Morgunblaðið - 06.10.1985, Blaðsíða 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGAR 6. OKTÓBER1985
GERVIGARPAR
Ó, að
það kæmi
nú stríð -
Soldier of Fortune heitir
bandarískt tímarit fyrir
málaliða, uppgjafahermenn,
áhugamenn um vopnabúnað og
raunar alla þá, sem láta sig
dreyma um ofbeldi og dauða.
Stendur tímaritið árlega fyrir
nokkurs konar landsþingi, sem nú
í ár var haldið á Sahara-hótelinu
í Las Vegas, það fjölmennasta til
þessa, um 1.200 þátttakendur.
Að lýsa þessu tímariti verður
best gert með þvi að segja, a það
sé alger andstæða „Friðarfrétt-
anna“. Þar er mönnum boðið að
panta ofbeldið eftir pöntunarlista
og áskrifendurnir 180.000 lifa ekki
í þeirri von, að komist verði hjá
annarri heimsstyrjöld. Þeir geta
varla beðið eftir, að hún byrji.
Viðeigandi klæðnaður á þinginu
var hermannabúningur í felulitum
og dagskráin var mjög fjölbreytt.
Þar var haldin skotkeppni, nám-
skeið í að beita hnífum og fyrir-
lestrar fluttir um efni eins og t.d.
„Sovéskar leyniskyttur". „Hvernig
skal berjast í borg“ og „Maður
gegn skriðdreka". A „Vopnasýn-
ingunni ’85“ mátti svo skoða um
300 tæki og tól, sem notuð eru til
að drepa fólk.
Á barnum snerust umræðurnar
aðallega um einhver óskemmileg
atvik í Víetnam eða í einhverri
stríðsmyndinni og starfsliðið á
hótelinu virti gestina fyrir sér
heldur mæðulega. „Það er víst
betra að láta hann ekki bíða þenn-
an, annars kynni hann bara að
bregða upp hnífnum," sagði ein
þjónustustúlkan, vafalaust í gríni.
Langt í burtu, úti í brennheitri
eyðimörkinni, linnti ekki kúlna-
hríðinni í alls kyns skotkeppni og
þar hitti ég mann, sem var að
spreyta sig á að frelsa gísla úr
höndum mannræningja. Hann átti
sér tvö áhugamál, vopn og fín vín,
en skoðanir hans og félaga hans
að öðru leyti eru langt, langt úti
í buskanum til hægri. óvinirnir, í
réttri röð, eru Jane Fonda (það er
hægt að kaupa mynd af „Hanoi
Jane“ til að setja í klósettskálina),
Jimmy Carter og sjónvarpsstöðv-
arnar, sem sökuð eru um að hafa
tapað Víetnamstyrjöldinni. Ein-
hvers staðar þarna í milli er hver
einasti kommúnisti í heiminum.
Þeir, sem bíða óþreyjufullir eftir
kjarnorkuvetrinum, voru að birgja
sig upp í Las Vegas, í verslun, sem
selur allt sem þarf til að lifa af,
þurrkað hveiti, byssustingi og allt
þar á milli. Það er eina verslunin,
sem ég veit um, með skotæfingasal
þar sem viðskiptavinirnir geta æft
sig á Thompson-hríðskotabyssum.
Bókakosturinn í búðinni er þó
e.t.v. það athyglisverðasta. Þar er
hægt að fá „Uppskriftabók stjórn-
leysingjans" með nákvæmum leið-
beiningum um sprengjugerð og
fimm binda verk, sem heitir
„Hvernig á að drepa?" Þótt þar
segi frá því hvernig augun séu
stungin úr fólki, menn reknir í
gegn með ískrókum og steiktir í
bensínhlaupi, skyldi enginn halda,
að höfundurinn, John Minnery, sé
ekki hinn vænsti maður. „Segja
má, að allt sé þetta gert með vel-
ferð þess, sem drepinn er, í huga
því að honum er hlíft við miklum
sársauka enda ónauðsynlegt að
láta hann þjást mikið," segir höf-
undur í mjög hjartnæmum for-
mála. Fyrir átta dollara er bókin
kjarakaup fyrir þá, sem þurfa á
henni að halda.
