Morgunblaðið - 09.10.1979, Blaðsíða 21

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 1979
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 1979
29
iltoflQmiIiIfifrtfr
Útgefandi
Framkvsemdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og skrifstofur
Auglýsingar
Afgreiósla
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guómundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aóalstræti 6, sími 10100.
Aöalstrœti 6, sími 22480.
Sími 83033
Áskriftargjaid 4000.00 kr. á mánuöi innanlands.
I lausasölu 200 kr. eintakiö.
Kjósendur
verða að dæma
Þegar litið er yfir feril ríkisstjórnarinnar, sem nú er í
dauðateygjunum, er erfitt að benda á eitt einstakt mál
og segja, að þaö hafi orðið henni að falli. í raun er það
ógjörningur vegna þess, að stjórnarfarið hefur verið með
þeim hætti, að allt hefur verið látið reka á reiðanum.
Ríkisstjórnin hefur ekki gripið til neinna nauðsynlegra
aðgerða. Þegar fyrsta vinstri stjórnin hrökklaðist frá 1958,
sagði forsætisráðherrann, að innan stjórnarinnar væri
ekki samstaða um nein úrræði. Samkvæmt lýsingu
Alþýðublaðsins nú um þær mundir, sem Alþýðuflokks-
mennirnir eru að yfirgefa stjórnarskútuna, hefur ríkis-
stjórnin aldrei vitað að hverju hún ætti að vinna, en í
ritstjórnargrein blaðsins segir: „Kjarni málsins er sá, að
innan núverandi ríkisstjórnar hafa menn ekki einu sinni
getað komið sér saman um sameiginlega skilgreiningu á
eðli vandamálsins..
I raun má segja, að í þessum orðum felist yfirlýsing um
það, að frá upphafi hafi stjórnarsamstarfið verið dauða-
dæmt og stjórnin aldrei verið mynduð með sameiginlega
stefnu. Abyrgðarleysi stjórnarflokkanna er gleggst af því,
að þeir skuli hafa látið þetta ástand vara í rúmlega þrettán
mánuði. Afleiðingar þess, að sundurlyndið og stjórnleysið
hefur ráðið ríkjum, blasa alls staðar við. Þrek stjórnar-
flokkanna allan þennan tíma hefur ekki verið meira en svo,
að þeir hafa ekki þorað að brjótast út úr sjálfskaparvítinu
af ótta við dóm kjósenda.
Ýmsir forystumenn verkalýðshreyfingarinnar voru
helstu hvatamenn að stjórnarmynduninni. Og á síðasta
vetri, þegar allt var að komast í óefni, lögðu þessir sömu
menn hart að stjórnarliðinu að splundrast ekki. Jafnvel
enn í dag eru þeir við sama heygarðshornið og senda frá
sér yfirlýsingar um nauðsyn þess, að vinstri flokkarnir
reyni að hanga saman. Eftir allt það, sem á undan er
gengið, er furðulegt, að almennir félagsmenn í verkalýðs-
hreyfingunni líði það, að félög þeirra séu misnotuð á
þennan hátt. Sérstaklega er þó undarlegt, að forystumenn
verkalýðshreyfingarinnar hafi ekki enn áttað sig á því, hve
illa þokkuð þjónkun þeirra við þetta vonlausa stjórnarsam-
starf er. Ríkisstjórnin og forysta BSRB kynntust því í
allsherjaratkvæðagreiðslu opinberra starfsmanna á
síðasta vori, að stjórnarstefnan í kjaramálum nýtur engrar
lýðhylli. Um áramótin verða allir kjarasamningar lausir.
Þessi ríkisstjórn, sem var mynduð á forsendu samstarfs og
samráðs við verkalýðshreyfinguna, skilur þannig við að
sjaldan eða aldrei hefur verið meiri óvissa við upphaf
viðræðna um kaup og kjör allra landsmanna.
