Morgunblaðið - 17.02.1980, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1980
7
Umsjón: Gísli Jónsson
í bréfi Þórunnar Guð-
mundsdóttur, sem gerð voru
skil í síðasta þætti, segir enn:
„Mér er hulið af hverju menn
tala um fúlskegg á mönnum.
Þetta hét því ágæta nafni
alskegg í minni æsku og
hefur fulla merkingu í
dönsku fuldskæg, sem ekki
er í sambandi við neina fýlu.“
Þetta þarf svolítið nánari
athugunar. Ég viðurkenni að
vísu að ég hef ekki vanist
nafnorðinu fúlskegg, en þeim
mun oftar heyrt lýsingarorð-
ið fúlskeggjaður. Hver er þá
merkingin? Svo einkennilega
vill til að orðið hefur ekki
komist á bækur Blöndals og
Menningarsjóðs. Ég hef
aldrei heyrt þetta orð notað í
merkingunni alskeggjaður
(nema þá ef skeggið væri
mjög ósnyrtilegt) en ætíð í
merkingunni illa rakaður,
eða öllu heldur órakaður, um
mann sem ekki er að safna
skeggi. Að vera fúlskeggj-
aður ber vott um sóðaskap og
slóðaskap. Fúlskeggjaður
merkir sem sagt í minni
vitund órakaður fremur en
alskeggjaður. Hitt er þó eng-
inn vafi að þetta er danskt
tökuorð.
Ég hringdi til þeirra hjá
Orðabók Háskólans, og Jón
Aðalsteinn Jónsson staðfesti
fullkomlega minn skilning,
hann þekkti ekki orðið í
annarri merkingu en ég,
sagðist t.d. geta sagt: „Eg
þarf að fara að raka mig, ég
er orðinn fúlskeggjaður.“
í seðlasafni orðabókarinn-
ar fundust tvö dæmi. Annað
var úr Tímariti Máls og
menningar 1954: „kinnfiska-
soginn og fúlskeggjaður
listamaður“, og fer ekki milli
mála að þarna merkir orðið
illa rakaður, en ekki al-
skeggjaður, því að ef svo
væri, sæist varla að hann
væri kissfiskasoginn. Hitt
dæmið er úr Morgunblaðinu
1971, og þar er ekki ljóst af
samhenginu hvort fúlskeggj-
aður merkir alskeggjaður
eða illa rakaður.
En hvað sem þessu öllu
líður, ætla ég að merkingar-
áhrifa gæti frá lýsingarorð-
inu fúll og sögninni að fúlsa.
Þetta er í ætt við alþýðu-
skýringu. Frummerking
tökuorðsins hefur vafalítið
verið óbreytt frá dönskunni.
Að lokum er ég sammála
Þórunni um litla prýði að
þeim slettum, þegar menn
segja annars vegar: „Ég sé
þig“ í kveðjuskyni (áhrif frá
ensku) og hins vegar íatta
(dönsk áhrif) í staðinn fyrir
að skilja eða átta sig á.
Gísli Magnússon í Eyhild-
arholti segist hafa fyrir
framan sig heljarmikla
syrpu af klippum úr dagblöð-
um og sýnishornum af
mæltu máli í útvarpi og
sjónvarpi, „þar sem mér,“
segir hann, „þykir sem
íslenskri tungu sé hraklega
misþyrmt með ýmislegum
hætti: með slettum og bögu-
mælum alls konar, með röng-
um áherslum, röngum beyg-
ingum, með böðulslegri orða-
röðun o.s.frv.“ Ekki segist
hann freista þess að fá syrp-
una birta, því að fáir munu
nenna að lesa, en ég er nú
ekki eins viss um það.
Áhuginn á móðurmálinu er
býsna mikill.
Gísli hefur þó raðað saman
„nokkrum gullkornum úr
stuttu viðtali ungs leikara
við blaðamann eins af dag-
blöðum höfuðborgarinnar.
38. þáttur
Viðtalið birtist í blaðinu á
gamlaársdag 1978. „Hátíð er
til heilla best“, segir nafni
minn með sárindum, og síðan
kemur romsan:
„... impóneraður ... mikill
massi af persónum
búllspítt sumar senurnar ...
impróviserað ... synopsis
vinnubrögð ... allavega er
rokk mikið teater ... og ég
held að Silfurtunglið eigi
eftir að auka við mig sem
rokkfígúru ... hann dómín-
eraði ekki á senunni ...
o.s.frv.", og þykir okkur
nöfnunum nóg lcomið af slíku
í bili.
Að vísu má ekki taka slíkt
tal alltof alvarlega, en
smekkurinn, sem kemst í
ker, keiminn lengi éftir ber,
segja gamlar orðskviður.
Að lokum amast Gísli
Magnússon við orðinu ljósa-
pera og segir svo: „Fyrir
fjölmörgum árum flaug mér
í hug hvort ekki væri tilvalið
að kalla peruskömmina
ljósku. Ljóska er að vísu
gamalt og gott heiti á leir-
ljósri hryssu. En það ætti
ekki að koma að sök. Hins
vegar er ljósaperan orðin svo
rótföst, að víslega er það
naumast á færi ljóskunnar
að útrýma henni.“ Ég er
alveg sammála þessari nið-
urstöðu, og það því fremur
sem ljóska hefur verið tekið
upp í staðinn fyrir blondína,
um ljóshærða (girnilega)
stúlku. Ef við viljum finna
ljósaperunni gæluorð með
svokallaðri yngingaraðferð í
nýyrðasmíð, þætti mér hóti
skárra að kalla hana lýsu,
enda þótt það orð hafi marg-
víslega og mismunándi
merkingu fyrir.
■Vlodel 1980
TOPP
Litsjonvarpstækí
á veröi sem á sér ekki hliöstæöu
Engir milliliöir.
Ar* sbyrgð
— 3 ár á myndlampa.
26“ 655.500
staðgr. 622.500
Tatkin koma i gámum beint
Irá framleiðanda.
Ekta viðarkassi
Palisander- Teck- Hnota
SJONVARPSVIRKINN
ARNARBAKKA2
Verzlið beint við fagmanninn,
það tryggir örugga þjónustu.
SlVlAR
71640

Sýningahöllinni
Bíldshöföa
Skemmtimarkaöurinn Sýn-
ingahöllinni, Bíldshöföa hef-
ur nú staöiö yfir í 1 viku og
vakiö veröskuldaöa athygli.
Aöalatriöiö er að þar hefur
fólk getaö gert óhemju hag-
stæö innkaup um leiö og
þaö fær vörukynningu og
skemmtun.
Nú er aðeins
1 vika eftir
og enn bætast viö vöru-
flokkar og fyrirtæki og þar
meö vöruúrvaliö t.d. hljóm-
tæki og sjónvörp. En þaö
bezta er aö veröin lækka
líka
Útsölumarkaöur Karnabæj-
arverzlana bjóöa nú
10% afslátt
frá
Á Útsölu
°.?u markaðsverði
er opio
Lukkumiöanumenö'dag^ss.
110?. Vionmgur e 9I
trá \slenzkum mai _
□ Kynningaraf
diskópalli
□ Uppboðiðsem
vekur mikla ánægju
_ □ „Heimsókn dagsins" £
Þetta^
er
fjöiskyldu
viðburður
Karnabær Glit H.f. rlc
(allar verzlanir og Saumastofa) I. Pálmason, 1
Steinar n.f. Skóverzlun Þórðar Péturssonar ■
Blómaval Tómstundahúsió ®
Sól/Tropicana Gullkistan M
íslenzk matvæli Melissa W