breytingar hafa verið
samþykktar. Hins vegar gefst
enginn tími til þess nú að teygja
lopann og ræða lengi um hugs-
anlegar breytingar á kosninga-
tilhöguninni. Viðfangsefnin í
efnahagsmálunum eru brýnni en
svo aö þau þoli mikla bið og er
þá ekki gert lítið úr því réttlæt-
ismáli sem breytt kosningatil-
högun er fyrir fjölmennustu
kjördæmin.
Alþýðuflokkurinn
brást.
Á vesturlöndum, þar sem
kosningar fara nokkuð reglulega
fram og stjórnmálastarf er
frjálst, hafa orðið talsverðar
breytingar á politískum viðhorf-
um á undanförnum mánuðum og
árum. Leitað hefur verið nýrra
leiða í baráttunni við verðbólg-
una og vaxandi ríkisumsvif, sem
eru greinar af sama meiði. Al-
menningur og stjórnmálamenn
hafa gefizt upp á miðstýringunni
í efnahagsmálunum og ríkis-
afskiptastefnan hefur beðið
skipbrot. Skattgreiðendur í
Bandaríkjunum hafa risið upp
og mótmælt óráðsíu stjórnvalda
og í Vestur-Evrópu leika hægri
vindar. Nýleg kosningaúrslit í
Bretlandi og á Norðurlöndum
staðfesta þessa þróun.
Hér á landi hefur um nokkurt
skeið gætt svipaðra sjónarmiða.
Þau birtust í síðustu kosningum
með sigri Alþýðuflokksins, sem
lofaði gerbreyttri stefnu í efna-
hagsmálunum. Alþýðuflokkur-
inn brást vonum kjósenda. Hann
hafði ekki kjark til að starfa
með Sjálfstæðisflokknum eftir
síðustu kosningar og hann hafði
ekki festu né einurð til að ná
sínu fram í samstarfi við Al-
þýðubandalagið og Framsóknar-
flokkinn með þeim afleiðingum,
sem nú blasa við þjóðinni: Upp-
lausn og óstjórn á öllum sviðum.
Einn flokk
til ábyrgðar.
Áttundi áratugur þessarar
aldar hefur í stjórnmálasögunni
verið tímabil Ólafs Jóhannesson-
ar og Framsóknarflokksins, sem
setið hefur í ríkisstjórn samfellt
frá 1971—1979. Þessi áratugur
hefur einnig verið áratugur upp-
lausnar og glundroða miðað við
þá festu, sem ríkti á viðreisnar-
árunum. Þjóðin hefur nú gert
tilraun með ýmis konar sam-
setningar samsteypustjórna. Er
ekki kominn tími til að reyna þá
lausn að kjósa einn flokk til
ábyrgðar og koma þannig í veg
fyrir að öðrum sé kennt um, ef
illa fer.
Sjálfstæðisflokkurinn lagði
fram fyrr á þessu ári stefnu í
efnahagsmálum undir kjörorð-
inu „Endurreisn í anda frjáls-
hyggju." Miklar umræður urðu
um þá stefnumörkun í fyrra-
vetur enda eru efnistök með
ákveðnari og eindrægnari hætti
en venja er pólítískum stefnu-
skrám. I sumar og haust hefur
miðstjórn, þingflokkur og ein-
stakar nefndir unnið úr þessum
tillögum. í þeim kosningum, sem
væntanlegar eru innan skamms
verður tekizt á um það, hvort
leysa eigi vandamál þjóðarinnar
á grundvelli frjálshyggjunnar
eða hvcrt áfram eigi að ríkja
upplausnarástand vinstri stefnu.
Þjóðin á valið og það er auðveld-
ara nú en oftast áður.
Bygging-
arsjódur
ríkisins
Athugasemd frá Magnúsi H.
Magnússyni félagsmálaráðherra
í Morgunblaðinu hinn 4. október
s.l. var viðtal við Ellert B. Schram,
alþingismann, sem óhjákvæmilegt
er að gera nokkrar athugasemdir
við.
