Morgunblaðið - 12.02.1984, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 1984
45
meðvitund hans er þá orðin sú
sem samfélagið heimtar, hann er
ekki einstaklingur lengur, hann
hafði sigrast á sjálfum sér. „Hann
elskaði Stóra-bróður".
Orwell hélt því fram að „orkan
sem mótar gang mála í heimi hér
ætti upptök sín í tilfinningalífinu,
þjóðarstolti, foringjadýrkun, trú-
arbrögðum, baráttuþorsta
o.s.frv.", ef svo er þá verða nei-
kvæðar tilfinningar ekki sigraðar
með neinni mannúðar-stefnu, að-
eins með annarri tilfinningu —
óttanum.
„1984 vakti vissulega ótta eins
og „Félagi Napóleon" vakti hæðn-
ishlátur. Það var svo margt í
„1984“, sem menn könnuðust við
og sem hafði þegar vakið oft du-
linn og oftar beinan ótta við vissa
gerð samfélaga, fasistískra og
kommónískra. Með því að fram-
lengja atburðarásina og draga
eðlilegar ályktanir af því sem þeg-
ar hafði gerst mótaði Orwell mynd
samfélags, sem var vel hugsan-
legt. Og því miður hafa fjölmörg
einkenni úr „1984“ orðið kulda-
legur veruleiki þegar þetta kunna
ár er upprunnið.
Það eru þegar til staðar víða um
heim líkön af „Flugbraut eitt“,
stórborgir sem telja 12—15 millj-
ónir og af þeim milljónum búa
prólarnir utangarðs í hroðalegum
slummum, búa við hungur og van-
þekkingu og tilbreytingin er vid-
eo-spólan, sorpblöð og sjónvarp —
San Paulo — Mexiko — City o.fl.
o.fl. Stóri-bróðir er ekki ósvipaður
ýmsum dáðum landsfeðrum, sem
hafa sumir hverjir afrekað slíkt
fyrir þjóð sína að það nálgast
ævintýrin.
f menntamálum, framleiðslu
námsefnis og einnig í afþreyingar-
efnum er stefnan stöðluð víða um
heim, ýmist af. fjölþjóða útgáfu-
fyrirtækjum eða ríkisvaldi og þá