í tíð ríkisstjórnarinnar hafa stuðningsmenn hennar
hamast við það til skiptis að afneita gjörðum ráðherranna.
Mörg meiriháttar mál hafa verið lögð þannig fyrir Alþingi
af stjórninni, að ekkert var vitað um stuðning við þau í
þingliðinu. Þannig verður um fjárlagafrumvarpið fyrir
árið 1980. Það verður lagt fram í upphafi þings án þess að
ljóst sé, hvaða samstaða verður um afgreiðslu þess.
Ríkisstjórn sem skilur þannig við, að hún kastar málunum
hálfköruðum frá sér eftir þrettán mánaða stjórnleysi,
sýnir að hún hefur aldrei verið trausts verð. Ábyrgð þeirra
stjórnmálamanna og flokka er mikil, sem allan þennan
tíma hafa gert sér grein fyrir, að störf stjórnarinnar
mundu engan árangur bera, en hafa samt látið hana lafa.
Þeir mega ekki fá tækifæri til að sveipa sig hjúp
sakleysisins frammi fyrir þjóðinni. Þess vegna verður
strax að gefa kjósendum færi á að kveða upp dórn yfir
þeim, sem að úrræðaleysinu stóðu svo lengi.
Okkur er þröngvað út í pólitík. Það eru ÞEIR, sem reka okkur út í pólitík, einmitt með sinum
stöðugu eftirgangsmunum til að tryggja að enginn skipti sér af pólitík. Sjálfur hef ég ekki minnsta áhuga á
pólitík og það sama held ég að hægt sé að segja um langflesta sovézka andófsmenn. Innan andófshreyfingarinnar er engin
pólitisk lína, í venjulegum skilningi, — við erum einfaldlega ekki komnir á það þróunarstig að slík mál geti
verið á dagskrá. Það sem við sameinumst um er krafan um að mannréttindi séu virt, að farið sé
að lögum. Við eigum þá hugsjón að verða ekki samsekir. Við viljum ekki taka þátt í þeirri skipulögðu
glæpastarfsemi, sem er uppistaðan í sovézku þjóðfélagi, heldur viljum við geta sagt bamabörnum okkar þegar fram líða
stundir, að við höfum ekki tekið þátt í þessum óskapnaði. Það, sem við viljum, er, að mannréttindi séu virt, og
þau eru svo skýrt skilgreind, til dæmis í mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna, sem
Sovétrikin eiga aðild að, að það fer ekki á milli mála í hverju þau eru fólgin.
Ljósm. RAX.
Hann mælir þetta af
festu, lyftir hendi
stöku sinnum til
árettingar, án þess
að hækka róminn
eöa láta sjá á sér svipbrigði.
Vladimír Búkovskí er lágvaxinn,
en sterklega byggður, og það fer
ekki á milli mála að maðurinn er
þéttur í lund. Það er eins og hann
fylli herbergið með persónu sinni,
og sú spurning vaknar hvaðan
þessi styrkur komi:
— Ég veit í hverju styrkur minn
er fólginn. Ég veit að ég hef innra
þrek, það hefur margsinnis reynt
á það, og þetta innra þrek er fólgið
í því að ég er frjáls maður. Sú
vissa held ég að sé mér meðfædd,
að minnsta kosti man ég ekki eftir
að hafa litið á sjálfan mig öðru
vísi en sem frjálsan mann. Þessi
fullvissa er minn styrkleiki. Það
er hægt að handsama menn,
stinga þeim í fangelsi og halda
þeim þar, en frjáls hugsun er
nokkuð, sem ekki er hægt að
hneppa í fjötra. Það eru margir,
sem skilja þetta ekki, þar á meðal
valdhafarnir í Sovétríkjunum.
Þeir skilja heldur ekki að það er
ekki hægt að útrýma frjálsri
hugsun. Það er hægt að bæla hana
í stórum stíl, en það verður aldrei
hernaðarmannvirki. En tæknin er
bara enn ekki orðin svo háþróuð
að gervihnettir geti skyggnzt í
gegnum holt og hæðir, en veru-
legur hluti vopnaverksmiðja og
hernaðarmannvirkja Sovétríkj-
anna er neðanjarðar.
