Morgunblaðið - 24.09.1982, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1982
Jean
og
kanínan
hans
Einu sinni var drengur
og eins og flestir aörir
venjulegir drengir
gekk þessi í barnaskóla.
Ekki fannst honum námiö
neitt sérstaklega spenn-
andi, hann sat jafnan á aft-
asta bekknum í skólastof-
unni og í staö þess aö fylgj-
ast meö þvi sem kennarinn
sagöi, notaði hann
tímann til þess aö
teikna myndir af
honum. Þannig
liöu árin. Drengurinn
gaf þó ekki námiö
alveg frá sér, hann
fór í
Menntaskólann,
og þar tókst
honum jafnvel
aö selja
nokkrar
mynda sinna
of afla sér smávasapeninga.
Hann teiknaöi ýmsar furöu-
verur og dag einn fæddist
kanína nokkur, meö óvenju-
stórt andlit, langa, flata fæt-
ur og örmjó og löng eyru á
pappírnum hjá honum.
Þessi kanína átti eftir aö
hafa mikil áhrif á líf þess
sem skóp hana, en þaö vissi
hann auövitaö ekki fyrr en
mörgum árum síöar.
Þessi drengur, Jean
Caillon, er í dag einn af
þekktustu teiknimyndahöf-
undum Frakklands og gefur
m.a. út teiknimyndabækur
af svipaöri gerö og Tinna-
bækurnar og Lukkuláka-
bækurnar sem flest börn
þekkja og foreldrar laumast
stundum í.
Jean hefur lokiö námi
líffræöi, en hann geröi hló á
því námi um tíma vegna
teikniáhugans. Aö námi
loknu neitaöi hann aö
gegna herþjónustu og gekk
samtök sem stóöu aö út-
gáfu tímaritsins „Combat
non Violent" en þau samtök
eru á móti her um heim all-
an. Á árunum þar á eftir
barðist hann m.a. fyrir um-
hverfisverndarmenn, meö
hæfileika sína og kímnigáfu
aö vopni. Á þessu tímabili
var honum boöiö aö teikna
fyrir stórblöö eins og t.d. Le
Monde.
Fyrir rúmu ári kom Jean
svo til Parísar og um þessar
mundir lætur hann hendur
standa fram úr ermum,
markaöurinn fyrir teikni-
myndabækur er traustur og
hann hefur aö öllum líkind-
um fundið sér allgóöan
starfsvettvang í lífinu. Hann
hefur þegar náö í stóran
lesendahóp, en kanínan
sem hann skóp fyrir mörg-
um árum hefur fylgt honum
dyggilega í gegnum árin, og
hann viröist ekki þurfa aö
draga nema örfáar línur til
aö kanínan veröi Ijóslifandi
á pappírnum og löngu eyr-
un, löngu flötu fæturnir og
stóra andlitiö vinna hug og
hjörtu allra lesenda, eöa
hvaö finnst ykkur?
Heimild: Anna Nisren,
fréttaritari Mbl. í París.
af þessum bakteríum. Hún heitir
ureaplasma ureakyticum, en er yf-
irleitt kölluö T-mycoplasma. Fyrri
rannsóknir sýndu, aö reyndist
maöur vera meö mycoplasma
heföi fúkalyfjagjöf jákvæö áhrif á
hreyfingar sáöfruma. Dr. Toth og
félagar hans hafa nú gert sér grein
fyrir, af hverju þetta stafar. Viö-
komandi baktería tekur sór ból-
festu í hala sáöfrumanna og kemur
í veg fyrir að þær geti synt meö
eðlilegum hætti.
í Ijós hefur komiö að Myco-
plasma er algengara í ófrjóum
mönnum en frjóum. Bakterían er
algengari hjá mönnum, sem sam-
rekkt hafa mörgum konum, en hjá
hinum, sem hafa veriö tiltölulega
hreinlífir. Hún var einnig algengari
í mönnum, sem voru með einhvers
konar sýkingu í þvagfærum og
blööruhálskirtli svo og lekanda.
