Morgunblaðið - 19.02.1983, Blaðsíða 34

34 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 1983
Gagnkvæm tillitssemi allra vegfaa*enda
Oft heyrast þeir kvarta undan
umferðarmenningu okkar fs-
lendinga, sem búið hafa lengi í
útlöndum. Þeir segjast verða
fyrir nokkurs konar „menning-
arsjokki" þegar þeir þurfa á ný
að takast á við það sem nefnist
umferð á íslandi. Þetta sé ekki
ósvipað því að flytjast úr öryggi
velmegunarsamfélags til óörygg-
is örbirgðarsamfélaga S-Asíu og
M-Afríku.
Helstu umkvörtunarefnin lúta
að þvi, að almennt tillitsleysi
ríkir hér í umferðinni. Flestum
virðist tamast að halda í heiðri
orð Jóns Sigurðssonar forseta:
„Eigi víkja". Gildir einu hvort
um er að ræða ökumenn eða
gangandi vegfarendur. Þessi til-
litslausa sjálfstæðishvöt kemur
glöggt í ljós í akreinaakstri. Þar
verður það nær undantekning
sem á að vera regla, að komast
sæmilega örugglega inn á ak-
braut, eða að geta skipt tíman-
lega um rein, t.d. þegar beygja á
til vinstri. Reyndar má einnig
bæta við þeirri ofurást sem
margir virðast hafa á vinstri
akreininni þar sem tvær liggja
samsíða í sömu akstursstefnu.
Það virðist einfaldlega vera svo,
að flestum sé meinilla við að
taka tillit til umferðarinnar í
heild og veita það svigrúm sem
nauðsynlegt er til að hún gangi
snurðulítið fyrir sig. Það heitir
að láta ekki „rétt“ sinn eða
eitthvað í þá veru.
Ég á minn rétt. — Þessi upp-
hrópun heyrist víða í þjóðfélag-
inu, einkum frá hópum fólks sem
telur sig misrétti beitt. En
hvernig er það í umferðinni,
hverjir eru misrétti beittir þar?
Ætli það séu ökumennirnir sem
ekki vilja láta rétt sinn, eða ætli
það séu fremur einhverjir aðrir?
Hvað um það, allt tal um rétt og
að eiga rétt er ekki til þess fallið
að koma á betri umferðarmenn-
ingu, heldur á miklu fremur að
halda í heiðri þeirri gullvægu
reglu, „að víkja", þar sem það á
við, eða hliðra til og greiða þann-
ig fyrir umferð annarra eftir
bestu getu.
En hversvegna erum við
svona? Hvað veldur því að við
búum ekki við sama menning-
arstig í umferðinni og á ýmsum
öðrum sviðum þjóðlífsins? Við
erum öll mótuð af menningu
þjóðfélagsins sem við ölumst
upp í. Þessa menningu hafa for-
feður okkar og við sjálf mótað að
mestu. „Það læra börnin sem
fyrir þeim er haft.“ Menningar-
arfleifð varðveitist á meðal
kynslóðanna.
Umferðarmenning hvers lands
hlýtur að mótast af mörgum
mismunandi þáttum sem ein-
kenna samfélagið í heild. ís-
lenska samfélagið hefur tekið
stórfelldum breytingum á einum
mannsaldri. Á lífsferli þeirra
sem nú lifa æfikvöld sitt, hefur
það „þróast" úr tiltölulega fá-
breyttu bændasamfélagi í sam-
félag iðnaðar, tækni, hraða og
samkeppni. Þessar öru breyt-
ingar hljóta að setja svip sinn á
gjörvalla menningu þjóðarinnar.
Aukinn hraði og jafnvel meiri
samkeppni virðast einmitt á
meðal þeirra þátta sem helst
einkenna umferðarandann á ís-
landi.
Þegar unglingarnir sem nú
eru að ljúka grunnskólanámi
voru að Iæra listina að ganga,
var bílaeign landsmanna meira
en helmingi minni en nú er.
Þetta eitt hlýtur að hafa áhrif á
gervallt samgöngukerfi landsins
og vera ærið umhugsunarefni.
Hefur auknum umferðarþunga
verið mætt með viðeigandi
ráðstöfunum? Hefur fjölguninni
í bílaflota landsmanna verið
mætt með betra skipulagi,
auknu eftirliti og áróðri, meira
umferðaröryggi?
Boðskapur umferðarslysa-
skýrslna er ljós: Á hverjum degi
slasast að jafnaði tveir menn í
umferðinni hér á landi og árlega
hafa látist um 25 manns í um-
ferðarslysum. Álíka margir og
látast munu hljóta varanleg ör-
kuml á ári hverju vegna umferð-
arslysa. Það skiptir minna máli
að daglega verða tugir ökutækja
fyrir tjóni í umferðaróhöppum,
því þótt það kosti okkur sem ein-
staklinga og þjóðfélagið allt ær-
ið fé, er það hégómi hjá þeim
alvarlegu slysum og dauðsföllum
sem hér verða árlega. Allt þetta
höfum við kallað yfir okkur af
völdum þess menningarfyrir-
bæris sem við höfum skapað
sjálf og köllum einu nafni um-
ferð.
