Morgunblaðið - 12.08.1984, Blaðsíða 49

MORGUNBLADIÐ, SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 1984
49
James Mason — kvikmyndastjarna í hálfa öld.
anna. Það leið því nokkur tími þar
til flutningurinn vestur um haf
fór að bera árangur hjá Mason.
Hreinskilni hans var honum fjöt-
ur um fót og hlutverkaval hans
var ekki alltaf eins og það best gat
orðið. Slúðurdálkarnir voru enn
fullir af sögum um hann, banda-
rísku blöðin voru neikvæð í hans
garð og ummæli hans voru oft á
þann veg að mál voru höfðuð gegn
honum, sem átti eftir að festa það
álit fólksins á Mason að hann væri
„hinn ódæli maður kvikmynd-
anna“.
Fyrstu fimm myndir hans í
Bandaríkjunum voru hálfgert rusl
og lítið sóttar í bíóhúsum, en vin-
sældir sínar endurheimti hann i
breskri mynd, „Pandora and the
Flying Dutchman" (1951) með Ava
Gardner og loks kom geysivinsæl
Hollywood-mynd, „Rommel-De-
sert Fox“ og svo virtist, sem Ma-
son hefði náð sér á strik. Og loks-
ins rættist sá draumur hans að slá
í gegn í Bandaríkjunum. Það var í
margfrægri mynd George CukorS,
„A Star is Born“, sem gerð var
árið 1954 og Mason var útnefndur
til Óskarsverðlauna. Myndin var
klippt til að stytta hana rétt áður
en kom að frumsýningu og það var
ekki fyrr en á síðasta ári, að þeim
hálftíma myndarinnar, sem
klipptur var burt, var komið á
framfæri af bandarísku kvik-
myndastofnuninni og Mason ferð-
aðist um heiminn að kynna hina
upprunalegu útgáfu.
Arið 1956 lék Mason í og fram-
leiddi myndina, „Bigger
Than Life“ og af hlutverkum, sem
hann lék eftir 1960 hefur Humbert
Humbert í mynd Stanley Kubricks
„Lolita”, sem gerð var eftir sam-
nefndri bók Nabokovs árið 1962,
þótt standa uppúr. Myndin er
kynlífssaga skólastelpu og þótti
umtalaðsta mynd sjöunda áratug-
arins. Þremur árum áður hafði
hann leikið í mynd Alfred Hitch-
cocks, „North By Northwest" og í
þeirri mynd, sem Islendingar ættu
að þekkja hann sérstaklega fyrir,
nefnilega „Journey to the Center
of the Earth“, eftir sögu Frans-
mannsins Jules Verne, en upphaf
ferðarinnar í iður jarðar var á
Snæfellsjökli.
Mason vann afarmikið á sjö-
unda og áttunda áratugnum, lék í
tveimur og þremur myndum á ári
hverju, sem margar voru hrylli-
lega lélegar og þeim var auðvelt ef
ekki best að gleyma. Hann gerði
góða hluti í „Georgy Girl“ og þótt
margar mynda hans hin seinustu
ár eins og „Dr. Frankenstein" eða
„Mandingo" þættu síst við hans
hæfi, varð alltaf að taka hann al-
varlega.
Einkalífið gekk verr fyrir sig en
stjörnulífið. Árið 1964 skildu
Mason-hjónin og hófst þá ferill
ungs skilnaðarlögfræðings, Marv-
in Mitchelson að nafni, en honum
tókst á snilldarlegan máta að
koma þvi svo fyrir að Mason varð
að borga fyrrverandi konu sinni,
Pamelu, 535.000 pund við skiln-
aðinn, en upphæðin neyddi hann
til að minnka nokkuð lífsgæðin og
auka vinnugleðina. Seinna ráð-
lagði Mason öðru barni sínu,
Morgan, að verða sérstakur ráð-
gjafi Reagans í Hvíta húsinu:
„Gerstu lögfræðingur sonur sæll,“
sagði Mason. „Lögfræðingur getur
orðið hryllilega ríkur í Hollywood
þessa dagana. Eg hef reynsluna af
því.“
Hann flúði aftur til Evrópu,
eirðarlaus og kvartaði und-
an því að vera það sem hann kall-
aði „Hollywoodeign". Hann flutti
til Sviss en næsti nágranni hans
var Nabokov, höfundur Lolitu og
eitt sinn þegar Mason fór til Holl-
ywood að leika í kvikmynd, kom
hann aftur með borða til höfund-
arins, sem á stóð, „Fuck Commun-
ism“, og báðir öskruðu þeir af
hlátri yfir áletruninni.
Mason gifti sig aftur árið 1971,
ástralskri konu að nafni Clarissa
Kaye og hann sagði þá: „Núna lít
ég á mig sem hamingjusaman og
ráðsettan mann. Kannski hefur
það eitthvað að gera með aldur-
inn, en ég nýt lífsins svo miklu
meira nú. Ég hef ánægju af því
starfi sem ég vinn í kvikmyndum
og í Evrópu hefur heil ný veröld
opnast fyrir mér.“ Um heimili
þeirra hjóna í Sviss, sagði Mason
eitt sinn: „Sumir segja að í Sviss
sé leiðinlegt að vera, en ég fer ekki
þangað til að láta skemmta mér.
