Morgunblaðið - 21.10.1980, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 1980
Á þessari mynd má sjá allt gosið, en myndin er tekin úr lofti við gosstöðvarnar
upp úr klukkan eitt aðfaranótt sunnudagsins. Myndin er tekin frá suðvestri til
norðausturs. Leirhnjúkur er syðst, þ.e. lengst til hægri.
Verður afmælisgos í desember?
Eldtungurnar teygja sig tugi metra í loft upp og hraunið streymir í stríðum straumi frá gígunum.
Hraunið var mjög þunnfljótandi.
í námunda við gígana. Myndin er tekin í aöeins 15 til 20 metra fjarlægð frá eldgígunum og sést
krauma í gígnum lengst til vinstri en á hann var að horfa eins og sjóðandi grautarpottur. Sjá má
hrauná sem æðir undan hallanum. Einnig sést í bakið á jarðfræðingunum Oddi Sigurðssyni
(t.v.) og Sigurði Þórarinssyni.
Myndir: Kristján Einarsson
Texti: Ágúst Ásgeirsson
t>rjú gos hafa nú
oroið á Kröflu-
svæðinu á árinu
og því f jórða
er þegar spáð
ÞAÐ SEM er einna athyglisveröast
við þetta gos, er hversu hratt þaö
gekk niöur, og einnig hversu skjót-
ur aödragandi þess var, þ.e. ört
jarðsig byrjaði upp úr klukkan átta
á laugardagskvöldið og gosið byrj-
aöi tveimur klukkustundum
seinna. Mér sýnist gosiö haga sér
nú, eöa tíu klukkustundum eftir aö
þaö byrjaði, eins og gosiö í
Gjástykki í júlí hagaði sér á þriöja
eöa fjóröa degi,“ sagöi dr. Sigurö-
ur Þórarinsson jarðfræöingur viö
blm. Mbl. á gosstöövunum noröur
af Leirhnjúk árla á sunnudags-
morgun, en kl. 22.04 á laugardags-
kvöld hófst eldgos á um sjö
kílómetra langri sprungu er náöi
frá Leirhnjúk og rétt noröur fyrir
Sandmúla, sem er beint austur af
hæsta tindi Gæsafjalla, Jónstindi.
Nyrstu gosstöövarnar voru á svip-
uöum slóöum og syöst gaus í júlí,
Gosiö var í hámarki er Morgun-
blaösmenn flugu yfir gosstöövarn-
ar skömmu eftir miönætti á laugar-
dagskvöld. Náöi gosmökkurinn í
u.þ.b. 15 þúsund feta hæö. Gaus
þá á tiltölulega ósiitinni sprungu
meö nyrsta punkt rétt viö Éthóla
og syðst gaus í sprengigígnum
Nínu er myndaðist í Leirhnjúk áriö
1977. Milli klukkan þrjú og fimm
um morguninn sljákkaði hins vegar
verulega í gosinu og lagöist þaö
svo alveg niöur nema nyrst þar
sem gaus á tæplega kílómetra
langri sprungu.
Árla á sunnudagsmorgun gengu
Morgunblaösmenn aö eldstöövun-
um meö þeim jaröfræöingunum
Siguröi Þórarinssyni og Oddi Sig-
urðssyni. Líktu þeir gosvirkninni
við aöstæður í Gjástykki á þriöja
degi gossins í júlí sl. Þunnfljótandi
hrauniö skvettist upp fyrir gíg-
barmana og æddi t hraunelfum
meö miklum hraða og í boöaföllum
undan brekkunni og niður á jafn-
sléttu norövestur af Sandmúla og
suöur af Gjástykkisbungu. Mynd-
aöist þar nokkurra ferkílómetra
hrauntjörn sem breytti hæðarlín-
um í landslaginu.
Einnig rann hraunstraumurinn á
sunnudag norður af gosstöövun-
um og teygöi sig niöur í Gjástykki,
en ekki var annað aö sjá úr lofti en
aö á þeim slóöum hyrfi hluti
hraunsins niöur um sprungur í
jarðskorpunni. Loks mynduöust
stórar hraunbreiöur til vesturs af
gosstöövunum meöfram allri
sprungunni þegar gosiö var í
hámarki, og á sunnudagskvöldiö
haföi ein tunga hraunsins teygt sig
í norövestur og inn á svokallaöar
Draugagrundir, sem eru noröur af
Gæsafjöllum, en þangaö eru um
þrír kílómetrar frá gígunum.
Mikið hraun?
Siguröur og Oddur sögöust ekki
geta gert sér grein fyrir hversu
mikiö hraun kæmi upp á gosstööv-
unum, og skírskotuöu til þess aö
margt benti til þess aö ágiskanir
um hraunrennsli í fyrri gosum á
þessu svæði Væru lítt áreiöan-
iegar. Mælingar á hraunmagninu
yröu fyrst geröar er gosinu lyki og
bjuggust þeir viö stuttu gosi aö
þessu sinni. Búast mætti þó viö aö
hraunmagniö væri oröið nokkrar
milljónir rúmmetra.
Bólstraberg líka á landi!
Á röltinu viö sjálfar gosstööv-
arnar á sunnudagsmorgun gengu
blm. fram á Pál Imsland jaröfræö-
ing sem var viö mælingar á
hraunhitanum. Mælar hans sýndu
mest 1.080 gráöur á Celcius, en
hann bjóst þó við hærri tölum er
hann kæmist í námunda við sjálfa
gígana.
Sigurður Þórarinsson hefur
reynt margt um dagana og fátt
kemur honum á óvart í eldgosum.
Þó geröi hann eina uppgötvun á
gosstöövunum á sunnudagsmorg-
un. „Viö vitum aö bólstraberg
myndast í sjó, en nú vitum viö líka
aö það myndast í snjó,“ sagöi
Siguröur er hann gekk fram á
greinilegar bólstrabergsmyndanir í
hraunjaðrinum, en samkvæmt
bókinni myndast bólstraberg aö-
eins í neöansjávargosum, vegna
snöggrar kælingar.
Ótti við Kröflu
í byrjun gossins streymdi hraun
frá Leirhnjúk í átt tii mannvirkj-