Morgunblaðið - 21.02.1980, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1980
Egill Þorfinnsson:
Með því kverktaki sem Khom-
eini hefur á Bandaríkjastjórn
tókst honum að koma í veg fyrir
að keisarinn fengi landvistarleyfi í
U.S.A. einnig virtist stjórn Mexíkó
hrædd við að hýsa keisarann.
F'lest ríki sem áður voru vinveitt
keisaranum þora nú ekki að taka
við honum af ótta við hefndar-
ráðstafanir Khomeinis.
Khomeini heimtar alþjóðlega
rannsóknarnefnd til að rannasaka
feril keisarans og samstundis er
orðið við þeirri bón og Khomeini
fær nefndina. Waldheim fer til
írans og grátbænir Khomeini um
sem fjölgar nú ört því að þeir
gífurlegu fjármunir sem eftir urðu
í bönkum þegar keisarastjórnin
féll hefur Khomeini notað til eigin
þarfa, m.a. til að kaupa sér vináttu
hersins.
Nýlega las ég viðtal við fyrrver-
andi stuðningsmann Khomeinis
og sagði hann að hann hefði ekki
búist við þessum hörmungum sem
Khomeini hefur leitt yfir írönsku
þjóðina. — Þetta var betra þegar
keisarinn var við völd, voru hans
lokaorð.
I forsetakosningunum var
stuðningsmaður Khomeinis kos-
inn forseti. En þessi kosning sýndi
ekki stuðning þjóðarinnar við nú-
verandi stjórn landsins. Það voru
22 milljónir á kjörskrá en aðeins 9
milljónir greiddu atkvæði og af
íranskeisari og
byltingin í íran
að sleppa gíslunum. Khomeini
notar þá tækifærið og heimtar
aðra nefnd á vegum Sameinuðu
þjóðanna til að rannsaka feril
keisarans. Það stæði nær að rann-
saka Khomeini og feril hans og
koma í veg fyrir að fleiri
ódæðisverk verði framkvæmd að
hans undirlagi. Ekki er það keis-
arinn sem er að fremja morð
núna, það er Khomeini, en ekkert
er gert til að stöðva morðin.
Enginn þorir að gagnrýna Khom-
eini því að hann gæti orðið
vondur; í staðinn er ráðist á
dauðvona keisarann.
Khomeini vill keisara til írans
og heimtar að keisarinn verði
handtekinn og samstundis er hann
orðinn fangi Panamastjórnar.
Stjórn Panama bauð keisaranum
til Panama á fölskum forsendum
og með því að handtaka keisarann
er Panamastjórn að sýna að hún
er engu skárri en glæpastjórn
Khomeinis. Með því að framselja
keisarann er verið að senda hann
út í opinn dauðann. Blóðþorsti
Khomeinis verður ekki slökktur
með framsali keisarans til Irans.
Nú er hafið kapphlaupið um það
hvort Khomeini lætur drepa keis-
arann eða hvort keisarinn deyr af
sjálfsdáðum, en eins og málin
standa í dag virðist Khomeini
ætla að vinna kapphlaupið.
Það er mikill munur á lífskjör-
um í íran nú og fyrir byltinguna.
Eini sýnilegi „árangur" byltingar-
innar varð rúmlega 30% atvinnu-
leysi, efnahagur landsins í rúst og
enn á hraðri niðurleið og ekkert
gert til að hjálpa fátæklingum
þeim fékk núverandi forseti 7
milljónir. Þetta sýnir að stór hluti
þjóðarinnar styður ekki núverandi
stjórn Irans.
Margir velta fyrir sér hvað hafi
raunverulega gerst í Iran. Hverjir
stóðu að baki byltingunni? Af
hverju fékk Khomeini hæli í
Frakklandi og af hverju fékk hann
ótakmarkað að birta yfirlýsingar
á meðan hann var í Frakklandi og
koma með því boðum til írönsku
þjóðarinnar í baráttunni gegn
keisaranum. Stóðu vesturveldin að
baki byltingunni? Af hverju sagði
CIA ekki frá því hvað væri í
uppsiglingu í Iran? Af hverju
sneru Bandaríkin baki við keisar-
anum þegar tók að halla undan
fæti hjá honum? Þessum spurn-
ingum verður seint svarað.
Egill Þorfinnsson
Margrét Sölvadóttir:
Einhleypt
f ólk býr ekki
í bælum
Háttvirtur Valgarður L. Jóns-
son.
