Morgunblaðið - 14.12.1983, Blaðsíða 16

48
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 1983
Brynhildarsaga
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Steingrímur St. Th. Sigurðsson:
ELLEFU LÍF. 121 bls. Bókaútg. Örn
og Örlygur hf. Reykjavík, 1983.
Steingrímur Sigurðsson stofn-
aði Líf og list 1950. Það var glæsi-
legt og afar líflegt menningar-
málarit. En ekki varð því langra
lífdaga auðið. Tími bókmennta-
tímaritanna var í raun liðinn.
Enginn kraftamaður er svo stælt-
ur að hann stöðvi tímann. Stein-
grímur hefði getað orðið miklu
stærra nafn í bókmenntunum en
raun varð á. En hann hefur skipt
sér — milli málaralistar, ritstarfa
og svo auðvitað heimsins lysti-
semda.
Þessi »saga um lífshlaup Bryn-
hildar Georgíu Björnsson — Borg-
er« nýtur flestra kosta rithöfund-
arins Steingríms. Hún er hressi-
leg, fjörleg, skemmtileg. »Það er
alltaf viss fegurð í eðlislægum
húmor.« Hann liggur hér á milli
línanna. Sýnu vandasamara er að
vera hreinskilinn, vera ekki alltaf
að láta satt kyrrt liggja sem er
eftirlætissport margra sem skrifa
ævisögur. Hér er fólk sem þorir.
Brynhildur Georgía lifði
bernsku sína í Danmörku og
Þýskalandi. Fyrst: yfirvofandi
stríð. Síðan: stríð. Uppvaxtarár
Brynhildar Georgíu urðu sam-
bland af ævintýri og martröð. í
danska barnaskólanum var lagst á
Brynhildi Georgíu vegna þess að
hún var íslendingur og alin upp í
Þýskalandi. Tvö ótuktarlönd í
augum Dana. Hver dagur af öðr-
um fór í slagsmál, síðan þvottur
og tölufestingar eftir að heim
kom. Skólavistin í Danmörku varð
»kveikjan að vissri Dana-andúð,
sem hefur aldrei horfið að fullu.«
Eftir stríðið kom Brynhildur
Georgía heim og dvaldist á Bessa-
stöðum. Afi hennar var þá forseti
svo hún var eins konar prinsessa.
Svo lá leiðin til Argentínu og þar
giftist hún í fyrsta skipti. En þá
kom líka óstýrilæti hennar í ljós.
Henni leiddist í veislunni svo hún
brá sér á bar! Eitt sinn sátu fyrir
þeim hjónum illmenni fimm. Tveir
fantanna réðust á manninn og
héldu honum, þrír hugðust leggja
hendur á Brynhildi Georgíu. En
slík var útreiðin sem þeir fengu
hjá valkyrjunni að allir sem einn
lögðu þeir á flótta eftir stutta við-
ureign.
Brynhildur Georgía hefur tals-
verða æfingu í að giftast og skilja.
Eiginmönnunum ber hún vel sög-
una. Hún hefur ekki setið í prins-
essuhásæti heldur unnið alla
vinnu til sjós og lands. Líf hennar
hefur liðið eins og reyfari. Og hún
er konunglega opinská.
Margar myndir eru í bókinni af
fjölskyldunni á Bessastöðum. Skil-
merkileg er lýsing Brynhildar
Steingrímur Sigurösson
Georgíu á afa sínum og ömmu.
Sveinn hefur verið maður gam-
ansamur. Þó gruna ég þau,
Steingrím og Brynhildi Georgíu,
að hafa skáldað í sameiningu sögu
sem þau segja af samfundum
þeirra, Sveins Björnssonar og Sig-
urðar skólameistara. Þeir voru
vinir og bekkjarbræður úr Reykja-
víkur lærða skóla, eða Latínuskól-
anum eins og hann var forðum
kallaður í daglegu tali.
Kápa Sigurþórs Jakobssonar er
lýsandi — tvær myndir af Bryn-
hildi Georgiu: önnur ljós og skýr
og nálæg; hin í mistri fortíðar og
fjarlægðar.
007 veitir forréttindi til ásta og dráps.