Stundum er sagt að við Vest-
urlandabúar séum þrælar tækn-
innar. í stað þess að hún sé í
þjónshlutverki og geri okkur líf-
ið auðveldara verði hún harður
húsbóndi sem stjórnar lífi okkar.
Ef til vill er meira til í þessu en
margur hyggur. Hinar stórfelldu
breytingar sem orðið hafa á
þjóðfélaginu á ótrúlega skömm-
um tíma, bjóða þessari hættu
heim. Stærsti hluti þjóðarinnar
hefur ekki forsendur, né aðstöðu
til að fylgjast með þróun tækn-
innar, né að skilja eðli hennar.
Þeir verða því þrælar þeirra
lögmála sem ókunn tækni setur.
Enda eru það börn, unglingar og
gamalt fólk sem helst lenda í ai-
varlegum umferðarslysum.
Það versta er, að flestir virð-
ast sýna visst andvaraleysi
gagnvart lögmálum tækninnar.
Það er látið undan því að hún
taki völdin, án þess að til ráð-
stafana sé gripið. Það er eins og
viðhorf forlagatrúar taki að ráða
gerðum manna og æði. Hvers-
konar slys af völdum tækninnar
eru litin sem hvert annað nátt-
úrulögmál sem enginn fái neitt
við gert. Slíkum viðhorfum verð-
ur best lýst sem mengun hugar-
farsins og hún er síst betri en sú
mengun sem náttúran verður
fyrir af völdum tækninnar.
Á Norrænu umferðaröryggis-
ári sem nú stendur er það eitt af
viðfangsefnunum að beina at-
hyglinni sérstaklega að málefn-
um þeirra sem eru óvarðir í um-
ferðinni, — gangandi vegfar-
enda, hestamanna, hjólreiða-
manna og vélhjólaknapa. Maður-
inn og öryggi hans í umferðinni
skipar öndvegissess á þessu ári.
Slík sjónarmið eiga fyrst og
fremst að ráða skipulagi umferð-
arinnar.
Það er verðugt viðfangsefni að
reyna að koma i veg fyrir um-
ferðarslys á fslandi, svo að í ná-
inni framtíð geti orðið hér slysa-
lítil umferð og helst slysalaus.
Því miður hefur þegar orðið
hörmulegt banaslys í umferðinni
á þessu ári. Við skulum öll leggj-
ast á eitt um það að koma í veg
fyrir að þau verði fleiri, ekki að-
eins á þessu ári, heldur um alla
framtíð. Það væri mikils virði ef
við gætum sagt við afkomendur
okkar í framtiðinni að slysalaus
umferð sé einfaldlega hluti af
menningu okkar — sannri um-
ferðarmenningu.
TJ
m( UMfíRB m |
'Wv: HAui '/i • 23
Sigríður Stefánsdótt-
ir frá Bjólu - Minning
Fædd 6. aprfl 1908
Dáin 8. febrúar 1983
Sigríður Stefánsdóttir var fædd
á Bjólu 6. apríl 1908. Foreldrar
hennar voru hjónin Áslaug Ein-
arsdóttir og Stefán Bjarnason.
Bjuggu þau góðu búi á Bjólu og
höfðu vestari hluta jarðarinnar til
ábúðar. Börnin voru sjö sem kom-
ust til fullorðinsára. Systurnar,
Sigurlín, Guðfinna og Sigríður og
bræðurnir Einar, Guðmundur,
Sveinbjörn og Haraldur. Hjá þeim
hjónum ólst upp að mestu leyti
frændi Áslaugar, Guðlaugur Lár-
usson, myndarmaður og drengur
góður. Var hann nokkru eldri en
systkinin, en eigi að síður var
hann leikbróðir okkar krakkanna í
Bjóluhverfinu sem yngri voru.
Guðlaugur flutti til Reykjavíkur
og vann lengi hjá frænda sínum
Bergi Einarssyni sútara og síðar
við verslunarstörf í Reykjavík.
Hann er látinn fyrir nokkrum ár-
um.
Öll hafa Bjólusystkinin gifst,
eignast mannvænleg börn og rækt
skyldurnar við þjóðfélagið í fyllsta
máta. Hjónin á Bjólu, Áslaug og
Stefán, voru bæði vinnusöm og
skyldurækin. Þau byrjuðu með lít-
il efni en urðu efnalega sjálfstæð
vegna iðjusemi og ráðdeildar. Þau
komu börnunum vel til manns,
kenndu þeim góðar lífsreglur og
gáfu þeim það veganesti sem hef-
ur dugað vel.