★ ★ ★
Talið berst að Búkovskí sjálfum,
fjölskyldu hans og breyttum að-
stæðum í útlegðinni. Móðir hans,
systir og systursonur fóru með
honum í útlegðina, og hafa búið í
Zurich allt frá því að fangaskiptin
frægu fóru fram á flugvellinum
þar í desember 1976. Systursonur
hans, Mikhail, var alvarlega veik-
ur af Hodgkins-sýki, eða eitla-
krabba, þegar hann kom til Sviss,
en Búkovskí segir að með viðeig-
andi læknismeðferð hafi heilsa
hans síðan færzt mjög til betri
vegar. Þótt ekki sé hann albata
hafi reynzt unnt að halda sjúk-
dómnum mjög í skefjum og þrátt
fyrir slæma líðan á köflum hafi
drengurinn getað gengið í skóla og
fylgzt með félögum sínum.
— Á hverju lifir fjölskyldan?
— Við lifum af því, sem ég hef
fengið fyrir að skrifa endurminn-
ingar mínar „To Build a Castle",
en bókin hefur komið út í átta
löndum.
— Nú töldu margir að fanga-
skiptin í Zurich um árið mörkuðu
þáttaskil og ýmsir meiriháttar
menn, þar á meðal Solzhenitsyn
og Sakharov, létu í ljós vonir um
að áfram yrði haldið á þessari
braut. Síðan hefur ekkert gerzt —
engin fangaskipti hafa átt sér
stað.
— Skiptin á mér og Luis
Corvalan voru undantekning, —
aðferð, sem ég held að ekki sé
hægt að nota sem almenna reglu.
Ein ástæðan er sú, að á Vestur-
löndum yrði aldrei hægt að grafa
upp alla þá pólitísku fanga, sem til
þyrfti, og önnur ástæða er sú, að
þetta er stórhættulegur leikur.
Amnesty International hefur frá
upphafi verið á móti þessari að-
ferð, talið hana ónothæfa og bent
á að hún geti gefið hættulegt
fordæmi. Ég er þessu sammála.
Þetta getur verið réttlætanlegt í
einu og einu tilfelli, til dæmis ef
líf liggur við, en ekki sem megin-
regla. Þetta er aðferð, sem mjög
auðvelt er að misnota. Lítum til
dæmis á það sem er að gerast í
Vestur-Þýzkalandi. Gangverðið á
einstaklingi, sem v-þýzka stjórnin
kaupir af Austur-Þjóðverjum er
40 þúsund mörk. Það verða engar
smáræðis upphæðir þegar saman
MIG
synlegt sé að hafa þá á geðveikra-
hæli svo að þeir fari hvorki sjálf-
um sér né öðrum að voða...
Þarna er hægt að hafa menn
endalaust, án teljandi fyrirhafnar,
því að hver á að skera úr um það
hvort þeir geti gengið lausir eða
ekki, aðrir en geðlæknar?
— Hefuröu náö fullri heilau
eftir fangaviatina?
— Ekki alveg, en ég er orðinn
nokkuð góður af flestum þessum
sjúkdómum. Lifrin virðist komin í
samt lag, sama er að segja um
lungun, magasárið verð ég ekki
var við lengur, og ég hef þyngzt
um sextán kílógrömm. Það er
helzt liðagikt, sem angrar mig
ennþá.
— Saknaróu einhvera í
Sovétríkjunum ?
— Ég á vini þar og þeirra sakna
ég, en mig langar þangað aldrei.
— Geturöu ímyndaö þér aö
þú eigir eftir aö fara þangað
aftur?
— Það kæmi ekki til greina
nema allar aðstæður þar væru
gerbreyttar.
— Eru horfur 6 alíkum
breytingum?