í fyrsta lagi fullyrðir þingmað-
urinn, að ég hafi haldið þannig á
málum Byggingarsjóðs, að við
honum blasi algjört greiðsluþrot
og fé skorti á næstunni til útborg-
unar á lánsfé, sem búið sé að lofa.
Þessi staðhæfing er ekki rétt.
Það skortir ekki fé til að greiða
út þau lán, sem lofað hefur verið.
Raunar er útborgun þeirra í full-
um gangi. Hið rétta er, að undan-
farin ár hefur verið reynt að halda
þeirri reglu að greiða út 1. hluta
nýbyggingarlána þrem mánuðum
eftir að húsnæði varð fokhelt.
Greiðslur til þeirra, sem gerðu
fokhelt í september s.l., ættu
samkvæmt þeirri venju að koma
til útborgunar í desember en
fjármagn til þess hefur enn ekki
verið tryggt. Nægilegt fé er til
greiðslu allra annarra nýbygging-
arlána.
Fjármagn til greiðslu lána til
kaupa á eldra húsnæði er tryggt
til annarra en þeirra, sem sóttu
um slík lán á tímabilinu apríl —
júní í ár. Að undanförnu hefur
verið reynt að greiða slík lán út
fyrir árslok en til þess skortir nú
fjármagn.
Nærri lætur, að samtals sé hér
um að ræða 1.400 millj. kr. Auk
þessa skortir um 300 millj. kr. til
ýmissa annarra lánveitinga, sem
æskilegt væri að geta sinnt á
næstu mánuðum, en ekki hefur
verið lofað. Ástæða þessarar fjár-
vöntunar er einfaldlega sú, að
útlánaþörf sjóðsins hefur orðið
nokkru meiri en áætlað var í
fjárfestingar- og lánsfjáráætlun
ríkisstjórnarinnar fyrir þetta ár.
Verður því að auka ráðstöfunar-
féðdsem svarar þessari fjárvöntun
og hef ég þegar gert um það
tillögur í ríkisstjórninni, enda var
það beinlínis tekið fram í fjárfest-
ingar- og lánsfjáráætluninni, að
fjáröflun Byggingarsjóðs mætti
taka til endurskoðunar ef hann
gæti ekki á árinu staðið við
lögbundnar eða venjubundnar
skuldbindingar sínar.
Allt tal alþingismannsins um
greiðsluþrot er því tilefnislaust og
fæ ég ekki skilið hvaða hagsmun-
um hann þykist þjóna með því að
vekja húsbyggjendum óþarfan og
ástæðulausan ótta um, að ekki
verði staðið við gefin greiðsiulof-
orð gagnvart þeim.
í öðru lagi fullyrðir þingmaður-
inn, að stefnumótun, sem liggur til
grundvallar þeirri nýskipan á
lánamálum Húsnæðismálastofn-
unar, sem ég hef nýlega kynnt,
hafi ekki verið lögð fyrir ríkis-
stjórnina.
Mér er það illskiljanlegt hvaðan
Ellert kemur vitneskja um það,
sem fram fer á fundum ríkis-
stjórnarinnar. Alkunna er, að þar
á hann ekki sæti sjálfur. Svo
mikið er víst, að þessi fullyrðing
er algjörlega út í bláinn.
Stefnumótunina lagði ég fyrir
ríkisstjórn á fundi 6. september
s.l. og þar var hún afgreidd og
endanlega samþykkt 27. septem-
ber s.l.
í þeirri samþykkt felst m.a. það,
að ríkisstjórnin heitir því að beita
sér fyrir þeirri fjáröflun til Bygg-
ingarsjóðs ríkisins og Byggingar-
sjóðs verkamanna, sem hin nýja
stefnumótun krefst.