Þá jafnréttiskennd, er þér teljið
yður bera í brjósti, get ég hvergi
fundið í skrifum yðar 9. feb. ’80 í
Morgunblaðinu. Mér finnst frekar
að hugsanir yðar séu komnar frá
miðöldum og vægast sagt móðgun
við nútímakonur og einstaklinga
yfirleitt.
Það má segja, að í yðar augum
hefur konan vissan sess frá fornu,
og skal þar áfram sitja, s.b.
tilvitnun í gr. yðar: „Eg kynni því
betur að þar mætti gestum höfð-
inglegur KARL, húsbóndi heimil-
isins á bæjarhellu, hann byði til
stofu, þar gengi fram virðuleg,
íslensk kona (búin að laga sig til),
sem byði gesti velkomna og veitti
þeim góðgerðir, gegndi sem ætíð
sínu göfuga húsmóðurhlutverki.“
Sem sagt, þann sess að vera
húsmóðir, hingað og ekki lengra
skal konan ná og að sjálfsögðu
þjóna manni sínum og gestum af
hlédrægni og þolgæði. Mér er næst
að álíta að þér teljið konuna
aðeins veru án hugsunar og per-
sónulegrar skoðunar, og þá hafið
þér rétt fyrir yður er þér segið, að
hjón séu eitt, — því sú kona er
aðeins skuggi af manni sínum án
sjálfstæðra hugsana, án eigin
skoðana. En það vill svo til, að í
dag eru hjónabönd nokkuð öðru-
vísi en tíðkaðist á miðöldum, því
konunni hefur lærst að nota sitt
heilabú og sína hæfileika, og
henni er orðið ljóst að karlinn
hefur ekki alltaf rétt fyrir sér.
1) Hjónaband samanstendur af
konu og karli, sem sagt tvö
heilabú, hvort með sína hugsun-
ina.
2) Tvær manneskjur hvor með
sinn hæfileikann.
3) Tvær persónur hvor með sín
einkenni.
Þau eru ekki eitt, þótt slík
hugsun sé æði rómantísk. Að
sjálfsögðu ætti að ríkja þar sam-
vinna, og ég álít að betri samvinna
ríki þar sem báðir aðilar virði
hver annan, en annar drottni ekki
yfir hinum. Þér takið það reyndar
sjálfir fram að þér séuð mótfallnir
„öfgaáróðri fyrir auknum rétti
einum manni til handa, á kostnað
annars“, en hvernig má þá skilja
hugsun yðar um stöðu konunnar.
Þér spyrjið: „Hvað sjáum við
fegurra en sanna móðurást?" Má
ég benda á, að föðurást er engu
síðri.
Þér talið um að Bessastaðir
megi eigi verða að „einsetubæli".
Ber að skilja það svo, að fólk sem
býr eitt búi í bælum að yðar mati
en gift fólk í húsum?
Má ég benda yður á, að ekki allir
finna sig knúna til að giftast, og
Guðmundur G. Hagalín:
Snjóhundar
Þegar ég heyrði í útvarpsfrétt-
um fyrir um það bíl hálfum
mánuði, að bændur á norðaust-
urhorni landsins hefðu misst
fjolda fjár í fönn á liðnu hausti —
og einnig bárust fréttir af því, að
snjóflóð hefði fallið skammt innan
við Flate.vri þá datt mér í hug, að
ég hafði sem ritstjóri Dýravernd-
arans, er ég stýrði í 17 ár, k.vnnt
mér meðal margs annars, sem ég
taldi að gagni mætti koma, þjálf-
un og notkun svokallaðra snjó-
hunda í Sviss og Noregi.
