Morgunblaðið - 12.02.1983, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 1983

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 12 kr. eintakiö.
Húsatryggingar
Islendingar voru braut-
ryðjendur í tryggingum
meðal germanskra þjóða.
Hrepparnir fornu, sem
komu til sögunnar löngu áð-
ur en þjóðveldið var full-
mótað, höfðu eins konar
tryggingar að meginvið-
fangsefni. Ef búsmali féll
eða hús brunnu skyldu allir
bæta. Öldrunarmál og for-
sjá þurfandi komu þar og
við sögu. Enn í dag hafa ís-
lendingar visst frumkvæði á
tryggingarsviði, samanber
viðlagatryggingu, sem
mótast af séríslenzkum að-
stæðum í landi elds og íss.
Sveitarfélögin, arftakar
hreppanna fornu, hafa víð-
tækara og fjölþættara verk-
svið en fyrrum. Meginvið-
fangsefni hreppanna frá
fyrstu öldum íslandsbyggð-
ar, tryggingar, öldrunarmál
og forsjá þurfandi, koma þó
enn við sögu þeirra, þrátt
fyrir almannatryggingar,
sem er ríkisstofnun, og
frjálsa tryggingarstarf-
semi, sem lýtur, a.m.k. á
sumum sviðum, lögmálum
framboðs og eftirspurnar,
þ.e. valfrelsis þjóðfélags-
þegnanna. Hér verður þó
aðeins fjallað um þann
tryggingarþáttinn sem að
húsnæði fólks snýr.
Sveitarstjórnir hafa vald
til þess að ákveða, hvar hús-
næði í viðkomandi sveitar-
félagi er tryggt. Ef þær
nota ekki þann rétt fær
Brunabótafélag íslands
sjálfkrafa brunatryggingar
allra fasteigna í viðkomandi
sveitarfélagi. Sveitarfélög,
ekki sízt þau smærri, skipta
vel flest við Brunabótafé-
lagið, og viðkomandi sveit-
arstjórnarmenn tíunda
þrennt því til stuðnings:
áhrif á stjórnun félagsins
um fulltrúaráð þess; arð-
semi af rekstri, ef bruna-
tjón eru í lágmarki; og lána-
möguleika, en Brunabóta-
félagið hefur í vissum til-
fellum hlaupið undir bagga
með tilteknar framkvæmdir
í sveitarfélögum, sem mörg
hver hafa veika fjárhags-
stöðu. Þá telja sveitar-
stjórnarmenn, ýmsir, það
kost, að geta tryggt í heilu
lagi fasteignir í viðkomandi
sveitarfélagi, sem leitt geti
til hagkvæmari tryggingar-
kjara.
í nágrannalöndum okkar
hefur víða verið horfið frá
forræði sveitarfélags í
brunatryggingum húsa.
Einstaklingar í Noregi, Sví-
þjóð, Danmörku, Finnlandi,
Bretlandi, Hollandi, Belgíu,
Frakklandi og víðar í
V-Evrópu ráða sjálfir hjá
hvaða tryggingarfélagi þeir
tryggja húsnæði sitt, rétt
eins og gildir og hér á landi
um innbú, bifreiðir og fleiri
verðmæti. Hér á landi hafa
frjálsar vátryggingar verið
að þróast í jákvæða átt á
liðnum árum, en húsatrygg-
ingar setið eftir vegna
ákvæða í lögum.
Þeir sem gagnrýna gild-
andi kvaðir í húsatrygging-
um, benda m.a. á, eins og
Guðmundur G. Þórarinsson,
alþingismaður, sem flutt
hefur frumvarp um frjáls-
ræði fólks til að velja sér
viðskiptaaðila í brunatrygg-
ingu húsa, „að þessum
viðskiptum hafi verið
ofstýrt með lögum, frjálst
val fólksins heft, og afleið-
ingarnar orðið lakari þjón-
usta en í nágrannaríkjun-
um“. Einkaréttur í viðskipt-
um verkar ætíð sem fjötur á
framfarir og leiða má líkur
að því að ríkjandi höft hafi
valdið því, „hve lítið hefur
verið gert til þess að bruna-
tryggingar húsa séu raun-
veruleg vátryggingar-
vernd".
Brunavarnir eru á vegum
sveitarfélaga. Víða er þar
dável um hnúta búið, þó
vanefni segi og til sín sum-
staðar. Stóraukin notkun
jarðvarma til húshitunar
hefur og stórminnkað líkur
á bruna. Sama máli gegnir
um öruggari búnað rafkerfa
og eldþolnara byggingar-
efni. Einkabrunavarnir
þjóna og mikilvægum til-
gangi.
Þetta mál hefur, eins og
flest önnur, tvær hliðar.