— Breytingarnar eru að eiga
sér stað. Ástandið í Sovétríkjun-
um hefur skánað á síðustu tuttugu
árum. Aftökur, sem áður voru
fastur liður í ofsóknum, eru það
ekki lengur, að því er bezt er vitað.
Hreyfing andófsmanna hefur
fengið ýmsu áorkað. Það hefur
verið keypt dýru verði, en breyt-
ingarnar eru þó í rétta átt. Þessar
breytingar eru ekki þvíað þakka
að kerfið eða kommúnisminn fari
batnandi. Þær eru að þakka aukn-
um þrýstingi, bæði utan lands og
LANGAR ALDREI
ÞANGAГ
hægt að drepa hana alveg. Og það,
sem baráttumenn fyrir mannrétt-
indum vilja, er einmitt þetta:
Prelsi til að hugsa, sem er það
sama og frelsi til að vera til. Því
að hvað er maður sem ekki
hugsar? Hann skiptir ekki máli og
það er yfirleitt spurning hvort
hann er til.
— Ert þú trúaöur maöur?
— Nei, og hef aldrei verið. Ég
hef heldur aldrei fundið hjá mér
neina trúarþörf, heldur ekki þegar
mér leið sem djöfullegast í fang-
elsi. Það var engin kristileg kær-
leikshugsun, sem bjargaði mér,
langt í frá. Umburðarlyndi í garð
þeirra, sem héldu mér í fangelsi,
var mér víðsfjarri. Ég fyrirleit af
hjartans sannfæringu, og geri það
enn.
— Hvaö áttu viö þegar þú
talar um akipulagöa glæpa-
atarfaemi í aoveiku þjóðfé-
lagl?
— Þjóðfélagsgerðin getur ekki
staðizt með öðru móti. Þetta er
eðli kommúnismans. Það er blekk-
ing að halda að til sé mannúðlegur
kommúnismi. Mannúð rúmast ein-
faldlega ekki innan þessa hug-
myndakerfis. Það byggir á valdi
og valdbeitingu. Þið Vesturlanda-
búar, sem þekkið ekki annað en
lýðræðislega stjórnarhætti, að
minnsta kosti ekki af eigin raun,
haldið að það sé hægt að nota
sama mælikvarða á kommúnískt
þjóðfélag og lýðræðisþjóðfélag.
Þetta er eins og hver önnur
fjarstæða, — hættuleg fjarstæða
þegar þið eruð farnir að setjast að
samningaborði með þessu hugar-
fari. Þið verðið að gera ykkur
grein fyrir því að það eru glæpa-
menn, sem við er að eiga. í þeirra
huga er engin málamiðlun. Það er
búið að innprenta ykkur að mála-
miðlun sé af hinu góða, — að
málamiðlun sé þroskamerki og
nauðsynlegur þáttur í lýðræðinu.
En þið megið bara ekki biekkja
ykkur með því að halda að lýðræð-
islegar aðferðir eigi við í sam-
skiptum við Sovéstjórnina. í aug-
um sovézku valdhafanna er mála-
miðlun ekkert annað en veikleika-
merki. Það hvarflar aldrei að þeim
að halda samninga af nokkru tagi,
nema þeir neyðist til þess, — séu
ekki látnir komast upp með annað.
Ég veit til dæmis ekki hvernig
Bandaríkjastjórn dettur í hug að
þeir eigi eftir að halda SALT-II
samninginn. Bandaríkjamenn
halda að það sé hægt að fylgjast
með vopnaumsvifum Sovétmanna
og segja að gervihnattatæknin sé
orðin svo háþróuð að ekki sé hægt
að fela vopnaverksmiðjur eða
— Hvernig var aö aetjaat
aftur i akólaþekk eftir öll
þeaai ir?