Þeir þátttakendanna á þinginu,
sem létu ekki tilgangslaust blaður
trufla sig frá skotæfingunum, gátu
keypt sér skyrtuboli til að tjá með
tilfinningar sínar. Áletranir eins
og þessar eru mjög vinsælar:
„Missum ekki stjórn á okkur, lát-
um nokkrar atómsprengjur í haus-
inn á helvítunum", „Drepum þá
FJOLMIÐLAR
Ekki þrautalaust
að vera frétta-
maður í Moskvu
alla, guð getur svo vinsað úr þeim
ef hann vill“ og „Farið til Líbanons
og hjálpið Sýrlendingi á fund
Allah“. Dálítið nýstárlega afstöðu
til Genfarviðræðnanna má sjá á
einum bolnum. Á honum eru tvær
myndir, sú fyrri er kort af Sovét-
ríkjunum, sú seinni sveppalagður
mökkurinn af kjamorkusprengju.
Áletrunin er ósköp einföld: „Hér
má þau sjá, nú eru þau frá.“
- SIMON HOGGART
Eins og kunnugt er ráku Bret-
ar fyrir skömmu burt frá
Englandi 31 sovéskan njósnara og
Sovétmenn svöruðu fyrir sig með
því að reka frá Moskvu jafnmarga
Breta. Meðal þeirra voru sex blaða-
menn og þótt það muni kannski
ekki mikið um þá í 300 manna hópi
erlendra fréttamanna í Moskvu er
brotthvarf þeirra mikil bóðtaka
fyrir tiltölulega fámennan hóp
vestrænna blaðamanna þar í borg.
Mest af fréttunum, sem almenn-
ingur á Vesturlöndum fær frá
Sovétríkjunum, kemur frá fá-
mennum hópi, 20 blaðamönnum,
sem segja má, að séu á vakt allan
sólarhringinn og fylgist með öllu,
allt frá daglegum leiðurum í
Pravda til blaðamannafunda hjá
opinberum embættismönnum
jafnt sem andófsmönnum. Frétta-
stofur í Japan, Vestur-Þýskalandi,
Spáni, Ítalíu og Svíþjóð hafa 3vo
aðra 20 menn á sínum snærum.
Moskva er ákaflega dýr borg
fyrir erlenda blaðamenn. Kostnað-
urinn við að halda úti einum
fréttamanni þar er ekki minni en
tæpar þrjár milljónir ísl. kr. þegar
tekið hefur verið tillit til uppihalds
og kostnaðar við að senda fréttir
frá landinu. Eru þá laun frétta-
mannsins ótalin.
Venjulegir Sovétborgarar borga
um 580 kr. í leigu á mánuði fyrir
LÆKNINGAR
Blóðsugan fær
uppreisn æru
Eins og fram kemur í gömlum
sögum og heimildum tíðkað-
ist það lengi vel að fólki væri tekið
blóð við hvers kyns kvillum og til
þess voru þá oft notaðar blóðsugur.
Svo virðist sem þær séu nú að fá
uppreisn æru, því að nýjar heim-
ildir herma að þær verði trúlega
notaðar til lækninga á ýmiss konar
sjúkdómum í samfélagi nútímans.
í Suður-Wales eru nú ræktaðar
blóðsugur í þágu læknavísindanna,
en ekki er vitað til þess að slíkt
sé gert annars staðar í heiminum.
Bandarískur dýrafræðingur og
brezkur vísindamaður, Roy Sawy-
er að nafni, sem hefur sérhæft sig
í rannsóknum á blóðsugum, stofn-
uðu í nóvember sl. fyrirtækið Bio-
pharm. Þeir rækta einkum eina
tegund af blóðsugum, Hirudo
Medicinalis, en það var einmitt
hún sem mest var notuð til lækn-
inga í Evrópu fyrr á öldum. Hún
þótti satt að segja allra meina bót
og til hennar var gripið hvort sem
fólk þjáðist af höfuðverk, geðklofa,
gallsteinum eða þvagsýrubólgu.