Árið 1934 giftist Sigríður Guð-
mundi Max húsasmið frá Kana-
stöðum. Fengu þau góða land-
spildu til ráðstöfunar hjá Ægis-
síðu við Rangá. Þar byggðu ungu
hjónin snoturt íbúðarhús og rækt-
uðu allt landið sem þau höfðu um-
ráð yfir. Húsið, staðinn nýja,
nefndu þau Rangá. Heimili Sigríð-
ar og Guðmundar var hreinlegt og
þægilegt. Það bar húsbændunum
gott vitni um myndarskap innan-
húss og utan-. Guðmundur Max
var ágætur smiður og stundaði
hann aðallega húsasmíðar. Hafði
hann ávallt næg verkefni, ekki síst
vegna þess að hann var vandvirk-
ur og gerði allt vel sem hann vann
að. Sigríður var heimakær og
frekar dul í skapi. Hún var sam-
viskusöm, myndarleg húsmóðir,
góð eiginkona og móðir. Börnin
voru tvær dætur og einn sonur.
Ása, búsett á Hvolsvelli, gift
Gunnari Guðjónssyni trésmið,
eiga þau eina dóttur. Gyða, búsett
á Hellu, gift Jóni Baldvinssyni,
eiga þau tvo syni. Hörður átti
heimili á Hellu, byggði hann þar
vandað íbúðarhús. Hann var
dugnaðarmaður en dó árið 1981
ógiftur og barnlaus aðeins 42 ára
að aldri. Sigríði á Rangá var annt
um heimilið, eiginmanninn, börn-
in og barnabörnin. Gerði hún allt
sem í hennar valdi stóð til þess að
þeim gæti liðið sem best.
Heimilið á Rangá var með
myndarbrag og þar mættu menn
yinsemd og gestrisni. Heilsa Guð-
mundar bilaði árið 1965 og fluttu
hjónin þá frá Rangá að Reykja-
lundi. Var Guðmundur þar til
læknismeðferðar í tvö ár, en Sig-
ríður vann þar ýmis störf á þeim
tíma. Guðmundur fékk sæmilega
heilsu eftir dvölina á Reykjalundi
og fluttu þau hjónin þá til Reykja-
víkur og keyptu þar íbúð. Guð-
mundur vann við smíðar í Reykja-
vík í nokkur ár á meðan heilsan
Ieyfði. Hann andaðist eftir stutta
legu árið 1975. Eftir að Gumundur
féll frá flutti Sigríður til sonar
síns á Hellu og var hjá honum þar
til hún veiktist. Flutti hún þá á
Dvalarheimili aldraðra á Hellu og
naut þar góðrar hjúkrunar og
læknisþjónustu. Sigríður dó á
dvalarheimilinu 8. þ.m.
Þegar ég set nú á blað nokkur
orð til minningar um Sigríði frá
Bjólu, verður mér hugsað til æsku-
stöðvanna og til leiksystkinanna í
Bjóluhverfinu. Ævinlega er það
mér andleg hressing að renna
niður á Rangárbakka fyrir neðan
Bjóluhverfið og líta yfir æsku-
stöðvarnar. Rifjast þá upp margt
sem gerðist á æskuárunum í því
góða samfélagi, Bjóluhverfinu.
Mynd minninganna verður skýr,
gamla fólkið og ábúendur byggð-
arlagsins sem þar voru á mínum
æskuárum eru horfnir og leik-
systkinin eru sum dáin en flest
önnur flutt til annarra staða þar
sem þau hafa fundið sér starfs-
vettvang.
En landslagið er eins og það áð-
ur var, útsýnið er óbreytt, fjalla-
hringurinn er víður og tilkomu-
mikill, Rangá rennur enn lygn og
tær í sama farveginum. Túnin
samfelld milli bæjanna eru enn
leikvöllur barnanna mestan hluta
ársins, en nú er þar ný kynslóð að
leik sem er að vaxa úr grasi.
Straumur lífsins stöðvast ekki,
„kynslóðir koma og kynslóðir
fara“.
Þegar hugurinn leitar til
bernskustöðvanna og æskuáranna
eru góðar minningar þakkarverð-
ar og ómetanlegur fjársjóður sem
geymist og hollt er að rifja upp og
minnast.
Sigríður á Bjólu lék sér frísk og
glöð í æsku með okkur krökkun-
um, sem voru á líku aldursskeiði.
Hún varð fullvaxta, giftist, eign-
aðist góðan mann, gott heimili og
mannvænleg börn. Hún gegndi
skyldum sínum í þjóðfélaginu og
var trú þeirri hugsjón sinni og
sannfæringu að hlutverk móður
og eiginkonu sé mikilsvert og í
reynd undirstaða að heilbrigðu og
menningarlegu samfélagi.
Sigríður verður jarðsungin frá
Oddakirkju í dag. Dætrum henn-
ar, barnabörnum og systkinum
votta ég fyllstu samúð.
Ingólfur Jónsson
Afmœlis- og
minningargreinar
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og minn-
ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. í
minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður.
Þess skal einnig getið, af marggefnu tilefni, að frum-
ort ljóð um hinn látna eru ekki birt á minningar-
orðasíðum Morgunblaðsins. Handrit þurfa að vera
vélrituð og með góðu línubili.