Þessir menn voru einnig meö ann-
ars konar bakteríur, sem berast á
milli við kynmök. Af þessu dregur
dr. Toth þá ályktun, að hann geti
sýnt fram á samband óhóflegra
kynlífshátta (hvort sem um er aö
ræöa kynsjúkdóma eöa ekki) og
ófrjósemi. Á undanförnum þremur
árum hefur hann rannsakaö um
6.000 karlmenn, sem eru lítt eða
ekki frjóir. I nálega helmingi tilvika
telur hann aö orsakir ófrjóseminn-
ar sé aö leita í bakteríum, sem ber-
ast á milli við samræöi.
Ekki eru allir sammála ályktun-
um dr. Toth. Dr. Amelar segir til
dæmis: — Ég held, að þaö sé ein-
blínt um of á mycoplasma. Þessi
baktería kann að valda ýmsum
vandræöum, en ekki get ég fallizt á
aö hún sé orsakavaldurinn í 50%
tilvika. 5% tilvika væru nær lagi. Þá
hefur dr. Marc Cohen viö Frjósem-
isrannsóknarstofnunina í New
York gert ítarlegar rannsóknir á
150 hjónum, en ekki tekizt aö finna
nokkurt samband á milli myco-
plasma og ófrjósemi hjá körlum.
Hann telur, aö fúkalyfin, sem not-
uö eru til aö drepa mycoplasma,
geti veriö skaöleg og dragi úr
framleiðslu á sæöisfrumum.
Hvers kyns lyf, sem neytt er í
óhófi, geta veriö skaövænleg.
Niöurstöður rannsókna hafa sýnt
aö marijúana getur valdið afbrigöi-
legum litningum, er aftur geta haft
í för meö sér erföagalla. Neyzla
marijúana getur einnig valdiö
ófrjósemi um lengri eöa skemmri
tíma, því hún dregur úr framleiöslu
sáöfruma. Einnig dregur hún úr
hreyfingum sáöfrumanna og þar
aö auki getur hún takmarkaö
framleiðslu karlkynshormónsins,
testosterone. Vilji fólk eignast
börn ráöa flestir læknir því ein-
dregiö frá aö reykja marijúana.
Áfengisneyzla getur haft lifr-
arskemmdir í för meö sér, en þær
kalla fram breytingar á hlutverki
estrogens og þar meö dregur úr
framleiöslu á sáðfrumum. Reyki
karlar mjög mikiö getur það valdiö
því, að sáöfrumur þeirra veröa
óeölilegar aö lögun, en ekki er enn
vitaö, hvað þaö getur haft í för
meö sér. Ef karlmenn taka inn
stóra skammta af asperíni um
langa hríö getur þaö stöövaö fram-
leiöslu blööruhálskirtils, en í hon-
um eru mikilvæg efni fyrir sæöis-
vökvann. Lyf, sem notuö eru viö
ýmsum ólæknandi sjúkdómum,
svo sem liöagigt, psoriasis, floga-
veiki og öörum, sem stafa af trufl-
unum á taugakerfinu, hafa greini-
lega áhrif á framleiöslu sáöfruma.
Lyf, sem seld eru undir lyfjaheitun-
um Ismelin og Esimil og eru gefin
sjúklingum meö háan blóðþrýst-
ing, geta gert menn ófrjóa, því aö
þau geta valdið öfugu sáðláti.
Starfsemi kynkirtlanna viröist meö
öllu eölileg og viö sáölát fer sæöiö
aftur á bak og inn í blööruna.
Annaö lyf, er nefnist inderal, er
einnig notaö gegn háum blóö-
þrýstingi. Þaö orsakar að vísu ekki
öfugt sáölát, en getur haft alvarleg
áhrif á kyngetu karla.