Samskipti sveitarfélaga við
Brunabótafélag íslands
hafa um margt verið góð,
það sem af er. En óbreytt
fyrirkomulag gengur hins-
vegar á frjálst val fólks í
þessu efni. Brunatryggingar
húsa eru í eðli sínu ekki
frábrugðnar öðrum trygg-
ingum. Samkeppni trygg-
ingarfélaga ætti, ein sér, að
tryggja eðlilega þróun og
hagstæð kjör. Það er því
tímabært að taka þessi mál
öll til endurskoðunar og
endurmeta í ljósi þeirrar
þróunar sem orðið hefur í
öðrum tryggingum hér á
landi og húsatryggingum í
nágrannalöndum.
Lítilsvirðing við Alþingi:
Einstætt atvik í J
— sagði Birgir ísleifur Gunnarsson
Þingflokkur sjálfstæðismanna fór fram á það við starfandi forseta neðri deildar Alþingis í gær,
Alexander Stefánsson (F), að viðkomandi ráðherrar gæfu þinginu skýringar á einhliða endurákvörðun
fjármálaráðuneytis, væntanlega í samráði við iðnaðarráðuneytið eða ríkisstjórnina í heild, á fram-
leiðslugjaldi ÍSAL (samanber fréttir á baksíðu Mbl. í dag). Þessi gjörningur mun hafa komið
þingflokkum og þingmönnum í opna skjöldu, bæði stjórnarliðum og stjórnarandstæðingum, og töldu
þingmenn ráðherra skulda Alþingi tafarlausa skýringu á ákvörðun þeirra og aðdraganda hennar. Hér
væri stórt mál á ferð er varðaði framtíðarsamskipti við AlusuiSke, framtíðarrekstur ÍSAL og atvinnu-
öryggi hundruð manna á höfuðborgarsvæðinu, en þar færi atvinnuleysi nú ört vaxandi. Það væri
lítilsvirðing við Alþingi að neita að gefa því skýringar, sem það ætti þinglegan rétt á, á sama tíma sem
viðkomandi ráðherrar færu fram hjá því beint í fjölmiðla með málavexti. Alexander Stefánsson (F),
starfandi deildarforseti, neitaði um umræðuna, sem er fátítt ef ekki einsdæmi. Kvöddu þá ýmsir
þingmenn sér hljóðs um þingsköp og vóru þungorðir og kváðu slíka valdníðslu af hálfu forseta og
ríkisstjórnar einsdæmi í þingsögunni.
Þvert á tillögur formanns
Framsóknarflokksins
Birgir ísleifur Gunnarsson (S) vakti
máls á því að Ragnar Arnalds og
Hjörleifur Guttormsson hefðu, lík-
lega á eigin ábyrgð, tekið mikilvæga
ákvörðun um skattgreiðslur álvers-
ins, sem komið hafi þingflokkum og
þingmönnum í opna sköldu. Hann
minnti á tillögur Steingríms Her-
mannssonar, formanns Framsóknar-
flokksins, í ríkisstjórn, um meðferð
deilumála við Alusuisse og hvern veg
skuli staðið að kröfugerð um hækkun
raforkuverðs, en ákvarðanir Ragnars
og Hjörleifs gengu þvert á þessar til-
lögur. Hér væri því hugsanlega eitt
dæmið enn um bræðravígin í ríkis-
stjórninni, sem væri sundurþykk í öll-
um meginmálum og viðfangsefnum
sínum.
Birgir fór hörðum orðum um, hvern
veg Alþingi væri sniðgengið í þessu
máli, en það væri lágmarksháttvísi að
ráðherrar skýrðu þinginu frá aðdrag-
anda þessara ákvarðana, hvort þær
væru einkaákvörðun Alþýðubanda-
lagsins eða hvort ríkisstjórnin stæði
þar öll á bak við. Þess vegna beini ég
þeirri spurningum, ekki einungis til
Hjörleifs Guttormssonar og Ragnars
Arnalds, heldur ekkert síður til ann-
arra ráðherra, hver sé aðdragandi
þessara ákvarðana. Ég spyr Stein-
grim Hermannsson sérstaklega,
hvort hann hafi íyrirfram vitað um
þessa gjörð og hvort hann sé henni
samþykkur? Ég spyr ennfremur,
hvort samhliða þessu máli hafi verið
leyst deilan við Hafnarfjarðarkaup-
stað um skiptingu framleiðslugjalds-
ins? Birgir kvað Steingrím hafa tekið
vel í að skýra málið, en Hjörleifur
hefði sagt þvert nei. Það svar er bein
lítilsvirðing ráðherrans við Alþingi.
Ég skora á varaforseta deildarinn-
ar (Sverrir Hermannsson var utan-
bæjar) að leyfa utandagskrárumræðu
Sverrir Hermannsson, forseti neðri deildar, var utanbsjar lungan úr deginum í gær,
er þingskaparumræðan fór fram á Alþingi, en kom til þings áður en störfum
þingsins lauk um kvöldmatarleytið. Myndin sýnir hann á tali við Hjörleif Gutt-
ormsson, orkuráðherra.
hér og nú og á viðkomandi ráðherra
að veita Alþingi þær upplýsingar
málið varðandi, sem það á skýlausan
rétt á að fá.
