Morgunblaðið - 02.09.1982, Blaðsíða 24
24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1982
iltofjgttftliffifrife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 130 kr. á mánuði innanlands. i lausasölu 10 kr. eintakiö.
„Þetta skeður
aldrei héra
Róttækir sósíalistar blása gjarnan í glæður friðarheyf-
inga á Vesturlöndum, einkum þeirra, sem leggja áherzlu
á einhliða afvopnum Vesturveldanna, meðan vígvél Austur-
blokkarinnar herðir róðurinn. Öðru máli gegnir í Sovétríkj-
unum og leppríkjum þeirra í A-Evrópu. Þar mæta friðar-
hreyfingar harðneskju, sem yfirgengur skilning
Vesturlandabúa.
Sergei Batovrin, einn af frumkvöðlum friðarhreyfingar í
Sovétríkjunum, var lokaður inni á geðveikrahæli 2. ágúst sl.
Á segulbandsspólu, sem tekist hefur að smygla út af hælinu,
lýsir hann því, hvern veg smám saman er verið að brjóta
niður dómgreind hans og hugmyndaheim með lyfjagjöfum og
öðrum heilaþvottaraðgerðum. „Um það leyti," segir hann á
segulbandsspólunni, „sem þið heyrið þessi orð mín, kann ég
að vera búinn að missa vitið."
Vesturlandafólk, sem býr við skoðana— og tjáningarfrelsi,
gerir sér oft ekki grein fyrir því, að mikill meirihluti þjóða
og mannkyns býr ekki að slíkum grundvallar mannréttind-
um. Það leiðir og of sjaldan hugann að því, að þessi réttur, og
önnur mannréttindi, eru verð verndar og varnar.
Hér á landi viðurkenna pólitískir andstæðingar skýlausan
rétt hvers annars til gagnstæðra skoðana, sem almenningur
vegur og metur og tekur afstöðu til í frjálsum og leynilegum
kosningum til sveitarstjórna og þjóðþings. í ríkjum sósíal-
ismans er aðeins einn skoðanalegur farvegur, farvegur
valdhafanna, sem ráða ríkjum í skjóli hervalds og alræðis
eins flokks. Frumkvöðull friðarheyfingar, sem ekki nýtur
náðar valdhafa, er einfaldlega lokaður inni á geðveikrahæli,
þar sem hann sætir andlegum misþyrmingum.
Þeir vóru margir sem héldu því fram á fjórða áratugnum,
að skert mannréttindi í þriðja ríkinu og vígbúnaður þess
kæmu þeim ekki við. „Þetta skeður aldrei hér“ var viðkvæðið.
En „það skeði" víða, m.a. í Danmörku og Noregi. Við lá að
lýðræðið í veröldinni væri þurrkað út, vegna óraunhæfs mats
á vígbúnaði einræðisafla — og værukærðar.
Hlutskipti Sergei Batovrin, talsmanns friðarheyfingarinn-
ar í Sovétríkjunum, er að vísu ekki hlutskipti þitt eða nágr-
anna þíns í dag. En það er skylda þín við sjálfan þig, börn þín
og framtíð, að treysta hvers konar fyrirbyggjandi varnir í
þágu lýðræðis, þingræðis og mannréttinda.
Kommúnisminn
blómstrar í Póllandi
Pólskur almenningur efndi til friðsamlegra mótmæla víða
um Pólland í fyrradag, einkum í Varsjá, Wroclaw, Kraká
og Gdansk, á 2ja ára afmæli Samstöðu, gegn herlögum og
starfsbanni verkalýðsfélaga. Mótmælendur mynduðu krossa
úr blómum, kveiktu á kertum og kröfðust frelsis til handa
Walesa og fleirum fangelsuðum forystumönnum verka-
lýðshreyfingarinnar.
Valdhafar beittu her og sérþjálfuðum lögreglusveitum,
sem réðust að fólkinu með kylfur að vopni, táragassprengjur
og þrýstivatnsbyssur. Herbílar óku um götur og þyrlur
sveimuðu yfir borgarhverfum til að leiðbeina hermönnum.
Að minnsta kosti 2 mótmælendur vóru skotnir, en fréttir af
atburðum eru ekki tæmandi. Þegar húmaði að kveldi lá blár
táragasmökkurinn yfir mörgum hverfum Varsjár, höfuð-
borgar Póllands, og annarra stærri borga þar sem átökin
vóru hörðust.
Kommúnistar tala gjarnan um sjálfa sig sem málsvara
sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis. Komnir í
valdastóla kasta þeir grímunni. Það er verkalýðshreyfingin
og þjóðfrelsið sem eru undir flokkshælnum í Póllandi. Það
eru herlög en ekki þegnréttindi sem einkenna þjóðfélagið,
skortur á nauðsynjum og fótum troðin mannréttindi.
Sjálfsmynd Thorvaldsens fyrir framan Kjarvalsstaði, þar sem sýning á verkum hans mun standa í tvo mánuði.