Dr. Sawyer og Dr. Geoff Ed-
wards, ungur vísindamaður frá
Cambride sem nýlega gekk til liðs
við Biopharm, fullyrða að það sé
„sannleikskjarni" í þeirri fornu
trú að blóðsugan búi yfir lækning-
armætti. „Hún var hins vegar
ofnotuð og það er skýringin á því
hvers vegna menn fengu vantrú á
henni,“ segir dr. Edwards.
Sannleikskjarninn sem þeir fé-
lagar tala um felst í munnvatns-
kirtlum blóðsugunnar, ef svo má
að orði kveða. Þegar þær sjúga
blóð úr spendýrum gefa þær frá
sér ýmiss konar efni sem geta ráð-
ið bót á sumum blóð- og vefjasjúk-
dómum.
Þegar blóðsugur bíta dofnar
svæðið umhverfis bitið. Þær gefa
ennfremur frá sér efni sem víkkar
út æðarnar, storkuvara og efni sem
auka virkni annarra lífefna, sem
lækna eiga sýktan vef.
Dr. Edwards vinnur nú að til-
raunum með lyf úr þessum efnum
og öðrum sem blóðsugan á í far-
teski sínu. Hann er þess fullviss
að þessi efni geti haft víðtæka
þýðingu fyrir læknavísindin, sér i
lagi á sviði hjarta- og æðasjúk-
dóma. Storkuvarinn sem unninn
er úr blóðsugum frá Evrópu er
nefndur Hirudin og er nú þegar
notaður við rannsóknir og stöku
sinnum til lækninga á hjartasjúk-
dómum.
Nú er svo komið að um það bil
þúsund blóðsugur eru seldar á
mánuði hverjum til rannsókna á
tauga- og geðsjúkdómum, einkum
í Bandaríkjunum, en Bretar nota
þær mest við lýtalækningar. Þær
eru notaðar í síauknum mæli til
að bæta blóðstreymi eftir
ígræðsluaðgerðir.
Fyrir hverja blóðsugu frá Evrþu
eru greiddar um áttatíu krónur,
en frænkur þeirra frá Amason-
héruðunum eru tífalt verðmeiri.
Blóðsugurnar hjá Biopharm lifa
í vatni. Hitastig þess er mismun-
andi eftir því hvað tegundunum
TVÖ SÝNISHORN: forfeðurnir
höfðu tröllatrú á þeim.
hæfir og ílátin eru ýmist stór eða
smá. Næringuna fá þær úr blóði úr
sláturhúsum sem þeim er „gefið"
á sex mánaða fresti. Stöku sinnum
parast þær og eignast afkvæmi,
en það ferli er ærið flókið því að
blóðsugur skipta um kynferði á
ýmsum skeiðum ævinnar.
Að öðru leyti hafast þær lítt að,
heldur húka hreyfingarlausar í
vatninu, reiðubúnar til þjónustu í
þágu læknavísindanna.
- PETER BROWNE
íbúð en útlendu blaðamennirnir,
sem búa í afgirtum blokkum með
lögreglumenn við hliðið, verða að
borga tæpar 30.000 kr. fyrir sína
íbúð og annað eins fyrir skrifstof-
una. Til að fá fréttir Tass-frétta-
stofunnar beint inn í skrifstofuna
þarf að greiða rétt innan við
300.000 kr.áári.
Sovétmenn segja, að lögreglu-
mennirnir við hliðið séu þar til að
gæta öryggis fréttamannanna og
vera má, að svo sé. Þeir koma þó
ekki í veg fyrir, að stundum sé
brotist inn í íbúðirnar svo ekki sé
talað um reglulegan þjófnað á alls
konar tegundarmerkjum af bílum,
loftnetum og þurrkum. Eru bilarn-
ir þó geymdir innan girðingarinn-
ar.