Ég fer þangað til að hvílast og
komast burtu frá fólki — og jafn-
vel til að komast í burtu frá vinum
mínum. Auðvitað hefur það svo
ekkert uppá sig að neita því að
maður notfærir sér þau skatta-
fríðindi, sem hér bjóðast."
Hann gat ekki búið i Bretlandi
vegna þess að „ég yrði hundeltur
af skattinum allt frá 1948“. Fyrir
ári síðan sagði hann um feril sinn
í leiklistinni: „Ég held að ég hafi
ekki náð því markmiði, sem ég
setti mér í upphafi. Ég vildi alltaf
ráða ferli mínum sjálfur. Mér varð
aldrei unnt að gera það. Ég vildi
vera Warren Beatty míns tíma ég
hef ennþá svolítinn áhuga fyrir
kvikmyndum, — það er satt.“
Mason vann aldrei til neinna
Óskarsverðlauna en í gegn-
um tíðina var það alltaf Holly-
wood, sem sá honum fyrir hans
bestu hlutverkum. Þegar hann var
72 ára lék hann á móti Paul
Newman í myndinni, „The Verd-
ict“ og það urðu honum töluverð
vonbrigði að hljóta ekki Óskarinn
fyrir leik sinn í henni. Hann sagði
í viðtali fyrir ári: „Ég er haldinn
þessari skemmtilegu bjartsýni að
halda að eitthvað stórfenglegt bíði
mín hinum megin við hornið."
James Mason var einn af þess-
um leikurum Breta, sem, hversu
langt sem þeir fara, verða alltaf
breskir og kannski það hafi hjálp-
að honum að falla ekki með öllu
einkennalaus inn 1 Hollywood-
kvikmyndirnar eins og hendir svo
marga leikarana. Hann var ekki
einn af fremstu kvikmyndaleik-
urum í heimi, en hann var svo
sannarlega mikil kvikmyndaper-
sóna á sama hátt og Humphrey
Bogart eða Marilyn Monroe voru.
Hæfileikar Masons höfðu
sjaldan fullt tækifæri til
þess að blómstra í Holly-
wood-kvikmyndunum. Það er álit
margra að ef hann hefði haldið
áfram að leika á sviði, má vera að
hann hefði orðið einn af helstu og
merkustu leikurum Bretlands með
samtímamönnum sínum Laurence
Olivier og Ralp Richardson.
Kvikmyndin býður ekki uppá
tækifæri til að spreyta sig á klass-
ískum hlutverkum, sem auðveld-
ast er að dæma leikara út frá, og
þótt hann ylli sjaldnast vonbrigð-
um í einu eða neinu sem hann lék
í, komu hans sönnu áhrif sjaldan i
ljós. „Mig langaði alltaf til að
komast á lista yfir menn eins og
Cary Grant, Humphrey Bogart
eða Clark Gable," sagði hann einu
sinni.
Árið 1981 kom út sjálfsævisaga
James Masons, sem hann nefndi,
„Before I Forget" og eins og kom
fram hér í upphafi á enn eftir að
sýna tvær síðustu myndir hans, en
önnur þeirra er „Ficher of
Geneva", sem gerð er eftir sam-
nefndri skáldsögu rithöfundarins
Graham Greene.
— ai.
Fjölskyldu minni, systkinum, tengdafólki og öðrum vin-
um, þakka ég innilega gjafir og góðar óskir er ég varð
aðnjótandi í tilefni af 60 ára afmæli mínu, 16. júlí sl.
Sýslunefnd Ámessýslu þakka ég einstakan heiður.
Guð blessi lifog starf ykkar allra.
Gunnar Sigurðsson
fri Seljatungu.
Suöurnesjakonur athugið!
Líkamsþjálfun
— leikfimi
14. ágúst hefjast ný 4ra vikna leikfiminámskeiö í
íþróttahúsi Njarövíkur. Styrkjandi og liökandi æf-
ingar fyrir dömur á öllum aldri. Dag- og kvöldtímar
tvisvar í viku, byrjenda- og framhaldsflokkar. Ath.:
mánaöarkort fyrir vaktavinnufólk.
Drífðu þig í fjörið,
þú finnur flokk við þitt hæfi.
á baöinnréttingum
Við seljum baðinnréttingar sem eru eins og nýjar þó þær
hafi verið til sýnis hjá okkur. Það hefur t.d. enginn þvegið
sér um hendurnar í vöskunum, enginn raðað handklæðum
inn í neðri baðskápana og enginn sett tannbursta í efri
skápana.
Sem sagt svo til nýjar innréttingar þó fjöldi manns hafi
barið þær augum.
Komdu og gerðu reifarakaup á baðinnréttingum.
Opið kl. 1300-!?00 í dag og virka daga kl. 1300-1800.
BÚCARÐUR
Smiðjuvegi 32, Kópavogi. Sími 79800
i