Inderal er í lyfjaflokknum prop-
anolol hydróklóríö og svokallaöur
beta-blokker, en nýlega hefur
komiö í Ijós, aö slík meöul geta
veriö gagnleg fyrir hjartasjúklinga
og komið í veg fyrir að þeir fái
endurtekin hjartaáföll. I skjótri
svipan hefur propanolol oröiö eitt
af þeim lyfjum, sem bandarískir
læknir skrifa oftast á lyfseöla. Áhrif
þess á hjartasjúklinga hafa veriö
mjög rómuö, en hins vegar hefur
þvi lítill gaumur veriö gefinn, hver
áhrif þaö hefur á starfsemi kyn-
kirtlanna, þótt sérfræöingar á því
sviöi telji þau geta valdiö erfiöieik-
um.
Of mikíll hiti
í umhverfinu getur
valdið ófrjósemi
Einn þeirra áhrifaþátta í um-
hverfinu, sem virzt gæti skaölaus
en getur samt veriö mikill skaö-
valdur, er hiti. Ef kynfæri karla eru
langtímum saman í hitastigi, sem
er umfram eölilegan líkamshita,
hætta sáöfrumurnar aö þróast
meö eðlilegum hætti. Dr. Amelar
og dr Dubin hafa rannsakaö ýmis
ófrjósemistilfelli, þar sem þessi
orsök kemur viö sögu. Þeir segja,
aö frjósemi karla geti verið hætta
búin, ef þeir stunda heit böö aö
staöaldri, hvort sem þaö er af
heilsufars- eöa trúarástæöum
(rétttrúaðir gyöingar, karlar og
konur, stunda mikvah-baö sam-
kvæmt fornum venjum) eöa til
endurhæfingar og hressingar, svo
sem sauna-böö og legur í heitum
pottum. Kynfæri karla geta ofhitn-
aö meö ýmsu móti ööru, svo sem
viö líkamsæfingar í grófgerðum
íþróttabúningum. Þaö er aö vísu
góð aðferö til aö svitna, en hefur
alvarleg áhrif á sæöisframleiösl-
una.
Flestir sérfræöingar á þessu
sviöi hafa fengiö til rannsókna
karla, sem vinna í bakaríum og á
pizza-veitingastööum, sitja daginn
út og inn í kappkyntum verksmiöj-
um eöa inni í heitum vöruflutn-
ingabílum og leigubílum. Þau áhrif,
sem hiti hefur á kynfæri karla, eru
einungis tímabundin og þremur
mánuöum eftir aö þeir eru komnir
í eölilegt umhverfi á ný, ætti sæöis-
framleiðslan að vera komin í samt
lag. Sumir karlar geta ekki hjá því
komizt aö vera í miklum hita og
fyrir þá hefur dr. Adrian Zorgniotti
prófessor í þvagfærasjúkdómum
við læknaháskólann í New York út-
búiö nokkurs konar kælipoka sem
ver eistun gegn of miklum hita, og
geta menn borið hann á svipaðan
hátt og íþróttabindi.
Vitaö er að geislavirkni getur
valdið ófrjósemi á sama hátt og
hiti. Skyndileg geislavirkni getur
haft mjög skaövænleg áhrif á sæö-
isframleiöslu, en þótt furðulegt
megi viröast telja sumir lækna, og
þar á meöal dr. Amelar og dr.
Dubin, aö unnt sé aö ráöa þar bót
á. Áriö 1958 varö slys í Oak Ridge
í Tennessee og 8 karlar uröu þar
fyrir mikilli geislavirkni. Fjórir af
þeim uröu algerlega ófrjóir, þ.e.
framleiddu engar lifandi sáöfrum-
ur. Innan tæpra tveggja ára virtist
starfsemi kynkirtlanna vera aö
færast í eölilegt horf og þrem
misserum síöar voru mennirnir allir
orönir „sæmilega“ frjóir.
Á síöustu árum hafa fjölmargir
menn oröiö aö sætta sig viö þá
staðreynd, aö þeír séu alls ófærir
um aö geta börn, en þaö er nokk-
uö, sem karlar hafa yfirleitt ekki
þurft aö horfast í augu viö hingaö
til.