— Það var mjög skrýtin tilfinn-
ing. í fyrsta lagi hafa orðið svo
miklar framfarir á sviði líffræði,
síðan ég byrjaði að læra hana í
Moskvu að ég get ekki sagt að
kunnáttan hafi verið upp á marga
fiska og í öðru lagi eiga líffræði-
nám í Moskvu og líffræðinám í
Cambridge fátt sameiginlegt ann-
að en nafnið. Á þeim tíma sem ég
var að læra líffræði í Moskvu var
erfðafræðin til dæmis bönnuð. Þá
voru þeir búnir að komast að því
að það er ekki hægt að breyta epli
í peru með því að breyttf umhverfi
og vaxtarskilyrðum. Þar með var
sú kenning hrunin, en ekkert
nothæft komið í staðinn.
Ég legg megináherzlu á að ljúka
þessu námi í Cambridge og vona
að mér takist það á næstu þremur
árum.
kemur, enda fréttast fleiri og
fleiri dæmi um fólk, sem aust-
ur-þýzka lögreglan handtekur
beinlínis til að selja til
Vestur-Þýzkalands.
— Hvaöa ataöur í aovézka
fangageymalukerfinu er
veratur?
— Geðveikrahælið. Tvímæla-
laust. Enda fer þeim stórfjölgandi
um þessar mundir, það er að segja
hælunum, sem notuð eru fyrir
pólitíska fanga. Nú er vitað um
fimmtán slík hæli, en þegar ég
kom fyrst á hæli voru þau ekki
nema þrjú. Þeir eru nefnilega
búnir að komast að því að það eru
engar stofnanir, sem henta betur
til geymslu á pólitískum föngum.
Þeir geta alveg sleppt öllu um-
stangi í kringum réttarhöld og
dómstóla. Menn eru bara sendir í
Iæknisskoðun og fá þann stimpil
að þeir séu því miður ekki með
fullum sönsum, þannig að nauð-
innan. Þetta kerfi lætur ekki
undan neinu öðru en þrýstingi og
valdi af því að það er ónæmt fyrir
öðru en þrýstingi og valdi. Þess
vegna þarf að auka þennan þrýst-
ing. Ég væri ekki hér í dag nema
af því að gífurlegum þrýstingi var
beitt. Það var ekki af mannúðar-
ástæðum, sem þeir skiptu á mér
og Luis Corvalan. Heldur ekki af
því að þá langaði svo til að fá
Corvalan til Moskvu. Það þjónaði
hagsmunum þeirra að sumu leyti
að fá Corvalan, því að þeir vissu
að það kynnu kommúnistar í
ýmsum löndum að meta. Ég aftur
á móti, — ég var orðinn of frægur,
eða of illræmdur, eftir því hvernig
á málið er litið. Þeir þorðu ekki að
taka áhættuna af því að ég dæi í
fangelsinu og þeir þorðu heldur
ekki að taka áhættuna af því að
hafa mig áfram í haldi, þannig að
þetta var eina útleiðin.
- Á.R.
Svör
Búkovskís
Aö lokinni ræöu Vladimírs Búkovskís á fundi
Samtaka um vestræna samvinnu á Hótel Sögu á
sunnudaginn var voru bornar fram fjölmargar
fyrirspurnir, sem ræöumaöur svaraöi jafnóðum. Eru
hér rakin nokkur atriöi af því sem fram kom:
Til Moskvu * |
í eitt ár
Ef þiö hafið efni á þá ættuð
þiö aö bjóöa þeim aö dveljast í
Moskvu í eitt ár, var svarið við
spurningunni um þaö hvaö
íslendingar gætu gert til aö
sporna viö útbreiöslu komm-
| únisma.