Yfirlitssýning á verkum Thorvaldsens á Kjarvalsstöðum:
Fyrsta sýning utan Danm
134ra ára sögu Thorvalds<
Yfírlitssýning á verkum Bertels Thorvaldsens verður opnuð
á morgun, föstudag, á Kjarvalsstööum. Sýningin kemur frá
Thorvaldsenssafni í Kaupmannahöfn, og er þetta í fyrsta sinn
í 134ra ára sögu safnsins, sem gengist er fyrir sýningu á
verkum listamannsins á erlendri grund. Jafnframt er þetta í
fyrsta skipti, sem sýning á verkum Thorvaldsens er haldin
hér á landi, en hann var sem kunnugt er íslenskur í föðurætt.
Margir hafa lagt hönd á plóg-
inn til að sýningin gæti orðið að
veruleika og að þeim viðburði í
listalífi hér á landi, sem efni
standa til. Hugmyndina að sýn-
ingunni átti sendiherra Dana á
íslandi, Janus Paludan, mikill
aðdáandi Thorvaldsens, en af
hálfu Thorvaldsenssafns hefur
frú Dyveke Helsted forstöðu-
maður safnsins og Sören Sass
arkitekt, ásamt safnvörðunum
Evu Henchen, Bjarne Jörnes og
Sören Rasmussen unnið við upp-
setningu og skipulagningu sýn-
ingarinnar. Af hálfu íslendinga
hafa unnið að sýningunni Júlí-
ana Gottskálksdóttir listfræð-
ingur og Stefán Halldórsson
ásamt Þóru Kristjánsdóttur
listráðunaut og fjölda íslenskra
iðnaðarmanna frá Sambandi ís-
lenskra samvinnufélaga. Auk
Sambandsins hafa eftirtalin ís-
lensk fyrirtæki og stofnanir
styrkt sýninguna: Seðlabankinn,
menntamálaráðuneytið, Eim-
skip, Flugleiðir, Hótel Holt og
Kjarvalsstaðir. Þá styrkir
Menningarsjóður Norðurlanda
sýninguna, og eftirtaldir sjóðir
og stofnanir í Danmörku:
Dronning Margrethe og Prins
Henriks Fond, Kong Frederik og
Dronning Ingrids Fond, danska
utanríkisráðuneytið, danska
menningarmálaráðuneytið,
Köbenhavns Kulturfond, Sjóður
dansk-íslenskrar samvinnu,
Konsul George Jorck og hustru
Emma Jorcks Fond, Accumulat-
or Fabrikken LYAC og Thor-
valdsenssafn.
Heiðurssýningarnefnd skipa
þau Ingvar Gíslason mennta-
málaráðherra, Lise Östergaard
menningarmálaráðherra, Einar
Ágústsson sendiherra, J.A.W.
Paludan sendiherra, Einar
Hákonarson formaður stjórnar
Kjarvalsstaða, Bent Nebelong
formaður stjórnar Thorvald-
senssafns, Þór Magnússon þjóð-
minjavörður, Else Kai Sass
prófessor og Bent A. Koch for-
maður Sjóðs dansk-íslenskrar
samvinnu.
Sérstakir verndarar sýningar-
innar eru hennar hátign Ingiríð-
ur drottning og dr. Kristján
Eldjárn fyrrum forseti íslands.
Við opnun sýningarinnar sem
verður með viðhöfn á morgun
klukkan 17, munu Einar Hákon-
arson og Bent Nebelong, sem
auk þess að vera stjórnarfor-
maður Thorvaldsenssafns er
borgarstjóri í Kaupmannahöfn,
flytja ávörp. Síðan mun frú
Vigdís Finnbogadóttir forseti
íslands opna sýninguna. Sýning-
in, sem er sem fyrr segir haldin
á Kjarvalsstöðum, stendur í tvo
mánuði, til októberloka og er að-
gangur ókeypis. Forstöðumaður
Kjarvalsstaða er Alfreð Guð-
mundsson.
AH
Unnið af kappi við uppsetningu Thorvaldse
en miklar breytingar hafa verið gerðar á hi
í tilefni Thorvaldsenssýningarinnar á
Kjarvalsstöðum hefur verið gerð afar veg-
leg sýningarskrá, bók um Bertel Thorvald-
sen og verk hans, um 140 blaðsíður í stóru
broti, prýdd fjölda mynda. Skráin er gefin
út af Thorvaldsenssafni i Kaupmannahöfn,
og er hún seld við vægu verði á Kjarvals-
stöðum, en aðgangur að sýningunni er
ókeypis. Skráin eða bókin nefnist „Bertel
Thorvaldsen 1770—1844“.
Höfundar efnis í bókinni eru dr.
Kristján Eldjárn, Dyveke Helsted, Eva
Henschen og Bjarne Jörnæs. íslensku
þýðinguna gerði Júlíana Gottskálksdótt-
ir. Formála rita Einar Hákonarson og
Bent Nebelong.
Efni bókarinnar er annars eftirfar-