En sovéska lögreglan hefur líka
augljóslega öðru hlutverki að
gegna. I síðasta mánuði hringdi
til mín rússneskur vinur minn
klukkan átta að morgni og við
ákváðum að hittast eftir hálftlma
á götunni úti fyrir svo ég gæti
fylgt honum inn. Þegar þar að kom
hafði lögreglumaðurinn, sem vafa-
laust hefur verið fjarskyggn, yfir-
gefið varðskýlið og var að snuðra
við útidyrnar. Þegar við ætluðum
að ganga inn var hann ekki seinn
á sér að handtaka vin minn og
fara með hann á lögreglustöðina.
er ekki beinlínis bannað að kynn-
ast sovéskum borgurum, það er
miklu heldur, að slík sambönd séu
þrælskipulögð. Sovéskir embættis-
menn, blaðamenn og starfsmenn
utanríkisráðuneytisins mega um-
gangast okkur nokkurn veginn að
vild og það á líka við um suma
leikara, listamenn og rithöfunda.
Þegar þessum mönnum sleppir fer
málið að vandast og þess vegna
erum við vanir að hitta þá menn,
sem ekki hafa til þess blessun
yfirvalda, á götum úti eða förum
heim til þeirra með neðanjarðar-
lestinni heldur en að skilja vel
auðkennda bílana okkar eftir of
nálægt heimilum þeirra.
Að reyna að fylgjast með réttar-
höldum yfir andófsmanni eða
gyðingi, sem vill komast úr landi,
er eftirminnileg lífsreynsla. Svo
vill jafnan til, að gatan úti fyrir
dómshúsinu er yfirfull af krafta-
legum „borgurum", sem á einhvern
hátt hafa lag á að hindra vestræna
fréttamenn í að komast of nálægt
eða að ræða við ættingja sak-
. borningsins. Það er á þessum
stundum, sem erlendu fréttamenn-
irnir koma að bílunum síhum og
uppgötva, að hjólbarðarnir hafa
verið skornir í tætlur. Það er
ekkert spaug því að nýja hjólbarða
verður að flytja inn frá Finnlandi
með 100% innflutningstolli. í
EFTIR HILDARLEIKINN
Hálfur þriðji milljarð-
ur kann að týna lífinu
H
ætta er á, að allt að hálfur
þriðji milljarður manna dæi
úr hungri í kjölfar kjarnorkustyrj-
aldar og hlutskipti þeirra þjóða,
sem reyndu að standa utan ófrið-
arins, yrði ekkert betra en hinna.
Kemur þetta fram í skýrslu, sem
300 vísindamenn víðs vegar að úr
heiminum hafa unnið að í tvð ár
og var birt í síðasta mánuði.
í skýrslunni staðfesta vísinda-
mennimir fyrri rannsóknir á af-
leiðingum kjarnorkustyrjaldar en
niðurstöður þeirra eru í stuttu
máli þær, að í allsherjarstríði milli
stórveldanna myndu allt að 100
milljón tonn af sóti þyrlast upp í
gufuhvolfið. Ljós og hiti sólar yrðu
byrgð úti og „kjarnorkuvetur"
gengi í garð með ægilegum afleið-
ingum fyrir jarðargróðurinn.
„Ef til stríðs kæmi milli Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna gætu
fleiri látið lífið á Indlandi en í
sjálfum styrjaldarlöndunum,"
sagði Mark Harwell, prófessor við
Cornell-háskólann og einn af höf-
undum skýrslunnar. Vegna hung-
ursneyðarinnar gætu fleiri dáið í
Afríku en í Evrópu.
Kjarnorkuvetur myndi koma í
veg fyrir monsúnrigningar á Ind-
landi og alls staðar í hitabeltinu í
einhvern tíma og vegna allsherjar-
uppskerubrests myndi mannlíf á
Indlandi að mestu þurrkast út
segir í skýrslunni.