Þegar Morgunblaöiö spuröi
Búkovskí aö því eftir fundinn
hvers vegna hann heföi tiltekið
eitt ár sérstaklega, sagöi hann:
„Eitt ár er nægilegur tími til að
menn geti séö í gegnum sov-
ézkt þjóðfélag. Lengri dvalar-
tími en eitt ár gæti reynzt
| hættulegur því aö þá fara
menn að veröa samdauna
þessu kerfi og innlimast í þaö
meö margvíslegum hætti. Til
1 dæmis eiga námsmenn, sem
eru í náðinni, kost á marghátt-
| aöri fyrirgreiðslu og forréttind-
| um, meðal annars í formi
beinna fjárstyrkja.“
Því miður
Samtök frjálsra verkamanna
í Sovétríkjunum er hættu-
legasta hreyfingin frá sjónar-
miöi sovézkra yfirvalda um
þessar mundir, aö sögn ræöu-
manns. Hann kvað afar mikil-
| vægt að samtökin fengju
stuðning verkalýösfélaga á
Vesturlöndum, en því miður
heföi verið lítiö um slíkt til
1 þessa.
Hann sagöi frá einum for-
I svarsmanni kolanámamanna,
sem fór fram á stuöning sam-
taka brezkra kolanámamanna.
| Brezka sambandiö tók þessa
ósk til athugunar, en sneri sér
til sovézka sendiráösins í
j Lundúnum til að fá frekari
upplýsingar um hinn sovézka
| stéttarbróður. Sendiráöiö veitti
| umbeðnar upplýsingar fúslega:
Maöurinn haföi fengið hnullung
í höfuöiö og síðan ekki verið
með öllum mjalla. Leizt þeim
I brezku þá ekki á blikuna og var
Ímálið látiö niöur falla þar meö.
Tómarúm
„Sovétríkin koma alls staöar
inn í tómarúm og þar sem þau
sjá sér leik á boröi. Þaö er
skýringin á nærveru þeirra í
Angóla og öörum slíkum
ríkjum," sagöi Búkovskí um
Itilgang Sovétríkjanna meö
íhlutun í fjarlægum heimshlut-
um. Um þetta væru svo mörg
alþekkt dæmi, bæöi gömul og
ný, aö ekki ætti aö þurfa aö
fara í grafgötur um tilganginn.
Þýðingarlaust
Tuttugu þúsund til eöa frá
^ skipta engu máli, sízt þar sem
j þessir hermenn fara aö sjálf-
1 sögöu ekki lengra en rétt yfir
Ilandamærin, sagöi Búkovskí
um yfirlýsingu Brésnevs í
1 Austur-Berlín um helgina, en
| hátíðargjöf Sovétstjórnarinnar
á þrjátíu ára afmæli Þýzka
(Ljósm. Ulrich Noll.)
Á ÞINGVÖLLUM. - Aö loknum
fundi Samtaka um vestræna |
samvinnu fór Vladimír Búkovskí
til Þingvalla í fegursta veðri og
var mynd þessi tekin þar þegar
kvöldsett var oröið.
alþýðulýðveldisins var sem I
kunnugt er loforö um brott- j
flutning tuttugu þúsund sov- |
ézkra hermanna á tólf mánuö- |
um. Búkovskí sagði aö í slíku I
sambandi skiptu heildarhiut- |
föllin öllu máli, svo og það hvar j
hersveitir heföu aösetur. Þann- I
ig hefðu tuttugu þúsund Sovét- 1
menn í Austur-Þýzkalandi |
langtum minni þýöingu en tvö
þúsund Sovétmenn á Kúbu. j
Yfirlýsing um brottflutning 2 j
þúsund Sovéthermanna frá |
Kúbu heföi veriö nokkurs virði |
en tilfærsla á tuttugu þúsund j
hermönnum milli borga í |
Austur-Evrópu þar sem Sov-
étríkin heföu milljónir manna
undir vopnum, hefði enga þýö-
ingu.
Bernskir
og auðtrúa
Af gefnu tilefni kvaðst ræöu-
maður ekki gera ráö fyrir því
að þeir menn, sem þekktu
lýðræöislegt þjóðfélag en aö-
hylltust samt sem áður komm-
únisma, væru endilega illa inn-
rættir. Sennilegra þætti sér aö 1
þeir væru bernskir og auðtrúa.