í þriðja lagi staðhæfir þing-
maðurinn, að þessar nýju tillögur
séu að uppistöðu til runnar frá
sjálfstæðismönnum. Þetta er hin
mesta fjarstæða og furðulegast af
því öllu, sem hann telur sér sæma
að bera á borð fyrir lessendur
Morgunblaðsins í umræddu
viðtali. Þingmaðurinn fullyrðir, að
þessi nýja stefnumótún í
húsnæðislánamálum dragi „í
öllum aðalatriðum dám af þeim
tillögum, sem sjálfstæðismenn
höfðu undirbúið í ráðherratíð
Gunnars Thoroddsen fyrrv.
félagsmálaráðherra."
Um þetta er það að segja, að
fyrrverandi ríkisstjórn lofaði
launþegasamtökunum því þegar
árið 1974, að lög um verkamanna-
bústaði skyldu endurskoðuð. Þetta
loforð var svo ítrekað 1976. (Ekki
virtist áhuginn mikill).
Það var svo ekki fyrr en 14.
apríl 1977 að fyrrverandi félags-
málaráðherra skipaði loks nefnd
fulltrúa vinnumarkaðarins (ekki
sjálfstæðismanna) til að annast
þetta verk.
Nefndin varð ekki sammála, en
skilaði 2 álitum skömmu fyrir
síðustu áramót. Nokkur atriði úr
tillögum nefndarinnar eru tekin
upp í þann hluta núverandi
stefnumótunar, sem fjalla um
félagslegar íbúðarbyggingar, en
ýmsu öðru breytt eða sleppt.
Ég hef aldrei dregið dul á
þennan aðdraganda, eins og þing-
maðurinn gefur í skyn, og undir-
strikaði hann raunar á blaða-
mannafundi, sem haldinn var til
að kynna þessi mál.
Aðra nefnd skipaði fyrrverandi
félagsmálaráðherra einnig til að
endurskoða lög um Húsnæðis-
málastofnun ríkisins.
Ekkert sameiginlegt álit kom
frá þessari nefnd, en 2 nefndar-
manna skiluðu sitt í hvoru lagi,
hluta af drögum að frumvarpi til
breytingar á nefndum lögum.
Þar var ekki gerð tilraun til að
spá í kostnað af framkvæmd
tillagnanna og þaðan af síður
reynt að skýra hvernig fjármagns-
ins skyldi aflað.
Raunar skorti algjörlega þann
fræðilega undirbúning og
rannsóknir sem hljóta að vera
aðdragandi þess að breyta svo
mikilvægum málaflokki, sem
húsnæðislánin eru, og raunar
einnig megin forsenda þess, að
slíkar breytingar komist til fram-
kvæmda og verði til bóta.
Þar lýkur sögu „sjálfstæðis-
manna" af undirbúningi þessa
máls.
Grundvöllurinn að hinni nýju
lánastefnu lagði 7 manna starfs;
hópur, sem ég skipaði s.l. haust. I
honum áttu sæti þrír menn til-
nefndir af stjórnarflokkunum en
Magnús H. Magnússon.
fjóra valdi ég beint vegna sér-
þekkingar á þessum málum. Menn
sem störfuðu hjá Þjóðhags-
stofnun, hagfræðideild Seðla-
bankans, Húsnæðismálastofnun
og Rannsóknarráði ríkisins. Þessi
starfshópur skilaði í apríl s.l.
ákaflega ítarlegri og vandaðri
greinargerð sem m.a. fól í sér
úttekt á þáverandi lánakjörum
Byggingarsjóðs ríkisins, fjárhags-
stöðu hans og útlánagetu allt fram
til ársins 2000. Á þessum
rannsóknum, sem eru óhjá-
kvæmilegar undarfari veiga-
mikilla breytinga á íbúðalánakerf-
inu, er hin nýja stefnumótun reist.
Endanlegan frágang hennar
annaðist þriggja manna nefnd í
sumar. Var hún skipuð fulltrúum
stjórnarflokkanna.
Aðild Sjálfstæðisflokksins að
þessu máli er því engin. Vel má
vera, að sjálfstæðismenn hafi í
sumar samið eigin frumvarp um
húsnæðislán. Hef ég gott eitt um
það að segja og vona raunar, að
þar hafi þeir haft stuðning af
greinargerð starfshópsins, sem ég