Það var árið 1957, sem ég
skrifaði allrækilega um þetta og
síðan aftur 1959, en þá hafði verið
gott haust og Mývetningar beittu
fé sínu á svæðið milli byggðarinn-
ar og Jökulsár á Fjöllum. Þegar
svo komið var nokkuð fram í
nóvember, gerði áhlaupaveður
með mikilli fannkomu, og biðu
Mývetningar allmikið tjón, þar^ð
margt fé fennti. Það kom svo fram
í fréttum, að nokkuð hefði það
bætt úr skák, að hundar, sem voru
gæddir þeirri hvöt og gáfu að
kráfsa þar, sem fé hafði fennt,
urðu að miklu gagni, og minnir
mig, að jafnvel stálpaður hvolpur,
sem hafi verið búinn þessum
eðliskosti, hafi reynzt eiganda
sínum mikils virði. Býst ég við, að
þess muni mörg dæmi hér á landi,
að ótrúlega þefvísir hundar hafi
fundið bæði fé og menn í fönn. En
hins vegar veit ég ekki til þess, að
iOi/n naj; 1U liKKl vlo ao aia upp
og þjálfa hunda af kyni þeirra,
sem hafa reynzt gæddir hinum
sérstæðu og ómetanlegu eiginleik-
um. Mér finnst það þó svo mikii-
vægt, að ég tel, að Búnaðarfélag
íslands ætti að láta sig það varða,
og þar eð hér hefur oft orðið
áhrifaríkast að skírskota til er-
lendrar reynslu, þykir mér væn-
legt til gagns, að birta hluta af
greininni, sem ég ritaði í Dýra-
verndarann 1957:
„Allir hafa he.vrt getið um
Sankti Bernharðshundana svissn-
esku, sem um langan aldur hafa
verið látnir leita uppi í snjóauðn-
um Alpafjalla og Alpadala ferða-
menn, sem villzt hafa af leið í
byljum og jafnvel uppgefizt og
lagzt fyrir í skafli. Hafa þessir
hundar orðið víðfrægir, enda
borgið lífi fjölda manna.
Nú á síðustu áratugum hafa
menn tekið að þjálfa sjeferhunda,
sem oft eru nefndir úlfhundar eða
lögregluhundar, í að finna menn,
sem hafa orðið fyrir snjóflóðum
og lent undir mjallbreiðunni. Hef-
ur maður, sem heitir Róbert
Littell skrifað um þetta efni grein,
sem birt hefur verið á mörgum
tungumálum, og skal hér nú sagt
frá staðreyndum, sem fram koma
í þeirri grein.
I Sviss er maður, sem heitir
Ferdinand Schmutz. Hann hefur í
fjörutíu ár verið embættismaður
rikisins, en ávallt varið miklu af
tíma sínum til að athuga hunda,
hyggja að eðli þeirra og vitsmun-
um og kenna þeim eitt o^ an--1
og nann hefur skrifað mjög fræga
bók um þess; vitru, tryggu og
skemiíiuiegu dýr. Hanr. skrifar
líka oft og tíðum greinar um
hunda í svissnesk blöð, og er fólk
mjög sólgið í að lesa þessar
greinar.
Skömmu áður en heimsst.vrjöld-
in síðari hófst, las Schmutz grein
um hund, sem hét Móritz og
bjargað hafði manni, er lent hafði
í snjóflóði. Fimmtán manns höfðu
orðið fyrir snjóflóðinu, og björg-
unarsveit hafði fundið þá alla
nema einn. en þann mann fann
Móritz. Hann fór allt í einu að
grafa sig niður í fönnina, ýlfrandi
og geltandi. Og þá er björgunar-
sveitin tók við af rakkanum, fann
hún manninn, sem henni hafði
ekki reynzt fært að finna með því
að kanna fanndyngjurnar með
löngum og mjóum járnteinum. Þá
er maðurinn fannst, var hann að
því kominn að kafna.
Þegar styrjöldin var hafin, þótti
stjórninni í Sviss vissara að vera
við því búin, að ráðizt yrði á
landið. Hún kallaði því fjölda
manna undir vopn og naut aðstoð-
ar margs konar sérfræðinga. Hún
fól Schmutz að þjálfa hunda, sem
herinn skyldi nota til varðgæzlu,
sendiferða og til að leita uppi og
vísa á særða menn.
Svo var það þá einu sinni, að
Schmutz sagði yfirmanni sínum
frá afreki því, sem rakkinn Móritz
hafði unnið. Á fyrri heimsstyrj-
aldarárunum höfðu fimmtíu þús-
und manns farizt í snjóflóðum í
Sviss.. _Sm*>»~ -L
pessara snjofloða
höfðu fallið af venjulegum orsök-
um, en önnur orðið til við loft-
þrýsting af völdum stórskotaliðs-
æfinga. Og meginhluti þeirra
fimmtíu þúsunda, sem farizt
höfðu, voru hermenn, sem ýmist
voru að æfingum í fjöllum og
fjalldölum eða stóðu á verði.