Bond eldist
Kvíkmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
BOND ELDIST
Nafn á frummáli:
Never Say Never Again.
Leikstjóri: Irving Kershner.
llandrit: Lorenzo Semple Jr.
Myndatökustjórn: Douglas Slo-
combe.
Sýnd í Bíóhöllinni.
Ég sagði einhverntíma hér í
grein að kvikmyndahúsin gætu
með því móti einu keppt við
myndböndin að þar væri boðið
uppá kvikmyndir sem bæru af
sökum glæsileika og nýstárleika.
Það yrði viðburður að fara í bíó,
skrautlegri hversdagsleiki á
boðstólum en í heimahúsi. Höfð-
að yrði til mannsins sem hjarð-
veru, slíkrar er sækist eftir stór-
fenglegum uppákomum sem
sprengja hina þröngu kúpu „égs-
ins“ og færa hann nær hópsál-
inni. Mér finnst Bíóhöllin í
Mjóddinni leitast við að ná
þannig til borgarbúa og rífa þá
þar með uppúr sjónvarpsstóln-
um. Er þakkarvert hve skjótt
þeir í Bíóhöllinni ná í skrautleg-
ustu myndirnar úr kvikmynda-
verksmiðjunum, þannig sjáum
við þessa stundina í A-sal Bíó-
hallarinnar „allra nýjustu"
Bond-myndina: Segðu aldrei aft-
ur aldrei. Getum við afdalabúar
hrósað happi því stóru kvik-
myndahúsin í sjálfri Lundúna-
borg bjóða ekki uppá þessa
kvikmynd fyrr en líða tekur á
febrúar í ári Orwells. Hér ber
þess að geta að Tónabíó hefur
lýst því yfir að það sýni nú um
jólin „allra nýjustu" James
Bond-myndina. Ég lít nú svo á
málið að hér sé um að ræða tví-
bura og þótt annar Bondinn hafi
fæðst ögn á undan hinum þá séu
þeir vopnabræður jafn gamlir.
En eins og allir vita geta tví-
burar verið býsna ólíkir þótt þeir
séu eineggja, að ég tali nú ekki
um séu þeir tvíeggja en sannar-
lega má sjá þess merki að „allra
nýjasta" James Bond-mynd Bíó-
hallarinnar er ekki skriðin úr
sama eggi og fyrri Bond-myndir.
Finnst mér þessi mynd svo ólík
fyrri núll-núll-sjö-myndum að
hún eigi fátt sameiginlegt nema
nafnið eitt og svo að sjálfsögðu
hinn upprunalega James Bond
— sjálfan Sean Connery. Mér er
ekki alveg ljóst í hverju munur-
inn liggur en tel mig þó geta
bent á fernt sem aðgreinir þessa
mynd frá öðrum Bond-myndum.
I fyrsta lagi túlkar hér
Edward Fox^-hinn breska leyni-
þjónustuforingja „M“ á mjög
nýstárlegan hátt. Hingað til hef-
ur „M“ verið túlkaður af var-
færni enda í samræmi við
grunnhugmynd Bond-sagnanna í
þá veru að leyniþjónustan skuli
ætíð sveipuð dulúð sem jafn-
framt magnar þá spennuna í
kringum fremsta sendiboða
hennar hátignar á sviði njósna,
sjálfan 007. Framhleypni
Édward Fox rýrir þannig hlut
007 sem leyniþjónustumanns. I
öðru iagi er Miss Moneypenny
ekki sú sama og verið hefur.
Þessi óborganlegi einkaritari er
hér ekki svipur hjá sjón og næst
hvergi sá léttleiki sem rikti milli
Miss Moneypenny og 007 fyrrum
daga. Brandararnir koma þess í
stað á stund lífsháskans, jafnvel
þegar flest sund virðast lokuð
007. Er ekki hægt að kvarta yfir
að myndin sé ekki kostuleg og
raunar oft bráðfyndin.