.. ■
■

T=-/

X >£rrrr"V
llfulíf í Kl
m •'
■mm w
Stóri bróðir fylgist með þér. Úr kvikmyndinni,
sem gerð var eftir sögunni „1984“.
er oftlega lítt hirt um sannleiks-
gildi námsefnis heldur valið úr
það sem hentar fræðslustefnunni
og þá falsað eftir þörfum og skoð-
unum viðkomandi hugmyndafræð-
inga.
Hópefli var mjög stundað í
Oseaníu, nú er mjög tíðkað að
vinna saman að vissum verkefn-
um, sbr. „samstarfshópar við viss-
ar verkefnalausnir".
Heilsurækt og íþróttir eru mál
málanna nú á dögum, þar glittir í
hreinan púrítanisma, eins og þeg-
ar lagt er til að lögregla megi fjar-
lægja þann sem reykir á stöðum
þar sem slíkt er bannað. Hlaup,
skokk og skíðaferðir fjölskyldu og
hópa.
Málið er mikill ásteitingar-
steinn í Oseaniu, það var brýnt að
einfalda það sem mest. Bók-
menntaleg listaverk og málfarsleg
grundvallarrit eru tekin og færð
til „auðskiljanlegs máls“. Ömur-
legasta dæmið um þessa starfsemi
eru hinar nýju Biblíuþýðingar og
er það þó hégómi samanborið við
enn frekari umbreytingar textans.
Breyting á klassískum þýðingum
biblíunnar draga með sér aðgerðir
gegn listaverkum fyrri tíma, ef á
að breyta textum Biblíunnar verð-
ur einnig að breyta textum sálma-
verka og veraldlegra bókmennta,
tilvitnanir og tilvísanir í Biblíuna
í þessum verkum eru stór þáttur
þeirra.
Þessu textabreytingum fylgir
síðan sú stefna að gera alla texta
sem auðveldasta, breyta orðaröð
og skipta um orð. Myndatextar ta-
ka meira og meira rúm í fræðslu-
ritum og í afþreyingarritum yfir-
gnæfa þeir textann. Með því að
einfalda málið, stuðla að orðfæð
og láta myndina gegna hlutverki
textans hraðminnkar tjáningar-
hæfnin og fljótlega líður að því að
meðvitundin þrengist og þar með
möguleikinn til hugsunar rýrni.
Eitt er það, sem hefði komið sér
mjög vel í Oseaníu, tölvan, sem á
eftir að þrengja mjög að öllu
einkalífi, tölvufærðar upplýsingar
um hvern einstakling hefði gert
stóra bróður og starfsliði hans enn
auðveldara að hafa eftirlit og að-
hald með hverjum og einum. Þetta
tæki er eitthvert handhægasta
sem nú er á markaðnum til per-
sónunjósna. Örtölvubyltingin
marg umrædda er gott dæmi um
tækja- og tækniidíótí nútímans.
Með þessum tækjum er mönnum
talin trú um að fækka megi
starfskröftum og spara ótaldar
fjárhæðir, en hér gildir Parkin-
sons-lögmálið, því fljótvirkari
tæki því fleiri starfskrafta, sem
vinna að því að fóðra þessa fram-
tíðar-róbóta.
En það er róbótinn sem er fram-
tíðar hugsjón margra samfélaga
nútímans.
Orwell er sá höfundur á 20. öld
sem hefur haft mest áhrif til þess
að sýna lesendum sínum hættuna
sem býr í öllum þeim pólitísku
hugmyndafræðum, sem byggja að-
eins á því sem má: telja, vega og
mæla og spillingaráhrif valdsins á
drottnara þessa heims, sem eru
því hættulegri nú á dögum þar
sem samfélagsstefnurnar eru ein-
hæfari og takmarkaðri í einfeldn-
ingslegri sjálfsdýrkun sinni
drýldni og falsöryggi. Ef til vill
hafa þessi tvö ritverk Orwells átti
mikinn þátt í því að fresta fram-
kvæmd drottinsvalds kúgarans, en
gerð hans er best lýst í Paradís-
armissi Miltons (Þýðing Jóns
Þorlákssonar Kh. 1828):
En heitt helvíti
þat er hvervetna
brennr í honum
þó bygð ætti
á himni miðjum
lært honum brádt
gjörvalla gleði
ganga úr brjósti
Þat kvaldi fet hans
at því sinni
með þess sárara
sviða logi
sem fleira fagrt
ok fagnaðarverdt
bar fyrir Bölverk
bannat honum.
Vekr hann þá upp
at vörmu spori
ok samankallar
sinnar heiptar
gjörvalla grúa ...
BROTTFARIR í sumar verða:
Við bjóðum aðeins Úrvalsgistiaðstöðu:
Á Mallorca: íbúðir á Royal Magaluf og Ciudad Blanca í Alcudia,
sem sló í gegn á síðasta sumri.
Á Ibisa: íbúðir í Rialto á Figueretas og Arlanza á Playa d'en Bossa.
Sérstakar Stjörnuferðir verða í öllum Ibiza brottförum í sumar.
Kynnið ykkur Úrvalslausnir á greiðsluvandanum; staðgreiðsluafslátt
og Úrvalsferðalán og munið eftir barnafslættinum okkar:
0 - 1 árs greiða 10%
2 - 11 ára greiða 50%, 12 - 16 ára greiða 70%
Mallorca
18. apríl
2. maí
23. maí
13.júní
4.júlf
25. júlí
8. ágúst
29. ágúst
19. sept.
3. okt.
Vertu samferða í sumar, síminn er 26900.
PÁSKAR, 2 vikur
3 vikur
3 vikur
3 vikur
3 vikur
2 vikur
3 vikur
3 vikur
2 vikur
3 vikur
Ibisa
28. maí
20. júnf
11. Júlf
1. ágúst
22. ágúst
12. sept.
3. okt.
23 dagar BIÐLISTI
3 vikur
3 vikur
3 vikur
3 vikur
3 vikur
3 vikur
imMéMdGiBizA
Það er greinilegt að strandskórnir ætla að verða vinsælir í sumar, því við hjá
Úrvali erum þegar byrjuð að bóka íallar ferðir til Mallorca og Ibiza og pantanir
aukast með hverjum deginum sem líður.