Yfirmaður Schmutz var minnugur
hins mikla manntjóns, og þá er
hann he.vrði' söguna af Móritz,
fékk hann Schmutz til umráða tíu
menn og fimm hunda, sem vandir
höfðu verið í þeim tilgangi að
finna særða hermenn, ef til styrj-
aldar kæmi. Schmutz fékk skipun
um að þjálfa hundana í að finna
menn, sem lent hefðu í snjóflóð-
um. fimm vikum síðar hafði
Schmutz æft alla hundana svo vel
í því, sem þeim var ætlað — og
menn til að stjórna þeim — að
vfirmaður hans fól honum að
venja á sama hátt fimmtíu hunda
og jafnmarga hermenn. Hann
tókst þetta á hendur, og honum
lánaðist það mæta vel. Þegar
styrjöldinni lauk, átti svissneski
herinn 180 fullþjálfaða snjóhunda
og hafði yfir að ráða mönnurn,
sem kunnu með þá að fara. I
upphafi höfðu margir dregið í efa
hæfni og gagnsemi hundanna og
litið á starfsemi Schmutz sem
hálfgildings sérvizku mikils
hundavinar, sérvizku, sem ekki
væri rétt að eyða i fé þjóðarinnar
og starfskröftum margra manna,
en nú höfðu hundarnir unnið svo
mörg afrek, að enginn efaðist um
verðleika þeirra.
I styrjaldarlokin bauðst stjórn-
in til að selja hundana fyrir
upprunalegt verð þeim mönnum,
sem höfðu stjórnað þeim. Næstum
allir mennirnir þágu boðið. Þegar
svona var komið, ákvað Alpa-
klúbburinn svissneski að taka
snjóhunda og eigendur þeirra í
sína þjónustu. Klúbburinn lét búa
til þjálfunarreglur handa nýliðum
í hópi hundanna og fyrir eigendur
— og aörar til tryggingar
viðhaldi þeirrar hæfni, sem þeir
hundar höfðu náð, sem þegar
höfðu verið þjálfaðir. Og síðan
1945 hafa árlega farið fram á
jólaföstunni ströng próf fyrir
snjóhunda og menn, er þeim
stjórna. Próf þessi eru háð í
fjalllendinu í nánd við jómfrúna
frægu, og er Schmutz alltaf for-
maður prófnefndar.
Vanalega eru hundar, sem taka
fullnaðarpróf, ekki yngri en
þriggja ára, en yngri hundar geta
gjarnan þreytt hinar auðveldari
prófraunir. Oft er byrjað að kenna
hundunum, þegar þeir eru fárra
mánaða gamlir. Þá er þeim kennt
að hlýða skipun, rekja spor, leita
að hlut, sem fólginn hefur verið,
og færa hann þeim, er hvolpinn á.
Þegar snjóhundaþjálfunin hefur
verið rækilega undirbúin, er eig-
andi hundsins grafinn í snjó,
búinn SKjólgóðum fötum. Svo er
þá hundurinn látinn finna, hvar
hann er niður kominn — í þeirra
orða fyllstu merkingu. Næsta
stígið er, að með eiganda hundsins
er grafinn ókunnugur maður, og
þriðja stígið er það, að einungis er
grafinn maður, sem hundurinr.
þekkir ekki, og rakkinn er svo
látinn leita að honum og finna
hann undir stjórn húsbónda síns.
Þetta er æft aftur og aftur, unz
hundurinn er orðinn þaulvanur og
viss í sinni sök. Eigendur hund-
anna eru æfðir á skíðum f fjalll-
endi, látnir þjálfa sig í að klífa
fjöll, læra „hjálp í viðlögum" og þó
fyrst og fremst fulla stjórn á
hundum sínum.
Um það bil þrjátíu kílómetra
frá hinu kunna og tignarlega fjalli
Matterhorn er afskekktur dalur. í
janúarmánuði 1951 voru miklar
frosthörkur í þessum dal. Þá var
það, að geipimikið snjóflóð féll á
fimm skógarhöggsmenn, sem voru
á leið til vinnu sinnar. Björgun-
arsveit tókst að finna með járn-
teinum fjóra af mönnunum ou
___c y ' -
graia pa upp úr snjó og saman-
flæktu trjálimi, en snjóhundur,
sem var eign eins af landamæra-
vörðum Svisslendinga, vísaði á
þann fimmta. Mennirnir, sem upp
höfðu verið grafnir, voru lagðir á
snjóbreiðuna. Þar var hlúð að
þeim með ábreiðum, og þeir voru
nuddaðir og bundið um hrufl og