Vil ekki rjúfa dagskrármálið
Alexander Stefánsson, varaforseti
þingdeildarinnar, sagði ekki rétt að
rjúfa dagskrárumræðuna nema mikið
lægi við. Ekki væri rétt að leyfa utan-
dagskrárumræðu nema viðkomandi
ráðherra féllist á að taka þátt í um-
ræðunni og gefa umbeðin svör. Synj-
un liggur ekki fyrir um það efni fyrr
en í lok þessarar dagskrárumræðu.
Ég hef því ákveðið að verða ekki við
beiðninni.
Rök forseta eins og gatasigti
Sighvatur Björgvinsson, þingflokks-
formaður Alþýðuflokks, taldi rök-
stuðning forseta fyrir synjun á utan-
dagskrárumræðu æði götóttan.
Ástæðan til þess að ekki hefði fyrr
verið beðið um þessa umræðu væri
einfaldlega sú, að þingmenn hefðu
fyrst fengið þessar fréttir með fjöl-
miðlafólki í þinghúsið eftir að þing-
fundur hófst. Það eru heldur ekki rök
til synjunar að einstakur ráðherra
neiti að gefa Alþingi upplýsingar,
sem hann hélt sérstakan blaða-
mannafund um nú í hádeginu. Lok
dagskrárumræðu geta og dregizt
mjög, enda fjölmargir á mælenda-
skrá. Ég veit ekki betur en búið sé að
boða miðstjórnarfund hjá Alþýðu-
bandalaginu í kvöld og þinghefð er að
þingdeildarfundir standi ekki á sama
tíma og slíkar flokkssamkomur. Það
er því kjörið tækifæri að nota eins og
klukkutíma af starfsdeginum í
óhjákvæmilegar skýringar til þings-
ins af hálfu viðkomandi ráðherra.
Ég skora því sem þingflokksfor-
maður á forseta og viðkomandi ráð-
herra að endurskoða afstöðu sína og
ÍSAL krafið um hærra framleiðslugjald:
Nái krafan fram á ríkis
35 milljónir kr. inni hj;
RAGNAR Arnalds fjármála-
ráöherra og Hjörleifur Gutt-
ormsson iðnaðarráðherra efndu
til fundar með blaðamönnum í
gærmorgun til að skýra þeim
frá innheimtuaðgerðum fjár-
málaráðuneytisins á hendur ís-
lenska álfélaginu vegna endur-
ákvörðunar á framleiðslugjaldi
félagsins 1976—1980.
Hér birtist fréttatilkynning sem
ráðherrarnir afhentu á fundinum:
„Fjármálaráðuneytið hefur
skuldfært íslenska álfélagið hf.
(ÍSAL) um samtals 6.660.030 Banda-
ríkjadali, eða 127 milljónir íslenskra
króna vegna 'endurákvörðunar á
framleiðslugjaldi félagsins
1976—1980. Að þessari skuldfærslu
lokinni er skattinneign ÍSAL hjá
ríkissjóði ekki lengur til staðar.
Þess í stað á ríkissjóður inneign hjá
ÍSAL sem nemur 1.827.853 Banda-
ríkjadölum miðað við árslok 1980, og
jafngildir þessi upphæð 35 milljón-
um íslenskra króna á núverandi
gengi. Ekki eru þá meðtaldir vextir
af inneigninni frá upphafi árs 1981.
Fjármálaráðuneytið tilkynnti
ÍSAL með bréfi 10. febrúar 1983, að
framleiðslugjald félagsins fyrir árin
1977, 1978 og 1979 hafi verið endur-
ákvarðað á grundvelli skýrslna
breska endurskoðunarfyrirtækisins
Coopers & Lybrand og gjaldið hækk-
að um .2,824.645 Bandaríkjadali
vegna vantalins hagnaðar félagsins g
á þessum árum. Áður hafði fram- é
leiðslugjald félagsins vegna áranna «
1976 og 1980 verið endurákvarðað. é
Framleiðslugjaldið fyrir árið 1980 t
var endurákvarðað í september 1981 s
og var ÍSAL tilkynnt með bréfi 7. . t
september 1981, að skattinneign fé- s
lagsins hjá ríkissjóði hafi verið s
lækkuð um 2.654.000 Bandaríkjadali a
vegna vangoldins framleiðslugjalds e
það ár. Framleiðslugjald vegna árs-
ins 1976 var endurákvarðað í des- s
ember 1982 og var ÍSAL tilkynnt í s
bréfi, dags. 27. desember 1982, að i
skattinneign félagsins hjá ríkissjóði \
hefði verið lækkuð um 498.309 é
Bandaríkjadali. ;