En höndum ótrauð áfram
samanburðinum og víkjum að
þriðja atriðinu er greinir þessa
mynd frá fyrri James Bond-
myndum. Ég saknaði þess ákaf-
lega að heyra ekki hér laglfnur
Goldfingers sem svo rækilega
tengja tilfinningar áhorfandans
við nafn hins ódauðlega njósn-
ara 007. Það er eins og nafn
Bonds sé órjúfanlega tengt þess-
um gullna hljómi, án hans næst
ekki sú stemmning sem fylgir
þessum fremsta njósnara henn-
ar hátignar fyrr og síðar. Og þá
erum við loks komin að fjórða
atriðinu, sum sé hvort Sean
Connery sé ekki raunar vaxinn
uppúr hlutverki hins vökula
James Bond. Ég veit ekki hvort
ég hef alveg rétt fyrir mér í
þessu efni en einhvern veginn
finnst mér að viðbrögðin hjá
kappanum séu ekki eins snörp og
áður. Líkamlega er Connery
vissulega í afburða fínu formi,
en það er eins og honum liggi
ekkert á að kyssa konurnar eða
kreista gikkinn.
Niðurstaða þessa samanburð-
ar er því sú að „allra nýjasta"
James Bond-myndin „Never Say
Never Again“ sé ekki dæmigerð
Bond-mynd, heldur miklu frem-
ur all spennandi sakamálamynd
er nýtur afburða leikkrafta
Klaus Maria Braundauer sem
leikur skúrkinn Largo og Bar-
böru Carrera sem kemur á óvart
í hlutverki flagðsins Fatímu.
Sean Connery minnir okkur svo
á hversu hratt tíminn líður, að
senn gerist 007 gamall og las-
burða.
Keli köttur í
ævintýrum
Bókmenntír
Sigurður Haukur Guðjónsson
Keli köttur í ævintýrum
Saga: Guðni Kolbeinsson
Myndir: Pétur Halldórsson
Setning: SAM hf.
Útlit: Pétur Halldórsson
Litgreining og filmuvinna: Korpus
hf.
Prentun og bókband: Oddi hf.
Útgefandi: Vaka bókaforlag
Já, var einhver að halda því
fram að til þess að gera virkilega
góða bók, þá þyrftum við íslend-
ingar í erlendar smiðjur? Þeim
hinum sama ráðlegg ég að taka
sér þessa bók í hönd, skoða hana
og lesa, og njóta þess að verða
stoltur af íslenzkri hugsun, ís-
lenzku handbragði. Hér hefir allt
lagst á eitt, í engu til sparað, og
árangurinn er líka frábær.
Fáir skrifa betur en Guðni, þeg-
ar honum tekst upp, og hér fer
hann á kostum.
Við Þingvallavatn dvelur fjöl-
skylda úr höfuðborginni. Tveir
stunda veiðar, húsbóndinn og
heimiliskötturinn Keli. Báðum
ferst illa, og fá snuprur fyrir.
Sjálfsagt er aldursmunur á þeim,
og sá yngri, Keli, lætur ekki bjóða
sér allt og heldur að heiman. En
„enginn veit, hvað átt hefir, fyrr
en misst hefir," segir í gömlu
spekiyrði, og sannast það á kettin-
um. Éftir ógn og skelfing kynnst
hann fjölskyldu Drómundar
dvergs í Almannagjá, og með
Guðni Kolbeinsson
hjálp hennar nær hann heim að
lokum.
Leikandi létt og lipurt leikur
málið Guðna á tungu, og væri vel,
ef börn og unglingar tækju sér það
til fyrirmyndar.
Og þá er það Pétur. Hann gerir
ekki aðeins vel, heldur meistara-
lega vel. Myndir hans eru eins og
þær gerast beztar á bók, nærri því
rísa upp af síðunum og taka að
tala við menn. Það er grunur
minn, að ef þeir félagar halda
samstarfinu áfram, og gera eins
vel hér eftir og þessi bók lofar, að
þá verði verk þeirra eftirsótt til
þess að gleðja fleiri en íslenzk
börn. Það þarf ekki mikinn spá-
mann til þess að sjá slíkt fyrir.
Prentverk, allt frá vinnu Val-
geirs til Odda, er íslenzkri kunn-
áttu í bókagerð til sóma.
Hafi Vaka þökk fyrir frábæra
bók.
Kvöldlokka
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Á kvöldlokkunni í Fríkirkj-
unni sl. föstudag léku nokkrir
ágætir blásarar þrjú verk eftir
meistara Mozart. Tónleikarnir
hófust á nokkrum þáttum úr
óperunni Cosi fan tutte og var
það verk unnið af Johann Nep-
omuk Wendt. Bæði er, að óperu-
tónlist er gerð með öðrum hætti
en kammertónlist og að Wendt
hefur lítið getað þar um bætt og
því þess valdandi að lítil
skemmtan varð af tiltækinu. Það
er hálf ankannalegt að heyra röð
af smáskotum, þar er ekkert
unnið úr hugmyndunum, rétt
eins og verið sé að leika nokkur
„temu án varíasjóna". önnur
„útsetning", eftir Karl Hermann
Pillney, var annað viðfangsefnið
á þessum kvöldlokkum og það
var fantasía í f-moll, sem Mozart
samdi fyrir sjálfspilandi orgel!
Það vekur í raun og veru furðu
að taka til meðferðar svona „út-
setningar" þegar um nóg önnur
og betri verk eftir meistarann er
að velja. Það má endalaust deila
um ágæti þess, er litlir hæfi-
leikamenn I tónsmíði eru að
dunda við að umrita verk eftir
jafn góð tónskáld og Mozart.
Slíkt hlýtur ævinlega að mis-
heppnast og auk þess, að vera
vafasamur heiður fyrir tón-
skáldið, lítill greiði við hlustend-
ur. Þá má og minna á „ærurétt"
tónskáldsins, að verk hans fái
þann flutning, sem þau voru
gerð fyrir.
Tónleikunum lauk svo með
Serenöðu nr. 11 (KV. 375). Þessa
serenöðu samdi Mozart til að
vekja athygli „Herra von
Strack", svo ég vandaði mig við
verkið,“ eins og Mozart komst að
orði í bréfi til föður síns. Verkið
var upphaflega samið fyrir klar-
inett, horn og fagott en hann
bætti síðar við óbóum og þannig
er það til sem „áttleikur". Verkið
er glæsileg tónsmíð. Þarna gat
að heyra snillinginn Mozart og
einnig frábæran leik. Til gamans
má geta þess að verkið var frum-
flutt af „fátækum betlurum“,
götuhljóðfæraleikurum sem, eft-
ir því sem Mozart segir sjálfur,
„léku verkið vel saman, sérstak-
lega fyrsta karinett og báðir
hornistarnir".
Verkið varð mjög vinsælt og
fengu „betlararnir" nóg að gera
við að flytja verkið. Þeir sem
stóðu að þessum tónleikum voru
Bernard Wilkinsson, Daði Kol-
beinsson, Janet Wareing, Einar
Jóhannesson, Gunnar Egilsson,
Hafsteinn Guðmundsson, Björn
Árnason, Joseph Ognibene og Je-
an P. Hamilton. Allt eru þetta
góðir hljóðfæraleikarar og léku
Mozart mjög vel.
Tvö fyrri verkin er tæplega
hægt að kalla að séu eftir Moz-
art og þá alls ekki fyrir þessi
hljóðfæri. Mozart var mjög
naskur að finna hverju hljóðfæri
skemmtilegan rithátt, enda
hljómuðu tvö fyrstu verkin ekki
eins og þau væru eftir meistar-
ann. Síðasta verkið, sem Mozart
ritaði fyrir átta blásara, var
ekta Mozart og var auk þess
mjög vel og skemmtilega flutt.
P.S. Vegna athugasemda, er rétt
að það komi fram, að þegar
Tónleikanefnd Háskóla íslands
tók upp þá nýbreytni að halda
tónleika sína um hádegisbilið,
reyndist ekki fært fyrir gagn-
rýnendur blaðsins að koma á
þessa tónleika og hefur því ekki
verið fjallað um þá af gagnrýn-
endum blaðsins, nema með einni
undantekningu, er tónleikana
bar upp á 1. desember. Hvað
varðar undirritaðan, þá þarf
hann á þessum tíma að sinna
þeim störfum, er ekki verður
undan komist og til að fyrir-
byggja allan misskilning er það
eina ástæðan fyrir fjarveru við-
komandi á þessum tónleikum.